TÜRKİYE SULAMA MODERNİZASYONU PROJESİ (P158418) YOZGAT – BOĞAZLIYAN – UZUNLU SULAMASI YENİLEME PROJESİ ÇEVRESEL VE SOSYAL YÖNETİM PLANI (ÇSYP) DSİ 12. BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ KAYSERİ TEMMUZ 2019 Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi İçindekiler 1 Giriş ................................................................................................................................ 1 2 Proje Tanımı .................................................................................................................... 2 2.1 Projenin Yeri ve Proje Sahasının Özellikleri ........................................................................ 2 2.2 Proje Bileşenleri ............................................................................................................... 4 3 Yasal Çerçeve ve Uygulanan Dünya Bankası Tedbirleri ........................................................ 8 3.1 Yasal Çerçeve................................................................................................................... 8 3.2 Dünya Bankası Tedbir Politikaları .................................................................................... 12 4 Çevresel ve Sosyal Arka Plan ........................................................................................... 16 4.1 Yer şekilleri ve Jeoloji ..................................................................................................... 17 4.2 Su Kaynakları ve Hidrojeoloji .......................................................................................... 20 4.3 Toprak Yapısı ................................................................................................................. 21 4.4 İklim Özellikleri ............................................................................................................. 21 4.5 Flora ve Fauna ................................................................................................................ 21 4.6 Hassas Alanlar ................................................................................................................ 23 4.7 Sosyoekonomik Durum ................................................................................................... 27 4.7.1 Nüfus ..................................................................................................................... 27 4.7.2 Eğitim .................................................................................................................... 28 4.7.3 Sağlık Hizmetleri .................................................................................................... 28 4.7.4 Altyapı Hizmetleri ................................................................................................... 28 4.7.5 Geçim Kaynakları ................................................................................................... 29 4.7.6 Arazi kullanımı ve Bitki Deseni ................................................................................ 30 4.7.7 Kamulaştırma ......................................................................................................... 31 5 Çevresel ve Sosyal Etkiler ............................................................................................... 32 6 Alınacak Önlemler ve İzleme Planı .................................................................................. 38 7 Görev ve Sorumluluklar................................................................................................... 50 8 Halkla İstişare Toplantıları ............................................................................................... 54 9 Raporlama...................................................................................................................... 58 ii Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi Tablo Listesi Tablo 1- Su Veri Tabanından alınan Sulama Oranı ve Sulama Randımanları................................... 3 Tablo 2- Yozgat Boğazlıyan Sırçalı Beldesi Malzeme (K4) Ocağı Koordinatları ............................. 6 Tablo 3- Yozgat Boğazlıyan Uzunlu Kızılcadağ Mevkii Kalker Ocağı, Kırma ElemeTesisi Bitkisel Toprak ve Pasa Döküm Alanı Koordinatları ................................................................ 6 Tablo 4- Böğrüdelik Höyüğü(Uzunlu) Koordinatları* ................................................................... 25 Tablo 5- Keçikıran Höyüğü (Boğazlıyan) Koordinatları* .............................................................. 25 Tablo 6- Sarayaltı Höyüğü (Boğazlıyan) Koordinatları*................................................................ 26 Tablo 7- Kemaliye Höyüğü(Boğazlıyan) Koordinatları* ............................................................... 27 Tablo 8- Süleyman Höyüğü(Güveçli) Koordinatları* .................................................................... 27 Tablo 9- Yıllara Göre Proje Bölgesi Nüfus verileri ........................................................................ 28 Tablo 10- Mevcut Koşullara Göre Bitki Deseni ............................................................................. 30 Tablo 11- Projeli Koşullara Göre Bitki Deseni .............................................................................. 30 Tablo 12- Proje Süresince Alınacak Önlemler ve İzleme Planı ...................................................... 39 Tablo 13- Proje İzleme Planı ........................................................................................................ 45 Tablo 14- Görev ve Sorumluluklar ................................................................................................ 50 Tablo 15- Raporlama Sürecinin Gereklilikleri ve Rol Dağılımı ..................................................... 58 iii Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi Şekil Listesi Şekil 1- Yozgat Boğazlıyan Uzunlu Sulaması Proje Sahası ve Proje Bileşenleri ............................ 3 Şekil 2- Korunan Alanlar ve Yaban Hayatı ............................................................................. 14 Şekil 3- Arkeolojik Sit Alanları.............................................................................................. 24 Fotoğraf Listesi Fotoğraf 1 - Uzunlu Sulaması DSİ Sunum .............................................................................. 55 Fotoğraf 2- Uzunlu Sulaması DSİ Sunum ............................................................................... 55 Fotoğraf 3- Uzunlu Sulaması Katılımcılar ............................................................................... 56 Fotoğraf 4- Uzunlu Sulaması Katılımcılar ve Soru-Cevap......................................................... 56 Fotoğraf 5- Yerel İdareciler ve DSİ personelleri ...................................................................... 57 Ekler Listesi Ek 1- Afiş Örneği ................................................................................................................. 60 Ek 2- El Broşürü Örneği ....................................................................................................... 61 Ek 3- Toplantı Tutanağı ........................................................................................................ 62 Ek 4- Halkın Katılımı Toplantısı Katılımcı Listesi ................................................................... 72 Ek 5- Şikayet Başvuru Formu / Şikayet Kapanış Formu ........................................................... 81 Ek 6 - ÇED Gerekli Değildir Belgeleri ve Kapsamdışı Yazısı ................................................... 83 Ek 7- Kayseri Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğü yazısı ................................ 87 iv Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi Kısaltmalar YBUSYP Yozgat Boğazlıyan Uzunlu Sulaması Yenileme Projesi ÇSYP Çevresel ve Sosyal Yönetim Planı DB Dünya Bankası DSİ Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü ÇED Çevresel Etki Değerlendirme AGİ Akım Gözlem İstasyonu SB Sulama Birliği TSMP Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi ŞM Şikâyet Mekânizması SUTEM Sulama Tesisleri Mekânsal Bilgi Sistemi PKP Paydaş Katılım Planı SVT Su Veri Tabanı v Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi 1 Giriş Bu Çevresel ve Sosyal Yönetim Planı (ÇSYP), Türkiye Sulama Modernizasyonu kapsamında yapılması planlanan Yozgat Boğazlıyan Uzunlu Sulaması Yenileme Projesi (YBUSYP)’nin inşaat ve işletme dönemi sırasında neden olabileceği çevresel ve sosyal etkilerin kabul edilebilir düzeyde tutulabilmesi ve/veya ortadan kaldırılabilmesi için alınması gereken önlemlerin ortaya konulması için hazırlanmıştır. ÇSYP, inşaat ve uygulama aşamalarında alınacak önlemlerin kim tarafından, ne zaman, ne sıklıkla ve ne şekilde uygulanacağını açık bir şekilde ortaya koymak hedefindedir. Bu ÇSYP, öncelikle Türk kanun ve yönetmeliklerine, bunlara ek olarak da Dünya Bankası politika ve tedbirlerine uygun olarak hazırlanmıştır. 1 Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi 2 Proje Tanımı Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi (TSMP)’nin Bileşen 1’i kapsamında öncelikli olarak finansman sağlanacak altyapı yatırımları, mevcut açık kanal sistemlerinin (kanal ve dağıtım yapıları) kapalı ve basınçlı sistemlerle değiştirilmesini içermektedir. Bu bileşen DSİ tarafından uygulanacak olup, bileşen aynı zamanda işletmenin geliştirilmesi, bakım ve Sulama Birliklerinin (SB) kapasitelerinin güçlendirilmesi için desteği de kapsayacaktır. TSMP kapsamında gerçekleştirilecek olan ve bu ÇSYP’ye konu olan alt proje, mevcut Yozgat Boğazlıyan Uzunlu Sulaması’nın modernizasyon kapsamında yapılacak inşaat çalışmaları ile sulama sisteminin işletilmesidir. İnşaat çalışmaları kapsamında mevcut açık kanallar, kapalı sistem (borulu basınçlı sistem) ile değiştirilecektir. Değişen sistem sayesinde damlama ve yağmurlama sulama yapılabilecektir. 2.1 Projenin Yeri ve Proje Sahasının Özellikleri Yozgat Boğazlıyan Uzunlu Sulama sahası Yozgat ili sınırları içerisinde, Boğazlıyan ilçe merkezi ile bu ilçeye bağlı Uzunlu Beldesi, Çalapverdi Mahallesi, Güveçli, Bahariye ve Başhoroz köylerini kapsamaktadır. Doğu–Batı doğrultusunda 25 km, Kuzey-Güney doğrultusunda ise yaklaşık 16 km uzunluğunda olan proje sahası 39º07’30’’ ve 39º16’00’’ kuzey enlemleri ile 35º07’30’’ ve 35º22’30’’ doğu boylamları arasında yer almaktadır. Ayrıca 1/25000 ölçekli Yozgat J34-a3, J34-b3, J34-b4, J34-c1, J34-c2 ve J34-d2 paftaları içerisinde yer almaktadır. Projenin ana su kaynağı Delice Irmağı’nın yan kollarından biri olan Kozanderesi sularının depolandığı Uzunlu Barajı’dır. Uzunlu Barajı, Yozgat ili Boğazlıyan sınırları içinde Uzunlu köyü yakınında Kozanözü (Arsızözü) dere üzerinde yer almaktadır. Proje sahasının güneyini Keklicek Dağı (1350 m), doğusunu Güllü Dağ (1397 m), batısını Eğri Dağ tepeleri (1533 m), kuzeyini Güvencik Dağı (1605m) çevrelemektedir. Proje sahası Kozanözü Deresi etrafında sağlı sollu bir şerit halinde ilerlemektedir. Proje sahası ortalama yüksekliği 1100 m’dir. Yozgat Boğazlıyan Uzunlu Sulamasına ilişkin çalışmalar 1976 yılında " Uzunlu Projesi Planlama Raporu ile başlamış olup 1996 yılında sulamaya açılmıştır. 7800 ha brüt 6600 ha net olarak planlanmış olmasına rağmen 1996 yılında 7222 ha olarak işletmeye açılmıştır. 2018 yılı içerisinde mevcut sulama kanallarının kullanılamaması nedeniyle fiili olarak sulanan alan 1996 ha olarak gerçekleşmiştir. 2 Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi Şekil 1- Yozgat Boğazlıyan Uzunlu Sulaması Proje Sahası ve Proje Bileşenleri Su kaynağı Uzunlu Barajı olan projede, dipsavak çıkışından alınan su açık kanallarla sulama sahasına verilmekte olup cazibe ile sulama sağlanmaktadır. 1986 yılında yapılan çizime göre Ana Kanal Uzunluğu: 30.6 + 29.5 km, Toplam Kanalet Boyu 236.2 km, Tahliye Kanalları 30 km, Kanalet Sonu Hendeği 1 4.1 km olarak verilmiştir. Ekonomik ve fiziki ömrü tükenmekte olan tesisin yenilenme ihtiyacı kaçınılmaz olmuştur. Kanalların bozulması nedeniyle sulanabilecek alanlara sulama suyunun ulaştırılması gerçekleştirilememektedir. Sulama oranının, sulama randımanının düşüklüğüne sebep olan eski teknolojiyle inşa edilmiş şebekenin, bölge halkının özellikle şeker pancarı tarımına ve damlama / yağmurlama yöntemli sulu tarım kültürüne yatkınlığı ve tesisin yenilenmesi konusunda ısrarlı bir şekilde talepkâr olması da göz önüne alınarak, gömülü-basınçlı-borulu şebekeyle değiştirilmesi kararlaştırılmıştır. Tablo 1’de Su Veri Tabanı’ndan (SVT) alınan Sulama Oranı ve Sulama Randımanlarına ait değerler verilmiştir. Tablo 1- Su Veri Tabanından alınan Sulama Oranı ve Sulama Randımanları Sulamaya Şebekeye Net Su Brüt Su Hektara Sulama Sulama İhtiyacın Yıl Açılan 1.Ürün(da) Alınan Su İhtiyacı İhtiyacı Düşen Oranı Randımanı Karşılanma Alan (ha) (m3) (m3/ha) (m3/ha) Su(m3/ha) (%) (%) Oranı 2011 7.222 22.974 29.448.000 4.702 8.707 12.818 31,81 36,68 1,47 2012 7.222 23.720 28.821.000 4.583 8.487 11.044 32,84 41,50 1,30 2015 7.222 7.3660 8.650.000 4.704 8.711 11.743 10,2 40,03 1,35 2016 7.222 24.067 24.728.000 4.717 8.735 7.761 33,32 60,76 0,89 2017 7.222 19.968 6.507.000 4.720 8.741 3.259 27,65 144,79 0,37 Toplam: 36.11 98.095 98.154.000 4.681 8.668 9.122 27,17 51,31 1,05 3 Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi 2.2 Proje Bileşenleri Projenin ana su kaynağı Delice Irmağı’nın yan kollarından biri olan Kozanözü Deresi sularının depolandığı 1992 yılında işletmeye açılan ve mevcut sulama sisteminde de kullanılan Uzunlu Barajı’dır. Uzunlu Barajı, Kozanözü Deresi üzerinde olup homojen toprak dolgu tipinde inşa edilmiştir. Talvegten 50 m yükseklikteki baraj 49 hm³ su biriktirmektedir. Planlama Raporuna göre; kret kotu 1182,00 m kret genişliği 12,00 m minimum su kotu 1154,80 m ve normal su kotu 1175,00 m’dir. Dolusavak; sol sahilde, eşik boyu 60 m, karşıdan alışlı kontrolsüz yapı olup dolusavak debisi 1279 m³/s dir. Dipsavak kapasitesi 5,08 m³/s ‘dir. Baraj gövde dolgu hacmi 3,04 hm³’dür. Baraj minimum su kotu 1154.80 m, normal su kotu 1175 m, maksimum su kotu ise 1179.83 m’ dir. Baraj normal hacmi 49.00 hm³‘dür. Proje sahası ortalama kotu 1100 m’ dir. Boğazlıyan İlçesi’ne ait 8000 ha (brüt) sahanın ana kanal:klasik trapez ve yedek- tersiyer:kanalet olarak inşa edilmiş sulama sistemi mevcuttur. Mevcut sulama şebekesi, su doğrudan dipsavaktan boruya alınarak borulu sisteme dönüştürülecektir. Mevcut klasik sulama şebekesine su alma amacıyla kullanılan Uzunlu Barajı gövde altında dipsavak tüneli içinde 1200 mm çaplı konik ayar vanası bulunmaktadır. Buradan alınan su 3000 mm çapında ve 248 m uzunluğundaki dipsavak tünelinden geçerek anakanala su sağlamaktadır. Şebekenin borulu sisteme çevrilmesi sonucunda dipsavak tüneli içerisinden çelik boru iletim hattı bağlantısı yapılacaktır. Tünel çıkışına ayar vana odası projelendirilerek sulama hattı için branşman bırakılacak ve dereye deşarj için de vana konulacaktır. Branşmandan alınacak su ile şebekenin sulama suyu ihtiyacı karşılanacaktır. Yozgat Boğazlıyan Uzunlu Sulaması Modernizasyonu Projesi’nde oluşturulan proje formülasyonu Uzunlu Barajı dip savağından çelik boru ile alınacak su, kapalı borulu sisteme alınarak sulama şebekesi ile arazinin sulanması sağlanacaktır. Proje kapsamında çapları 110 - 2000 mm arasında değişen PE100, CTP ve çelik borular kullanılacaktır. Şebeke başlangıcında ana boru 2000 mm anma çaplı CTP olarak belirlenmiştir. Anaboru başlangıç debisi ise Q= 4641 lt/sn'dir. Ana boru boyu 23 867,19 m, yedek boru boyu 189 717,17 m olup toplam boru boyu ise 213 584,36 m'dir. 213 584,36 m gömülü basınçlı borulu şebekeyle 8 000 ha tarım alanı sulanacaktır. Söz konusu şebeke üzerinde bulunan sanat yapıları 618 Adet Su Alma Vanası Yapısı, 127 Adet Ayrım Yapısı, 67 4 Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi Adet Boru Sonu Yapısı, 125 Adet Ara Tahliye Vanası Yapısı, 83 Adet Hava Vanası Yapısı, 10 Adet Hat Kapama + Vantuz Yapısı, 15 Adet Düşey Dirsek Tespit Kitlesi, 89 Adet Yatay Dirsek Tespit Kitlesi, 9 Adet Aç Kapa Tipi Yol Geçişi Yapısı, 13 Adet Yatay Sondaj Tipi Yol Geçişi Yapısı, 12 Adet Tek Gözlü Menfezli Yol Geçişi Yapısı, 2 Adet Çift Gözlü Menfezli Yol Geçişi Yapısı, 10 Adet Tahliye Kanalının Tahliye Kanalına Kavşut Yapısı olarak hesaplanmıştır. Proje süresi olarak 3 yıllık bir periyod öngörülmüştür. Şantiye Sahası Sistemin sağlıklı ve kontrollü yürütülebilmesi için Şantiye tesisleri bîr merkez ( ana ) şantiye ile gerekli olan yerlerde mobîl veya geçici destek üniteleri şeklinde olacaktır. Servis Yolları Servis yollarının 4 m - 6m genişliklerinde, stabilize kaplama olarak yapılacağı standart yol kesiti (genişliği) kabul edilmektedir. İnşaat bünyesinde; İşletme bakım servis yolu olarak 42.85 km için reglaj yapımı hesaplanmıştır. Malzeme Ocakları Projede önerilen tesislerin inşasında kullanılacak beton agrega malzemesi ve boruların korunması için gereken yastık dolgu malzemesi (kum), bölgenin bütün projelerinde kullanılabilen genel amaçlı ÇED Belgesi alınan, Kayseri Sarıoğlan Burunören Kum Ocaklarından temin edilecektir. Kum Ocağı faal olarak çalışmaktadır. Uzunlu Projesi için ÇED Belgesi alınan; Kırmataş, stabilize ve agrega malzeme Yozgat Boğazlıyan Sırçalı Beldesi Malzeme (K4) Ocağından veya Yozgat Boğazlıyan Uzunlu Kızılcadağ Mevkii Kalker Ocağı ve Kırma Eleme Tesisinden temin edilecektir. Bahse konu Malzeme Ocaklarının ÇED Gerekli Değildir belgeleri mevcuttur. ÇED Gerekli Değildir Belgeleri Ek 6’da verilmiştir. Sulama projelerinde malzeme ihtiyacı, yüklenici tarafından satın alma yoluyla da temin edilebilmektedir. K4 Malzeme Ocağı: Hammadde temini amacı ile malzeme miktarı ve kalitesi yeterli, Proje çalışma alanına uzaklığı 10-25 km olan Yozgat Boğazlıyan Sırçalı Beldesi K4 Malzeme Ocağı kullanılacaktır. Proje kapsamında hazırlanan ve DSİ XII. Bölge Müdürlüğü’nün 04.03.2013 tarih ve 119876 sayılı yazısı ile onaylanan Doğal Yapı Gereçleri Raporu’nda belirtildiği üzere K-4 sahası malzeme tedariği açısından uygun bir alandır. Malzeme Ocağı Koordinatları Tablo 2’de verilmiştir. 5 Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi Tablo 2- Yozgat Boğazlıyan Sırçalı Beldesi Malzeme (K4) Ocağı Koordinatları Yozgat Boğazlıyan Sırçalı Beldesi Malzeme (K4) Ocağı Koordinatları* Nokta Y X K4.1 686597 4354647 K4.2 686866 4354572 K4.3 686692 4354187 K4.4 686443 4354278 Datum: ED-50 - UTM - Ölçek Faktörü: 6 Derece Yozgat Boğazlıyan Sırçalı Beldesi K4 Malzeme Ocağı için, 2013 yılında Proje Tanıtım Dosyası (PTD) hazırlanarak Yozgat İl Çevre ve Şehircilik Müdürlüğüne sunulmuştur. Yozgat Boğazlıyan Sırçalı Beldesi K4 Malzeme Ocağı için 10.05.2013 tarihli Çevresel Etki Değerlendirmesi Gerekli Değildir Kararı verilmiştir.