avtori winamdebare saxelmZRvanelos avtori msoflio bankis urbanuli ganviTarebis ganyofilebis adgilobrivi ekonomikuri ganviTarebis jgufia. es jgufi urbanuli ganviTarebis mTavari specialistis, qalbaton guen svinbernis xelmZRvanelobiT muSaobs. jgufis wevrebi arian: soraia goga (umcrosi specialisti) da fergus marfi (konsultanti). saxelmZRvanelos SeqmnaSi didi wvlili keit kupers (urbanuli ganviTarebis mTavari specialisti) da andre hercogs (konsultanti) miuZRviT. naSromSi, avtorebis TanxmobiT, gamouqveynebeli statiis masalebia gamoyenebuli (statiis saxelwodeba: "adgilobrivi ekonomikuri ganviTareba: evrokavSirisa da sxva qveynebis warmatebuli praqtikis magaliTebi", 2000). xsenebuli statiis avtori, msoflio bankis urbanuli ganviTarebis ganyofilebis dakveTiT, qalbatoni guen svinbernia. teqnikuri SeniSvna teqsti adgilobrivi ekonomikis ganviTarebis (aeg) praqtikul safuZvlebs exeba. masSi xSirad aris naxsenebi qalaqis mTavroba da qalaqi. aeg-is mocemul am saxelmZRvaneloSi es terminebi iseT adgilobriv xelmZRvanelobas niSnavs, romelic adgilobrivi ekonomikis ganviTarebis dagegmvaze agebs pasuxs. miuxedavad amisa, misi saxelmZRvanelod gamoyeneba warmatebiT SeuZliaT iseT sxvadasxva formis organizaciebsac, romelTa mizanic adgilobrivi ekonomikis ganviTareba da strategiuli dagegmvis procesis daxvewa da am procesSi sakuTari wvlilis Setana surT. pasuxismgebloba am naSromSi gamoqveynebuli azrebi, SeniSvnebi, interpretaciebi da daskvnebi mxolod maTi avtorebis Sexedulebebs warmoadgens. msoflio banki, msoflio bankis sabWo, bertelsmanis fondi da maTTan dakavSirebuli organizaciebi aqveyneben teqsts, magram masze pasuxs ar ageben. msoflio banki da bertelsmanis fondi dokumentSi moyvanili monacemebis sisworis garantias ar iZleva da misi danergvisa da arasasurveli Sedegis miRebis SemTxvevaSi pasuxs ar agebs. © Bertelsmann Stiftung, Gütersloh; UK DFOD, London; The World Bank, Washington D.C. pasuxismgebeli pirebi: Gabriele Schöler, Claudia Walther Targmna: gminis ekonomikuri ganviTarebis sazogadoebis (srgg) mier 2004 wlis seqtember-dekemberSi saqarTvelos adgilobrivi TviTmmarTvelobis moxeleTa asociaciasTan (saTma) erTad ganxorcielebuli da poloneTis sagareo saqmeTa saministros mier dafinansebuli proeqt `aia~-s jgufis wevrma marika pirvelma www.srgg.org.pl; office@srgg.org.pl www.satma.ge; satma@geomail.ge winasityvaoba qarTuli gamocemisaTvis adgilobrivi ekonomikuri ganviTarebis saxelmZRvanelos avtorebi msoflio bankis ekonomikis ganviTarebis dargSi momuSave specialistebi arian. wignis qarTuli versia proeqt `aia~-s farglebSi Sesrulda da igi poloneTis sagareo saqmeTa saministrom daafinansa. `aia~ proeqtis avtori poloneTis adgilobrivi ekonomikis ganviTarebis dargSi momuSave specialistTa gaerTianebaa (srgg - gminis ekonomikuri ganviTarebis sazogadoeba; SRGG ­ Stowarzyszenie Rozwoju Gospodarczego Gmin). srgg aT welze metia poloneTSi warmatebiT nergavs ekonomikis ganviTarebis praqtikul instrumentebs da strategiuli dagegmvis procedurebs. adgilobrivi ekonomikuri