ประเทศไทย: ความท้ าทาย�ละทางเลือ�ในปี 2554 �ละอนาคต 67485 �ารศึ�ษา มุ่ ง สู่ ภาค�ารศึ � ษาที่ เ อื ้ อ ต่ อ �ารเติ บ โตอย่ า งยั่ ง ยื น ่ �ารเติบโตทางเศรษ��ิจอย่างต่ อเนื่องของประเทศไทยมีผลมาจา��ารเพิมขึ้นของประสิทธิภาพ�ารผลิต ซึ่งมาจา�ความสามารถ�ละทั�ษะของ�รงงาน �ารขาด �รงงานที่มีทั�ษะเป็ นข้ อจา�ัดสาคั�ต่ อ�ารขยายตัวของประสิทธิภาพ�ารผลิต ความสาเร็จใน�ารขยายโอ�าสเข้ าถึงทาง�ารศึ�ษาของประเทศไทยจะไม่ �่อให้ เ�ิด ั ประโยชน์ �ต่ อย่างใด หา�ปริมาณนั�เรียนที่มีทั�ษะทางปั��า (Cognitive Skills) ซึ่งจาเป็ นต่ อตลาด�รงงานยุคใหม่ ยงมีจานวนน้ อยมา� ทั้งนี้ ภาค�ารศึ�ษาที่ เข้ ม�ข็งมีความสาคั�อย่างยิ่งต่ อ�ารผลิต�รงงานที่มีทั�ษะเหล่ านี้ สิ่งสาคั�ใน�ระบวน�ารพัฒนาไปสู่ ระบบ�ารศึ�ษา�ห่ งศตวรรษที่ 21 คือ�ารลดความไม่ เท่ า ้ เทียม�ันทางด้านคุณภาพ�ละผลสัมฤทธิ์ทาง�ารศึ�ษาในส่ วนต่ างๆ ของประเทศลง รวมทั้งย�ระดับผลสัมฤทธิ์ทาง�ารเรี ยนรู้ ในพืนที่ต่างๆ ทั่วประเทศให้ สูง ่ ่ เทียบเท่ า�รุงเทพฯ โดยสามารถทาได้ ด้วยมาตร�าร (1) เพิม�ารตอบสนองของภาค�ารศึ�ษาต่ อความต้ อง�ารของท้ องถินสาหรั บ�ารศึ�ษาที่มีคณภาพ ุ (2) ปรับปรุงคุณภาพ�ละ�ารผลิตบุคลา�รครู ผ่ าน�ารคัดเลือ� �ารพัฒนาวิชาชีพ �ละ�ารให้ ค่าตอบ�ทนตามผล�ารป�ิบัติงาน �ละ (3) ป�ิรูปเชิ งสถาบันด้ วย�าร บูรณา�ารหน้ าที่ด้านงบประมาณ �ารติดตาม�ละประเมินผล ตลอดจน�ารบริ หารจัด�าร�ละ�ารเงินของหน่ วยงานต่ าง ๆ ในภาค�ารศึ�ษาเข้ าด้วย�ัน �ารศึ � ษา�ละ�ารเติ บ โตของไทย ั Investment Climate Survey: PICS) ชี้ ให้เห็นว่าเ�ณฑ์ช้ ี วดหลายด้านของประเทศ ไทยอยู่ในลาดับที่ ดี อาทิเช่น โครงสร้างสาธารณู ปโภค �ฎระเบียบ �ละปั จจัยด้าน �ารเติบโตของไทยตลอดระยะเวลา 25 ปี ที่ผ่านมามี�ารขยายตัวของเงินลงทุน�ละ บรรยา�าศ�ารลงทุนอื่นๆ อย่างไร�็ตาม �ารที่ประเทศต่าง ๆ เติบโตรวดเร็ วขึ้นทา �ารจ้างงานในภาคอุ ตสาห�รรมเป็ น�รงขับเคลื่ อนหลั� ประสิ ทธิ ภาพ�ารผลิ ตที่ ให้ขอได้เปรี ยบเรื่ องต้นทุน�รงงานของไทยที่มีอยู่ด้ งเดิ มลดลงเรื่ อย ๆ อี�ทั้งปั �หา ้ ั เพิ่ ม ขึ้ นอยู่ใ นระดับค่ อนข้า งต่ า โดยประสิ ทธิ ภ าพ�ารผลิ ต รวม (Total Factor ั �ารขาด�คลน�รงงานที่มีท�ษะยังเป็ นอุปสรรคที่สาคั�ที่สุดต่อ�ารดาเนิ นธุ ร�ิจใป Productivity) มีสดส่วนเพียง 1 ใน 6 ของอัตรา�ารเติบโตเฉลี่ยต่อปี ระหว่างปี 2528 ั ระเทศไทย จา��ารสารวจเมื่อปี 2550 องค์�รธุ ร�ิจเห็นว่าประเด็นเรื่ องทั�ษะ�ละ – 2548 �ละต่ า�ว่า 1 ใน 10 ของ�ารเติ บโตดัง�ล่าวเป็ นผลมาจา��ารพัฒนา �ารศึ�ษาของ�รงงานเป็ นอุปสรรคสาคั�เป็ นอันดับ 4 ต่อ�ารดาเนิ นธุ ร�ิจในไทย ทรัพยา�รมนุษย์ ข้อได้เปรี ยบด้านต้นทุน�รงงานที่ลดต่าลง�ละค่าเงินบาทที่ค่อยๆ โดยราวร้ อยละ 40 ขององค์�รธุ ร�ิ จระบุว่า�ารขาด�คลน�รงงานที่ มีท�ษะเป็ น ั ปรับตัว�ข็งค่าขึ้น จะส่งผลให้�ารเติบโตในอนาคตขึ้นอยู่�บประสิ ทธิ ภาพ�ารผลิต ั ข้อจา�ัดสาคั�ที่สุด 1 ใน 3 อันดับ�ร�ของ�ารดาเนิ นธุ ร�ิจ ตัวเลขดัง�ล่าวสู ง�ว่า ของ�รงงานเป็ นหลั� ในประเทศอื่น