(Bkz. Ek 6) Faaliyet alanı, yaklaşık 12 ha’lık bir alanda gerçekleştirilecektir ve en yakın yerleşime yaklaşık 200 m uzaklıktadır. Proje alanı Kızboğan Deresi’ne yaklaşık 150 m mesafede yer almaktadır. Faaliyet sırasında gerçekleştirilecek işlemlerde, Kızboğan Deresi’ne herhangi bir sıvı veya katı atık deşarj edilmeyecek ve çayın akışını engelleyecek herhangi bir müdahalede bulunulmayacaktır. Yozgat Boğazlıyan Uzunlu Kızılcadağ Mevkii Kalker Ocağı ve Kırma Eleme Tesisi: Hammadde temini amacı ile malzeme miktarı ve kalitesi yeterli, proje çalışma alanına uzaklığı 0.5 - 25 km olan Yozgat Boğazlıyan Uzunlu Kızılcadağ Mevkii Kalker Ocağı ve Kırma Eleme Tesisi kullanılacaktır. Saha malzeme tedariği açısından uygun bir alandır. Malzeme Ocağı (6.89 ha) ve Kırma Eleme Tesisi (1055m2), Bitkisel Toprak ve Pasa Döküm Alanı (2690 m2) Koordinatları Tablo 3’de verilmiştir. Tablo 3- Yozgat Boğazlıyan Uzunlu Kızılcadağ Mevkii Kalker Ocağı, Kırma ElemeTesisi Bitkisel Toprak ve Pasa Döküm Alanı Koordinatları Yozgat Boğazlıyan Uzunlu Kızılcadağ Mevkii Kalker Ocağı Koordinatları* Nokta Y X Kaya1 708000 4347750 Kaya2 708120 4347740 Kaya3 708240 4347640 Kaya4 708290 4347520 Kaya5 707950 4347470 Kaya6 707950 4347690 KET1 707955.938 4347681.602 KET2 707980.952 4347679.681 6 Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi KET3 707982.946 4347641.798 KET4 707954.489 4347640.529 BPA-1 707951.750 4347616.775 BPA-2 708003.299 4347615.905 BPA-3 708007.302 4347567.653 BPA-4 707954.369 4347562.328 *Datum: ED-50 - UTM - Ölçek Faktörü: 6 Derece Yozgat Boğazlıyan Uzunlu Belediyesi, Kızılcadağ Mevkii kalker ocağı ve kırma eleme tesisi projesi için 2013 yılında PTD Hazırlanarak Yozgat İl Çevre ve Şehircilik Müdürlüğüne sunulmuştur. Söz konusu malzeme ocağı için, 28.08.2013 tarih 226 Karar no ile Çevresel Etki Değerlendirmesi Gerekli Değildir Kararı verilmiştir. (Bkz. Ek 6) Faaliyet Alanı (220 Ada 359 No’lu Parsel) Uzunlu Belediyesine ait yeşil saha ve dinlenme tesisi vasfında yer almaktadır. PTD’ye göre, faaliyetin gerçekleştirileceği ÇED alanının; Kuzey-Batı yönünde 800 metre mesafe Uzunlu Belde Belediyesine ait evler, Kuzey yönünde 100 m mesafede sulama kanalı, 650 m mesafede Doğu yönünde Uzunlu Barajı ve Kuzey yönünde 250 m mesafede ise Bağlar Deresi bulunmaktadır. Diğer Tesis ve Yapılar Yapılan arazi incelemelerinde; proje alanını taşkın ve erozyonları ile drenaj yönünden olumsuz etkileyen ve ıslahları gerekli olan önemli yan derelerin bulunmadığı görülmektedir. Proje sahasının karstik jeolojisi ile yüksek geçirimlilik durumu değerlendirilmiş olup, herhangi bir drenaj zorunluluğu ön görülmemektedir. Projenin inşaatı sırasında kanal kazılarından çıkacak olan fazla malzemenin depolanması için hafriyat depo sahalarına ihtiyaç duyulabilecektir. ÇED Gerekli Değildir Belgesi alınan sahalar için pasa döküm alanı belirlenmiştir. Ancak sulama projesi kapsamında boruların yeraltına döşenmesi için yapılacak kazılardan çıkan hafriyat için hafriyat döküm alanı belirlenmemiştir. Böyle bir sahaya ihtiyaç duyulması durumunda DSİ veya Yüklenici ilgili belediye ve/veya Yozgat İl Çevre ve Şehircilik Müdürlüğü’ne baş vurarak uygun döküm alanını belirleyecektir. 7 Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi 3 Yasal Çerçeve ve Uygulanan Dünya Bankası Tedbirleri Bu bölümde ÇSYP’nin hazırlanması sürecindeki gerekliliklerine uyum sağlanan kanun, yönetmelik ve düzenlenmeler ile Dünya Bankası tedbirlerine yer verilmektedir. 3.1 Yasal Çerçeve ÇSYP Bölüm 1’de de belirtildiği üzere Türk kanun ve yönetmeliklerine ve onaylanmış Sulama Modernizasyon Projesi Çevresel ve Sosyal Yönetim Çerçevesi’ne uygun olarak hazırlanmıştır. 18132 sayılı ve 11 Ağustos 1983 tarihli Türkiye Cumhuriyeti Resmî Gazetesi’nde yayınlanan ve 29 Mayıs 2013 tarihli (Kanun No. 6486) Resmî Gazete’de yeniden düzenlenen 2872 sayılı Çevre Kanunu, Türkiye’de çevre mevzuatına ilişkin temel yasal çerçeveyi oluşturmaktadır ve bu kanun çok sayıda yönetmelik ile desteklenmektedir. Çevre Kanunu’nun 10. Maddesi, 25 Kasım 2014 tarihli ve 29186 numaralı Resmî Gazete’de yayınlanan Çevresel Etki Değerlendirme Yönetmeliği’nin (ÇED Yönetmeliği) ana çerçevesini oluşturmaktadır. Ancak, sulama projeleri Türk ÇED Yönetmeliği’nin kapsamında yer almamaktadır. Bu nedenle, sulama projeleri ÇED sürecinden muaf tutulmaktadır. Bunun yanında, Avrupa Birliği üyelik sürecinin bir parçası olarak, Türkiye tarafından çeşitli kurumsal ve yasama reformları gerçekleştirilmiştir. Bu reformlar sayesinde, çevresel mevzuatlar ve çevre koruma araçları uluslararası standartlarla uyumlu hale getirilmiştir. İnşaat işleri ile ilgili olan yönetmelikler aşağıda sıralanmıştır ancak uygulanmakta olan yönetmelikler bunlarla sınırlı kalmamaktadır.  Atık Yönetimi Yönetmeliği, 29314 sayılı 2 Nisan 2015 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanmış;  Atıkların Yakılmasına İlişkin Yönetmelik, 27721 sayılı 6 Ekim 2010 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanmış,  Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği, 25755 sayılı 14 Mart 2005 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanmış ve son olarak 28812 sayılı ve 5 Kasım 2013 tarihli Resmi Gazete’ de yeniden düzenlenmiş;  Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği, 26952 sayılı 30 Temmuz 2008 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanmış ve 28812 sayılı 5 Kasım 2013 tarihli Resmi Gazete’de yeniden düzenlenmiş; 8 Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi  Bitkisel Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği, 29378 sayılı 6 Haziran 2015 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanmış;  Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği, 28035 sayılı 24 Ağustos 2011 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanmış;  Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği, 25569 sayılı 31 Ağustos 2004 tarihli Resmi Gazete’ de yayınlanmış ve son olarak 28812 sayılı 5 Kasım 2013 tarihli Resmi Gazete’de yeniden düzenlenmiş;  Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği, 25883 sayılı 22 Temmuz 2005 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanmış ve son olarak 28948 sayılı 21 Mart 2014 tarihli Resmi Gazete’de yeniden düzenlenmiş;  Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği, 25406 sayılı 18 Mart 2004 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanmış ve 27533 sayılı 26 Mart 2010 tarihli Resmi Gazete’de yeniden düzenlenmiş;  Ömrünü Tamamlamış Lastiklerin Kontrolü Yönetmeliği, 26357 sayılı 25 Kasım 2006 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanmış ve son olarak 29292 sayılı 11 Mart 2015 tarihli Resmi Gazete’de yeniden düzenlenmiş;  Atıkların Düzenli Depolanmasına Dair Yönetmelik, 27533 sayılı 26 Mart 2010 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanmış ve son olarak 29292 sayılı 11 Mart 2015 tarihli Resmi Gazete’de yeniden düzenlenmiş;  Bazı Tehlikesiz Atıkların Geri Kazanımı Tebliği, 27967 sayılı 17 Haziran 2011 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanmış ve 29292 sayılı 11 Mart 2015 tarihli Resmi Gazete’de yeniden düzenlenmiş;  Atık Elektrikli ve Elektronik Eşyaların Kontrolü, 28300 sayılı 22 Mayıs 2012 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanmış;  Toprak Kirliliğinin Kontrolü ve Noktasal Kaynaklı Kirlenmiş Sahalara Dair Yönetmelik, 27605 sayılı 8 Haziran 2010 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanmış ve 28704 sayılı 7 Haziran 2013 tarihli Resmi Gazete’ de yeniden düzenlenmiş;  Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği, 25687 sayılı 31 Aralık 2014 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanmış; 9 Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi  Yüzeysel Sular ve Yeraltı Sularının İzlenmesine Dair Yönetmelik, 28910 sayılı 11 Şubat 2014 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanmış;  Yer Altı Sularının Kirlenmeye ve Bozulmaya Karşı Korunmasına Dair Yönetmelik, 28257 sayılı 07 Nisan 2012 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanmış;  Tehlikeli Maddelerin Su ve Çevresinde Neden Olduğu Kirliliğin Kontrolü Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik, 26005 sayılı 26 Kasım 2005 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanmış;  İnsanı Tüketim Amaçlı Sulara Dair Yönetmelik, 25730 sayılı 17 Şubat 2005 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanmış;  Kentsel Atık Su Arıtımı Yönetmeliği, 26047 sayılı 01 Ocak 2006 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanmış;  Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği, 26898 sayılı 06 Haziran 2008 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanmış;  Ozon Tabakasını İncelten Maddelerin Azaltılmasına Dair Yönetmelik, 27052 sayılı 12 Kasım 2008 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanmış;  Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği, 27601 sayılı 04 Haziran 2010 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanmış;  Muhtemel Patlayıcı Ortamda Kullanılan Teçhizat ve Koruyucu Sistemlere Dair Yönetmelik, 26392 sayılı 30 Aralık 2006 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanmış;  Proje, 28339 sayılı 30 Haziran 2012 tarihli Resmi Gazete’ de yayınlanmış İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda 6331 sayılı Kanun ve mevzuatı. Çevre Kanunu ve onunla ilgili yönetmeliklere ek olarak, doğrudan veya dolaylı olarak çevresel incelemeyi içeren ve dolayısıyla Proje’ye uygulanabilir farklı kanunlar da mevcuttur. Bu kanunlar şu şekilde sıralanabilir:  Yeraltı Suları Hakkında Kanun (Kanun No: 167), 10688 sayılı 23 Aralık 1960 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanmış;  Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu (Kanun No: 2863), 18113 sayılı 23 Temmuz 1983 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanmış; 10 Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi  Karayolları Trafik Kanunu (Kanun No: 2918), 18195 sayılı 18 Ekim 1983 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanmış;  Karayolları Trafik Yönetmeliği, 23053 sayılı 18 Temmuz 1997 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanmış;  İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatlarına İlişkin Yönetmelik, 25902 sayılı 10 Ağustos 2005 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanmış;  Afet Bölgelerinde Yapılacak Yapılara İlişkin Yönetmelik, 26582 sayılı 14 Temmuz 2007 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanmış;  Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalara İlişkin Yönetmelik, 26454 sayılı 06 Mart 2007 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanmış;  Tehlikeli Maddelerin Karayoluyla Taşınmasına Hakkında Yönetmelik, 28801 sayılı 24 Ekim 2013 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanmış;  Tekel Dışı Bırakılan Patlayıcı Maddelerle Av Malzemesi ve Benzerlerinin Üretimi, İthali, Taşınması, Saklanması, Depolanması, Satışı, Kullanılması, Yok Edilmesi, Denetlenmesi Usul ve Esaslarına İlişkin Tüzük, 19589 sayılı 29 Eylül 1987 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanmış;  Lağım Mecrası İnşası Mümkün Olmayan Yerlerde Yapılacak Çukurlara Ait Yönetmelik, 13783 sayılı 19 Mart 1971 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanmı. Mevcutta yürürlükte olan ÇED yönetmeliği sosyal etkilerin değerlendirilmesini sınırlı ve projeye bağlı olarak öngörmektedir. Bu bağlamda, uluslararası standartları sağlayamamaktadır. Ancak yine de, son yıllarda gerçekleşen reformlar kapsamında, sosyal etkilerin yönetilmesine yardımcı olacak bazı yasal düzenlemeler mevzuata eklenmiştir. Bunlardan bazıları aşağıdaki gibi özetlenebilir:  Proje, 28339 sayılı 30 Haziran 2012 tarihli Resmi Gazete’ de yayınlanmış İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda 6331 sayılı Kanun ve mevzuatı.  Alt İşverenlik Yönetmeliği, 27010 sayılı 27 Eylül 2008 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanmış Gönülsüz yeniden yerleşim çalışmaları kapsamında da Türkiye’deki yasal düzenlemelerden bazıları aşağıdaki gibi listelenmiştir: 11 Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi  18215 sayılı 8 Kasım 1983 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanmış 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu, ve ilgili mevzuatı,  24393 sayılı 5 Mayıs 2001 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanmış 4650 sayılı Kamulaştırma Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun. Yozgat Boğazlıyan Uzunlu Sulama Modernizasyonu Projesi, Kızılırmak Havzası Deliceırmak Bölümü Boğazlıyan Althavzası içerisinde yer almaktadır. Yozgat Boğazlıyan Uzunlu Sulaması Projesi Çevresel Etki Değerlendirme (ÇED) sürecinden muaf tutulmuş ve Yozgat Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü’nden 04.07.2011 tarih 3568 tarihli yazı ile görüş alınmıştır. (Bakınız, Ek 6) 3.2 Dünya Bankası Tedbir Politikaları Dünya Bankası’nın çevresel ve sosyal koruma önlemleri borçlanıcı ülkenin ÇED Yönetmeliği ve DB’nın çevresel etkiye yönelik Operasyonel Politikası (OP 4.01) ile örtüşen bir Çevresel Değerlendirme Çalışması gerçekleştirilmesini gerektirmektedir. Bu doğrultuda, DB Çevresel Değerlendirme Politikası (OP 4.01) ve Fiziksel Kültür Kaynakları (OP 4.11) koşullarının sağlanması için Çevresel ve Sosyal Yönetim Planı (ÇSYP) hazırlanmıştır. Bu planın amacı, projenin muhtemel sosyal ve çevresel etkilere göre değerlendirilmesi ve çevresel ve sosyal yönetim koşullarının tanımlanmasıdır. Dünya Bankası Koruma Önlem Politikaları ile Çevre, Sağlık ve Güvenlik Kılavuzları’nda belirtilen standart ve kriterler proje standartlarının bir parçasıdır. OP 4.01 Çevresel Değerlendirme: Basit inşaat çalışmaları kapsamında gerçekleştirilen faaliyetler, doğaları gereği, mevcut proje sınırları içerisinde, çok kritik olmayan çevresel ve sosyal etkiler yaratmaktadırlar. Etkiler çok kritik olmasalar da DB’nın Çevresel Değerlendirme Politikası’nın uygulanması gerekmektedir. OP 4.01’in uygulamaya konulması ile beraber çevresel ve sosyal yönetim araçlarının hazırlanması gerekmektedir. ÇSYÇ, “açık” kanal sulama sisteminden “kapalı” sulama sistemine dönüşüm sırasında oluşacak genel etkiler ile olumsuz etkilere yönelik etki azaltıcı önlemleri içermektedir. Bunlara ek olarak, su kullanımı ve su kullanımının kaynak sürdürülebilirliği, topluluklar ve diğer kullanıcılar üzerine muhtemel etkilerinin belirlenmesi de ÇSYÇ tarafından hedeflenmektedir. 12 Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi Proje nedeniyle ortaya çıkabilecek önemli sosyal ve çevresel etkilerin, proje sahası yakınlarında bulunan hassas alıcıları (ör. okullar, hastaneler, sağlık ocakları ve evler) etkilemesi beklenmektedir. Bu bağlamda, tüm proje sahası ve etrafındaki alanlar hassas alıcı açısından değerlendirilmiştir. Ancak olumsuz çevresel sosyal etkilerin temel inşaat işleri etkileri ile sınırlı kalması ve genel olarak inşaat kazısı, atık bertarafı, yıkıntı atıklarının bertarafı, vejetasyon ve üst toprak kaybı, toz oluşumu, gürültü, iş ve halk sağlığı ve güvenliği ile ilgili olması beklenmektedir. Söz konusu olumsuz etkilerin geçici ve geri döndürülebilir olması, çoğunlukla çalışma sahası ile sınırlı olması ve ayrıca sulama modernizasyonu işinin Türk Çevre mevzuatına göre ÇED Yönetmeliği’nden muaf olması nedeniyle Yozgat Boğazlıyan Uzunlu Sulaması Yenileme Projesi muhtemel geçici etkileri göz önünde bulundurularak B Kategorisi projeler kapsamında değerlendirilmektedir. Doğal Yaşam Alanları OP/BP 4.04: Modernizasyonu ön görülen mevcut Yozgat Boğazlıyan Uzunlu Sulaması kaynak olarak Uzunlu Barajı’nı kullanmaktadır. Ayrıca yukarıda bahsedilen Türkiye Cumhuriyeti, kanunlar ve yönetmelikleri çerçevesinde http://geodata.ormansu.gov.tr/ adresinden yapılan incelemede Proje Alanında herhangi bir Korunan Alan (Milli Park, Tabiat Parkı, Tabiatı Koruma Alanı, Sulak alan, Yaban Hayatı Geliştirme Sahaları, Muhafaza Ormanları, Bal Ormanları, Gen Sahaları, Özel Çevre Koruma Bölgeleri) tespit edilmemiştir. (Bkz Şekil 2) 13 Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi Şekil 2- Korunan Alanlar ve Yaban Hayatı Fiziksel Kültürel Kaynaklar OP/BP 4.11 : Bu politikanın uygulanmasının gerekliliği proje hazırlık aşamasının çıktılarına bağlı olacaktır. Türkiye’deki kanunlar; özellikle 2863 sayılı ve 21/07/1983 tarihli Kültürel ve Doğal Varlıkların Korunması Hakkında Kanun (27/07/2004 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanan değişiklik ile birlikte) ve uygulamalar Dünya Bankası’nın gerekliliklerini karşılamaktadır. 18485 sayılı ve 10.08.1994 Resmi Gazete’de yayınlanan Kültürel ve Doğal Varlıklar ile ilgili Araştırmalar, Sondajlar ve Kazılar Hakkında Yönetmelik, inşaat çalışmaları sırasında bulunan kültürel ve doğal varlıklar ile ilgili prosedürleri ve yükümlülükleri tanımlamaktadır. DSİ söz konusu kanun ve yönetmeliğin uygulanmasından sorumludur. DSİ, finanse edilen projelerin fiziksel veya kültürel kaynaklar üzerindeki etkilerini önlemekle veya azaltmakla yükümlüdür. Dolayısıyla, DSİ, Türkiye’deki mevzuatın tüm gereklilikleri yerine getirilinceye kadar alt proje finansmanına devam etmeyecektir. Kültürel varlıkların korunmasına ilişkin ulusal mevzuat sıkı bir şekilde uygulandığından, DB koruma önlemi politikalarının dışında ilave bir koşul beklenmemektedir. Bununla birlikte, tesadüfen keşfedilen ya da şans eseri bulunan kültürel yapıtların yönetimini kapsayan bir buluntu durumunda denetim danışmanlarını ve üstlenicileri izlenecek adımlar konusunda uyaracak olan tesadüfi buluntu prosedürü uygulanacaktır. Buna ek olarak, inşaat çalışmaları öncesi veya çalışması sırasında yapılacak olan tüm resmi yazışmalar kayıt altına alınarak dönemsel izleme raporlarına eklenecektir. 14 Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi Sulama Alanında Tespit edilen 1. Derece Arkeolojik Sit Alanları Bölüm 4.6’da verilmiştir. Tescili yapılan bu alanlar sulanamaz alan olarak değerlendirilecektir. İnşaat aşamasında 1. Derece Arkeolojik Sit Sınırlarına hiçbir müdahale de bulunulmayacaktır. Proje çalışması yapılırken 19.07.2011 tarih ve 266490 sayılı yazı ile “İller Bankası 9. Bölge Müdürlüğü, Yozgat İl Çevre ve Orman Müdürlüğü, Yozgat Belediye Başkanlığı, Boğazlıyan Belediye Başkanlığı, TCDD İşletmesi Genel Müdürlüğü, Yozgat İl Telekom Müdürlüğü, ÇEDAŞ Müessese İl Müdürlüğü, BOTAŞ Boru Hatları İle Petrol taşıma A.