ganviTarebis saxelmZRvanelos safuZvelze, msoflios araerTi qalaqisa da regionisaTvis momzadda strategiuli ganviTarebis gegma. saxelmZRvaneloSi Semdegi meTodebia warmodgenili: - ekonomikuri ganviTarebis strategiaze momuSave jgufis wevrebis SerCeva da jgufis organizacia; - adgilobrivi ekonomikis konkurentunarianobis Sefaseba; - strategiis misiisa da miznebis Camoyalibeba; - strategiis ganxorcielebis gegmis SemuSaveba programebisa da proeqtebis saxiT; - strategiis danergvis monitoringi. imedi maqvs, saxelmZRvanelo, romelmac msoflios sxvadasxva qveyanaSi aRiareba moipova, mniSvnelovan rols saqarTveloSic Seasrulebs. igi qarTuli TviTmmarTvelobis moxeleebs saqmis xarisxianad SesrulebaSi daexmareba da qarTuli firmebis ganviTarebas daaCqarebs. ianuS SevCuki gminis ekonomikuri ganviTarebis sazogadoebis vice-prezidenti qselis qalaqebi, romlebic icvlebian produqti qalaqebi, romlebic icvlebian - centraluri da aRmosavleT evropis qalaqebis qseli qveynis mTavroba adgilobrivi TviTmmarTvelobis qonebas da Semosavals jer kidev akontrolebs, magram adgilobriv TviTmmarTvelobas davalebebis didi nawili gadasca. samwuxarod, TviTmmarTvelobis gankargulebaSi arsebuli saxsrebi maTTvis gadacemuli kompetenciebis SesrulebisaTvis sakmarisi ar aris; centraluri biujetidan transferis miRebis imedi ki sul ufro da ufro saTuo xdeba. yovelive amas mniSvnelovnad arTulebs biurokratiuli procedurebic. amasTan, TviTmmarTvelobis mier gadawyvetilebis miRebis procesSi adgilobrivi sazogadoebis monawileoba jer ar gadaqceula adgilobrivi Temis wevrebis cxovrebis wesad. centralur da aRmosavleT evropaSi sajaro administraciis transformaciis procesSi erT-erTi yvelaze mniSvnelovani nabiji _ marTvis mimarT strategiuli midgomaa. igi ukeTes Sedegs da adgilobrivi mTavrobis efeqtianobas uzrunvelyofs. bertelsmanis fondma da msoflio bankma centralur da aRmosavleT evropaSi, politikisa da administraciis reformis xelSewyobis mizniT, saerTo koncefcia daamuSaves. maT Seqmnes qalaqebis qseli. qseli aerTianebs SerCeul qalaqebs da maT mmarTvelebs. am qselis mizani centraluri da aRmosavleT evropis erTmaneTTan uSualod mosazRvre xuTi qveynis adgilobriv TviTmmarTvelobebs Soris dialogis wamowyebis mxardaWera iyo - dialogis, romelsac konstruqciuli da araformaluri saxe eqneboda da Seexeboda organizaciuli, politikuri, socialuri da ekonomikuri reformis sakvanZo sakiTxebs. xelisuflebis warmomadgenlebs saSualeba miecaT, sakuTari regionis farglebSi, sabazro ekonomikis principebis Semotanis pirobebSi, sakuTari Temis TiToeuli wevrisaTvis, biznesisa da sazogadoebis warmomadgenlebisaTvis kvalifikacia aemaRlebinaT, saTanado da xelsayreli garemos Seqmnis mizniT. saTanado da xelsayrel garemoSi igulisxmeba garemo, romelic mosaxleobaSi iwvevs aqtiurobis survils, gardaqmnebis mimarT ndobas da ganapirobebs axal garemosTan swrafi adaptaciis unars. qalaqs udidesi unari Seswevs, stimuli misces da xeli Seuwyos ara marto sakuTari mosaxleobis, aramed sakuTari qveynis ganviTarebasac. am unikaluri qselis Seqmnis