ๆ ที่นามาเปรี ยบเทียบ อาทิ จี น อินเดี ย อินโดนี เซี ย เ�าหลี มาเลเซี ย �ละฟิ ลิปปิ นส์ ทั้งนี้ องค์�รธุ ร�ิจเ�ื อบทุ �รายที่ร่วม�ารสารวจในไทยระบุว่า�าร บรรดาผูประ�อบ�ารมองว่า �ารขาด�คลน�รงงานที่มีท�ษะเป็ นข้อจา�ัดสาคั�ต่อ ้ ั ขาดทั�ษะด้านภาษาอัง�ฤษ �ละเทคโนโลยีสารสนเทศเป็ นปั �หาที่ สาคั�ที่ สุด �ารขยายตัวของประเทศไทย รายงานความสะดว�ใน�ารประ�อบธุ ร�ิ จประจาปี ตามมาด้วยปั �หาเรื่ องความด้อยในทั�ษะด้านเทคนิ ค�ละตัวเลข รวมทั้งทั�ษะ ั 2554 (2011 Doing Business) ได้จดอันดับเรื่ องความสะดว�ใน�ารดาเนินธุ ร�ิจ โดย ้ ทัวไป อาทิ ความคิดสร้างสรรค์ �าร��้ปั�หา ความเป็ นผูนา �ละ�ารสื่ อสาร ่ ่ ให้ประเทศไทยอยูในลาดับที่ 19 จา�ทั้งหมด 183 ประเทศ �ารสารวจประสิ ทธิ ภาพ �ารผลิ ต�ละบรรยา�าศ�ารลงทุ นประจาปี 2550 (The 2007 Productivity and ประเทศไทย: ความท้ าทาย�ละทางเลือ�ในปี 2554 �ละอนาคต �ันยายน 2554 รั�บาลไทยตระหนั�ดีถึงความสาคั�ของ�ารพัฒนาคุณภาพ�ารศึ�ษาขั้นพื้น�านใน รูปที่ 1: ขั้นFigure�ารจ้Steps towards มผลผลิต ตอนสู่ 1. างงาน�ละ�ารเพิ่ Employment and Productivity ระดับประเทศว่าเป็ นเรื่ องที่จาเป็ นต่อ�ารพัฒนาประเทศในอนาคต จึ งได้เริ่ มพัฒนา ระบบ�ารศึ�ษาของประเทศมาตั้ง�ต่ปี 2542 ด้วย�ารจัดทา�ผนป�ิ รูป�ารศึ�ษา ่ �ารเพิมผลผลิต �ละ �ารเติบโต �ห่ งชาติ ข้ ึนอย่างต่อเนื่ องจนถึงปั จจุ บนซึ่ งอยู่ระหว่าง�ารดาเนิ นงานตาม�ผนใน ั ทศวรรษที่ 2 เป้ าหมายของโครง�ารป�ิรูปเหล่านี้ เป็ นไปเพื่อพัฒนาระบบ�ารศึ�ษา ให้มีค วามทันสมัย สามารถผลิ ต �รงงานที่ มี ส่ว นพัฒ นาตลาด�รงงาน�ละสร้ า ง รายได้ที่ดียิ่งขึ้น �ผน�ารป�ิรูปของรั�บาลมี หลั�ที่ สาคั� 4 ประ�าร คือ (1) ให้ ความสาคั��ับคุ ณภาพ�ารศึ�ษาเพิ่มขึ้น (2) ย�ระดับศั�ยภาพของบุคลา�รครู (3) ั พัฒนาโรงเรี ยน�ละศูนย์�ารเรี ยนรู ้ให้ทนสมัย �ละ (4) ปรับปรุ ง�ารบริ หารจัด�าร เตรี ยมความพร้ อม ส่ งเสริ ม�ารเรี ยนรู้ สร้ างทั�ษะที่เหมาะ �ระตุ้นความเป็ น สนับสนุน�าร ผู้ประ�อบ�าร�ละ เคลื่อนย้ าย�รงงาน ้ ตัง�ต่ เด็� ให้ �ับนั�เรี ยน �ับงาน นวัต�รรม �ละ�ารหางาน ด้าน�ารศึ �ษา โดยมาตร�ารในระยะสั้นครอบคลุ ม�ารให้ความสาคั�มา�ขึ้ น�ับ �รอบขั้นตอนสู่�ารจ้างงาน�ละ�ารเพิ่มผลผลิตของธนาคารโล� ช่วยให้ผ�าหนดนโยบายสามารถ ู้ �ารศึ�ษาสายอาชีพ (อาชีวศึ�ษา�ละเทคนิคศึ�ษา) ตลอดจน�ารศึ�ษาภาษาอัง�ฤษ ั ั ระบุสิ่งที่เป็ นอุปสรรคต่อ�ารสร้างทั�ษะที่จาเป็ นผ่าน�ารเรี ยนรู้ต้ง�ต่ยงเป็ นทาร�ในครรภ์ไป วิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี �ละคณิ ตศาสตร์ ทั้งนี้ ผลสัมฤทธิ์ ที่สูงขึ้นด้านคณิ ตศาสตร์ จนถึง�ารเรี ยนรู้ตลอดชีวิต วิทยาศาสตร์ �ละเทคโนโลยีสารสนเทศในระดับ�ารศึ �ษาขั้นพื้ น�าน จะช่ ว ย ผลั�ดันให้�ารอุดมศึ�ษาสายเทคนิ คมีความ�ข็ง��ร่ งยิ่งขึ้น �่อให้เ�ิด�ารวิจย�ละั ความพยายามย�ระดั บ คุ ณ ภาพ นวัต�รรม ตลอดจนช่วยพัฒนาความสามารถของ�รงงานไทยในอนาคตเพื่อเปิ ดรับ �ละนาความเปลี่ยน�ปลงทางเทคโนโลยีมาสู่ ระบบเศรษ��ิจภายในประเทศอย่าง �ม้ภาค�ารศึ �ษาของไทยจะประสบความสาเร็ จอย่างมา� ใน�ารส่ งเสริ มให้เด็� ทั่ว ถึ ง นอ�จา�นี้ รั � บาลยัง ได้เข้า มามี บ ท บาทใน�าร��้ปั� หา�ารขาดสาร ั ั เรี ยนต่อจนถึงระดับมัธยมศึ�ษา �ต่มีน�เรี ยนจานวนน้อยมา�ที่มีท�ษะ�ละความรู ้ ไอโอดีนมา�ขึ้น ตาม�นวทางที่ระบุไว้ใน�ผน พัฒนาประเทศไทยอี�ด้วย ซึ่งจาเป็ นต่อ�าร��้ไขปั�หาในชีวิตจริ ง �รอบขั้ น ตอนใน�ารปรั บ ปรุ ง �ารพั ฒ นาทั � ษะ รูปที่ 2: จานวนเยาวชนอายุ 15 ปี ของไทย ซึ่งมีท�ษะ�ละความรู้ทจาเป็ นต่ อ�าร ั ี่ ิ ��้ ไขปั�หาในชีวตจริง จา��ารประเมินความสามารถด้ าน�ารอ่ านใน ธนาคารโล�ได้�บ่ง�รอบขั้นตอนสู่ �ารจ้างงาน�ละประสิ ทธิ ภาพ�ารผลิต (Steps Figure 2. Number of 15 year-olds obtaining the skills and knowledge needed to meetนั�เรียนระดับนานาชาติ reading in Thailand โครง�ารประเมิน real-life challenges in PISA towards Employment and Productivity: StEP) ออ�เป็ น 5 ขั้นตอน (ดูรูปที่ 1) เริ่ ม านวนเยาวชนอายุ 15ปี จNumber of 15 year-olds ตั้ง�ต่ป�มวัย ไปจนถึง�ารเข้าสู่ตลาด�รงงาน �ละ�ารหางาน านวนเยาวชนอายุ 15ปี ที enrolled in school ั จNumber of 15 year-olds ่ยงเรี ยนหนังสื อ รายงานของธนาคารโล�เมื่ อเร็ ว ๆ นี้ พ บสิ่ งที่ เป็ นอุ ปสรรคใน�ต่ ละขั้นตอนของ านวนเยาวชนอายุ 15ปี ่ยงเรี ยนหนั สื อ �ละสามารถหาข้อมูล ั จNumber of 15 year-oldsทีenrolled inงschool and able to locate information which may need to be inferred from a text �ระบวน�ารดัง�ล่าว ทั้งนี้ ปั �หาที่ สาคั�เฉพาะของไทยใน�ารวางรา��าน�าร ซึ่ งอาจต้องตีความหรื อวิเคราะห์จา�เนื้อหาได้ 0 200,000 400,000 600,000 800,000 1,000,000 พัฒนาทั�ษะ คือ �ารขาดสารไอโอดี นซึ่ งส่ งผลให้ความสามารถทางสติปั��าของ า: โครง�ารประเมิ �หล่งที่มOECD PISA 2009 นนั�เรี ยนระดับนานาชาติ )PISA) ขององค์�ารเพื่อความร่ วมมือทาง Source: เด็�ลดลง ทั้งยัง ส่ งผลในทางลบต่ อ�ารเรี ยนรู ้ �ละประสิ ทธิ ภาพ�ารผลิ ตในช่ ว ง เศรษ��ิจ�ละ�ารพัฒนา (OECD) ปี 2552 ต่อไปของชีวิต �ารทาให้เด็�ในวัยเรี ยนได้รับ�ารศึ�ษาขั้นพื้น�านที่มีคุณภาพยังคง เป็ นปั�หาท้าทาย เพราะ�ารทดสอบต่างๆ ชี้ให้เห็นว่าความสามารถของนั�เรี ยนยัง ประเทศไทยได้เข้าร่ วมโครง�ารวัดประสิ ทธิ ภาพ�ารเรี ยนรู ้ในระดับนานาชาติหลาย ่ อยูในระดับค่อนข้างต่า �ารศึ�ษาขั้นพื้น�าน�ละพัฒนา�ารของเด็�ในระยะ�ร�ซึ่ ง โครง�าร ข้อมูลที่ได้จา�โครง�ารประเมินนั�เรี ยนระดับนานาชาติ (Programme for โดยทัวไปมีคุณภาพต่ า�ละขาดความเท่าเทียม�ัน ส่ งผลให้เ�ิดความไม่สมดุ ลทาง ่ International Student Assessment: PISA) ขององค์�ารเพื่อความร่ ว มมื อทาง โครงสร้ างของ�ารศึ �ษาระดับมัธยมศึ �ษาตอนปลาย (Upper Secondary) �ละ เศรษ��ิ จ �ละ�ารพัฒ นา (Organization for Economic Co-operation and ระดับอุ ด มศึ �ษา (Post Secondary) อาทิ �ารมี จ านวนนั�เรี ยนที่ เข้าศึ �ษาด้าน Development: OECD) พบว่า�ม้ร้อยละ 80 ของเยาวชนอายุ 15 ปี ในไทยจะศึ�ษาอยู่ วิทยาศาสตร์ �ละเทคโนโลยีอยู่ในระดับต่ า �ละความไม่เสมอภาคใน�ารเข้าเรี ยน ในโรงเรี ยน �ต่ในจานวนนี้ มีเพียงร้อยละ 46 ที่สามารถหาข้อมูลซึ่ งอาจต้องตีความ ระดับอุดมศึ�ษา นอ�จา�นี้ �ม้จะสามารถทาให้�ารเคลื่อนย้าย�รงงาน �ละ�ารหา หรื อวิเคราะห์จา�เนื้ อหาได้ สะท้อนให้เห็นว่า�ารรู ้หนังสื อเพื่อนาไปใช้ประโยชน์ งาน�ข็ง��ร่ งขึ้นได้ ด้วย�ารประ�ันคุณภาพผ่านระบบ�ารรับรองที่มีประสิ ทธิ ภาพ ั ่ ได้ยงอยูในระดับต่า ้ ้ ขึ้น �ละ�ม้จะสามารถ�ระตุนความเป็ นผูประ�อบ�าร�ละนวัต�รรมได้ด้วย�าร ประสาน�ารเชื่ อมโยงระหว่างภาคอุ ตสาห�รรม �ละศูนย์�ึ�อบรมให้ดียิ่งขึ้น �ต่ ระดับความสามารถของเยาวชนไทยใน�ารนาความรู ้�ละทั�ษะไปใช้��้ไขปั �หา ั ความสาเร็ จของ�ารป�ิ รูปดัง�ล่าว�็ข้ ึ นอยู่�บศั�ยภาพของภาค�ารศึ �ษาใน�าร ั ในชี วิตจริ ง หยุดนิ่ งอยู่�บที่ตลอดระยะ 10 ปี ที่ผ่านมา ผลสัมฤทธิ์ จา��ารประเมิน ปลู��ังทั�ษะที่เหมาะสม�ับงาน �ละทั�ษะทางปั��าที่จาเป็ น ความสามารถด้า น�ารอ่า นของเยาวชนไทย ในโครง�ารประเมิ นนั�เรี ยนระดับ นานาชาติ (PISA) ปรับตัวลดลงอย่างต่อเนื่ องตั้ง�ต่ปี 2543 – 2549 �ละ�ระเตื้อง ั สูงขึ้นเพียงเล็�น้อยโดยไม่มีนยสาคั�ในเชิงสถิติ�ต่อย่างใด ระหว่างปี 2549 – 2552 ธนา | �ารศึ�ษา 2 ประเทศไทย: ความท้ าทาย�ละทางเลือ�ในปี 2554 �ละอนาคต �ันยายน 2554 รูปที่ 3: ความสามารถด้ าน�ารอ่ านทีวดได้จา�โครง�ารประเมินนั�เรียนระดับ ่ั ในเด็� นอ�จา�นี้ �ารบริ หารจัด�ารภาระหลั�ของระบบ�ารศึ�ษา�ละความรับผิด นานาชาติFigure 3. Reading Performance inตะวันovertime in East Asia (PISA) ในประเทศ�ถบเอเชีย PISA ออ� ชอบต่อผลสัมฤทธิ์ ในระดับประเทศที่ไม่ได้ดาเนิ นไปในทิศทางที่สอดคล้อง�ันยัง 600 ส่ ง ผลให้�ารป�ิ รูป�ละโครง�ารริ เริ่ มเพื่อพัฒนา�ารเรี ยนรู ้ ที่ครอบคลุ มทั้งระบบ เซี่ยงไฮ้ ประเทศจีน ดาเนิน�ารไปได้ยา� Shanghai, China 550 เ�าหลีใต้Rep. Korea, Hong ารพิเศษฮ่อง�ง เขตบริ หKong, SAR Singapore สิJapan งคโปร์ โครง�ารริ เริ่ มที่ครอบคลุมทั้งระบบจาต้องมุ่งเน้น�าร��้ปั�หาที่�ล่าวมาข้างต้น �ต่ 500 �ี่ปุ่น เนื่ องจา��ารบริ หารจัด�ารระบบ�ารศึ �ษาโดยรวมยัง�ย�เป็ นส่ ว นๆ จึ งทาให้ ศั� ยภาพที่ จ ะ�่ อ ให้ เ �ิ ด ผลใน�ารป�ิ รู ป ลดต่ า ลง ทั้ง นี้ �ระทรวงศึ � ษาธิ � าร 450 ประเทศไทย ประ�อบด้วยหน่วยงาน 5 หน่วยงาน �บ่งเป็ นหน่วยงานที่ดู�ลเรื่ อง�ารอุดมศึ�ษา Thailand 400 อินโดนีเซีย Indonesia �ารศึ �ษาขั้นพื้น�าน �ารอาชี วศึ �ษา �ารศึ �ษาเอ�ชน �ละเรื่ องต่างๆ ที่ เ�ี่ ยว�ับ บุคลา�รครู หน่วยงานเหล่านี้ ต่างดาเนิ นงานเป็ นอิสระภายใต้�ระทรวงศึ�ษาธิ �าร 350 ้ โดยมีผูบริ หารสู งสุ ด�ละคณะ�รรม�ารบริ หารของตนเอง ทั้ง 5 หน่วยงานล้วนมี 2000 2003 2006 2009 ภาระหน้าที่มา�มายใน�ารดู�ลภาค�ารศึ�ษา มี�่ายที่ทาหน้าที่วาง�ผน�ละ�าหนด งที่มา: อมูลสถิติดา EdStats / (EdStats) ้ �หล่Source:ข้World Bankน�ารศึ�ษา OECD ของธนาคารโล� /องค์�ารเพื่อความร่ วมมือทาง เศรษ��ิจ �ละ�ารพัฒนา (OECD) งบประมาณ ติดตาม�ละประเมินผล ตลอดจนบริ หารจัด�าร�ละดู�ลด้าน�ารเงิ น ของตนเอง จึ งส่ งผลให้หน้าที่ใน�ารวาง�ผน �ละ�าหนดงบประมาณ ติดตาม�ละ ปั �หาผลสัมฤทธิ์ ต่าในประเทศไทยเ�ิ ดจา�ความไม่เสมอภาคด้าน�ารเรี ยนรู ้ เป็ น ประเมิ นผล บริ หารจัด �าร�ละดู �ลด้าน�ารเงิ น ไม่ ได้รับ�ารดู � ลให้เป็ นไปใน หลั� �าร�ระจายตัว ของผลสั ม ฤทธิ์ ด้า น�ารเรี ย นรู ้ ใ นเขต�รุ ง เทพฯ เ�ื อ บจะ ทิ ศ ทางเดี ย ว�ัน เพื่ อ ผลสั ม ฤทธิ์ ในระดับ ชาติ �ต่ �ลับ เป็ นไปเพื่ อ ผลงานตามที่ ่ เหมือน�ับในสหรั�อเมริ �า �ต่ปั�หาอยูที่พ้ืนที่นอ�เขตเมืองซึ่งยังล้าหลังอยู่ สาเหตุ หน่วยงานนั้นๆ �าหนด หนึ่งของปั�หาความเหลื่อมล้ าทาง�ารเรี ยนรู ้ระหว่างเขตเมือง�ับเขตชนบท ได้��่ ความ�ต�ต่า งของคุ ณ ภาพ�ารศึ �ษาที่ นั�เรี ยนได้รับ ไม่ไ ด้เ�ิ ดจา�พื้ น�านทาง เศรษ��ิจ�ละสังคม�ต่เพียงอย่างเดี ยว �ารให้เงินอุดหนุ นของภาครั ���่โรงเรี ยน �นวทางพั ฒ นาภาค�ารศึ � ษาให้ เ อื้อ ต่ อ �ารเติ บ โตอย่ า งยั่ ง ยื น เป็ นไปตามสูตร�ารจัดสรรงบประมาณที่ดู จา�ระดับ�ารศึ�ษา�ละจานวนนั�เรี ยน �ารจะพัฒนาทั�ษะที่ ตลาด�รงงานต้อง�ารได้น้ ัน จาต้องลดความเหลื่ อมล้ าด้าน เป็ นหลั� อย่า งไร�็ต าม �ารที่ รายจ่ า ยต่ อหัว ด้า น�ารศึ �ษาของภาครั � ในระดับ คุณภาพ�ารศึ�ษา �ละวางโครงสร้าง�ารบริ หารจัด�ารให้เอื้อต่อโครง�ารริ เริ่ ม �ละ จังหวัดมีความสัมพันธ์เชิ งบว��ับรายจ่ายด้าน�ารศึ�ษาของภาคครัวเรื อน �็�สดง �ารป�ิ รูปที่ ครอบคลุ มทั้งระบบในระยะยาว ขนาดของประสิ ทธิ ภาพ�ารผลิ ต ที่ ให้เห็นว่าภาครั�จ่ายเงินอุดหนุนเพิ่มเติมน้อยมา� เพิ่ม ขึ้ นที่ จ าเป็ นต่อ�ารเติ บโตจะเ�ิ ดขึ้ นได้ เมื่ อ�ารศึ �ษาคุ ณภาพสู ง �พร่ ข ยาย ครอบคลุมทัวทั้งประเทศ ไม่ใช่จา�ัดอยู่เฉพาะในเขต�รุ งเทพฯ ทั้งนี้ ใน�ารป�ิรูป ่ รูปที่ 4: ความไม่ เสมอภาคใน�าร�ระจายตัวของผลสั มฤทธิ์เปรียบเทียบระหว่ างเขต ภาค�ารศึ �ษาทั้งระบบจาเป็ นต้องย�ระดับ�ารเรี ยนรู ้อย่างต่อเนื่ อง �ละทาให้ภาค Figure 4. Disparities in distribution of achievement ้ ่ between ื่ �รุงเทพฯ �ับพืนทีอนๆ Bangkok and elsewhere �ารศึ�ษาสนองตอบต่อความต้อง�ารของตลาด�รงงาน พัฒนา�ารด้าน�ารศึ�ษาที่ ประเทศไทย –พื้นที่นอ�เขต�รุ งเทพฯ เ�ิ ด�ับหลายประเทศในเอเชี ยสะท้อนให้เห็ นถึ งความเป็ นไปได้ที่ประเทศไทยจะ ย�ระดับผลสัมฤทธิ์ ทาง�ารศึ�ษาให้ดีข้ ึนเพื่อรองรับ�ารเติบโตในอนาคต ประเทศไทย –เขต�รุงเทพฯ ทั้งนี้ ได้มี�ารดาเนินโครง�ารริ เริ่ มใหม่ ๆ เพื่อพัฒนาคุ ณภาพ�ารศึ�ษาของไทยไป สหรั�อเมริ�า บ้าง�ล้ว อาทิ โครง�ารพัฒนาศั�ยภาพ�ละประสิ ทธิ ภาพบุคลา�รครู รวมทั้ง�ผน ยุทธศาสตร์เพื่อพัฒนาคุณภาพ�ารสอน �ละ�ารมีส่วนร่ วมจัด�ารศึ�ษา นอ�จา�นี้ ยังมีโครง�ารนาร่ องอี�หลายโครง�าร อาทิ โครง�าร “หนึ่ งอาเภอ หนึ่ งโรงเรี ยนใน �ัน� “โครง�ารโรงเรี ยนหลั�สูตรภาษาอัง�ฤษ� �ละ “โครง�ารโรงเรี ยนเทคโนโลยี สารสนเทศ�ละ�ารสื่ อสาร� โครง�ารต่างๆ เ หล่านี้ สามารถใช้เพื่อส่ งเสริ มหรื อต่อ �าร�ระจายตัวของผลสัมฤทธิ์จof TIMSS achievement