Ş. Kayseri İşletme Müdürlüğü, Yozgat İl Jandarma Alay Komutanlığı” görüşleri alınmış ve bilgilendirme yapılmıştır. Gönülsüz Yeniden Yerleşim OP/BP 4.12: Proje açık kanal sistemlerinin (kanal ve dağıtım yapıları) kapalı basınçlı sistemlerle değiştirilmesini içermektedir. Bu kanal sistemlerinin değişimi için yapılacak inşaat işlerinin veya sistemlerinin genişletilmesi çalışmaları gönülsüz arazi edinimine sebebiyet verilmeden yürütülmesi planlanmaktadır. Olması durumunda düzenleme ortaklık payı kesintisi % 10 u geçen kısımlar kamulaştırılır. Yasal olarak % 10’u aşan düzenleme ortaklık payı uygulamalarının olduğu projelerde % 10’u aşan kısmı için kamulaştırma ihtiyacı doğmakla birlikte DSİ tarafından bu güne kadar gerçekleştirilen projelerde % 10’u aşan düzenleme ortaklık payı kesintisi yapılmamıştır. Genel uygulama % 3-6 arasında düzenleme ortaklık payı kesintisi şeklinde gerçekleşmekte olup Uzunlu sulama projesinde düzenleme ortaklık payı için kamulaştırma ihtiyacı olmayacağı düşünülmektedir. Bu aşamada kamulaştırma yapılması öngörülmemekle birlikte projenin ilerleyen aşamalarında ihtiyaç olması halinde kamulaştırma çalışmaları DSİ tarafından hazırlanacak olan arazi edinim planları doğrultusunda ele alınacaktır. Boğazlıyan Uzunlu Sulaması için arazi toplulaştırma çalışmaları 21.12.2017 tarihinde başlamış olup, halen devam etmektedir. Askı ve itiraz süreleri bitmiş olup şikâyet dilekçeleri varsa değerlendirilip kesin askıya çıkılacaktır. Baraj Güvenliği OP/BP 4.37: Proje kapsamında sulama ve taşkın koruma amaçlı yapılan Uzunlu Barajı bulunmaktadır. Uzunlu Barajı’nın yapım amacı bahse konu proje alanının (8000 ha) sulanmasıdır. Sulama verimliliği ve randımanı açısından Uzunlu Barajı DSİ 12. Bölge Müdürlüğümüz kontrolünde olup Boğazlıyan Sulama Birliği tarafından işletmesi yapılmaktadır. Sulama 15 Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi amaçlı yapılan Baraj ve Göletlerde Taslak Güvenlik çalışması yürütülmektedir. Konu ile ilgili olarak Dünya Bankası Baraj Güvenliği Uzmanı 28 Mart 2018 günü Uzunlu Barajı’na bir saha ziyareti gerçekleştirmiş ve sonuçlarını raporlandırmıştır. Bu sonuçlara göre, barajda herhangi bir yapısal sorunla karşılaşılmamış olup acil müdahale gerektiren herhangi bir durum söz konusu değildir. Uzunlu Barajı özelinde önerilen önlemler DSİ ile paylaşılmıştır ve bu önlemlerin uygulanmasından DSİ sorumlu olacaktır. Söz konusu önlemler şu şekilde özetlenebilir. i. Düzenli sızıntı izlenmesi ve askıda sediment ölçümlerinin 2 yıl boyunca uygulanması gerekmektedir. ii. Baraj gövdesinde su tablasını izlemek için mansap kabuğuna iki su basıncı ölçer (piezometer) yerleştirilmelidir. iii. Yeni başlamış sızıntıyı belirlemek için, sol yamaç kaplı alan gözlem altında tutulmalıdır iv. Küresel hareket okumaları, toplanmalı, kaydedilmeli ve yeri işaretlenmelidir. v. Baraj kretine sağlam hareket deprem detektörü yerleştirilmelidir vi. İşletme ve Bakım talimatının enstrümantasyon planı ile birlikte güncellenmesi gerekmektedir. Baraj sahasında hazır bulundurulmalıdır vii. Baraj kayıt defteri hazırlanmalıdır. viii. Acil Durum Eylem Planı hazırlanmalıdır. ix. Rezervuar batimetrik araştırma etüdü uygulanmalıdır. Uluslararası Su Yolları Üzerindeki Projeler OP/BP 7.50: Yozgat Boğazlıyan Uzunlu Barajı Sulama ve Taşkın koruma Amaçlı yapılmış olup, Uluslarası Su Yolu üzerinde değildir. Tüm uygulanabilir tedbir politikaları yanı sıra, Dünya Bankası Grubu Genel Çevre, Sağlık ve Güvenlik Kılavuzu da bu proje için uygulanabilirdir ve ilgili durumlarda takip edilecektir. 4 Çevresel ve Sosyal Arka Plan Bu bölümde proje alanının ve çevresinin mevcut durumda çevresel ve sosyoekonomik özellikleri anlatılmaktadır. Bu bölümde aktarılan bilgiler, bölgede şimdiye dek yapılan çalışmalar ve sonuç raporlarından derlenmiştir. 16 Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi 4.1 Yer şekilleri ve Jeoloji Baraklı Formasyonu: Kırmızı-kahve, şarabi ve gri renkli, orta-kalın katmanlı, yer yer çapraz katmanlı bazen katmansız, magmatik, metamorfik kayaçlardan türeme köşeli, kumtaşı ve çamurtaşından oluşan birim, taneli, gevşek tutturulmuş, karasal çakıltaşı, kumtaşı ve çamurtaşından oluşan birim, Kara(1991) tarafından Baraklı formasyonu olarak adlandırılmıştır. Baraklı formasyonu, Kartal formasyonu (Rigo de Righi ve Cortesini, 1982), Eosen flişi’nin bir kesimi (Ketin, 1963), Kocakaya formasyonunun karasal kesimi (Birgili ve diğ., 1975) ve Kartal-2 formasyonu (Seymen, 1982) ile eşdeğerdir. Birim, Dereçepni, Pınarkaya, Çokumağıl, Kuruhöyük, Menteşe köyleri civarında yüzeylenmektedir. Tersiyer öncesi birimleri uyumsuzlukla örter. Birimin yaşı, yanal ve düşey yönde geçişli olduğu denizel birimlerden alınan Melanatria cf. dujresnei (DESHAYES), Melanatria cf. cuvieri (DESHAYES) (def.İnal. A., 1979), Velates schmideli CHMNITZ, Ostrea (Gigantostrea) gigantica SOLANDER, Ampullina aff. aizyensis DESHAYES, Campanile tchihatcheffı (d' ARCHIAC), Ostrea uncifera LEYMERIS (det:Güngör, 1979) fosillerine göre Alt-Orta-Üst Eosen olmalıdır. Çayraz Formasyonu (Teç): Çakıltaşı, kumtaşı, silttaşı, kiltaşı, marn ve kireçtaşlarından oluşan birim Schmidt (1960) tarafından Çayraz formasyonu olarak adlandırılmıştır. Birim, Kaman yöresinde Oktay (1981) tarafından tanımlanmış olan Sıddıklıküçükboğaz çakıltaşı, Arzılar kireçtaşı, Çadırlıhacıyusuf formasyonu, Kara ve Dönmez (1990) tarafından tanımlanan Meşeköy formasyonu, Kara (1991) tarafından tanımlanan Çevirme formasyonu ve Kurt ve diğ. (1991) tarafından tanımlanan Keklicek formasyonu ile eşdeğerdir. Alt düzeylerinde çakıltaşı, kumtaşı, silttaşı içeren birimin, üst kesimlerinde gözlenen orta, kalın tabakalı kireçtaşı ara düzeyleri Arzılar kireçtaşı üyesi olarak ayırtlanmıştır. Birim, Gülpınar, Konurlu, Yapalak, Dereçepni, İğdeli, Uzunlu, Menteşe köyleri ile Keklicekdağı, Keldağ civarında geniş yüzlekler verir. Arzılar Kireççtaşı Üyesi (Teça): Sarı, beyaz, bej renginde, orta-kalın, katmanlı, bazen masif, egemen olarak kireçtaşından oluşan, bol fosilli kireçtaşları, Oktay (1981) tarafından adlandırılmıştır. Birimin temel üzerine doğrudan geldiği kesimlerin tabanında kırıntılı düzeyler yer almaktadır. Yapalak, Menteşe köyleri ile Keklicek, Keldağ civarında yüzeylenir. Arzılar kireçtaşı üyesi bol foraminifer, özellikle nummulit ile mercan, gastrapod ve lamelli fosilleri içerir. Kireçtaşlarından alınan, Nummulites cf. aturicus JOLY ve LEYMERIE, Assillina cf. exponens SOWERBY, Lockhartia cf. alveolata SILVESTRI, Fabianina cf. cassis 17 Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi OPPEN HEIM, Assilina cf. aspera DONCIEUX, Assilina spira (de ROISY), Eorupertia magna Le CALVEZ, Globorotalia cf. senni BOULBROOKI, Discocyclina sp., Operculina sp., Sphaerogypsina sp., Actinocyclina sp., Asterigerina sp., Rotalia sp., fosillerine göre Arzılar kireçtaşı üyesi Orta-Üst Eosen yaşlı olmalıdır. Birim, Arzılar kireçtaşı (Oktay, 1981), Kurtini çörtlü kireçtaşı üyesi (Kurt ve diğ., 1991) ve Kara (1991) tarafından tanımlanan Dulkadirli kireçtaşı üyesi ile eşdeğerdir. İncik Formasyonu (Toi): Karasal, kırmızı, şarabi renkli, orta-kalın katmanlı çakıltaşı ile sarı, yeşil renkli kumtaşı, silttaşı, kiltaşı, jips ve az oranda kireçtaşı ardalanmasından oluşan birim, Birgili ve diğ. (1975) tarafından İncik formasyonu olarak adlandırılmıştır. İncik formasyonu, Mezgit formasyonu (Rigo de ve Cortesini, 1959), Mezgit grubu (Uygun ve diğ., 1981), Kızılöz formasyonu (Atabey ve diğ., 1988) ve Kara ve Dönmez (1990) tarafından tanımlanan Deliceırmak formasyonu ile eşdeğerdir. Formasyondaki kumtaşı ve çakıltaşları, 20-80 cm kalınlıkta sıkı tutturulmuş kanal dolgusu ve çapraz katmanlar içerir. Kireçtaşı ve silttaşları ise genelde ince katmanlı yer yer laminalıdır. Formasyon genel olarak akarsu ve göl çökellerinden oluşmaktadır. Birim, Çayraz formasyonu ile uyumlu ve geçişli olarak gözlenirken, Ürgüp formasyonu tarafından uyumsuz örtülür. Çalışma alanı içerisinde, Fakılı kasabası civarında, Kozanözü dere boyunca yayılım gösterir. Birimin Çayraz formasyonu ve İç Anadolu grubu ile ilişkileri göz önüne alındığında olası Üst Eosen-Miyosen yaş aralığında çökelmiş olmalıdır. İncik formasyonu Oligosen yaşlı kabul edilmiştir (Kurt ve diğ., 1991; Atabey ve diğ., 1988). İç Anadolu Grubu (Ti): İç Anadolu bölgesinde Neojen yaşlı karasal çökeller bazı alanlarda ayrıntılı olarak çalışılmıştır. Ancak bazı alanlarda ise akarsu, göl karasal fasiyesleri ve stratigrafık özellikleri yeterince ayrıntılı çalışılmamıştır. Bu nedenle 1/100 000 ölçekli jeoloji haritalarında farklı fasiyeslerin kenarlaştırılmalarından çıkan sorunların çözümü için İç Anadolu bölgesindeki Orta Miyosen-Pliyosen yaşlı ayrılmamış karasal fasiyesler, bu çalışmada, İç Anadolu grubu adı altında toplanmıştır. Daha önce, batı paftasında özdeş kaya birimleri. Kara (1997) tarafından Kızılırmak formasyonu adı altında incelenmiştir. Karasal koşullarda çökelen birimin, yamaç molozu ile temsil edilen kesimleri kırmızı renkli, tane desteksiz çakıltaşı, kumtaşı ve çamurtaşlarıııdan oluşur. Kanal fasiyeslerini oluşturan kesimleri kızıl, kahve renkli, çapraz katmanlı, çakıltaşı, kumtaşı ve çamurtaşı bant ve mercekleri şeklindedir. Göreceli olarak birimin üst kesimlerini oluşturan ve havza ortası gölsel fasiyeslerle temsil edilen kesimler, bazı yerlerde tutturulmamış kumtaşı, çamurtaşı, jips ve 18 Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi anhidritlerden, bazı yerlerde ise çakıltaşı, kumtaşı, çamurtaşı, kireçtaşı ve ignimbirit ara düzeylerinden oluşmaktadır. İç Anadolu grubuna ait çökeller, Miyosen öncesi kayaçları uyumsuzlukla örter. Üstünde ise uyumsuz olarak Kuvaterner çökelleri yer alır. Araştırıcılar tarafından birimin yayılım gösterdiği değişik yerlerden elde edilen, ostracodlardan Cyprideis cf. vetroundulate KIRSTIC (det:Gökçen, 1980), Cyprideis torosa JONES, Cyprideis tuberculata (MEHES), Jlyocypris gibba (det:Erkan, 1980), memeli fosillerden Equidae (At'lar) ailesi üyesi Hippraion gracile KAUP (det:Ozansoy, 1980), Proboscidea (hortumlu memeli) takımından, Choerolophodon pentelicfye ait bir alt azı dişi, ve diğer kemik ve diş parçaları, kömür bantlarından alınan Monoporollerıites solaris, Pityosporites microalatus, Periporopollenites multiparatus gibi polen fosillere göre İç Anadolu grubunun yaşı Üst Miyosen- Pliyosen'dir. Ancak, Özcan ve diğ. (1990) tarafından Konya, Kadınhanı, Ilgın dolaylarında yapılan araştırmalarda İç Anadolu grubu içerisinde değerlendirilebilecek çökellerle geçişli ve ardalanmalı yüzeylemeleri bulunan volkanitlerin yaşlan da göz önüne alınarak, çökellerin yaşı Orta Miyosen-Pliyosen olarak kabul edilmiştir. Traverten (Qtr) : Birim beyaz, bej, krem renkli, karbonat çökeltilerinden oluşmaktadır. Bölgeyi etkileyen genç tektonik hareketlerle gelişen sıcak su faaliyetleri ile oluşmuştur. Çalışma alanı içersinde Bahriye köyü civarında yüzeylenmektedir. Alüvyon (Qal) : Çalışma alanının en genç oluşumları olan alüvyonlar vadi ve akarsu yataklarıyla, ova düzlüklerdeki çakıl, kum, kil depolanmalarıdır Yapısal Jeoloji ve Tektonik: Etüd sahasında tektonik olaylarla karşılaşmamış üç kaya birimi göze çarpmaktadır. Bunlar, yarı kristalize kalkerlerle bunların üzerine diskordan olarak gelen Konglomera-Kumtaşları ve Marnlı kalkerlerdir. Paleosen bir yükselme ve aşınma devresi olarak geçmiş, yarı kristalize kalkerlerin Paleotoğrafyası üzerine lükesyenin Konglomera-Kumtaşları ve Marnlı Kalkerleri çökelmiştir. Oligosen sonlarına kadar devam eden orojenik banketler sonucu kıvrımlanmalar ve faylanmalar vücuda gelmiştir. Kıvrım eksenleri genellikle E-W doğrultulu olup W’ya dalımlıdır. Tabaka doğrultu ve eğimlerinde kısa mesafelerde farklılıklar bulunmasına rağmen özellikle tabaka doğrultuları, kıvrım eksenleri doğrultularına uymaktadır. Tabaka eğimleri ise 15-30° arasında değişmektedir. 19 Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi AFAD Deprem Dairesi Başkanlığı tarafından yenilenen haritada (AFAD, 2018. Türkiye Deprem Tehlike Haritası) “en büyük yer ivmesi değerleri” tabiri kullanılmıştır. Yenilenen bu haritaya göre proje alanı en büyük yer ivmesi değerleri 0,0 (g) – 0.1 (g) (düşük tehlike) arasındadır. 4.2 Su Kaynakları ve Hidrojeoloji Projenin ana su kaynağı Delice Irmağı’nın yan kollarından biri olan Kozanözü Deresi sularının depolandığı Uzunlu Barajı’dır. Yozgat Uzunlu Sulaması Borulu Şebeke Proje Yapımı Hidroloji Raporu (2011) hazırlanmıştır. Uzunlu Barajı’na yönelik olarak su bilançosu çalışması yapılmıştır. 15-206 nolu AGİ’nin 1985-2010 arasını kapsayacak şekilde 26 yıllık rasat değerli elden edilmiştir. 15-206 nolu AGİ’nin akımlarının sürekli olması ve son yılları kapsıyor olması, doğrudan baraj giriş akımı olması sebebiyle ve 26 yıllık yeterli bir süreyi kapsaması nedeniyle su temini olarak kullanılması uygun bulunmuştur. 15-206 no’lu AGİ yağış alanı 574,8 km2, Uzunlu Barajı yağış alanı ise 579,1 km2’dir. Yağış alanları oranı %1 den daha küçük olduğu için AGİ’deki akımlar baraj yeri için de aynen alınmıştır. Uzunlu Barajı’nın 1985-2011 arasını kapsayan yıllık ortalama suyu 39,01 hm³ (1,236 m3/s) olmaktadır. Proje sahasını yağış yönünden temsil eden meteoroloji istasyonu Boğazlıyan (DMİ) Meteoroloji İstasyonudur. İstasyon, 1941 yılında işletmeye açılmıştır. 1941-1951 arası ve 1954-1957 yıllardaki yağışları aksaktır. Bu sebeple 1952, 1957-2010 arası yıllar yağışları alınmıştır. Bu istasyonun 1952-2010 yılları arasındaki yağış rasatlarına göre yıllık ortalama yağışı 386,5 mm’dir. En fazla yağışın düştüğü ay 55,3 mm ortalama ile Nisan ayı, en az yağışın düştüğü ay ise 4,4 mm ortalama ile Ağustos ayıdır. Boğazlıyan (DMİ) istasyonunun 1964-2010 yılları arasındaki ölçüm değerlerine göre yıllık ortalama sıcaklık 9.4 ºC ‘dir. Sıcaklığın en yüksek olduğu ay 20.6 ºC ortalama ile Temmuz, en düşük olduğu ay ise -2.0 ºC ortalama ile Ocak ayıdır. Rezervuar sahası ortalama sıcaklığı ise yıllık 11.5 ºC ‘dir. Aynı istasyondan 1985-2010 yılları arasında elde edilen buharlaşma değerlerine bakıldığında, yıllık ortalama buharlaşma 995.4 mm ‘dir. En yüksek buharlaşma ise 222.3 mm ortalama ile Temmuz ayında olmaktadır. 20 Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi 4.3 Toprak Yapısı 2011 tarihli Yozgat-Boğazlıyan-Uzunlu Sulaması Rehabilitasyon Projesi Tarımsal Ekonomi Planlama Raporu ‘nda da belirtildiği üzere proje sahası dere yatağında yer alan vadi tabanları taban arazi, vadi kenarları ise yamaç arazi karakterindedir. Taban arazilerinde eğim derenin akış yönünde % 0-2 arasındadır. Yer yer eğim yönü ile sulanamayacak araziler mevcut olup bu araziler tespit edilerek sulama sahasının dışında bırakılmıştır.Genel olarak allüviyal ve kollovial topraklardan meydana gelen proje sahasında allüviyal topraklar, etüt sahasının genelini teşkil etmekte olup yapıları, graniler derinlikleri 150 cm ve daha derindir. Kollovial topraklar ise sahanın kuzey güney doğrultusunda uzanmaktadır. Bünyeleri ağır ve orta, yapıları granülerdir. Ova toprakları değişik bünyeli topraklardan oluşmaktadır. %81 oranında üst profilde ağır, alt profilde ağır bünye gösteren arazi mevcuttur. Toprakların kireç muhteviyatları %5 ve daha fazladır. Etüt sahasında tuz ve sodiklik açısından sulama sahası olarak belirlenen alanlarda 0.5 cm/saat civarındadır. 1976 tarihli Uzunlu Projesi Planlama Raporu kapsamında 16126 ha alan etüt edilmiştir. Bunun 50 hektarı (%0.31) 1. sınıf, 8980 hektarı (%55.69) 2. sınıf, 3277 hektarı (%20.32) 3. sınıftır. 1749 hektar arazi de 6. sınıf olarak değerlendirilmiştir. Proje alanı toprak, topoğrafya ve drenaj yönünden incelenerek, araziler sulanabilirlik açısından sınıflandırılmıştır. 4.4 İklim Özellikleri Proje alanı İç Anadolu Bölgesinin karasal iklimi etkisi altında kalmaktadır. Kışlar sert ve yağışlı, yazlar sıcak ve kurak geçmektedir. Gece gündüz arası sıcaklık farkları fazladır. Boğazlıyan meteoroloji istasyonunun 1957-2010 yılları arasındaki yağış rasatlarına göre yıllık ortalama yağış 377.8 mm ’dir. En fazla yağışın düştüğü ay 55.3 mm ortalama ile Nisan ayı, en az yağışın düştüğü ay ise 4.4 mm ile Ağustos ayıdır. Boğazlıyan (DMİ) istasyonunun ölçüm değerlerine göre yıllık ortalama sıcaklık 9.4 ºC ‘dir. Sıcaklığın en yüksek olduğu ay 20.6 ºC ortalama ile Temmuz, en düşük olduğu ay ise -2.0 ºC ortalama ile Ocak ayıdır. Rezervuar sahası ortalama sıcaklığı ise yıllık 11.5 ºC ‘dir. 4.5 Flora ve Fauna Uzunlu Barajı Malzeme Ocakları için çalışılan Proje Tanıtım Dosyasında Proje Alanı ile İlgili Flora ve Fauna verileri işlenmiştir. Bu raporda verilen bilgiler aşağıda özetlenmiştir. 21 Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi Proje alanı İç Anadolu Bölgesi içinde kalır. İç Anadolu Bölgesi’nde, yazları sıcak ve kurak, kışları soğuk ve kar yağışlı karasal iklim hakimdir.Doğal bitki örtüsü iklim özelliklerine göre yer yer değişiklikler gösterir. En çok bozkırlar görülür. Bozkırlar daha çok yüksek olmayan yerlerde yaygındır. Yüksekliğin artmasıyla yağışlar artar. Meşe ormanlarına ve çalılıklara rastlanır. Akarsu boylarında söğüt ve kavak ağaçları yetişir. İç Anadolu Bölgesi İran-Turan Fitocoğrafik bölgesi içinde kalmaktadır. Bu bölgede iki ana vejetasyon tipi hakimdir. 1-Genellikle yaprak döken ağaçlardan oluşan ormanlar: Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde yaygın olan geniş yapraklı orman formasyonunun hakim bitkileri çeşitli Quercus türleri olup bunlardan en yaygınları Doğu ve özellikle Güneydoğu da Q. brantii ile Q.libani dir.Bu ormanlardaki diğer ağaçsı bitkiler ise Pyrus eleagnifolia ,Amygdalus spp.,Juniperus spp.,Crataegus spp.dir. 2-Ağaçsız step veya bozkırlar: Çok geniş alanları kapsamaktadır. Bu vejatasyon için en yaygın olan bitki cinsleri şunlardır: Astragalus, Artemisia, Achillea,Stipa, Bromus, Festuca,Poa, Globularia, Euphorbia, Moltkia, Anchusa, Salvia, Phlomis, Verbascum, Teucrimu, Thymus, Linum, Marrubium. Step formasyonu adını özellikle Orta Asya steplerinin en hakim bitkisi olan Stipa’dan almıştır. Step sahaları içinde özellikle ahır ve köy etrafında tipik step bitkileri kaybolmaya yön tuttuğunda daha çok nitrofil bitkilerin hakim olduğu topluluklar oluşmaktadır ki Peganum harmala bu toplulukların en belirgin türüdür. İran-Turan floristik bölgesinin bu iki yaygın vejatasyon tipi dışında bölgenin topografik yapısı ile ilgili olarak, bazı ufak sahalarda, başka tipte topluluklar da oluşur. Proje alanında görülen Flora türleri; Berberidaceae (Hanımtuzluğugiller), Berberis crataegina (Karamuk), Caryophyllaceae (Karanfilgiller), Dianthus zonatus zonatus, Silene italica (Nakıl) Chenopodiaceae (Kazayağıgiller), Atriplex laevis, Chenopodium albüm (Kazayağı), Cistaceae (Ladengiller), Helianthemum canum (Beyaz Güneşgülü), Anthemis cretica (Papatya), Anthemis tinctoria tinctoria (Sarı Papatya), Carduus nutans (Kangal) Centaurea depressa (Acımık), Chardinia orientalis, Crupina crupinastrum, Helichrysum armenium (Ölmezotu), Senecio vernalis (Kanarya otu), Convolvulaceae (Sarmaşıkgiller), Convolvulus arvensis (Mamıza), Cruciferae-Brassicaceae (Hardalgiller), Capsella bursa-pastoris (Kuskus otu), Elaeagnaceae (İğdegiller), Fagaceae (Kayıngiller), Geraniaceae (Turnagagasıgiller), Erodium cicutarium subspcicutarium (Dönbaba), Geranium divaricatum (Turnagagası), Guttiferae-Hypericaceae (Binbirdelikotugiller), Labiatae/Lamiaceae (Ballıbabagiller), Ajuga chamaepitys ssp chia (Kısamahmutotu), Prunella vulgaris, Salvia sclarea (Adaçayı), 22 Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi Fabaceae/Leguminosae (Baklagiller), Astragalus sp. (Geven), Genista lydia lydia (Katırtırnağı), Onobrychis oxyodonta (Korunga), Pisum sativum, Malvaceae (Ebegümecigiller), Orobanchaceae (Canavarotugiller), Glaucium corniculatum refractum (Boynuzlu Gelincik),Papaver rhoeas (Gelincik), Plantaginaceae (Sinirotugiller), Plumbaginaceae (Dişotugiller), Acantholimon acerosum (Çobanyastığı), Polygalaceae (Sütotugiller), Polygala supina (Sütotu), Polygonaceae (Çobanyastığıgiller), Polygonum convolvulus (Madımak), Rumex acetosella (Kuzu kulağı), Ranunculaceae (Düğünçiçeğigiller), Adonis aestivalis ssp. Aestivalis (Kan damlası), Nigella arvensis glauca (Çörekotu) şeklinde özetlenebilir. Bu türler arasında yerel ve bölgesel endemik bir tür bulunmamaktadır. IUCN Kırmızı Listesinde olan bir tür de bulunmamaktadır. Proje alanında bulunan fauna türleri; Tosbağagiller (Testudinidae), Kertenkeleler (Lacertidae), Yılanlar (colubridae), Leylekgiller (Ciconiidae), Yırtıcıkuşlar (Accipitridae), Doğangiller (Falconidae), Tavuksular (Phasianidae), Baykuşgiller (Strigidae), Sincap (Sciurus vulgaris), Kör Fare (Spalax leucodon), Orman Faresi (Apodemus Sylvatiticus), Ev Faresi (Mus musculus),Tavsan (lepus), tilki(vulpis), kurt (lupus) şeklinde özetlenebilir. Bu türlerden herhangi biri IUCN Kırmızı Listesinde bulunmamaktadır. 4.6 Hassas Alanlar Hassas Alanlar için http://geodata.ormansu.gov.tr/ adresinden yapılan incelemede Proje Alanında herhangi bir Korunan Alan (Milli Park, Tabiat Parkı, Tabiatı Koruma Alanı, Sulak alan, Yaban Hayatı Geliştirme Sahaları, Muhafaza Ormanları, Bal Ormanları, Gen Sahaları, Özel Çevre Koruma Bölgeleri) tespit edilmemiştir. (Bkz Şekil 2) 23 Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi Proje Alanı içerisinde ve yakınında bulunan Doğal Sit ve Arkeolojik Sitler İncelenmiştir. Şekil 3- Arkeolojik Sit Alanları Arkeolojik Sit alanlarından sulama alanı içerisinde kalan alanlara müdahale edilmeyecek ve bu alanlarda çalışma yapılmayacaktır. Cavlak Doğal Sit Alanı: Yozgat İli, Boğazlıyan İlçesi'nin 4 kilometre batısında Bahariye Köyü'nün güneyinde yer almaktadır. Sıcak su kaynağından çıkan suların oluşturduğu iki gölcük mevcuttur. Göllerin güneyinde 30-40 metre yüksekliğinde doğu-batı uzantısında kuzeye bakan cephelerinde tabii oyuklar bulunan kayalıklar yer alır. Bu oyuklar belirli plan vermemektedir. Kayalıkların doğusunda 2 yayvan tepe (tümülüs) yer alır. Doğudaki büyük tepe 15 x 20 metre ebatlarında olup; 80 metre batısındaki 15 x 20 metre ebatlarındadır. Küçük tepe üzerinde nirengi işareti yer alır. Bu tümülüslerin doğusundaki büyük tepede Roma Dönemi seramiğine rastlanmıştır. (Kaynak;http://www.yozgatkulturturizm.gov.tr adresinden alınmıştır.) Alan proje alanı dışında kalmaktadır. Adı geçen korunan alan, proje alanı dışında kalmakla birlikte çalışma yapılırken alan sınırlarına dikkat edilecek, gerekli tedbirler alınacak ve sorumlu kurum ve kuruluşlarla koordineli çalışılacaktır. 24 Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi Proje alanı içerisinde ve yakınlarında Arkeolojik Sit olarak tescil edilen Böğrüdelik Höyüğü(Uzunlu), Keçikıran Höyüğü (Boğazlıyan), Sarayaltı Höyüğü (Boğazlıyan), Süleyman Höyüğü (Güveçli) bulunmaktadır. (Bkz Şekil 3) Böğrüdelik Höyüğü(Uzunlu); Sulama alanı dışında kalmakla birlikte inşaat çalışmaları yapılırken höyük sınırlarına dikkat edilecek, gerekli tedbirler alınacak ve sorumlu kurum ve kuruluşlarla koordineli çalışılacaktır. Koordinatları aşağıdaki tabloda verilmiştir. Tablo 4- Böğrüdelik Höyüğü(Uzunlu) Koordinatları* Yer Adı Y X Böğrüdelik-1 444811.21 4344897.05 Böğrüdelik-2 444822.04 4344901.53 Böğrüdelik-3 444844.70 4344893.17 Böğrüdelik-4 444869.89 4344878.15 Böğrüdelik-5 444889.14 4344868.18 Böğrüdelik-6 444934.36 4344850.04 Böğrüdelik-7 444887.15 4344745.42 Böğrüdelik-8 444872.42 4344742.47 Böğrüdelik-9 444859.37 4344735.12 Böğrüdelik-10 444852.92 4344745.02 Böğrüdelik-11 444844.81 4344753.27 Böğrüdelik-12 444823.67 4344756.36 Böğrüdelik-13 444773.20 4344796.79 Böğrüdelik-14 444768.49 4344828.59 Böğrüdelik-15 444803.01 4344884.11 *Datum: ED-50 - UTM - Ölçek Faktörü: 3 Derece Keçikıran Höyüğü (Boğazlıyan); Sulanamaz alan1 olarak belirtilen kısımda kalmaktadır. Çalışmada höyük sınırlarına dikkat edilecek, gerekli tedbirler alınacak ve sorumlu kurum ve kuruluşlarla koordineli çalışılacaktır. Koordinatları aşağıdaki tabloda verilmiştir. (Bkz Şekil 3) Tablo 5- Keçikıran Höyüğü (Boğazlıyan) Koordinatları* Yer Adı Y X Keçikıran-1 435298.251 4338056.960 Keçikıran-2 435319.128 4338057.795 Keçikıran-3 435338.334 4338053.620 Keçikıran-4 435349.190 4338043.599 Keçikıran-5 435356.706 4338027.733 Keçikıran-6 435365.057 4338009.361 Keçikıran-7 435379.253 4337995.165 1 Sulanamaz alanlar; yerleşim yerleri, imara açılmış alanlar, taşlık alanlar, eğimi fazla olan alanlar sulanamaz alan olarak ifade edilmektedir. 25 Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi Keçikıran-8 435382.593 4337975.959 Keçikıran-9 435377.583 4337954.247 Keçikıran-10 435367.562 4337940.886 Keçikıran-11 435341.675 4337946.731 Keçikıran-12 435319.128 4337967.608 Keçikıran-13 435295.746 4337981.804 Keçikıran-14 435279.045 4337997.670 Keçikıran-15 435274.034 4338010.196 Keçikıran-16 435274.870 4338031.073 Keçikıran-17 435281.550 4338046.104 *ITRF-96, 3 Derece Sarayaltı Höyüğü (Boğazlıyan); Adı geçen höyüğün büyük bir kısmı sulanamaz alan içinde bir kısmı ise sulama alanı içerisinde kalmaktadır. Çalışma yapılırken höyük sınırlarına dikkat edilecek, gerekli tedbirler alınacak, sulama alanı içinde kalan kısımda kesinlikle çalışılmayacak ve sorumlu kurum/kuruluşlarla koordineli çalışılacaktır. Koordinatları aşağıdaki tabloda verilmiştir. (Bkz. Şekil 3) Tablo 6- Sarayaltı Höyüğü (Boğazlıyan) Koordinatları* Yer adı Y X Sarayaltı-1 433216.062 4339830.652 Sarayaltı-2 433206.743 4339809.473 Sarayaltı-3 433195.730 4339792.530 Sarayaltı-4 433199.966 4339762.879 Sarayaltı-5 433216.909 4339735.770 Sarayaltı-6 433238.935 4339708.660 Sarayaltı-7 433282.988 4339697.647 Sarayaltı-8 433320.263 4339696.800 Sarayaltı-9 433350.761 4339730.687 Sarayaltı-10 433356.691 4339761.185 Sarayaltı-11 433329.582 4339814.556 Sarayaltı-12 433299.084 4339857.761 Sarayaltı-13 433282.140 4339860.302 Sarayaltı-14 433240.630 4339845.054 ITRF 96, 3 Derece Kemaliye Höyüğü (Boğazlıyan); Uzunlu Sulaması kapsamında yapılan yazışmalar (Ek 7 ) sonucunda arazi yüzey incelemesi yapılmış ve bu alan yeni tespit edilmiştir. Aşağıda koordinatları verilen höyük için 1. Derece Arkeolojik Sit olarak önerileceği bildirilmiştir. Höyük sulama alanı içerisinde kalmaktadır. Çalışma yapılırken höyük sınırlarına dikkat edilecek, gerekli tedbirler alınacak, alanda kesinlikle çalışılmayacak ve sorumlu kurum/kuruluşlarla koordineli çalışılacaktır. 26 Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi Tablo 7- Kemaliye Höyüğü(Boğazlıyan) Koordinatları* Yer Adı Y X Kemaliye-1 696319.01 4344140.45 Kemaliye-2 696348.21 4344110.25 Kemaliye-3 696365.19 4344076.17 Kemaliye-4 696354.31 4344047.47 Kemaliye-5 696308.14 4344013.70 Kemaliye-6 696271.71 4344009.47 Kemaliye-7 696245.41 4344058.34 Kemaliye-8 696225.40 4344082.97 Kemaliye-9 696232.01 4344098.21 Kemaliye-10 696240.53 4344112.28 Kemaliye-11 696253.53 4344121.84 Kemaliye-12 696280.41 4344137.91 Kemaliye-13 696283.92 4344138.31 *ED50, 6 Derece Süleyman Höyüğü(Güveçli); Tescil edilmiş bir sit alanı olup sulama alanı içerisinde kalmaktadır. Çalışma yapılırken höyük sınırlarına dikkat edilecek, gerekli tedbirler alınacak, bu alanda kesinlikle çalışılmayacak ve sorumlu kurum/kuruluşlarla koordineli çalışılacaktır. Tablo 8- Süleyman Höyüğü(Güveçli) Koordinatları* Yer Adı Y X Süleyman Höy-1 441606.28 4349201.71 Süleyman Höy-2 441629.04 4349194.61 Süleyman Höy-3 441641.65 4349186.00 Süleyman Höy-4 441660.22 4349163.40 Süleyman Höy-5 441663.70 4349133.81 Süleyman Höy-6 441671.06 4349127.97 Süleyman Höy-7 441677.04 4349115.05 Süleyman Höy-8 441665.78 4349088.78 Süleyman Höy-9 441646.23 4349061.92 Süleyman Höy-10 441555.45 4349100.05 Süleyman Höy-11 441572.06 4349164.29 *ED50, 3 Derece 4.7 Sosyoekonomik Durum 4.7.1 Nüfus Proje Alanının en büyük yerleşim birimi Boğazlıyan ilçesidir. Aşağıdaki tabloda Proje alanından etkilenen yerleşim yerlerinin Nüfus verileri verilmiştir. 2017 yılı verilerine göre proje sahasından etkilenen nüfus sayısı 20172 kişidir. 27 Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi Ekonomisi tarıma dayalı olan bölgede nüfus kaybının ana sebeplerinden biri de mevcut sulama sisteminin yeterli hizmeti verememesi olduğu anlaşılmıştır. Yörede şeker pancarı ekimi yaygın olarak bulunmakta, bunun yanında sebze meyve ve tahıl alanında gelişmeler görülmektedir. Tablo 9- Yıllara Göre Proje Bölgesi Nüfus verileri Yerleşim Yerleri Yıllar 2011(Kişi) 2017 (Kişi) Boğazlıyan 16 721 16 510 Bahariye Köyü 431 351 Başhoroz Köyü 234 158 Çalapverdi Köyü 1334 823 Güveçli Köyü 155 131 Uzunlu Beldesi 2343 2 199 TOPLAM 21 218 20 172 4.7.2 Eğitim Boğazlıyan İlçesi merkez, kasaba ve köylerinde nüfusun %92 ’si okur-yazar durumundadır. İlçede 1 Anaokul, 15 ilkokul, 9 Ortaokul, 5 İmam Hatip Ortaokulu, 6 Lise, 1 Öğretmenevi ve Akşam Sanat Okulu, 1 Halk Eğitim Merkezi, 2 Sürücü Kursu, 1 Rehabilitasyon Merkezi, 1 Ortaöğrenim erkek öğrenci yurdu bulunmaktadır. Boğazlıyan ilçe Merkezinde Yozgat Bozok Üniversitesine bağlı Boğazlıyan Meslek Yüksekokulu bulunmaktadır. 4.7.3 Sağlık Hizmetleri Boğazlıyan ilçesinde 1 Toplum Sağlığı Merkezi, 4 Aile Sağlığı Merkezi, 1 adet Devlet Hastanesi bulunmaktadır. 4.7.4 Altyapı Hizmetleri Arazi çalışmaları sonucunda, proje alanında yer alan bütün yerleşim birimlerinin yeterli içmesuyu şebekesine sahip oldukları tespit edilmiştir. Proje sahasının ulaşım durumu oldukça iyidir. D805 nolu karayolu ilçe merkezinden geçmektedir. Boğazlıyan -Yozgat arası D805 karayolu üzerinden 116 km mesafededir. İlçe Merkezleri takip edilerek bu mesafe 90 km düşmektedir. Ankara- Yozgat - Sivas E88 karayoluna Boğazlıyan ilçe merkezinin uzaklığı 75 km’dir. Boğazlıyan İlçe merkezinin DSİ 12. Bölge Müdürlüğüne (Kayseri) uzaklığı D260 ve D805 yolu üzerinden 85 km’dir. Uzunlu Beldesi’ne uzaklık aynı yol üzerinden 105 km’dir. 28 Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi Proje alanı içinde bulunan köy yollarının çoğu asfalt olup, yaz-kış ulaşım konusunda bir sıkıntı çekilmemektedir. Proje alanı Boğazlıyan ilçesi ve yakın çevresi olduğundan haberleşme durumu çok iyidir. Haberleşme yönünden PTT teşkilatları yanında halkın mobil telefon kullanımı da önemli ölçüde yaygındır. Proje alanında bütün yerleşim yerlerine ulaşmak mümkündür. Toplulaştırma ile birlikte bütün tarla parsellerine de ulaşım mümkün olacaktır. 4.7.5 Geçim Kaynakları Boğazlıyan ilçe genelinde ve proje sahasında yer alan yerleşim birimlerinde halkın büyük çoğunluğunun gelir kaynağı tarım ve hayvancılıktır. Boğazlıyan, İç Anadolu yöresinin en büyük hayvan pazarına sahiplik etmektedir. Bitkisel üretim olarak ilçe genelinde hububat, şeker pancarı ekimi hâkimdir. Sulama sahasının sulanabilir arazinin tamamında şeker pancarı ekimi yapılmaktadır. Ayrıca meyve, baklagil, az miktarda olsa dahi bağ ve sebze tarımı da yapılmaktadır. Yörenin en büyük tarımsal ürün üretimi şeker pancarıdır. Bunun nedeni Boğazlıyan Şeker ve Mamulleri Entegre Tesisidir. Ayrıca yörede yem fabrikaları, un fabrikaları, mandıralar, süt toplama merkezleri ve cips fabrikası bulunmaktadır. Sulama alanında üretilen ürünlerin satılmasında herhangi bir pazar sorunu yoktur. Boğazlıyan ilçesi hem üretici hem tüketici konumundadır. Kayseri, Yozgat ve Ankara pazar konumundadır. Proje sahası içinde ve yakınında işletilen mermer maden rezervi bulunmaktadır. Ayrıca Bahariye (Cavlak) Bölgesinde Jeotermal su kaynakları bulunmaktadır. Turizm açısından bakılacak olursa yöre tarih bakımından oldukça eski bir yerleşim yeridir. Tarihi kalıntılar mevcuttur fakat turizme konu olacak biçimde bir değere sahip değillerdir. Ayrıca Bahariye köyü yakınlarında kaplıcalar bulunmaktadır. Bu kaplıcalarda uluslararası tesisler oluşturmak amacıyla sağlık merkezlerinin oluşturulması için anlaşmaların yapıldığı ve kısa zamanda faaliyete geçmesinin beklendiği ifade edilmektedir. Projenin gerçekleştirilmesiyle sulama sahasındaki tarımsal üretim miktarı ile çiftçilerin gelirleri artmış olacak ve buna bağlı olarak çiftçinin yaşam düzeyi yükselecektir. Bu da bölgenin ekonomik ve sosyal yönden büyük kazançlar sağlamasını sağlayacaktır. 29 Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi 4.7.6 Arazi kullanımı ve Bitki Deseni Proje çalışmalarına göre sulama sahasında 1125 adet mülk arazi tespit edilmiştir. Topraksız aile sayısı yok denecek kadar azdır. Çalışmalar işletme büyüklüğüne göre 3 tabaka halinde yapılmıştır. Buna göre 1. tabakada mülk arazi genişliği 53.4 da, 2. tabakada 159.8 da, 3. tabakada 345.5 da bulunmuştur. İşletme genişlikleri ise 1. tabakada 52.7 da, 2. tabakada 167.4 da, 3. tabakada ise 487.8 da bulunmuştur. Sulama sahası içinde toplam işletme sayısı 1222 adettir. Tüm sahada ise ortalama işletme genişliği 64.79 dekardır. Proje ile birlikte mevcut durumdaki bitkilerin ürün verimi artacak ve bölgenin ekolojik şartlarının izin verdiği ancak yeterli suyun olmayışı yüzünden tarımı yapılamayan bitkilerin proje sahasına gireceği öngörülmüştür. Proje alanı mevcut koşullarda ve projeli koşullarda ekilen ürünler, ekilme alanları ve ekiliş oranlarıı Tablo 9 ve Tablo 10’ da çizelge halinde verilmiştir. Tablo 10- Mevcut Koşullara Göre Bitki Deseni Bitki Adı 1.Tabaka 2.Tabaka 3. Tabaka Buğday 14,6 14,9 7,4 Arpa 3,8 5,9 2,5 Şekerpancarı 3,4 1,8 - Yonca 0,6 0,1 - Çayır 0,8 1,6 1 Bostan 0,8 - 0,4 Buğday (K) 44 36,1 55,5 Arpa (K) 2,5 0,6 - Çavdar (K) - 0,3 - Bağ (K) 0,1 0,2 - Ağaçlık - 0,1 0,1 Nadas 29,4 38,4 33,1 TOPLAM 100 100 100 Tablo 11- Projeli Koşullara Göre Bitki Deseni Bitki Adı 1.Tabaka 2.Tabaka 3.Tabaka 4.Tabaka Ortalaması Buğday 20 30 30 23,5 Arpa 10 20 20 12,8 Fasulye 10 10 10 10 Şekerpancarı 15 9 9 12,8 Patates 5 4 4 4,9 Ayçiçeği 10 10 10 10 Mısır 5 4 4 4,6 Yonca 10 7 7 9,3 Sebze 3 1 1 2,4 Meyve 10 4 4 7,8 Ağaçlık 2 1 1 1,9 TOPLAM 100 100 100 100 30 Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi 4.7.7 Kamulaştırma Proje alanında toplulaştırma faaliyetleri devam etmektedir. Mevcut durumda gerçekleştirilen arazi toplulaştırması uygulamasında düzenleme ortaklık payı kesintisi maksadı ile kamulaştırma ihtiyacı doğmamıştır. Tesisin ilk inşaat aşamasında (ilk kamulaştırma 1987 yılında yapılmıştır) yapılan kamulaştırma işleminin haricinde yeni bir kamulaştırma yapılmamıştır. Toplulaştırma çalışmaları 31 Aralık 2019 tarihinde tamamlanacaktır. Toplulaştırma faaliyetleri kapsamında şimdiye kadar 8 400 adet parselde çalışma yapılmıştır. Yapılan çalışmalarda parsel bazında gelen itiraz sayısı 357 adet olmuştur. Genele bakıldığı zaman projenin % 4’ lük kısmına tekabül etmektedir. Toplulaştırma çalışmasına ilişkin % 96 memnuniyet oranı bulunmaktadır. Yapılan itirazlar yeniden gözden geçirilecek olup, uzlaşma yoluyla memnuniyet sağlanacaktır. DSİ tarafından hazırlanacak olan Arazi Toplulaştırması Eylem Planı doğrultusunda toplulaştırma faaliyetlerine devam edilecektir. 31 Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi 5 Çevresel ve Sosyal Etkiler Hava kalitesi: Projenin inşaat ve saha hazırlama çalışmaları kapsamında üst toprağın sıyrılması ve diğer kazı işleri sebebiyle toz oluşumu beklenmektedir. Bunun yanında, kum- çakıl ve kalker malzemelerinin üretimi sırasında, malzemenin sökülmesi, yüklenmesi ve nakliyesi sırasında toz ortaya çıkacaktır. Malzeme ocaklarının işletilmesi sırasında Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği ve Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği hükümlerine uyulacaktır. Söz konusu etkilerin geçici ve geri döndürülebilir olduğu öngörülmektedir. Ayrıca, inşaat makine ve ekipmanlarından kaynaklanacak egzoz emisyonlarının oluşması beklenmektedir. Toz ve egzoz gazı oluşumuna karşı gerekli önlemler alınacaktır. Bu kapsamda, inşaat makine ve ekipmanlarının ve araçların periyodik kontrol ve bakımı yapılacaktır. Bu bağlamda, etkilerin düşük seviye olması beklenmektedir. Ancak, hassas alıcıların ve yakın çevredeki toplulukların emisyon seviyelerinden olumsuz etkilenmesi durumunda, gerekli ek önlemler alınacaktır. Gürültü: İnşaat ekipman ve araçlarından kaynaklanacak olan gürültünün proje yakın çevresindeki hassas alıcılar üzerinde olumsuz etki oluşturması beklenmektedir. Etkiyi en aza indirmek amacı ile, inşaat çalışmaları gündüz saatlerinde (07:00 – 19:00) gerçekleştirilecektir. Bunun yanında gürültü seviyeleri hassas alıcı ortamlarında düzenli olarak izlenecek ve gerekli olması durumunda ek önlemler alınacaktır. Su ve atıksu: Su ihtiyacı çoğunlukla çalışanların kamp sahasında, şantiye alanında ve malzeme ocaklarında günlük kullanma suyu ihtiyaçlarından kaynaklanacaktır. Bunun yanında, beton karma ile makinaların yıkanması, tozlanmaya karşı malzeme ve yolların sulanmasına yönelik su kullanımı olacaktır. DSİ ve alt yüklenici, gerekli su ihtiyacını yeraltı ve yüzey suları üzerinde olumsuz bir etki yaratmadan sağlamakta yükümlüdür. İhtiyaç duyulan suyun (kullanma suyu ve gerekli olması durumunda beton için kullanılacak olan su) kalitesi periyodik olarak izlenecektir. Atıksular ise genelde evsel nitelikli olacak ve kamp sahaları ile malzeme ocaklarından kaynaklanacaktır. Oluşacak olan atıksular, yerel mevzuat ve DB kriterleri ile uyumlu olarak geçirimsiz fosseptikte depolanacak, lisanslı firmalar aracılığı ile düzenli olarak toplanacak ve arıtıldıktan sonra alıcı ortama deşarj edilecektir. Proje sahasında toz oluşumunu önlemek amacıyla yapılacak spreyleme çalışmalarında kullanılacak suyun atıksu olarak geri dönüşümü söz konusu değildir. İşletme aşamasında ise evsel nitelikli atıksular Su Kirliliği Kontrolü 32 Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi Yönetmeliği ile İçme-Kullanma Suyu Havzalarının Korunmasına Dair Yönetmelik hükümlerine uyularak bertaraf edilecektir. Halk sağlığı ve güvenliği: Saha hazırlama ve inşaat faaliyetleri süresince, DSİ yerel halkın inşaat planı ve yerlerinden zamanında haberdar olması, inşaat sahalarının belirlenmesi için uygun uyarı tabela ve işaretlerinin kullanılması, kuru mevsimlerde sulama yapılması gibi sağlık ve güvenlik önlemlerinin alt yükleniciler tarafından alındığına emin olacaktır. Ek olarak, inşaat çalışmaları kapsamında şantiye sahasına araç giriş-çıkışı olacağından yerel trafikte yoğunlaşma beklenmektedir. Şantiye sahalarının tam olarak çevrelenmemesi ve gerekli uyarı işaretlerinin yerleştirilmemesi sonucunda halk sağlık ve güvenliğini tehdit edecek kazalar oluşabilir. İşçi sağlığı ve iş güvenliği: İnşaat çalışmaları gerekli önlemler alınmazsa çalışanların sağlık ve güvenliğini tehdit edecek kazalara sebep olabilir. Bu bağlamda, DSİ ve alt yüklenici şirketler çalışanlara güvenli ve sağlıklı çalışma ortamı sağlamakla yükümlüdür. Çalışanlar, iş tanımları, sorumlulukları ve yapılan işle ilgili sağlık ve güvenliği tehdit edecek riskler hakkında bilgi sahibi olacaktır. Çalışanlara gerekli kişisel koruyucu ekipmanlar sağlanacak ve düzenli eğitimlerle iş ve iş güvenliği ile ilgili bilgi verilecektir. Kamp sahaları da, çalışanların tüm ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde gerekli tesislerle donatılacaktır. Tehlikeli maddeler: Mevcut durumda, yakıt doldurma ve araç bakımı işlerinin inşaat sahasında gerçekleştirilmesi planlanmamaktadır. Ancak, inşaat sahalarında ağır vasıta kullanılması durumunda böyle bir ihtiyaç söz konusu olabilir. DSİ ve alt yükleniciler bu faaliyetler kapsamında kullanılacak olan tehlikeli maddelerin depolanması ve kullanımı ile ilgili gerekli önlemleri alacaktır. Ayrıca, acil durum yönetim planları kapsamında olası senaryolara kimyasal dökülmesi ve diğer olası tehlikeli madde kazaları da eklenerek gerekli ekipman sahada her zaman hazır bulundurulacak ve ilgili tatbikat çalışmaları yapılacaktır. Atık yönetimi: Açık kanal sulama sistemlerinin modernizasyonu mevcut durumdaki bazı tesis ve boru sistemlerinin çıkarılması ve atıl duruma geçmesine sebep olmaktadır. Atık duruma geçen boru ve diğer ekipmanların yerel mevzuat ve DB kriterleri ile uygun olarak depolanması ve nihai bertarafının sağlanması gerekmektedir. Üst toprak tabakası inşaat aşaması sonrasında rehabilitasyon çalışmaları kapsamında kullanılacağı için, buradan kaynaklı bir hafriyat atığı beklenmemektedir. Ancak kazı malzemesinin ihtiyaçtan fazla olması durumunda ilgili kurumlarla iletişime geçilerek fazla hafriyatın uygun şekilde bertarafı sağlanacaktır. 