TIMSS Distribution า��ารประเมินผลในโครง�าร ยอดได้ Source: า: �ผนภาพที่ส plot using Thailand TIMSS 2007 Math based on Ahuja et al. 2006 �หล่งที่มKernel density ร้างขึนตามหลั��ารประมาณความหนา�น่น�บบเคอร์ เนล )Kernel Density ้ Plot) จา�ข้อมูลผล�ารประเมินด้านคณิ ตศาสตร์ ภายใต้โครง�ารประเมินผลของสมาคม�ารศึ�ษา นานาชาติประจาปี 2550(Trends in International Mathematics and Science Study: TIMSS) ที่จดทา ั ั ต้นทุนใน�ารลดความไม่เสมอภาคด้านคุณภาพ�ารศึ�ษาขึ้นอยู่�บว่าความไม่เสมอ ขึ้นในประเทศไทย ซึ่ งระบุไว้โดยอาฮูจา�ละคณะ เมื่อปี 2542 ภาคนั้น เป็ นผลมาจา��ารจัด สรรทรั พ ยา�รมา�น้อ ยเท่ า ไร �ละเ�ี่ ย วข้อ ง�ับ ) ประสิ ทธิ ภาพใน�ารใช้ทรัพยา�รมา��ค่ไหน เนื่ องจา��ารให้เงินอุดหนุ นของภาค ประเทศไทยเผชิ ��ับความท้าทายที่ซบซ้อนหลายประ�ารซึ่ งล้วนเป็ นอุปสรรคต่อ ั รั ���่โรงเรี ย นส่ วนให�่ จะได้รับ�ารจัดสรรอย่างเท่ าเที ยม�ันโดยดู จา�จานวน �ารปรับปรุ งผลสัมฤทธิ์ ทาง�ารเรี ยนรู ้ อุปสรรคดัง�ล่าวครอบคลุมตั้ง�ต่ความอ่อน นั�เรี ย น�ละระดับ�ารศึ �ษา ดัง นั้น ใน�ารลดความไม่ เ สมอภาคด้า นคุ ณ ภาพ ด้อยของโครง�ารสนับสนุ น�ละ�ึ �อบรมบุ คลา�รครู ไปจนถึ งปั �หาผูป�ครอง ้ �ารศึ�ษาจึงจาเป็ นต้องสร้างความมันใจให้เ�ิดขึ้นว่า�ารใช้ทรัพยา�รต่างๆ เป็ นไป ่ ของ�ลุ่มประชา�รด้อยโอ�าสเป็ นผูมีความรู ้นอย �ละปั �หา�ารขาดสารไอโอดี น ้ ้ ั ตาม�นวป�ิบติที่ดี �ละต้องมี�ารชดเชยความ�ต�ต่างที่เ�ิ ดจา��ารใช้ทรัพยา�ร ธนา | �ารศึ�ษา 3 ประเทศไทย: ความท้ าทาย�ละทางเลือ�ในปี 2554 �ละอนาคต �ันยายน 2554 ส่ วนบุคคล�ละจา�ปั จจัยอื่ นๆ ที่ไม่ใช่ตวเงิ น ผล�ารวิเคราะห์ในประเทศไทยเมื่ อ ั เม็�ซิ โ�ที่ มี�ลุ่มเป้ าหมายเป็ นโรงเรี ยนในชุ มชนยา�จน ซึ่ งส่ งผลต่อ�ารย�ระดับ เร็ ว ๆ นี้ ชี้ ใ ห้เ ห็ น ว่า ความไม่ เ สมอภาคด้า นผลสัม ฤทธิ์ ทาง�ารเรี ย นรู ้ ส่ ว นมา� ผลสัมฤทธิ์ ด้าน�ารเรี ยน�ารสอน อย่างไร�็ตาม �ารป�ิรูปในรู ป�บบนี้ อาจเผชิ � สามารถบรรเทาได้ด้วย�ารปรั บปรุ ง�ารใช้ทรั พ ยา�ร เช่ น ในขณะที่ �ารให้เงิ น อุปสรรคจา�โครงสร้าง�ารบริ หารจัด�ารที่ �ย�เป็ นส่ วนๆ �ต่�ารตัดสิ นใจ �ละ อุดหนุนเป็ นสิ่ งจาเป็ น �ต่�ารปรับปรุ ง�นวทางป�ิบติ�ละนโยบายทาง�ารศึ�ษาใน ั ภาระรับผิดชอบต่อผลสัมฤทธิ์ ทั้งระบบ ที่ เป็ นไปในทิ ศทางเดี ยว�ันจะช่วยให้�าร ้ ั ้ ชุมชนที่ดอยโอ�าสอาจจะลดความไม่เสมอภาคได้มา��ว่า �ต่ท้ งนี้ ตองมี�ลไ��าร ป�ิรูป�ละโครง�ารริ เริ่ มทาง�ารศึ�ษาเ�ิ ดขึ้ นได้ ใน�ารพิจารณาทบทวนรายจ่าย �สดงความรับผิดชอบ (Accountability Mechanism) ที่ตอบสนองต่อผลลัพธ์�ละ ภาครั�ของธนาคารโล�เมื่อเร็ วๆ นี้ ได้มี�ารหยิบย�ประเด็นเ�ี่ยว�ับทฤษฎี องค์�าร ความต้อง�ารในระดับท้องถิ่น เพื่อ�ระตุน�ารเปลี่ยน�ปลงที่ตอง�ารให้เ�ิดขึ้นจริ ง ้ ้ (Organizational Theory) บางประเด็นที่ เ�ี่ ยวข้องขึ้นมาพูดถึ ง องค์ประ�อบหลั� ประ�ารหนึ่ งใน�ารทาให้�ารตัดสิ นใจ �ละภาระรับผิดชอบเป็ นไปเพื่อผลลัพธ์ที่ �ารส่ ง เสริ ม�ารมี ส่วนร่ วมของผูป�ครอง �ละชุ ม ชนใน�ารตัด สิ นใจที่ มี ผลต่ อ ้ สอดคล้อง�ันนั้น �็คือ�ารเผย�พร่ ขอมูลเ�ี่ ยว�ับผลลัพธ์นันเอง ในประเทศไทย ้ ่ โรงเรี ยน เป็ นหนทางหนึ่งที่จะทาให้เ�ิด�ารตอบสนองความต้อง�าร�ละผลลัพธ์ใน สานั�งานรั บรองมาตร�าน�ละประเมิ นคุ ณภาพ�ารศึ �ษา (สมศ.) �ละสถาบัน ั ้ ระดับท้องถิ่ นมา�ขึ้น ปั จจุ บน ผูป�ครองมี บทบาทด้าน�ารให้คาปรึ �ษาเรื่ อง�าร ทดสอบทาง�ารศึ�ษา�ห่งชาติ (สทศ.) เป็ นหน่วยงานที่ดาเนินงานตรวจวัดศั�ยภาพ บริ ห ารจัด �ารรายจ่ า ยที่ ไ ม่ เ �ี่ ย ว�ับเงิ นเดื อน (Non-Salary Expenditure) ของ ของโรงเรี ยน �ต่�ลับไม่มี�ารป้ อนข้อมูลผลลัพธ์ที่ได้จา�หน่วยงานเหล่านี้ ไปยังผูมี ้ โรงเรี ยนผ่านคณะ�รรม�ารโรงเรี ยน �ต่มีอานาจเพียงเล็�น้อยในเรื่ อง�ารคัดเลือ� อานาจตัด สิ น ใจใน�ระทรวงศึ � ษาธิ � าร ในประเทศอื่ น ๆ เช่ น เ�าหลี ใ ต้ �ละ �ละให้รางวัล��่บุคลา�รครู ผล�ารศึ�ษาหลายชิ้นเ�ี่ยว�ับ�ารป�ิ รูป�ารบริ หาร สิ ง คโปร์ ซึ่ ง เป็ นประเทศที่ มี ศ ั� ยภาพสู ง สุ ด ตามมาตร�าน�ารประเมิ น ระดับ โดยใช้โรงเรี ยนเป็ น�าน (School-Based Management Reforms) บ่งชี้ ให้เห็นว่ามี นานาชาติ จะเห็ นว่า มี ค วามเชื่ อมโยงที่ � ข็ง ��ร่ ง ระหว่า ง�ารบริ ห ารจัด �าร�ับ �ารพัฒนา�ารเรี ยนรู ้ �ละดัชนี ทาง�ารศึ �ษาอื่นๆ โดยทัวไป �ารป�ิ รูปเหล่านี้ จะ ่ ั หน่วยงานที่ทา�ารประเมินผล �ละมีตวอย่างให้เห็นมา�มายใน�ารนาข้อมูลผลลัพธ์ มอบอานาจ�ารตัดสิ นใจหลายเรื่ อง ตั้ง�ต่เรื่ องงบประมาณ �ารจ้าง�ละเลิ �จ้า ง ที่ได้มา�าหนดภาระรับผิดชอบในระดับท้องถิ่นไป จนถึงระดับโรงเรี ยน นอ�จา�นี้ ั บุคลา�รครู ไปจนถึ งเรื่ องรู ป�บบของหลั�สู ตรให้�บคณะ�รรม�ารโรงเรี ยน ซึ่ ง ยังมีระบบ�ารตรวจสอบโรงเรี ยน �ละสมุดรายงานผล�ารดาเนิ นงานของโรงเรี ยน ประ�อบด้วยผูป�ครอง�ละสมาชิ �ชุ มชน �รณี ตวอย่างหนึ่ งคือ �ารประเมิ น�าร ้ ั หลายรู ป�บบที่พิสูจน์�ล้วว่า ส่ งผลบว�ต่อผลสัมฤทธิ์ ทาง�ารศึ�ษา อย่างไร�็ตาม ป�ิ รูป�ารให้อิสระ��่โรงเรี ยน (School Autonomy Reform) ในประเทศ�ถบ หลั��านที่ช้ ี ว่า�ารใช้เครื่ องมือดัง�ล่าวเพียงอย่างเดี ยวมี ประสิ ทธิ ภาพเพียงพอใน อเมริ �า�ลาง 3 ประเทศ ซึ่ งคณะ�รรม�ารโรงเรี ยนมีอานาจใน�ารจ้าง�ละเลิ�จ้าง �ารย�ระดับผลสัมฤทธิ์ นั้น ยังไม่เป็ นที่ชดเจนใน�ลุ่มประเทศที่มีรายได้ระดับ�ลาง ั เจ้าหน้าที่ พบว่ามีผล�ระทบในเชิ งบว�ต่อ�ารสมัครเข้าเรี ยน �ารศึ�ษาต่อเนื่ องใน ้ �ละระดับสูง ดังนั้น ผู�าหนดนโยบายจึงต้องใส่ใจต่อรู ป�บบที่นามาใช้ โรงเรี ยนเดิ ม �ละผลสัมฤทธิ์ ทาง�ารเรี ยนรู ้ ทั้งนี้ �ารให้อานาจ��่คณะ�รรม�าร โรงเรี ย นมี หลายรู ป�บบ บางรู ป�บบ�็ใ �ล้เคี ยง�ับโรงเรี ยนที่ ชุมชนเป็ นเจ้าของ �ารป�ิ รูปภาระรั บผิดชอบจะ�ข็ง��ร่ งขึ้นได้ หา�เป็ นไปในทิ ศทางเดี ยว�ับ�าร (Community-Owned School) ในประเทศอัง�ฤษ พัฒนาบุคลา�รครู มาตร�ารจูงใจต่าง ๆ �ละ�ารให้เงินตามผลงาน��่ครู จะให้ผลดี เมื่อป�ิ รูป�ารตรวจสอบ�ละรายงานคุ ณภาพ�ารศึ�ษาของโรงเรี ยนควบคู่ไปด้วย โครง�ารที่ เน้น�ารให้เงิ นอุ ดหนุ นเพื่อ��้ปั�หาใน�ลุ่มเป้ าหมายหลายโครง�าร ทั้ง นี้ มาตร�ารจู ง ใจเพื่ อ ส่ ง เสริ ม ผล�ารป�ิ บัติ ง านของครู �ารพัฒ นาวิ ช าชี พ ให้ผลใน�ารพัฒนา�ารศึ�ษาอย่างมีประสิ ทธิ ภาพ อาทิ โครง�ารของประเทศชิ ลี ซึ่ ง ค่า ตอบ�ทน �ารจัด สรร�ละ�ารสรรหาบุ ค คลา�ร ถื อเป็ นปั จ จัย ที่ ช่ว ยส่ ง เสริ ม ให้�ารสนับสนุ น��่โรงเรี ยนที่มีผลสัมฤทธิ์ ต่าสุ ดในประเทศ จนทาให้คะ�นน�าร ประสิ ทธิ ภาพ�ารดาเนินงานของภาค�ารศึ�ษาโดยรวมได้อย่างดี ทดสอบ�ระเตื้ องขึ้ นอย่า งมี นัยสาคั� �ละโครง�ารให้เงิ นอุ ด หนุ นของประเทศ ธนา | �ารศึ�ษา 4 ประเทศไทย: ความท้ าทาย�ละทางเลือ�ในปี 2554 �ละอนาคต �ันยายน 2554 อะไรบ้ างที่ สามารถดาเนิน�ารได้ ้ ่ ทางเลือ�เชิ งนโยบายเพื่อภาค�ารศึ�ษาที่เอือต่ อ�ารเติบโตอย่ างยังยืน ่ �ารดาเนินโครง�ารสาคั�ทีให้ ผลคุ้มค่ า �ารย�ระดับความรับผิดชอบ�ละ  ลงทุนพัฒนาเด็�ตั้ง�ต่ ป�มวัยเพื่อให้ เ �ิดประโยชน์ สูงสุ ด ด้วย�ารบังคับใช้ ผล�ารป�ิบัติงานผ่ าน�ารป�ิรูปเชิ งสถาบัน มาตร�ารต่าง ๆ อาทิ โครง�ารนโยบายเ�ลือเสริ มไอโอดี น เพื่อขจัดปั �หา�าร  จัดทาโครง�ารซึ่งมุ่งเปาไปทีโรงเรียน�ละนั�เรียนที่มีผลสั มฤทธิ์ต่าเพื่อพัฒนา ้ ่ ั ขาดสารไอโอดีน �ละเด็�มีพฒนา�ารที่ป�ติ ั ผลสัมฤทธิ์ ทาง�ารเรี ยนรู ้ให้�บชุมชนด้อยโอ�าส  เพิ่มความรั บผิดชอบทางสั งคมในระบบ�ารศึ �ษา ผ่าน�ารจัดพิมพ์ราย งาน  บู ร ณา�ารหน้ า ที่ต่า ง ๆ ของหน่ ว ยงานในภาค�ารศึ �ษาเข้ าด้ วย�ัน ในที่ น้ ี ประจาปี เ�ี่ ย ว�ับศั�ยภาพ�ละผลสัม ฤทธิ์ ของโรงเรี ย น ตลอดจนทรั พยา�ร ้ หมายถึง หน้าที่ดานงบประมาณ �ารติดตาม�ละประเมินผล �ารบริ หารจัด�าร ทาง�ารเงินที่โรงเรี ยนได้รับ เพื่อให้ผูป�ครองมีส่วนใน�ารตัดสิ นใจซึ่ งส่ งผล ้ �ละ�ารเงิน �ระทบต่อโรงเรี ยนได้อย่างมีประสิ ทธิ ภาพ  วางระบบ�ารปอน�ลับข้ อมูลเ�ี่ยว�ับผล�ารดาเนินงาน ที่ได้จา�สานั� งาน ้  ปรับปรุงคุณภาพ�ละ�ารผลิตบุคลา�รครู ด้วย�ารป�ิรูป�ารคัดเลือ��าร รับรองมาตร�าน�ละประเมินคุ ณภาพ�ารศึ�ษา (สมศ.) �ละสถาบันทด สอบ พัฒนาวิชาชีพ �ละ�ารให้ค่าตอบ�ทนตามผล�ารป�ิบติงาน ั ทาง�ารศึ �ษา�ห่ ง ชาติ (สทศ.) เข้า สู่ �ระบวน�ารตัด สิ นใจของ�ระทรวง ศึ�ษาธิ �าร เอ�สารเชิงนโยบายฉบับนี้เป็ นส่วนหนึ่งของโครง�ารความร่ วมมือเพื่อ�ารพัฒนาประเทศด้าน�ารศึ�ษา�ละ�ารพัฒนาทั�ษะระหว่างประเทศไทย�ละธนาคารโล�ที่�าลังดาเนิน�ารอยู่ โดยอ้างอิงข้อมูลจา�รายงานดังต่อไปนี้ Making Schools Work. (Bruns, B., D. Filmer, H. A. Patrinos—The World Bank 2011) Analysis of Efficiency of Educational Expenditures. Discussion Paper 5, Thailand Public Finance Management Report. (The World Bank 2011) Skills for Ideas-Led Growth with Equity. (The World Bank 2011) Learning Outcomes in Thailand: What Can We Learn from International Assessments? (The World Bank 2011) หา�ต้อง�ารข้อมูลเพิ่มเติม �รุ ณาติดต่อ มร.เควิน �มคโดนัลด์ ทางอีเมลที่ kmacdonald1@worldbank.org ธนา | �ารศึ�ษา 5