33 Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi Hafriyat atıklarının yanında, evsel ve tehlikeli katı atıkların da oluşması beklenmektedir. Söz konusu atıklar, yerel mevzuat ile uyumlu olarak inşaat ve kamp sahalarında ayrı ayrı depolanacak ve lisanslı tesislere taşınması ve bertarafı sağlanacaktır. DSİ ve alt işveren, lisanslı tesislerle irtibatın ve tüm atıkların yerel mevzuat ve DB kriterleri çerçevesinde geri kazanımı/bertarafının sağlanmasından sorumludur. Doğal Yaşam Alanları: Proje sahasına en yakın doğal yaşam alanları üzerinde projeden kaynaklanan herhangi bir olumsuz etki beklenmemektedir. Aynı nokta da uzun süre çalışılmayacağından dolayı anlık olumsuzluklar yaşanabilecektir. Altyapı: Modernizasyon çalışmaları kapsamında mevcut yollar kullanılacaktır. Ayrıca proje tasarımı, mevcut durumda devam eden arazi toplulaştırma çalışmaları kapsamında her bir parsele ulaşımı sağlayacak yeni ortak yollardan da faydalanacaktır. Ağır makinelerin yol açtığı trafik sebebiyle yol yüzeylerinde olası hasarlar inşaat yüklenicisi tarafından rehabilite edilecektir. İnşaat faaliyetlerine bağlı, özel araziler üzerindeki altyapı elemanlarına herhangi bir hasarın söz konusu olması durumunda, etki azaltma önlemleri yüklenici tarafından uygulamaya konulacaktır. İnşaat çalışmaları kapsamında kurulacak olan kamp sahalarının altyapı gereksinimleri mevcut kamu altyapılarına etki etmeden ayrı olarak giderilecektir. Bu nedenle, yerel altyapı tesislerine projenin etkisi önemsiz olarak düşünülmektedir. Arazi toplulaştırma: Önerilen sulama sistemi içerisinde Arazi Toplulaştırma Şube Müdürlüğü tarafından arazi toplulaştırma programı yürütülmektedir. Söz konusu arazi toplulaştırma çalışmalarının proje üzerinde olumsuz bir etki yaratması beklenmemektedir. Aksine, inşaat faaliyetleri hâlihazırda devam eden toplulaştırma çalışmaları ile eşzamanlı gerçekleştirilerek, sulama sisteminin modernizasyon çalışmalarının zamanında ve etkin olarak tamamlanmasını sağlayacaktır. DSİ, kapsamlı istişareler ile sulama sisteminin modernizasyonu işleri kapsamında daha önce gerçekleştirilen toplulaştırma çalışmalarına ilişkin olarak ulaşan şikâyetleri çözümlemek için her türlü çalışmayı gerçekleştirecektir. OP 4.12, bu sulama sistemi kapsamındaki toplulaştırma çalışmalarında geçerli olacaktır. Bu politikaya uygunluk DSİ tarafından hazırlanacak olan Arazi Toplulaştırması Eylem Planı ile yürütülecektir. DSİ toplulaştırma sonrası durumlara karşı hazırlıklı olacak ve Şikâyet Mekanizması aracılığı ile projeden etkilenen insanlardan ulaşan her türlü şikâyeti çözümlemeye çalışacaktır. Toplulaştırma çalışmaları, arazi kamulaştırma ihtiyacını en aza indirgeyecek ya da önleyecektir. Toplulaştırma sırasında eski parsel sınırı, açık sulama kanalları, köprüler gibi mevcut yapıların kaldırılmasında gecikmeler yaşanabilecek ve bu 34 Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi durum yeni toplulaştırılmış parsellerin tarımsal amaçlı kullanımını engelleyebilecektir. DSİ, toplulaştırma ve inşaat çalışmalarının tarım alanlarının zamanında kullanımına izin verecek şekilde gerçekleştirilmesini sağlayacaktır. Arazi toplulaştırma ve tarım alanı içinde hizmetlerin iyileştirilmesi ile parsel sayısının düşmesi, parsel şekillerinin düzenlenmesi, yeterli drenaj sistemi, her tarım arazisine erişimi sağlayan kaliteli yolların oluşturulması beklenmektedir. Arazi edinimi: Projenin gerçekleştirilmesi için herhangi bir fiziksel yeniden yerleşim öngörülmemektedir. Arazi toplulaştırma ile arazi ediniminden kaçınılması hedeflenmektedir. İnşaat çalışmalarına bağlı olarak geçici ya da kalıcı olarak bazı proje bileşenleri için arazi alımı ihtiyacı doğar ise bu durumlarda, küçük de olsa geçim kaynakları kaybı söz konusu olabilir. Proje prensipleri kapsamında, özel mülkiyetler ve tarım arazileri mümkün olduğunca göz ardı edilerek devlet arazileri kullanılmaya çalışılacaktır. Özel mülkiyetlerin kamulaştırılmasından kaçınılamadığı hallerde kamulaştırma ihtiyacı doğacak olursa DSİ tarafından hazırlanacak olan Arazi Edinimi Eylem Planı çerçevesinde işlemler yürütülecektir. Varlıklar ve yerleşik geçim kaynakları: Proje kapsamında, fiziksel yeniden yerleşim söz konusu olmadığı için, herhangi bir yapı ya da binanın kaybı öngörülmemektedir. Bu aşamada öngörülmemekle birlikte ihtiyaç hâsıl olması durumunda, arazi edinimine bağlı çok küçük de olsa tarım alanlarının kaybı söz konusu olabilir. Proje tasarımı mevcut sulama sisteminin takip edilmesini ve ulaşım yolu olarak mevcut yolların kullanılmasını öngörmektedir. Proje için gerekli olan arazinin durumu ve arazi kullanımına bağlı olarak ekonomik değeri olan mevcut ürün ve ağaçların kaybı söz konusu olabilir. Bu sebeple arazi gereksinimini azaltabilmek için arazi toplulaştırma çalışmalarından faydalanılacaktır. Ayrıca, modernizasyon kapsamında olan arazilerin çoğunluğunun tarımsal amaçlı kullanımından dolayı proje faaliyetlerinin araziye dayalı geçim kaynaklarını da etkilemesi muhtemeldir. Varlıkların ve geçim kaynaklarının kaybına yönelik etki azaltıcı çalışmalar Uzunlu projesi için hazırlanmakta olan Arazi Toplulaştırması Eylem Planı’nda detaylandırılacaktır. İnşaat faaliyetleri, aynı zamanda geçici olarak yerel ürünlerin ve hizmetlerin alımına sebep olacağından, olumlu bir ekonomik etkisinin de olması beklenmektedir. İnşaat makine ve ekipmanlarının, inşaat malzemelerinin alımı ile ulaşım, yemek hizmeti, çamaşır, gıda sağlama, güvenlik gibi hizmetler mümkün olan her koşulda yerel tedarikçilerden sağlanacaktır. İnşaat çalışmaları süresince gerekli olan işgücü de, mümkün olduğunca projeden etkilenen yerel halktan sağlanmaya çalışılacaktır. Ancak, projenin teknik yapısı ve 35 Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi yerel halkın beceri ve eğitimlerinin bu yapıya uygun olmayabileceği göz önünde bulundurularak, uygun işgücü bölgesel ya da ulusal olarak da tedarik edilebilecektir. Çiftçiler, yerel halk ve hassas grupları da içeren diğer paydaşlar: Projenin, mevcut sulama sisteminin verimliliğinin artmasına sebep olacağı düşünüldüğünde, genel olarak yerel topluluklar üzerinde olumlu etkisi olması beklenmektedir. Tarım işçileri (yani mevsimlik ve gündelikçi işçiler) ve tarımsal faaliyetlerde yer alan kadınlar da projeden etkilenebilecektir; çünkü proje sulama, ekim ve hasat için işgücü talebini sınırlayabilir. Mevsimlik işçiler, aileleri ile birlikte hareket etmekte ve tarımsal faaliyetlere aileleri de katılmaktadır. Mevsimlik işçilere ihtiyaç duyulan söz konusu proje alanında, çocuklar ücretli olarak çalışmamakta, sadece ailelerine yardım etmektedir. Bu tür bir çalışma şekli, zorla çalıştırma olarak değerlendirilmemektedir. Nitekim, ulusal mevzuat çocuk işçiliğinin en kötü şekillerini yasaklamaktadır. Proje sırasında hassas grupların tespit edilmesi durumunda, bu grupları da içeren tüm proje paydaşları ile proje etkileri, inşaat programı ve projeden etkilenen kişilerin projeye bağlı arazi ya da geçim kaynağı kaybından dolayı hak kazanacakları tazminatlar ile ilgili bilgilendirmek için düzenli istişareler yapılacaktır. Cinsiyet etkisi: Sulama modernizasyon projesi, yüksek değerli ürünlerin üretilmesine ve modern teknolojinin tarımda kullanılmasına yol açacağı için tarımsal faaliyetlerde aktif olarak rol alan kadınlar için ekonomik olanaklar sağlayacaktır. Kadınlara, arazi sahipliği ya da kiracı olarak herhangi bir yasal sınırlama yoktur. Bunun yanında, arazi toplulaştırma faaliyetleri ile toplulaştırılmış arazilere sahip kadınların, tarımsal üretime katkılarını arttıracağı düşünülmektedir. SB’lerdeki kadın su kullanıcıları hem kiracı hem de arazi sahibi olabilmektedir. Kadınların SB yönetimlerinde ve karar verme mekanizmalarındaki rolü son derece sınırlıdır ve erkeklerin etki alanında olduğu algılanmıştır. Kültürel faktörler ve sosyal normlar da kadınların sulu tarımla ilgili toplantılara ve eğitimlere katılımına engel teşkil etmemektedir. Kadınların SB yönetimine ve karar verme mekanizmalarına katılımına karşı tereddütlerini azaltmak için sulama modernizasyonu projesi ya da düzenli SB işleyişleri kapsamında SB ve DSİ’nin saha personeli düzenli aralıklarla paydaş katılım toplantıları düzenleyecektir. Bahse konu projede, Banka’nın desteği ve işbirliği ile, DSİ’nin saha personeli sulamanın cinsiyet boyutu ile ilgili hassasiyet eğitimleri tasarlayacak ve uygulayacaktır. Bu eğitimler, DSİ’nin saha ofislerini ve SB’leri, cinsiyet ayrımı ile ilgili açıkların kapanması için PKP ile uyumlu olarak uygulanacak olan kadın odaklı SB katılım toplantılarının (arazi toplulaştırma önce ve sonrasında ve sulama modernizasyonu sonrasında) 36 Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi gerçekleştirilmesinin sağlanması gibi önlemlerin uygulanması için destekleyecektir. Bu eğitimler, aynı zamanda SB yönetimine kadın katılımının arttırılması ile DSİ ve Tarım ve Orman Bakanlığı kadın çiftçilerin tarımsal danışmanlık/eğitim gibi SB’nin DSİ (tarla içi su yönetimi) ve Tarım ve Orman Bakanlığı işbirliği ile verilen hizmetlerden faydalanmalarının sağlanması gibi kendi tedbirlerini oluşturmak için bir dayanak oluşturacaktır. DSİ, alt projelerde projeden faydalanan kadın su kullanıcılarını, izleme raporlarının cinsiyet ile ilgili ayrıştırılmış geri bildirimlerini ve gerçekleştirilen araştırmalarının cinsiyet ile ilgili ayrıştırılmış verilerini izleyecektir. Uygun olması durumunda, DSİ’nin SUTEM uygulaması cinsiyet ile ilgili ayrıştırılmış verilerin toplanmasını sağlayacaktır. Çalışma koşulları, işçi akışı ve çocuk işçiliği: Proje sahası için bir kamp sahası kurulacaktır. Kamp sahası mümkün olduğu kadar az alanda, yaklaşık olarak 50 çalışanı barındıracak kadar olacaktır. Kamp sahasının mümkün olduğunca yerel halkan uzak, etkileşimi en aza indirecek şekilde yerleştirilmesi sağlanacaktır. Bu kamp sahası su, elektrik, kanalizasyon ve haberleşme ağı gibi altyapı tesisleri ile donatılacaktır. Kamp sahası yol ağı ile ulaşılabilir olacak ve mümkün olduğunca mevcut yollar kullanılacaktır. Konaklamanın proje sahalarında sağlanması durumunda, DSİ yüklenicilerin davranış kurallarını oluşturmasını ve yerel topluluklarla iletişim kurulması ile ilgili işçilerin çalışmaya başlamadan önce eğitim almasını sağlayacaktır. Proje sahalarında kullanılacak olan tesislerin (sağlık tesisleri ve kantin gibi) DB standartları ile uyumlu olacaktır. Proje, uluslararası çalışan standartları ile ILO standartlarına taraf olarak uyumlu olan Türk İş Kanunu ile tam uyumlu olacaktır. Böylece, çocuk işçiliği, zorla çalıştırma ve ırk ve cinsiyet ayrımcılığına müsamaha gösterilmeyecektir. Kültürel varlıklar: Proje alanında ve yakınlarında tescil edilmiş Doğal ve Arkeolojik Sitler bulunmaktadır. Bu alanlarda ilgili Kanun ve yönetmelikler çerçevesinde çalışma yapılacaktır. Hassas alanlar konu başlığı altında bahse konu yerlerin bilgileri verilmiştir. Proje kapsamında, belirlenen alanlarda kesinlikle çalışma yapılmayacaktır. Bu amaçla, söz konusu alanlar şeritler ile çevrelenecek, uyarı levhaları yerleştirilecek ve çalışanların bu kısımlara erişimi engellenecektir. Tescili yapılan ve Bölüm 4.6’da belirtilen alanlar sulanamaz alan olarak değerlendirilecektir. Projede söz konusu önlemlerin alınması durumunda kültür ve tabiat varlıklarına önemli bir etki öngörülmemektedir. İnşaat safhasında rastlantısal bulgular için Türk mevzuatına uygun rastlantısal bulgular prosedürü oluşturularak, söz konusu durum halinde ilgili makamlarla iletişime geçilecek ve mevzuatın uygulanması sağlanacaktır. 37 Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi 6 Alınacak Önlemler ve İzleme Planı Projenin inşaat aşamasında ortaya çıkması muhtemel çevresel ve sosyal etkiler ile bu etkilerin yönetilmesi için alınacak önlemler ve izleme planı Tablo 11- 12’de sunulmaktadır. Tablo 11- 12; Çalışmaların muhtemel etkisinin türü, projenin hangi aşamasında ortaya çıkabileceği, etkinin kontrol edilebilmesi için ne tür önlemler alınacağına dair detayları içermektedir. Şikayet Mekanizması Şikâyetlerin bildirilmesi için kullanılan ulusal şikayet sistemine (Cumhurbaşkanlığı İletişim Merkezi) ek olarak DSİ’nin halihazırda dört kademeli bir şikayet sistemi bulunmaktadır. DSİ ilave çabaları yoluyla proje uygulaması sırasında münferit sulama sistemlerine ait şikâyetlerin toplanmasına, ele alınmasına ve çözülmesine yönelik düzenlemeler yapacaktır. Projeden etkilenen insanların projenin hem çevresel hem de sosyal etkileri ile ilgili olarak ileteceği endişeler, talepler ve şikâyetler, şikayet mekanizması yoluyla ele alınacaktır. Arazi toplulaştırma, arazi edinimi gibi inşaat öncesi çalışmalar (arazi toplulaştırma, arazi edinimi, vs.), inşaat programı ve projenin şikâyet mekanizmasına nasıl ulaşılabileceği ile ilgili bilgiler istişareler ve diğer katılım etkinlikleri, DSİ’nin resmi web sitesi, ilgili bölge müdürlükleri, il müdürlükleri ve sulama birlikleri aracılıyla etkilenen topluluklara açıklanacaktır. Alt projelerin doğası gereği projeden etkilenen gruplar, TSMP’nin planlanması, tasarımı ve uygulanması ile ilgili olarak endişelere sahip olabilirler. Şikâyet Mekanizması ile ilgili bilgileri yaymak için DSİ Halkla İlişkiler Uzmanı (veya uzmanları) görevlendirecektir. Proje kapsamında gelebilecek şikâyetler dört seviyede ele alınacaktır. • SB düzeyinde (yerleşimler); • İl müdürlüğü düzeyinde • Bölgesel düzeyde • Ulusal düzeyde (Genel Müdürlük ve Ulusal Şikâyet Mekanizması sistemi yoluyla) Herhangi bir zorunluluk söz konusu olmadığı halde, kolaylık sağlama amacıyla Ek 5’te bir Şikâyet Formu hazırlanmıştır. Şikâyet mekanizması vasıtası ile alınan tüm şikâyet ve endişe ve öneriler önceden tanımlanmış bir zaman diliminde arşivlenecek ve çözüme kavuşturulacaktır. Şikâyetlerin istatistikleri düzenli olarak DB’ye bildirilecektir. 38 Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi Tablo 12- Proje Süresince Alınacak Önlemler ve İzleme Planı Etki/Konu Etki Önleyici/Azaltıcı Önlem Maliyet Sorumlu Kurum Açıklama (TL) İnşaat Öncesi:  Kamp sahalarının belirlenmesi sırasında yerel otoriteler ve halk ile istişarede İş gücü ve Kamp bulunulmalıdır. Ek bir maliyet Yüklenici İhale ve kontrat dokümanları Sahaları  Kamp sahaları seçilirken mümkün olduğu kadar yerleşim alanlarından uzak yerler gerektirmemektedir. seçilmelidir. Maliyet İhale fiyatı Denetim  Kamp sahaları hazırlanırken yüzeydeki bitkisel toprak (yaklaşık 30 cm) sıyrılarak, uygun sorumluluğu DSİ içerisinde yer alır. bir alanda depolanacaktır. Çalışmaların tamamlanmasının ardından, kamp sahasının eski saha personelindedir. haline getirilmesi sırasında depolanan bu bitkisel toprak kullanılacaktır.  Yerel halk ile proje çalışanları arasından çıkabilecek olası sorunları önlemek için yerel halk ile istişare içinde olunmalı ve halkın şikayetleri göz önünde bulundurulmalıdır.  Proje kapsamında çalışacak olan iş gücü yerel halkın hassasiyetleri konusunda eğitilmeli, bir “iş etiği ve ahlakı” politikası hazırlanarak çalışanların sözleşmelerine eklenmelidir.  Vasıfsız iş gücü mümkün olduğunca yerel halktan sağlanmalıdır.  Kamp alanları ve iş sahaları projede işçilerin günlük ihtiyaçlarını karşılamak için yeterli sayıda tuvalet, banyo vb. yapılara sahip olmalıdır.  Kamp sahalarından kaynaklanacak atıksuların yerel mevzuat ve DB Koruma Önlem Politikaları gereğince arıtılarak alıcı ortama deşarjı esastır. Mümkün olduğu alanlarda Kamp sahaları kanalizasyon sistemine bağlanmalı, kanalizasyon sisteminin bulunmadığı alanlarda ise kamp sahasında oluşan atıksular bir atıksu arıtma tesisinde arıtımı yapıldıktan sonra deşarj edilmelidir. Atıksu arıtma tesisinin kurulmasına gerek olmayan alanlarda atıksular, fosseptik tanklarında toplandıktan sonra en yakın arıtım tesisine gönderilerek bertaraf edilebilir.  Kamp sahaları, ilgili yerel mevzuata uygun olarak, katı atıkların, geri kazanımı, geçici depolanması ve uzaklaştırılması için gerekli alan ve araçlara (çöp bidonu, konteyner vb.) sahip olacaktır.  Kamp sahalarında atıkların yakılarak bertarafı yapılmayacaktır.  Yakıt, tehlikeli kimyasal, tehlikeli atık gibi malzemelerin depolandığı alanların yer seçimi yapılırken yüzey suları gibi hassas alıcılar göz önünde bulundurulacak ve bu alanlara yeterince mesafe bırakılacaktır (Örn. Yüzey sularına 50 m gibi).  Kamp sahalarında, yakıt dolumu ve araç bakımı yapılacak ise bu alanlar, yönetmeliklere uygun bir biçimde hazırlanacak, zeminleri toprak kirliliğini önleyecek şekilde geçirimsiz hale getirilecektir (beton kaplam vb.).  Yakıt dolum alanları, kazara yayılım sonucu olabilecek kirliliği önlemek için gerekli olan yağ ve kimyasal emici vb. ekipmanlar ile donatılacaktır.  Yakıt tankları yönetmeliğe uygun olarak içinde depolanan yakıt hacminin yüzde onu fazlasına (%110) sahip geçirimsizliği tamamen sağlanmış havuzlar içerisine yerleştirilecektir.  Kamp sahasında kalan işçiler için ilgili yönetmelik ve standartlara uygun kullanım suyu sağlanacaktır.  Kamp sahalarına sağlanan içme ve kullanma suları düzenli olarak (haftalık veya aylık) analizlere tabi tutulacaktır. 39 Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi  Sulama Modernizasyonu kapsamında sahadan uzaklaştırılacak olan mevcut açık kanallar Geçici depo ve ve bunlara ait yıkıntı malzemeleri, Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Ek bir maliyet Yüklenici İhale ve kontrat dokümanları hafriyat döküm (HTİYAKY) Yönetmeliği (RG. Tarih: 18.03.2004 Sayı: 25406) uyarınca sahadan gerektirmemektedir. alanları ve diğer uzaklaştırılacak, depolanacak veya bertaraf edilecektir. Maliyet İhale fiyatı Denetim  Çalışmalar sırasında yeraltı sulama borularının döşendiği alanlardan çıkacak olan kazı sorumluluğu DSİ alanlar. içerisinde yer alır. toprağı büyük oranda geri dolguda kullanılacak olduğundan, büyük bir kazı fazlası hafriyat saha personelindedir atığının oluşması beklenmemektedir. Böyle bir hafriyatın oluşması durumunda hafriyat atıkları Hafriyat Toprağı, İnşaat ve Yıkıntı Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği (RG. Tarih: 18.03.2004 Sayı: 25406) uyarınca, İlgili Belediye veya Çevre ve Şehircilik Müdürlüğü’nün izin verdiği alanlara depolanacaktır.  Geçici depo alanları ile hafriyat döküm sahalarının üst toprağı sıyrılarak koruma altına alınacaktır. Bu alanların eski haline getirilmesi sırasında bu toprak kullanılacak olup, eski haline getirilemeyen alanlarda (hafriyat ve yıkıntı depo sahaları gibi) kalan bitkisel toprak, ilgili Tarım Müdürlüklerinin koordinasyonu ile ihtiyaç olan alanlara verilebilir.  Proje’nin bir Kırma Eleme ve/veya Beton Tesisini gerektirdiği durumlarda, bu üniteler yönelik olarak ÇED Yönetmeliği ve ilgili diğer yönetmelik kapsamında izin alımı gerçekleştirilecektir.  Proje’nin genel prensibi olarak inşaat alanı içerisinde yakıt dolumu veya araç bakımı Yakıt dolum ve araç yapılmayacaktır. Yakıt dolumu ve araç bakımı saha dışında bu iş için ayrılmış özel alan Ek bir maliyet Yüklenici İhale ve kontrat dokümanları bakımı veya tesislerde gerçekleştirilecektir. Ancak, ağır iş makinalarının kullanılması durumunda gerektirmemektedir. (paletli kazıyıcılar ve yükleyiciler gibi) bu araçların yakıt dolumu ve bakımı için saha dışına Maliyet İhale fiyatı Denetim alınması mümkün olmayabilir. Bu gibi durumlarda, iş ve işlemlerinyapılacağa alan kazara sorumluluğu DSİ içerisinde yer alır. dökülmelere yönelik tüm ekipman ve araçlarla donatılacaktır. (Yağ tavaları, yağ ve saha personelindedir kimyasal emici maddeler vb.). Yüklenici, bu işlemlerin çevreye, işçi sağlığı ve güvenliği çerçevesinde ilgili standartlara ve yönetmeliklere uygun yapılabilmesi için gerekli tüm prosedürleri hazırlamakla, gerekli eğitimleri vermekle ve bu eğitimleri belgelemekle yükümlüdür.  Herhangi bir dökülme durumunda acil müdahale yapılacak olup, bu gibi durumlar, ilgili saha kontrolörüne raporlanacaktır.  İnşaat çalışmalarında kullanılacak malzeme ocaklarının ÇED Olumlu veya ÇED Gerekli Değildir Malzeme ocakları kararı olup olmadığı sorgulanacak ve ÇED süreci tamamlanmamış malzeme ocaklarından malzeme Ek bir maliyet Yüklenici İhale ve kontrat dokümanları alımı yapılamayacaktır. ÇED kapsam dışında olanlar var ise ayrı değerlendirilecektir. gerektirmemektedir. Maliyet İhale fiyatı Denetim içerisinde yer alır. sorumluluğu DSİ saha personelindedir  Arazi toplulaştırmasında Mevcut Sulama Sistemi sınırlarına dikkat edilecektir. Arazi  Projenin tasarım aşaması sırasında özel mülkiyetlere ve tarım arazilerine mümkün Ek bir maliyet Yüklenici İhale ve kontrat dokümanları Toplulaştırması olduğunca zarar vermekten kaçınılacaktır. gerektirmemektedir.  Arazi Toplulaştırması Eylem Planı (ATEP) hazırlanacak ve uygulanacaktır. Maliyet İhale fiyatı Denetim içerisinde yer alır. sorumluluğu DSİ saha personelindedir 40 Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi  ÇSYP, proje bazlı ATEP halkın rahatlıkla erişip görüşünü bildirebilmesi için halkın Halkın Katılımı ve görüşüne açılacaktır. Ek bir maliyet Yüklenici, İhale ve kontrat dokümanları Bilgiye Erişimi  İnşaat programını da içeren projeye yönelik bilgi materyalleri hazırlanacaktır. (Poster, gerektirmemektedir. afiş, el ilanı vb.). Denetim sorumluluğu  Şikayet Mekanizması kurulacak ve halka tanıtılacaktır. DSİ saha personelindedir  Yerel halk ile proje bileşenleri ve proje aktiviteleri ile ilgili olarak istişare toplantıları yapılacaktır.  Trafik düzenlemeleri , projenin tüm işleyişi, takvimi ile ilgili olarak halk bilgilendirilecektir. İnşaat Aşaması  Minimum atık oluşumunu sağlayacak önlemler alınacaktır. Atık Yönetimi ve  İlgili yönetmelikler uyarınca atıkların sınıfları belirlenecek (geri dönüşüm, tehlikeli, inert, Ek bir maliyet Yüklenici İhale ve kontrat dokümanları Tehlikeli Atıklar tehlikesiz vb.) ve atıkların bu sistematik çerçevesinde, toplanması, geçici depolanması, gerektirmemektedir. transferi ve bertarafı sağlanacaktır. Maliyet İhale fiyatı Denetim  Gerekmesi durumunda tehlikeli malzemelerin inşaat alanında uygun bicimde sorumluluğu DSİ içerisinde yer alır. depolanmasını sağlamak amacıyla özel olarak ayrılmış̧ bir bölgede atık geçici depolama saha personelindedir alanı tasarlanacak ve inşa edilecektir.  Atık üretimi, depolanması ve bertarafına ilişkin kayıtlar tutulacaktır.  Atıkların lisanslı tesislerde bertaraf edilmesi sağlanacaktır.  Çalışanlara atık yönetimi uygulamaları hakkında eğitim verilecektir.  Gerekmesi durumunda tehlikeli malzeme ve atıkların depolanmasına ilişkin zorunlu sigorta yapılacaktır.  Sulama Modernizasyonu Projesi, mevcut açık kanalların, basınçlı kapalı kanal sistemleri İnşaat ve Hafriyat ile değiştirilmesini ön görmektedir. Bu kapsamda mevcut sisteme ait atıkların HTİYAKY Ek bir maliyet Yüklenici İhale ve kontrat dokümanları Atıkları uyarınca bertarafı gerçekleştirilecektir. gerektirmemektedir.  Hafriyat atıklarının geçici depolaması gerekir ise bu atıklar, yerel halka, flora ve fauna Maliyet İhale fiyatı Denetim türlerine zarar vermeyecek alanlarda ilgili Çevre ve Şehircilik Müdürlüğü’nün görüşü sorumluluğu DSİ içerisinde yer alır. doğrultusunda depolanacaktır. saha personelindedir  Hafriyat ve inşaat atıklarının depolandığı alanlara yönelik olarak erozyon kontrol önlemleri alınacaktır.  Depolama alanlarından yüzey sularına olabilecek silt akımı ve benzeri etkileri engellemek amacıyla gerekli önlemler alınacaktır.  Kazı işleri sadece ilgili alan içerisinde gerçekleştirilecek, kazıların kazı sınırını aşarak Kazı İşleri komşu alanlara zarar vermesi engellenecektir. Ek bir maliyet Yüklenici İhale ve kontrat dokümanları  Kazı toprağı ve üst bitkisel toprak ayrı ayrı depolanacak ve bu toprakların birbirine gerektirmemektedir. karışması engellenecektir. Maliyet İhale fiyatı Denetim  Kazı toprağının, sonradan geri dolguda kullanılmak üzere kanal güzergâhı boyunca geçici sorumluluğu DSİ içerisinde yer alır. depolanması gerekebilir. Bu durumda, yüklenici, inşaat güzergâhında gerekli iş ve saha personelindedir işlemlerin yapılacağı alanların bırakılmasının yanı sıra kazı toprağı ve üst toprak depolaması için de düzenleme yapacaktır.  Düzenlenen alan daha sonra eski haline getirilecek olup üst toprak bu amaçla kullanılacaktır.  Kazı fazlası toprak (kazı sırasında çıkabilecek kaya ve taş malzeme dâhil olmak üzere) 41 Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi inşaat işeri tamamlandıktan sonra sahada bırakılmayacaktır.  Yağmurlu dönemlerde tüm kazı işleri kontrollü olarak yapılacaktır.  Yeraltı borusu yerleştirilen kanallar, işlem tamamlanıp ilgili kontrol mühendisinin onayından sonra hemen kapatılacak ve uzun süreli çevresel etkilere açık bırakılmayacaktır.  Boru yerleştirmek için açılan kanallar, çevreden gelebilecek yüzeysel sulara karşı korunacaktır.  Çalışmalar gündüz 07:00 ve akşam 19:00 saatleri arasında gerçekleştirilecektir. Eğer bu Gürültü saatler dışında çalışma olacaksa yerel otorite ve vatandaşlar daha önceden Ek bir maliyet Yüklenici İhale ve kontrat dokümanları bilgilendirilecektir gerektirmemektedir.  Yakın yerleşimlerde oturanlar inşaat süresi boyunca bilgilendirilecektir. Maliyet İhale fiyatı Denetimsorumluluğu İzleme programı dâhilinde  Sürekli şantiye gürültüsünün (gündüz) 70 dBA (Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve içerisinde yer alır. DSİ saha haftalık ve aylık raporlar Yönetimi Yönetmeliği) sınır değerine uyulacaktır. Bunu sağlamak için İş makinelerinin personelindedir periyodik bakım ve yağlamaları zamanında ve düzenli olarak yapılacak ve fazla gürültüye neden olabilecek parçalar yenilenecektir.  Sabit inşaat makineleri, okul, hastane ve ev gibi hassas alıcılardan uzağa yerleştirilecektir.  Toz ve partikül madde emisyon değeri olan 3 mg/Nm3 (Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Hava Kalitesi Kontrolü Yönetmeliği) aşılmayacaktır. Bunu sağlamak için; Ek bir maliyet Yüklenici İhale ve kontrat dokümanları  Kuru mevsimlerde sulama yapılacaktır. gerektirmemektedir.  Savurma yapılmadan doldurma ve boşaltma yapılacaktır. Savurma olmasını engellemek Maliyet İhale fiyatı Denetim İzleme programı dâhilinde için doldurma ve boşaltma işlemleri bu iş için ayrılmış belli bir alanda yapılacaktır. İşlem sorumluluğu DSİ haftalık ve aylık raporlar içerisinde yer alır. sırasında tozumayı engellemek amaçlı su serpme işlemi uygulanacaktır. Ayrıca, çalışanlar, saha personelindedir doldurma ve boşaltma sırasında dikkatli davranmaları konusunda uyarılacaktır. Yükleme ve boşaltma yaparken rüzgar yönü ve şiddeti dikkate alınacaktır.  Kamyonların üstü örtülecek ve hız sınırı getirilecektir. Proje sahasında hız sınırı 30 km/h iken şehir içinde 50 km/h’tir.  Kullanılacak tüm araçların egzoz emisyon izinleri olacaktır.  Proje sahasında yer alan tüm yüzey su kaynakları, projeden kaynaklanabilecek atıklara, Yüzey Suları aktivitelere ve geçici veya kalıcı olarak depolanacak olan hafriyat malzemeleri gibi Ek bir maliyet Yüklenici İhale ve kontrat dokümanları kirleticilere karşı korunacaktır. gerektirmemektedir.  Yüzey su kaynakları, inşaat için kullanılacak olan araçların yıkanması ve temizlenmesi gibi Maliyet İhale fiyatı Denetim İzleme programı dâhilinde faaliyetlerde kullanılmayacaktır. sorumluluğu DSİ haftalık ve aylık raporlar içerisinde yer alır.  Basınçlı borular için açılan kanalların, yüzeysel su, yeraltı suyu veya yağış sonucunda saha personelindedir dolması durumunda bu kanallardaki muhtemel çamurlu su boşaltılırken, atılacak su doğrudan alıcı ortama deşarj edilmeyecektir. Bu sular, öncelikle ağızları saman balyası gibi silt ve kumları tutabilecek malzemelerle kapatılmış olan dinlenme havuzlarına alınıp, içindeki kum ve çamur alındıktan sonra alıcı ortama deşarj edilecektir.  Kamp sahası ve inşaat alanına yerleştirilen tuvalet ve banyolardan kaynaklanacak atıksular, arıtıldıktan sonra ilgili yönetmeliklerce deşarj edilecektir.  Halkın güvenliğini sağlamak amacıyla kazı güzergahı boyunca uyarı levhaları Trafik yerleştirilecek ve şantiye alanına giriş, plastik şeritler, bariyerler, fosforlu uyarı ışıkları ile Ek bir maliyet Yüklenici İhale ve kontrat dokümanları engellenecektir. gerektirmemektedir.  Trafik akışını güvenli şekilde sağlamak için gerekli önlemler ilgili kurumlar aracılığı ile Maliyet İhale fiyatı Denetim sağlanacaktır. sorumluluğu DSİ içerisinde yer alır.  Yerel halka yönelik olarak inşaat programı ile ilgili bilgilendirme yapılacaktır. saha personelindedir  İnşaat sırasında yaşanabilecek aksamalar veya iş durması gibi durumlar söz konusu olduğunda hendekler açık bırakılmamalı ve gerekli önlem alınacaktır. 42 Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi  Çalışmalar sırasında yerel halk tarafından kullanılan yollarda ulaşımda aksamaların meydana gelmemesi için alternatif yol güzergahları belirlenecektir.  Kullanılacak yollar mümkün olduğunca okul, yerleşim birimi gibi hassas alıcıların bulunmadığı yerlerde geçmesi sağlanacaktır.  Proje sahasına ve çevresine güvenlik ve trafik uyarı işaretleri konulacaktır.  Hız limiti kurallarına uyulması sağlanacaktır.  İnşaat sırasında çalışacak olan araç̧ sürücüleri ve iş makinalarını kullanacak personele güvenli sürüş için bilgilendirme yapılacaktır.  Nakliye faaliyetleri sırasında, mevcut yolların zarar verilmeyecektir.  Bu yapılara herhangi bir zarar verilmesi durumunda, hasar maliyeti yüklenici tarafından karşılanacaktır  Çalışanlara tüm gerekli koruyucu ekipman (baret, emniyet kemeri, iş güvenliği elbisesi, İş Güvenliği ve İşçi gözlük, eldiven, önü zırhlı ayakkabı vb.) sağlanacaktır Ek bir maliyet Yüklenici İhale ve kontrat dokümanları sağlığı  Personele, iş sağlığı ve güvenliği konularında eğitim verilecektir. Tüm çalışanlar, inşaat gerektirmemektedir. çalışmaları süresince şantiye alanında uyulması gerekli güvenlik kurallı, riskler ve ilgili Maliyet İhale fiyatı Denetim yönetmelikler hakkında bilgilendirilecektir. sorumluluğu DSİ içerisinde yer alır.  Basınçlı boruların döşenmesi esnasında 1,5 metreyi geçen kanal kazıları yapılması saha personelindedir durumunda kapalı alan çalışma prosedürleri kullanılacaktır.  Toprak kayması ya da çökmesine karşı gerekli önlemler (örn. Aluminyum, çelik ya da ahşap paneller ile destekleme) alınacaktır. Gerekli önlemler alınana kadar hiçbir çalışanın kazılmış alanlara girilmesine izin verilmeyecektir. Yüklenici, iş sağlığını korumak ve yükseltmek, özellikle çalışma startlarını düzenlemek için ilgili yönetmeliklere uygun önlemleri alacaktır.  Yüklenici, adil muamele ile ayrımcılık yapmayacak ve her çalışan için eşit şartları yaratacaktır.  Proje alanında herhangi bir çevresel ya da iş sağlığı güvenliği, toplum sağlığı güvenliği ile ilgili bir kaza olması durumunda, yüklenici DSİ’yi kaza ile ilgili derhal bilgilendirecek, DSİ de Dünya Bankası’nı 3 gün içinde bilgilendirecektir. Kaza ile ilgili (kök-neden analizi, kaza sonrası alınan önlemler ve tazmin ile ilgili bilgilerin yer aldığı) detaylı rapor 30 gün içinde DSİ ve Dünya Bankası’na ulaştırılacaktır.  Bölüm 4.6’da belirtilen sit alanlarında kesinlikle çalışma yapılmayacaktır. Bu amaçla, söz Kültürel Miras konusu alanlar şeritler ile çevrelenecek, uyarı levhaları yerleştirilecek ve çalışanların ve Ek bir maliyet Yüklenici İhale ve kontrat dokümanları halkın bu kısımlara erişimi engellenecektir. Tescili yapılan bu alanlar sulanamaz alan olarak gerektirmemektedir. değerlendirilecektir. Maliyet İhale fiyatı Denetim  Rastlantısal buluntu prosedürü oluşturulacaktır. sorumluluğu DSİ içerisinde yer alır.  Rastlantısal bir buluntu ile karşılaşıldığında, arkeolojik buluntuya zarar verecek tüm saha personelindedir faaliyetlerin durdurulacak ve ilgili Müze Müdürlüğü ile derhal irtibata geçilecektir.  Müze yetkililerinin gerekli görmesi durumunda Müze Arkeoloğu’nun başkanlığında araştırma ekibinin kurulmasına yardımcı olunacak ve araştırma ekibinin uygun gördüğü etki azaltıcı önlemler yerine getirilecektir.  ÇSYP, halkın rahatlıkla erişip görüşünü bildirebilmesi için halkın görüşüne açılacaktır. Halkın Katılımı ve  İnşaat programını da içeren projeye yönelik bilgi materyalleri hazırlanacaktır. (Poster, afiş, Ek bir maliyet Yüklenici İhale ve kontrat dokümanları Bilgiye Erişimi el ilanı vb.). gerektirmemektedir.  Şikayet Mekanizması hazırlanacak ve halka tanıtılacaktır. Maliyet İhale fiyatı Denetim  Yerel halk ile proje bileşenleri ve proje aktiviteleri ile ilgili olarak istişare toplantıları içerisinde yer alır. sorumluluğu DSİ yapılacaktır. saha personelindedir 43 Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi  Trafik düzenlemeleri ile ilgili olarak halk bilgilendirilecektir.  Özel mülkiyetlere ve tarım arazilerine mümkün olduğunca zarar vermekten kaçınılacaktır. Arazi  Hazırlanan Arazi Toplulaştırması Eylem Planı uygulanacaktır. Planlama maliyeti DSİ Toplulaştırması  Halk arazi toplulaştırması çalışmaları konusunda bilgilendirilecektir. içerisinde kalmaktadır.  Toplulaştırmaya ilişkin şikayetler takip edilerek sonuçlanıdırılacaktır. Ek maliyet içermez.  Mevcut alt ve üstyapılara (telekomünikasyon hatları, köprüler, yüksek gerilim hatları vb.) Altyapı zarar vermekten mümkün olduğunca kaçınılacaktır. Ek bir maliyet Yüklenici İhale ve kontrat dokümanları gerektirmemektedir. Maliyet İhale fiyatı Denetim içerisinde yer alır. sorumluluğu DSİ saha personelindedir. İnşaat Sonrası Geçici Depo İşletme öncesinde, geçici depo alanları ve kamp sahaları eski haline getirilecek ve sahada Ek bir maliyet Yüklenici İhale ve kontrat dokümanları Alanları ve Kamp herhangi bir kazı fazlası malzeme, inşaat malzemesi ve inşaat yıkıntısı bırakılmayacaktır. gerektirmemektedir. Sahaları Maliyet İhale fiyatı Denetim içerisinde yer alır. sorumluluğu DSİ saha personelindedir Malzeme ocakları İnşaat çalışmalarında kullanılacak malzeme ocaklarının ÇED Olumlu veya ÇED Gerekli Ek bir maliyet Yüklenici İhale ve kontrat dokümanları Değildir kararı olup olmadığı sorgulanacak ve ÇED süreci tamamlanmış malzeme gerektirmemektedir. ocaklarından malzeme alımı yapılamayacaktır. ÇED kapsam dışında olanlar var ise ayrı Maliyet İhale fiyatı Denetim değerlendirilecektir. içerisinde yer alır. sorumluluğu DSİ saha personelindedir 44 Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi Tablo 13- Proje İzleme Planı Konu İzlenecek Parametreler Parametreler Nasıl Parametreler Ne Parametreler Neden Maliyeti Sorumlu Kurum* Başlangıç Bitiş Tarihi parametreler Nedir? Nerelerde izlenecek? izlenecek/ izleme zaman izlenecek- izlenecek? Tarihi ekipmanlarının ölçümlerin sıklığı çeşitleri? sürekli ölçüm? İnşaat Öncesi Aşaması Toplulaştırmadan Görsel İzlemeler Şikayet üzerine etkilenmiş kişiler Halkın bu İnşaat Alanı, Kamp Yakın yerleşimlerde ATEP’te belirtilen çalışmalardan Ek maliyet yok DSİ Halkın şikayetleri Sahası, kalıcı ve yapılacak Arazi sürelerde kaynaklı geçici depo görüşmeler İnşaat öncesi İşletme dönemi Toplulaştırması mağduriyetlerinin (Proje bütçesi Dış denetçiler (proje Bu konulara ilişkin alanlarına en yakın Paydaş Katılım zamanlı bir şekilde kapsamında) sonunda) açılmış ve devam yerleşim yerleri Şikayet kayıtları Planı’nında giderilmesi için etmekte olan belirtilen sürelerde davalar İnşaat Aşaması Toz- partikül madde Hafriyat ve inşaat İnşaat Alanı, Kamp Görsel İzlemeler Hafriyat sırasında / Sanayi Kaynaklı Hava Ek maliyet yok Yüklenici/ İnşaat İnşaat (İnşaat makinelerinin Sahası, kalıcı ve inşaatın yoğun Kirliliğinin Kontrolü çalışmalarının çalışmalarının makinelerinin hareketinden ve geçici depo Yakın yerleşimlerde olduğu zamanlarda Yönetmeliği, (Proje bütçesi DSİ başlaması tamamlanması hareketinden ve egzozundan alanlarına en yakın yapılacak haftalık/ anlık kapsamında) egzozundan kaynaklanacak toz yerleşim yerleri görüşmeler ölçüm Hava Kalitesi kaynaklanacak toz) (mg/Nm3) Değerlendirme ve Anlık ölçümler Şikayet üzerine/ Yönetimi Yönetmelik Yönetmeliği uyarınca Halkın şikâyetleri Dünya Bankası Grubu Genel Çevre, Sağlık ve Güvenlik Kılavuzu Gürültü Halkın şikâyetleri İnşaat Alanı, Kamp Yakın yerleşimlerde Hafriyat sırasında / Çevresel Gürültünün Ek maliyet yok Yüklenici/ İnşaat İnşaat Sahası, kalıcı ve yapılacak inşaatın yoğun Değerlendirilmesi ve çalışmalarının çalışmalarının geçici depo görüşmeler olduğu zamanlarda Yönetimi (Proje bütçesi DSİ başlaması tamamlanması alanlarına en yakın haftalık/ anlık Yönetmeliği kapsamında) Gürültü seviyesi yerleşim yerleri ölçüm (dBA) Dünya Bankası Grubu Şikayet üzerine/ Genel Çevre, Sağlık 45 Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi Yönetmelik ve Güvenlik Kılavuzu Gürültü ölçer (ses uyarınca düzey ölçer cihazı) ile gürültü seviyesi Su Kirliliği Kontrolü Kamp sahalarından Kanalizasyon Bağlantı izni N/A Yönetmeliği Ek maliyet yok Yüklenici/ İnşaat İnşaat kaynaklanan sistemine bağlantı (Proje bütçesi çalışmalarının çalışmalarının atıksular Kanalizasyona kapsamında) DSİ başlaması tamamlanması Arıtma tesisi var ise bağlantı noktası Dünya Bankası Grubu çıkışında KOİ, BOİ, Deşarj İzni-24 saat Deşarj izninde Genel Çevre, Sağlık kompozit belirtildiği şekilde ve Güvenlik Kılavuzu pH, AKM, E-coli, Toplam Coliform örnekleme, Var ise arıtma tesisi laboratuvar analizi Fosseptik kullanımı çıkışı ve en yakın lisanlı arıtma tesisinde Taşıma ve bertaraf arıtım Foseptik alanları kayıtları Yüzey suları Atıksu arıtma tesisi Alıcı ortam deşarj Deşarj izni- 24 saat Deşarj izninde Su Kirliliği Kontrolü Ek maliyet yok Yüklenici/ İnşaat İnşaat kurulması öncesi ve sonrası kompozit belirtilen Yönetmeliği (Proje bütçesi çalışmalarının çalışmalarının durumunda alıcı örnekleme, zamanlarda kapsamında) DSİ başlaması tamamlanması ortama yapılan laboratuvar analizi Dünya Bankası Grubu deşarja bağlı olarak Genel Çevre, Sağlık KOİ, BOİ, pH, ve Güvenlik Kılavuzu AKM, E-coli, Toplam Coliform Alıcı ortam deşarj Görsel veya şikayet Yağış ve yeraltı öncesi ve sonrası Anlık üzerine sahada suyu nedeniyle kazı ölçüm cihazı ile hendeklerine dolan Şikayet üzerine suların alıcı ortama boşaltılması nedeniyle bulanıklık İnşaat alanlarından Hafriyat depo İnşaat sahası, Görsel Haftalık ve aylık Atık Yönetimi Belediye ve / veya Yüklenici/ İnşaat İnşaat ve şantiyeden alanları ve geçici Yönetmeliği, Toprak lisanslı bir geri çalışmalarının çalışmalarının kaynaklanacak depo alanları için Kamp Sahası, kalıcı Kirliliğinin Kontrolü kazanım tesisine DSİ başlaması tamamlanması hafriyat, katı ve izin belgesi ve geçici depo ve Noktasal Kaynaklı bağlı olarak tehlikeli atıklar alanları Kirlenmiş Sahalara değişmekle Hafriyat ve atık Dair Yönetmelik, birlikte yüksek 46 Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi depo kayıtları Hafriyat İnşaat ve değil. Yıkıntı Atıklarının Bertaraf tesislerine Kontrolü Yönetmeliği taşıma ve kabul ve Atık Yağların belgeleri Lisanslı bir geri Kontrolü Yönetmeliği kazanım tesisine Dünya Bankası Grubu bağlı olarak Genel Çevre, Sağlık değişmekle ve Güvenlik Kılavuzu birlikte yüksek değil. Araç Parkından Atık yağlar, aküler, Araç parkında Araç Muayene Arıza durumunda / Atık Yağların Lisanslı bir geri Yüklenici İnşaat İnşaat kaynaklanacak ömrünü belgelerinin periyodik bakım Kontrolü, Atık Pil ve kazanım tesisine çalışmalarının çalışmalarının atıklar tamamlamış incelenmesi ve sırasında Akümülatörlerin bağlı olarak başlaması tamamlanması lastikler ve hurda kontrolü kontrolü, Ömrünü değişmekle araç malzemesi Tamamlamış birlikte yüksek Lastiklerin Kontrolü değil Yönetmelikleri Dünya Bankası Grubu Genel Çevre, Sağlık ve Güvenlik Kılavuzu Sağlık ve güvenlik Kaza istatistikleri İnşaat sahası, İstatistiklerin Her iş aşaması İşçi Sağlığı ve İş Ek maliyet yok Yüklenici/ İnşaat İnşaat gözden geçirilmesi başında Güvenliği çalışmalarının çalışmalarının Kamp Sahası, kalıcı ve kontrolü Yönetmeliği (Proje bütçesi DSİ başlaması tamamlanması ve geçici depo kapsamında) Sağlık ve güvenlik alanları Dünya Bankası Grubu eğitimine ait Günlük Genel Çevre, Sağlık belgeler, Görsel ve Güvenlik Kılavuzu Eğitim katılım belgeleri İnşaat alanında işçiler tarafından kullanılan güvenlik ekipmanları (baret, eldiven, ayakkabı, 47 Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi güvenlik kemeri, vb.) Halk ve Trafik Plastik şeritler, İnşaat sahası, Görsel İnşaat aşaması Dünya Bankası Grubu Ek maliyet yok Yüklenici/ İnşaat İnşaat Güvenliği bariyerler, uyarı süresince Genel Çevre, Sağlık çalışmalarının çalışmalarının levhaları Kamp Sahası, kalıcı ve Güvenlik Kılavuzu (Proje bütçesi DSİ başlaması tamamlanması ve geçici depo kapsamında) Trafik alanları akışı/yoğunluğu Yol güzergahında yaşayanlar ve işyerleri bulunanlara inşaat programı ile ilgili bilgilendirilmesi Kültürel ve tarihi Proje alanında ya İnşaat Sahası, Kamp Görsel İnşaat aşaması Kültür ve Tabiat Herhangi bir Yüklenici İnşaat İnşaat değerler da sulama alanında Sahası ve Geçici süresince Varlıklarını Koruma kültür varlığına çalışmalarının çalışmalarının kalan koruma Depo Alanları Kanunu’na uyumun zarar verilmemesi başlaması tamamlanması alanları sağlanması durumunda Müze yüksek değil Kültür varlığına Müdürlüğü/Bölge rastlanılması Koruma Kurulu Proje alanında durumunda Kültür rastlanabilecek yeni ve Tabiat DSİ kültür varlıkları Varlıklarını Koruma Yetkilileri tarafından izlenecektir Toplulaştırmadan Görsel İzlemeler etkilenmiş kişiler Şikayet üzerine Halkın bu İnşaat Alanı, Kamp Yakın yerleşimlerde ATEP’te belirtilen çalışmalardan Ek maliyet yok DSİ Halkın şikayetleri Sahası, kalıcı ve yapılacak sürelerde Arazi kaynaklı geçici depo görüşmeler İnşaat öncesi İşletme dönemi Toplulaştırması mağduriyetlerinin (Proje bütçesi Dış denetçiler (proje Bu konulara ilişkin alanlarına en yakın Paydaş Katılım zamanlı bir şekilde kapsamında) sonunda) açılmış ve devam yerleşim yerleri Şikayet kayıtları Planı’nında etmekte olan giderilmesi için belirtilen sürelerde davalar İnşaat Sonrası 48 Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi Bozulmuş alanların Eski haline getirme, İnşaat Alanı, Kamp Görsel İnşaat işlerinin Atık Yönetimi Ek maliyet yok Yüklenici/ İnşaat işlerinin Geçici kabul eski haline sahada bırakılmış Sahası, kalıcı ve tamamlanmasına Yönetmeliği, Toprak tamamlanması getirilmesi ve inşaat atıkları, geçici depo alanları müteakip Kirliliğinin Kontrolü (Proje bütçesi DSİ rehabilitasyonu hafriyat, katı atıklar ve Noktasal Kaynaklı kapsamında) ve diğer Kirlenmiş Sahalara kullanılmayan Dair Yönetmelik, malzeme ve atıklar. 49 Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi 7 Görev ve Sorumluluklar ÇSYP kapsamında gerçekleştirilecek olan çalışmalar ve bu çalışmalardan sorumlu olan taraflar Tablo 13’de sunulmaktadır. Tablo 14- Görev ve Sorumluluklar Sorumlu Taraf Sorumluluklar  ÇSYP’lerin gözden geçirilmesi, onaylanması ve DB’nin resmi web Dünya Bankası sitesinde halka açılması  Saha özelinde hazırlanan ÇSYP’nin gözden geçirilmesi ve DSİ’ye “itiraz yok” görüşünün verilmesi.  Proje’nin DB’nin Koruma Önlem Politikaları ile örtüştüğünden emin olmak için destek misyonları gerçekleştirilmek.  DSİ saha personeli ve SB temsilcilerine cinsiyet ile ilgili hassasiyet eğitimlerinin hazırlanması için destek vermek 50 Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi Sorumlu Taraf Sorumluluklar  ÇSYÇ’yi uygulamak DSİ  ÇSYPleri hazırlamak  ÇSYP’leri ön değerlendirme için DB’ye sunmak. (Belli sayıda ÇSYP’nin ön değerlendirmesi sonrasında, DB ve DSİ’nin karşılıklı anlaşmasına bağlı olarak inceleme sonrası düzenlemeye geçilebilir).  ÇSYP’lerin kalite kontrolünü ve gözden geçirmesini yapmak.  ÇSYP’leri DSİ’nin resmi WEB sitesinde yayınlamak ve ÇSYP’leri ihale dokümanlarına eklemek.  Çevresel ve sosyal izleme için uzman görevlendirmek.  ÇSYP’nin inşaat yüklenicisi tarafından uygulanmasına yönelik denetimleri yapmak, tavsiyelerde bulunmak ve ek önlemlerin gerekip gerekmediğine karar vermek.  Uygunsuzluk olması durumunda, yüklenicinin uygunsuzluğu gidermesini sağlamak ve uygunsuzluk konusunda DB’yi bilgilendirmek.  Proje bazlı bir Arazi Toplulaştırması Eylem Planı (ATEP) hazırlamak ve uygulamak.  ATEP’in gerekliliklerini düzenli aralıklara izlemek ve DB’yi ilerleme raporları aracılığıyla bilgilendirmek.  Hassas grupları ve projenin cinsiyet boyutunu göz önünde bulunduran bir Paydaş Katılım Planı (PKP) hazırlamak, revize etmek ve uygulamak  Halkla istişare toplantılarını organize etmek, İletişim ve Paydaş Katılım Planını geliştirmek, halkın ve ilgili paydaşların bilgilendirmesi için gerekli broşür ve diğer bilgilendirme dokümanlarını sağlamak, bunlar için Halka İlişkiler Personeli görevlendirmek  Yerel seviyede Şikayet Mekanizması oluşturmak.  İnşaat yüklenicisi ve mühendislik denetim danışmanına yol göstermek.  Düzenli ilerleme raporları ile proje uygulaması ile ilgili çevresel ve sosyal konuları DB’ye özetlemek.  Proje uygulamasının çevresel ve sosyal boyutları hakkında yerel çevre otoriteleri, diğer kurumlar ve etkilenen halktan gelecek görüşlere açık olmak. Gerekli olması durumunda, saha ziyaretleri sırasında bu gruplarla toplantı yapmak.  Proje uygulamasının çevresel ve sosyal koruma önlem politikaları konusunda yapılan DB denetim misyonlarını koordine etmek ve irtibat kurmak.  Proje ile ilgili inşaat alanlarında herhangi bir kaza (örn. Ölümlü ya da ciddi yaralanmalı kazalar, çevresel dökülmeler vb.) olması durumunda DB’nı 3 iş günü içinde bilgilendirmek. Detaylı kaza raporunu da kök- sebep analizi, alınan önlemler ve tazmin önlemlerini içerecek şekilde 30 iş günü içinde DB’na iletmek. 51 Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi Sorumlu Taraf Sorumluluklar Hassasiyet eğitimleri ile DSİ’nin saha personeli (bölgesel ve/veya şube bazında) ve SB temsilcileri için araçlar hazırlamak ve tasarlamak.  ÇSYP’leri sahada uygulamak. Gerekmesi durumunda DSİ ile birlikte Yüklenici ÇSYP’yi revize etmek.  Yüklenici seviyesinde ŞM’yi yönetmek, şikayetleri düzenli olarak (İnşaat, DSİ’ye ÇSYP izleme raporları ile sunmak. toplulaştırma vs.  Saha aktivitelerini düzenli olarak izlemek (günlük haftalık ve aylık konulardaki tüm vb.) yükleniciler)  ÇSYP ilerleme raporlarını DSİ’nin görüşü için hazırlamak.  Proje için üretilmiş PKP, AEP (varsa) ve ATEP’lerde tanımlı ve yüklenicilerin sorumluluğunda olan çalışma ve görevleri yerine getirmek.  ÇSYP’de belirtildiği üzere inşaat çalışmaları kapsamında ortaya çıkan hasarların telafi edilmesi ya da tamir edilmesi (örn. Ürünlere ya da 52 Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi Sorumlu Taraf Sorumluluklar altyapıya verilen hasarlar)  DSİ tarafından hazırlanmış olan ATEP’in doğru şekilde uygulanmasını sağlanmak, DSİ’ye toplulaştırma çalışmalarına dair düzenli raporlama yapmak.  Proje ile ilgili inşaat alanlarında herhangi bir kaza (örn. Ölümlü ya da ciddi yaralanmalı kazalar, çevresel dökülmeler vb.) olması durumunda DSİ’yi derhal bilgilendirmek. Detaylı kaza raporunu da kök-sebep analizi, alınan önlemler ve tazmin önlemlerini içerecek şekilde 30 iş günü içinde DSİ’ye iletmek.  ÇSYP’nin yüklenici tarafından doğru ve zamanında uygulanmasını Çevre ve Sosyal sağlamak. Uzmanı (DSİ  ÇSYÇ ve alt projeye özgü ÇSYP'lerde tanımlandığı şekilde çevresel tarafından ve sosyal izleme yapmak. DSİ içindeki çeşitli başkanlıkların çevre ve belirlenecek) sosyal konularda yaptığı uygulamaları takip etmek, ve bu bilgileri derlemek.  DB'ye sunulan izleme raporları için çevresel ve sosyal konularda bilgi toplamak ve bunların tümünün Banka gereklilikleriyle uyumlu olmasını sağlamak.  Projenin İletişim Stratejisini hazırlamak, uygulamak ve izlemek. İletişim Uzmanı  Yerel halkı bilgilendirmek için kullanılacak olan tüm iletişim ve (DSİ tarafından görünürlük araçlarını (Örn. Broşür, poster, afiş, toplantı duyuruları belirlenecek) vb.) hazırlamak.  İletişim ve görünürlük araçlarının basımı ve yaygınlaştırılmasının yanı sıra, proje yararlanıcıları ile kamuya açık etkinliklerin ve danışma toplantılarının planlamak ve organizasyonunu denetlemek.  İzleme sürecinin bir parçası olarak Proje kapsamında gerçekleştirilen tüm iletişim ve görünürlük faaliyetleri ile ilgili olarak DB'ye sunulmak üzere DSİ'ye periyodik raporlar hazırlamak. 53 Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi 8 Halkla İstişare Toplantıları Halkın Katılımı Toplantısı için yörede yerel idarecilerle görüşülmüş ve halkın katılımı için gerekli çalışmalar yapılmıştır. Toplantı öncesinde hazırlanan Afiş (100 adet-A3 boyutunda) (Ek1) halkın yoğun olarak bulunduğu alanlara 18 Ocak 2019 tarihinde asılmıştır. Proğramın iki gün öncesinden başlamak üzere Boğazlıyan ve Uzunlu Belediyelerinden günde 3 kez anons sistemiyle toplantı halka duyurulmuştur. Ayrıca Boğazlıyan Sulama Birliği’ne kaydı olan çiftçilere mesaj yoluyla bilgilendirme mesajlarının atılması sağlanmıştır. Proğram esnasında da hazırlanan El Broşürleri (200 Adet-A4 boyutunda) (Ek 2) gelen vatandaşlara dağıtılmıştır ve proğram esnasında sunum için projeksiyon cihazı kullanılmıştır. Yozgat Boğazlıyan Uzunlu Sulaması Yenileme Projesi kapsamında hazırlanan Çevresel ve Sosyal Yönetim Planını anlatmak amacı ile 23 Ocak 2019 günü, saat 14.30’da Boğazlıyan Meslek Yüksek Okulu Konferans Salonunda Halkın Katılımı Toplantısı düzenlenmiştir (Fotoğraf 1, 2, 3, 4,5) Toplantı, DSİ yetkilileri, ilçe yönetim yetkilileri, çiftçiler, işçiler ve yerel halkın katılımıyla 8’i kadın olmak üzere 159 katılımcı ile gerçekleştirilmiştir. Toplantı Tutanakları (Ek 3) ve Katılımcı listesi Ek- 4’de sırasıyla verilmektedir. İlçe yönetiminden Boğazlıyan Kaymakamı, Boğazlıyan Belediye Başkanı, İlçe Tarım Müdür vekili ve personelleri, şeker fabrikası mühendisleri ve Boğazlıyan Sulama Birliği Başkanı ve yönetimi katılmıştır. Diğer taraftan Devlet Su İşleri 12. Bölge Müdürlüğünden Bölge Müdür Yardımcısı, Arazi Toplulaştırma ve Tarla içi Geliştirme Hizmetleri Şube Müdürü ve ilgili mühendis, DSİ Yozgat Şube Müdürü ve Personelleri, Planlama Şube Müdürlüğü Mühendisleri, Proje İnşaat Şube Müdürlüğü Mühendisleri, İşletme Bakım Şube Müdürlüğü Mühendisi ve Destek Hizmetleri Şube Müdürlüğü Fotoğrafçısı katılım sağlamışlardır. DSİ 12. Bölge yetkilisi, Boğazlıyan Belediye Başkanı ve Boğazlıyan Kaymakamı’nın açılış konuşmalarının ardından Planlama Şube Müdürlüğü personeli Çevre Mühendisi tarafından Çevresel ve Sosyal Yönetim Planı hakkkında sunum gerçekleştirilmiştir. Ayrıca sunum (Ek- 3) içerisinde projenin ana hatlarından da bahsedilmiştir. Bölge Müdür Yardımcısı başkanlığında gerçekleştirilen soru-cevap kısmında yöre çiftçileri ağırlıklı olarak toplulaştırma konularında soru (Ek- 3) sormuş, sorulan sorular muhatapları tarafından cevaplandırılmıştır. 54 Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi Fotoğraf 1 - Uzunlu Sulaması DSİ Sunum Fotoğraf 2- Uzunlu Sulaması DSİ Sunum 55 Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi Fotoğraf 3- Uzunlu Sulaması Katılımcılar Fotoğraf 4- Uzunlu Sulaması Katılımcılar ve Soru-Cevap 56 Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi Fotoğraf 5- Yerel İdareciler ve DSİ personelleri 57 Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi 9 Raporlama Projenin uygulama aşamasında gerçekleştirilmesi gereken raporlama süreçleri ve bu süreçlerin gereklilikleri Tablo 14’de sunulmaktadır. Tablo 15- Raporlama Sürecinin Gereklilikleri ve Rol Dağılımı Sorumlu Taraf Raporlama Süreci Gerekliliği  Çeyrek dönem Proje Bilgilendirme notlarının hazırlanarak DB takvimine uygun şekilde düzenli aralıklarla DB’na iletilmesi  Her altı ayda bir, Proje İlerleme Raporunun hazırlanması ve DB’na sunulması DSİ  Proje uygulamasına ilişkin çevresel ve sosyal konuların DB için düzenli ilerleme raporlarında özetlenmesi.  Her altı ayda bir, DB sorumlu ekibinin saha ziyaretleri öncesinde İzleme Raporlarının hazırlanması.  DB’ nın ön inceleme yapabilmesi için Aylık İzleme raporlarının DSİ/DSİ Bölge hazırlanması. Müdürlükleri Yüklenici/İnşaat  ÇSYP ilerleme raporlarının hazırlanması ve DSİ’in onayına Denetimi Danışmanları sunulması 58 Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi 10 EKLER 59 Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi Ek 1- Afiş Örneği 60 Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi Ek 2- El Broşürü Örneği 61 Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi Ek 3- Toplantı Tutanağı YOZGAT BOĞAZLIYAN UZUNLU SULAMASI YENİLEME PROJESİ HALKIN KATILIMI (İSTİŞARE) TOPLANTISI TOPLANTI TUTANAĞI “Tutanakta önce hazırlanan metinler ve kamera kayıt dökümleri ve toplantı anında alınan notlardan derlenmiştir. Soru cevapta konuya açıklama kısımları geçilerek asıl sorunun cevapları not edilmiştir. Proğram akışı konuşma ve Soru-Cevap metinleri bu kısımda aktarılmıştır.” Tarih: 23 Ocak 2019, Saat: 14.30, Yer: Boğazlıyan Meslek Yüksek Okulu Sunucu, Ahmet ÖZDEMİR: Sayın Kaymakamım; Sayın Belediye Başkanım; Sayın Muhtarlarım; Sayın Bölge Müdür Yardımcım; Sayın Şube Müdürlerim; Sayın mesai arkadaşlarım; Saygıdeğer Misafirler. Bu gün burada, Dünya Bankası Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi, Yozgat Boğazlıyan Uzunlu Sulaması Yenileme Projesi, Çevresel Ve Sosyal Yönetim Planı, Halkın Katılımı (İstişare) Toplantısı için toplanmış bulunuyoruz. Toplantımıza Hoşgeldiniz. Proğram Akışını Arz ediyorum. 1-Bölge Müdür Yadımcımız Sayın Şükrü EROL Bey’in Selamlama ve Açılış konuşmaları 2- Boğazlıyan Belediye Başkanımız Hamdi ERDAL Beyi’in Selamlama Konuşmaları 3- Boğazlıyan Kaymakamımız Sayın Davut SİNANOĞLU Bey’in Selamlama Konuşmaları 4- Boğazlıyan Uzunlu Sulaması Yenileme Projesi Sunumumuz 5- Soru – Cevap Bölümü 6- Kapanış Sunucu, Ahmet ÖZDEMİR: Şimdi Açılış ve Selamlama Konuşmalarını Yapmak üzere DSİ 12. Bölge Müdürlüğü Bölge Müdür Yardımcımız Sayın Şükrü EROL Bey’e mikrofonu arz ediyorum. Bölge Müdür Yardımcısı, Şükrü EROL: Sayın Kaymakamım, Belediye Başkanım, Köy Muhtarlarım ve kıymetli Hazirun; hepiniz Uzunlu Sulamasıyla ilgili “Halkın Katılımı” Toplantısına hoş geldiniz. 62 Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi Malumunuz olduğu üzere Uzunlu Sulamamız 1996 yılında işletmeye açılmış olup 8000 Hektarlık bir sulamadır. Uzun yıllar boyunca gerek barajın su kaçırması gerekse de kanaletli Sulama Sistemindeki sıkıntılardan dolayı Uzunlu Sulamasında ideal bir sulama yapılamamıştır. Barajdaki su kaçırma problemi 2015 yılında Bölge Müdürlüğümüzce tamamlanan rezervuar kaplama imalatıyla ortadan kaldırılmıştır. Şimdi de “Dünya Bankası’nın” da Finansman desteği ile Sulama Sistemi yenilenerek modern basınçlı ve borulu sistem sulamaya geçilecektir. Sulama Yenileme İnşaatı İşinin 2019 yılı içerisinde ihalesinin yapılarak 3 - 4 yıl gibi bir sürede tamamlanması hedeflenmektedir. Bundan sonraki süreci devlet ve vatandaş olarak elbirliğiyle en güzel şekilde tamamlayacağımıza inancımı belirtir, toplantımızın hayırlara vesile olmasını temenni ederim. Sunucu, Ahmet ÖZDEMİR: Konuşmalarından dolayı Bölge Müdür Yardımcımız Sayın Şükrü Erol Bey’e teşekkür ediyorum. Sunucu, Ahmet ÖZDEMİR: Şimdi Selamlama konuşmalarını yapmak üzere Boğazlıyan Belediye Başkanımız Sayın Hamdi ERDAL Bey’e mikrofonu arz ediyorum. Boğazlıyan Belediye Başkanı, Hamdi ERDAL: Saygıdeğer Kaymakamım, Değerli misafirler, Bölge Müdür Yardımcım, muhtarlarım, çok değerli çiftçi kardeşlerim. Toplantımızın hayırlara vesile olmasını diliyorum. Hepinizi saygıyla selamlıyorum. Hoş geldiniz diyorum. Değerli kardeşlerim biliyorsunuz sulama birlikleri Tükiye genelinde Türkiye’nin bir karın ağrısıydı. Yalnız bu üç yıldır yüksek düzeyde masaya yatırıldı birtakım diyalog kurmalar yapıldı gündeme getirildi, birtakım belediye başkanlarının yazışmaları oldu ve Türkiyemizde dört yüze yakın sulama birlikleri meclisleri fesh oldu ve görevlendirmeler yapıldı. İnşallah bu görevlendirmeler hayırlı uğurlu olur. Şöyle baktığımızda Yozgat Boğazlıyan Uzunlu Sulaması Yenileme Projesi muhteşem bir proje. Bu proje aslında kısa bilgi sahibi olduğum Türkiyede de üç veya dört yerde uygulanacak bir proje. Bunun uygulamasında yani Yozgat Boğazlıyan Uzunlu uygulamasında Dünya bankasından otuz küsür milyon dolar kredi temin edilmemiş olsaydı maalesef bizim projemizde o kapsamda değerlendirmeye alınamayacaktı. Projemiz otuzüç milyon dolar değil, bölge müdür 63 Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi yardımcımız ilerdeki açıklamalarda Soru cevaplarda da size bilgiler verecektir. İl Planlama Kurulu toplantısında 138 milyon dolardan bahsedilmişti bugün bir telefon geldi 170 milyon dolar gibi bir rakamdan bahsediliyor kardeşlerim. Bu paralar kime harcanıyor biliyormusunuz sulamacılar(!). Siz benden iyi bilirsiniz zaten bize aktarılıyor. Çiftçimize aktarılıyor Türkiye ekonomisine aktarılıyor. Ceryan paralarımız gayri(!) olmuyor, azalıyor, o derin kuyuları vurduk işte topraklarımızın halini görüyorsunuz. Çiftçimiz pancarını ekiyor, derin kuyusunu vuruyor, bir ay sonra kuyu çöküyor, o pancardan alacağı geliri tekrar bir derin kuyu daha vuruyor. Otuz milyar, kırk milyar, Otuz milyar, kırk milyar elde var kuyu parasını da koyarsanız sıfıra sıfır. Ben biliyorum, çiftçi kardeşlerimizle herzaman görüşüyoruz. Şu ana kadar pancardan çiftçiye gelir temin eden kardeşimiz yok. Borç borç borç. Bunun da tek sebebi işte aylık ceryan parası ödüyorsunuz. Kimileri on beş milyar diyor, kimileri yirmi milyar, kimileri otuz milyar gibi böyle paralardan bahsediyorlar. Bunlar korkunç, büyük paralar kardeşlerim. İnşallah bu proje Hükümetimizin, Devletimizin sayesinde hayata geçer, bizim çiftçilerimizinde, bizimde, torunlarımızında, gelecek neslin de yüzleri güler. Ben bu toplantının tekrar hayırlara vesile olmasını diliyorum. Bu toplantıda emeği geçen değerli kardeşlerime teşekkür ediyorum ve çiftçilerimize hayırlı uğurlu olsun diyorum. Saygılarımı, sevgilerimi sunuyorum. Sunucu, Ahmet ÖZDEMİR: Konuşmalarından dolayı Boğazlıyan Belediye Başkanımız Sayın Hamdi ERDAL Bey’e teşekkür ediyorum. Sunucu, Ahmet ÖZDEMİR: Şimdi Selamlama konuşmalarını yapmak üzere Boğazlıyan Kaymakamımız Sayın Davut SİNANOĞLU Bey’e mikrofonu arz ediyorum. Boğazlıyan Kaymakamı, Davut SİNANOĞLU: Sayın Belediye Başkanım, Sayın Bölge Müdürüm, kıymetli misafirler, değerli çiftçiler, kıymetli mesai arkadaşlarım hepinizi saygıyla selamlıyorum. Toplantının hayırlı, uğurlu olmasını diliyorum. Önümüzdeki hasat mevsiminin su alma mevsiminin, tarım mevsiminin de bol bereketli geçmesini temenni ediyorum. Bu sene inşallah 2019’a karlı başladık, inşallah kârlı bir şekilde bitiririz. Bu sene kar bol yağdı son on yılın on beş yılın en güzel karı oldu. İnşallah bahar yağmurlarıyla beraber Barajlarımız dolar. Sulama mevsiminde herhengi bir sıkıntı yaşamayız. Geçen sene çok büyük bir sıkıntı yaşanmadı. Bildiğim kadarıyla ölü rezervde vatandaşa sunuldu. Bu şunu gösteriyor bizim tarımımız doğa koşullarına iklim şartlarına çok bağlı. DSİ Bölge Müdürlüğümüz, DSİ Genel Müdürlüğümüz son yıllarda on onbeş yılda çok güzel başarılı işlere imza attılar. Nerede bir göze, nerede bir dere, nerede bir çay varsa önünde mutlaka bir bent vardır bir gölet vardır, önünde bir baraj vardır. Yozgat da bu manada bu işlerden hizmetlerden 64 Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi büyük oranda nasibini almıştır. Hem arazide görüyoruz, hemde yapılan toplantılarda müşahit oluyoruz Yozgatta son yıllarda onlarca DSİ Bölge Müdürlüğü tarafından DSİ Genel Müdürlüğü tarafından yürüyen projeler var. İrili ufaklı projeler var. Göletler var, göller var, barajlar var. Bölgemizde de biliyorsunuz Oğulcuk Barajı inşaatı devam ediyor. Bölgemizde de birkaç gölet DSİ kontrolüne geçti. Hizmetler ciddi anlamda önceki yıllarla karşılaştırılmayacak seviyede üst seviyede. Tabi suyumuz az. Çiftçiler, herkes buna şahit. Derin kuyulardan su sağlıyoruz. Her sene kuyuların seviyesi aşağıya düşüyor. Alınan suyu da çeşitli gerekçelerle tasarruflu kullanamıyoruz. İşte bu projeyle beraber inşallah Uzunlu Bölgesi, Merkez mahallelerimiz ve bazı köylerimiz suyu daha tasarruflu kullanması noktasında güzel bir hizmet alacaklar. Oğulcuk Barajı’nında hayata geçmesiyle beraber bölgedeki tarım arazilerinin büyük çoğunluğu sulanmış olacak. Ben bu toplantının hayırlı olmasını diliyorum. Az öncede Gazete haberi okuduk hibe kabul edilmiş. Bu şu manaya gelir. İnşallah ihale edilecek. Dünya Bankası kredisi onaylanmış. Boğazlıyan için bu gün önemli bir gündür. Bu tarımsal altyapıya yönelik hizmetlerin, buna yönelik çiftçinin taleplerinin, hepimizin gündeminde birinci sırada olması gerekir. Bana göre Boğazlıyan halkının, esnafının, siyasetçisinin, brokratının, çiftçisinin hepsinin gündeminde bu olmalıdır. Bizde önümüzdeki süreçte sizlerle beraber bu taleplerimizi, isteklerimizi bir üst makamlara iletip özellikle tarımsal altyapının güçlendirilmesi noktasında elimizden geleni yapmaya çalışacağız. Burada tabi bazı işletmelerimiz var, büyük fabrikalarımız var, bunların dumanının tütmesi önemli. İşte şeker fabrikamız var, çoğu burdaki çiftçilerimizde pancar tarımı yapıyor. Buranın dumanının tütebilmesi için pancara ihtiyaç var, pancar da çok yoğun su istiyor. Su gerekli. Çoluk çocuğumuzu tabiiki işe yerleştirelim. Kamu kurumlarına işe yerleştirmeye çalışalım şeker fabrikasına işe yerleştirmeye çalışalım ama bunun ötesine birlik olarak hep beraber fabrikalarımızdan, bizleri yönetenlerden talebimiz, isteğimiz tarımsal altyapıyı güçlendirmeye yönelik olmalıdır. O olduğu zaman hepimiz kazanırız. İş ve istihdam da yaratmış oluruz. Uzunlu Barajı suyunun kapalı sulama sitemiyle çiftçilere ulaştırılması sonucunda suda tasarruf sağlanacak, verim artacak, katmadeğer artacak. Bu da hepimizin kazanması anlamına gelecek. Sizlerden de bu sürece şimdiye kadar destek verdiğiniz için teşekkür ediyorum. Bundan sonra da özellikle de Arazi Toplulaştırması noktasında burada ve başka bölgelerde sizlerden 65 Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi istirhamımız bu toplulaştırma hususunda daha hassasiyet gösterip bu süreci olabildiğince sağlıklı ve kısa vadede bitirecek şekilde yürütelim istiyorum. Ben toplantıya katıldığınız için ve buraya kadar geldiğiniz için şimdiye kadar verdiğiniz desteklerden dolayı teşekkür ediyorum. DSİ Genel Müdürlüğümüze, Bölgenin en öneli ovalarından bir tanesi olan Boğazlıyan Ovasında bu güzel hizmetlere vesile olduklarından dolayı, tüm emeği geçenlere, hepinize teşekkürlerimi saygılarımı sunuyorum. Başarılarının devamını diliyorum. Bu proje bölge çiftçimize hayırlı uğurlu olsun. Tekrardan, şimdiden önümüzdeki sezonun bol ve bereketli geçmesini temenni ediyorum. Hepinize saygılarımı sunuyorum. Çok sağolun. Sunucu, Ahmet ÖZDEMİR: Konuşmalarından dolayı Boğazlıyan Kaymakamımız Sayın Davut SİNANOĞLU Bey’e teşekkür ediyorum. Sunucu, Ahmet ÖZDEMİR: Sayın Kaymakamım, müsadenizle Yozgat Boğazlıyan Uzunlu Sulaması Yenileme Projesi Çevresel Ve Sosyal Yönetim Planı çerçevesinde Halkın Katılımı Toplantısı için hazırlamış olduğum sunumuma geçiyorum. SUNUM Ahmet ÖZDEMİR (Çevre Mühendisi): 66 Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi Arz ederim. Sunucu Ahmet ÖZDEMİR: Sayın Kaymakamım, Değerli Katılımcılar; şimdide Sayın Bölge Müdür Yardımcımız Şükrü EROL Bey Başkanlığında Soru - Cevap Bölümümüze geçiyoruz. Sayın Bölge Müdür Yardımcım arz ederim. SORU-CEVAP BÖLÜMÜ Başkan Şükrü EROL (Bölge Müdür Yardımcısı) : Fert fert, parsel parsel kendi problemini söylemekten ziyade genelle alakalı soruları alıp cevaplandırmaya çalışacağız. Buyrun. Soru sormak isteyenler el kaldırabilirlerse arkadaşımız mikrofonu getirecek. Soru; Mehmet Tanrıkulu (Çalapverdi Çiftçisi): Bölge Müdürüm öncelikle toplantının hayırlı olmasını diliyorum. Katılımcı tüm çiftçilerimize de teşekkür ediyorum. Çalapverdi’de ve Boğazlıyan genelinde toplulaştırma çalışması oldu. 1 dekar yarım dekar 2 dekar arazilerimiz var. Bu konuda ne söyleyeceksiniz. 67 Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi Cevap; Özkan BARAN (Arazi Toplulaştırma Şube Müdürü): 8400 adet parselimiz var, Gelen itiraz sayısı 357. Bakıldığı zaman projenin %4’lük kısmına tekabül ediyor. %96 memnuniyet oranımız var. Bu proje en başarılı projelerimizden birisi. Sulama projesi olduğu için diğer projelere göre hareket alanımız biraz daha dar. 1 dekar 2 dekarlar bizim sulama kanallarını oynatamadığımız için kenarda bıraktığımız alanlar. Kuru proje (sulanmayan alan) olsaydı 1 dekar 2 dekar alanları değerlendiriyoruz. Hatlarımızı parsel şekline göre değiştiremiyoruz. Projede yollar ve kanallarıyla oynama yapamıyoruz. Münferit olarak parselinizle ilgili sıkıntınız varsa dilekçe ile bize bildirirseniz. Biz size gerekli dönüşleri yaparız. Soru; İsim Alınamayan Çiftçi: Öncelikle geldiğiniz için çok teşekkür ederiz. Benim arazim 70 dekar arazi. Komşu parsel olmasına rağmen ortadan yol geçtiği için arazimi böldünüz. Bahçeler Mahallesinden bahsediyorum. Bu konuda ne söylersiniz. Cevap; Özkan BARAN (Arazi Toplulaştırma Şube Müdürü): Boru Hattı o bölgeden tarlanızdan geçiyorsa yolla birlikte araziniz bölünmüştür. Bölünen alanlarada bakmak lazım. Şu anda bile bize dikeçenizi ulaştırabilirsiniz. Gereken cevabı size iletiriz. Soru; Faruk DOĞAN (Çalapverdi Köyü Çiftçisi) : Tarlam bulunduğu yerden başka bir bölgeye taşınmış. 15 dekar tarla 11 dekara düşüyor %8 kesinti olmuş. Bu kesintiler neden bu kadar çok. Cevap; Özkan BARAN (Arazi Toplulaştırma Şube Müdürü): Kanunen, Doğrudan Ortaklık Payı dediğimiz DOP kesintisi var. Her parselinizi suya ve yola kavurşturmak için bu kesintileri yapıyoruz. Üzeri stabilize kaplamalı yol yapacağız. Yaklaşık 686 km yol bir yüzölçümü kaplamakta, bu yüzölçümü de yasa gereği sizlerden kesmek zorundayız. Bu kesinti oranı maksimum %10 oranındadır. Soru; Sami KAYADEMİR (Bahariye Köy Muhtarı) : Köyüm adına konuşacağım.Bizim Köy sulama birliğinin en son kısmında kalan köy. Şu an köyümüze kadar su gelmemektedir. Bu proje ile köyümüze su yetişecekmi. Cevap; Şükrü EROL (Bölge Müdür Yardımcısı): Su yetersizliği ülkemizde genel anlamda yaşadığımız kuraklıktan kaynaklanıyor. Bu yıl sulak bir mevsim yaşıyoruz. Barajın dolması halinde su sıkıntısı yaşanmayacaktır. Soru; Ahmet Kuşak Çırakçıoğlu (Boğazlıyan, Çiftçi): Arazilerde bulunan kuyuları nasıl değerlendireceksiniz. 68 Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi Cevap; Özkan BARAN (Arazi Toplulaştırma Şube Müdürü): Ruhsatlı olan kuyuları parsellerinde tuttuk. Tutulmayan varsa müracatınız halinde düzeltiriz. Soru; Habip BAHRAN (Bahariye Köyü, Çiftçi) : Tapu Müdürlüğünden alınan kayıtlar güncel olarak mı alıyorsunuz. Babamdan geçen tarlaları kendi adıma aldım. 108’e 3 parsel hala babamın adına gözüküyor. Cevap; Özkan BARAN (Arazi Toplulaştırma Şube Müdürü): Toplulaştırma işlemi bittikten sonra güncel tapu kayıtlarını çektiğimiz zaman sorun çözülecektir. Soru; Soner ÇİFTÇİ (Boğazlıyan, Çiftçi): Sulama bedelleri nasıl ödenecek , sıralama nasıl olacak, kaç saatte (su) verilecek. Cevap; Şükrü EROL (Bölge Müdür Yardımcısı): Bu konu inşaat bittikten sonra işletme aşamasındaki bir konu. Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü sulama işletmelerinde tecrübeli bir kurum. Bu konuda tecrübelerimize güvenmenizi rica ediyoruz. Netice itibariyle sulama birliğimizde işbaşında olacak. İnşallah barajımız dolarsa, yağışlı bir periyoda girersek hiç kimse susuz kalmaz. Su sıkıntısı olursa mevsim başında size duyuru yapılır. Mevcut suya göre sulama yapılır. Soru; İsmail BARUK (Çalapverdi, Çiftçi): Eski projede istimlak edilen kanal kanalet yerleri, parsel sahiplerine geri ödenme şansı varmı. Cevap; Özkan BARAN (Arazi Toplulaştırma Şube Müdürü): Proje içerisinde drenaj olarak bıraktığımız yerlere DSİ nin kamulaştırma yaptığımız parselleri geri oturttuk.Tekrardan bir kamulaştırma yapmayalım diye. Arta kalan parsel alanlarını da ayrı bir parsel olarak DSİ parselleri oluşturduk. Bunları proje tamamlandıktan sonra ihaleye çıkarak sizlere sunacağız. Soru; İsmail BARUK (Çalapverdi, Çiftçi): İstimlak edilen şahıslara tahsis edilse daha uygun değilmi? Cevap; Özkan BARAN (Arazi Toplulaştırma Şube Müdürü): Yok. Yargıtayın bunla ilgili kararı var. İstimlak edilen kişiye geri veremiyoruz. Bu kanunla önümüzde kapalı. Soru; İsmail BARUK (Çalapverdi, Çiftçi): Bu açık artırma veya ihale satış nasıl olacak? Cevap; Özkan BARAN (Arazi Toplulaştırma Şube Müdürü): Proje tescillendiği zaman inşallah bu sene sonuna kadar tescil olacak. Dilekçenizi o parsel için verirseniz araştırmasını yapıyoruz. Emlak Kamulaştırma Şube Müdürlüğümüzce işlemleriniz yürütülüyor. 69 Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi Soru; Mehmet Nuri KARABULUT (Çalapverdi, Çiftçi) : Mevcut kanallarımızla sizin döşeyeceğiniz hattın taşıma kapasitesi aynımı? Teşekkür ederim. Cevap; Şükrü EROL (Bölge Müdür Yardımcısı): Debi miktarları farklıdır fakat 8000 Hektar alanın suyunu taşıyacak şekilde boru hatlarımız projelendirildi. Şu an projemiz hazır, bekliyoruz. Soru; Nurullah KARACA (Çalapverdi, Çiftçi): Kapalı sistem güzel, Toplulaştırma güzel ama bu Barajın dolmasını yağışlardan mı bekleyeceğiz? Bi aktarım Kızılırmaktan, Yamuladan destek veremiyormusunuz? Öyle bir proje olmazmı yani? Cevap; Şükrü EROL (Bölge Müdür Yardımcısı): Daha önce vatandaşlarımızın bu anlamda müracaatları olmuştu. Daha yüksek kotlarda cazibeyle olduğu zaman maliyeti az oluyor işletmesi mümkün oluyor. Ama bu pompajla olduğu zaman ekonomik olmuyor. Uzunlu’da maalesef böyle bir imkanımız yok. Kendi membasından gelecek sular kafi gelirse sıkıntı yaşamayız. Soru; Ali Köke (Çalapverdi, Çiftçi) : Sulama Hattı dibinde evim var. Herhangi bir patlama durumunda sorumlusu kim olacak? Cevap; Özkan BARAN (Arazi Toplulaştırma Şube Müdürü): Sabit tesislerden uzaklaştırma yapılmıştır. Zarar vermemesi üzerine gerekli mesafeler ayarlanmıştır. Soru; Ali Köke (Çalapverdi, Çiftçi) : İlerde zarar oluşursa ne olacak? bu DSİ olarak karşılanır. Cevap; Özkan BARAN (Arazi Toplulaştırma Şube Müdürü): Bir zarar oluştuğu zaman biz burdayız. Bununla ilgili hertürlü zarar ziyan DSİ olarak fazlasıyla ödenir. Ama hesaplamalar çok ince yapılıyor. Zarar verme olanağı çok düşük bir ihtimal. Soru; Aradan gelen soru : Kapalı sisteme ne zaman başlanacak? Cevap; Şükrü EROL (Bölge Müdür Yardımcısı): 2019 yılı içerisinde ihalemizi yapacağız. İhale erken yapılabilirse inşaata da başlanabilir ama en geç 2020 de inşaata başlarız. Nasip olursa 3-4 yıl içinde inşaat tamamlanacak. Soru; Mahmut YOZGAT (Çalapverdi, Çiftçi): Sulamaya zam yapılmış doğrumu? Cazibeli geliyor elektirik yok bişey yok. Cevap; Halil CEZAYİR (Boğazlıyan Sulama Birliği Başkanı): Sulama Birliğimizin giderleri var. 2011 yılından beri 35 TL. Yeni 50 TL oldu. Sulama Birliklerinin Devlet Su 70 Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi İşlerine geçmesinin en büyük sebeplerinden bir tanesi Sulama Birliklerinin sürdürülebilirliklerinin kalmadığıdır. Soru; Süleyman DOĞAN (Bahariye Köyü): Paramızı ödüyoruz, ama su gelmiyor. Cevap; Ayhan KORKMAZ (Boğazlıyan Sulama Birliği Müdürü): Sulama sezonu öncesinde bir sulama planlaması yapıyoruz. Çünkü suyumuz yeterli değil. Yapılan planlamaya göre su veriyoruz. Önce beyan alıyoruz. Beyan aldıktan sonra su veriyoruz. Bahariye Köyü’nden beyan almıyoruz. İfade doğru değil. Cevap; Şükrü EROL (Bölge Müdür Yardımcısı): Barajımızdaki su miktarına göre sezon başında bir planlama yapıyoruz ve çiftçilerimizi bilgilendiriyoruz. Bu bilgi doğrultusunda da su verebileceğimiz yerlerden Beyan alıyoruz. Beyan aldığımız yerlere de suyumuzu veriyoruz. Şükrü EROL (Bölge Müdür Yardımcısı): Sayın Kaymakamım müsadenizle kapatıyorum. Şükrü EROL (Bölge Müdür Yardımcısı): Sayın Kaymakamım, Sayın Belediye Başkanım Saygıdeğer katılımcılar; Bu güzide mekanda bizleri ağırladığı için Boğazlıyan Meslek Yüksekokulu Müdürümüz Sayın Mustafa KOCAKAYA’ya, Yüksek okul sekreteri Sayın Emin SEYHAN Bey’e, Boğazlıyan Sulama Birliği Başkanı ve Ekibine, Boğazlıyan ve Uzunlu Belediyelerimize ve Sayın kaymakamımıza huzurlarınızda ayrıca teşekkür ediyorum. Yozgat Boğazlıyan Uzunlu Sulaması Yenileme Projesi, Çevresel Ve Sosyal Yönetim Planı Çerçevesinde düzenlemiş olduğumuz Halkın Katılımı Toplantısı burada sona ermiştir. Katılımlarınız için teşekkür ediyorum. 71 Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi Ek 4- Halkın Katılımı Toplantısı Katılımcı Listesi 72 Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi 73 Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi 74 Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi 75 Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi 76 Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi 77 Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi 78 Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi 79 Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi 80 Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi Ek 5- Şikayet Başvuru Formu / Şikayet Kapanış Formu ŞİKAYET BAŞVURU FORMU Tarih: Şikayet Alanın Adı: Ünvanı: ŞİKAYET SAHİBİNİN ŞİKAYET ALMA ŞEKLİ Adı / Soyadı Telefon Telefonu Bilgilendirme Toplantısı Adresi Saha Ofisine başvuru Köyü Posta / e posta Saha Ziyareti İmzası Diğer: (Mümkünse) ……………… ŞİKAYET DETAYLARI 81 Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi ŞİKAYET KAPANIŞ FORMU Kamulaştırma Evlere veya geçim kaynaklarına verilen zarar ŞİKAYETİN DEĞERLENDİRİLMESİ Çevresel ve Sosyal İşgücü Kaynaklı Diğer Tazminat Gerekiyor mu? Evet Hayır SONUÇ KAPANIŞ Bu kısım şikayeti yapan kişi ve şikayet değerlendirme komitesi tarafından tazminat alındıktan ve şikayet giderildikten sonra doldurulup imzalanacaktır. (Şikayeti yapan kişinin imzası yerine tazminatın yapıldığına dair banka dekontu veya başka belgeler eklenebilir) Kurum Adına Yetkili Şikayetçi Ad – Soyad Ad – Soyad Tarih ve İmza Tarih ve İmza (Mümkünse) 82 Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi Ek 6 - ÇED Gerekli Değildir Belgeleri ve Kapsamdışı Yazısı 83 Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi 84 Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi 85 Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi 86 Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi Ek 7- Kayseri Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğü yazısı 87 Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Türkiye Sulama Modernizasyonu Projesi 88