mizani mimdinare reformebisa da maTTan dakavSirebuli problemebis adgilobrivi TviTmmarTvelobis kuTxiT gaSuqebaa. bertelsmanis fondi wlebis manZilze Tanadgomas uwevda ekonomikuri TanamSromlobisa da ganviTarebis organizaciis (OECD ­ Organization for Economic Co- operation and Development) wevr qveynebSi ganxorcielebul programas, romelsac saxelad "momavlis qalaqebi" erqva (www.cities-of-tomorrow.net). zemoT naxsenebi qseli, romelsac `qalaqebi, romlebic icvlebian~ ewoda, swored am programis struqturis modifikaciaa. naTlad Camoyalibebuli kriteriumebis safuZvelze, msoflio bankma da bertelsmanis fondma Caatares konkursi, romlis Sedegadac SeirCa qselis wevri qalaqebi. konkursi gaimarTa poloneTis, ungreTis, slovakeTis, latviisa da bulgareTis mcire zomis qalaqebs Soris. Sedegad Seiqmna 5 qveynis 8 adgilobrivi TviTmmarTvelobisagan dakompleqtebuli qseli da mieniWa inovaciisa da ganviTarebis laboratoriis funqcia. am qselis ZiriTadi mizani SerCeuli qalaqebisaTvis xangrZlivi periodis strategiis damuSavebasa da danergvaSi daxmarebis aRmoCenaa. qalaqebma Tavad gansazRvres adgilobrivi ekonomikis ganviTarebis, qalaqis dasufTavebis meurneobis Camoyalibebisa da garemos dacvis ZiriTadi prioritetebi. maT mier SerCeul Temebze muSaoba or jgufSi mimdinareobda. jgufebSi muSaobis mizani iyo problemebis gadasaWrelad qalaqebs, maT mier SerCeul sferoebSi gamoeyenebinaT sakuTari moTxovnebis safuZvelze Seqmnili strategiuli marTvis konkretuli koncefciebi. qseli "qalaqebi, romlebic icvlebian" xels uwyobs centralizebuli ekonomikis bazris Tavisufal bazrad transformacias da axdens sxvadasxva qveynebSi ideebisa da warmatebiT ganxorcielebuli strategiis danergvis procesSi dagrovili gamocdilebis gacvlas, qselSi Seqmnili forumis daxmarebiT. qseli da qselSi Seqmnili forumi aseve amartivebs im tipuri/modeluri problemebis gadaWras, romlis winaSec misi wevri qalaqebi dganan, romlebic SemdgomSi reformis procesis inspiratorebad iqcevian da regionis qalaqebis ganviTarebas miscemen biZgs. qalaqebi proeqtSi mocemul problemis gadaWris sxvadasxva gzebs cdian. maTi mcdelobisa da saqmianobis Sedegebi ki qselis saSualebiT farTo mkiTxvelisaTvis gaxdeba cnobili. sarCevi winasityvaoba polonuri gamocemisaTvis 10 Sesavali 12 aeg-is zogierTi termini 13 winasityvaoba - adgilobrivi ekonomikuri ganviTarebis safuZvlebi 17 ras niSnavs adgilobrivi ekonomikis ganviTareba? 17 ras niSnavs adgilobrivi ekonomikis ganviTarebis praqtikaSi danergva? 17 rogor SevqmnaT Zlieri adgilobrivi ekonomika? 17 vin muSaobs adgilobrivi ekonomikis ganviTarebaze? 17 risTvis gvWirdeba adgilobrivi ekonomikis ganviTareba? 18 aeg-is strategiis dagegmvis procesi 21 faza 1-li: samuSaos organizacia 21 faza me-2: adgilobrivi ekonomikis Sefaseba 22 faza me-3: strategiis SemuSaveba 23 faza me-4: strategiis danergva 24 faza me-5: strategiis gadaxedva 25 pirveli faza: saqmianobis organizacia 28 etapi 1-li: aeg-is jgufis lideris SerCeva da qalaqis meriis TanamSromlebis bazaze jgufis Seqmna 28 etapi me-2: qalaqis meriaSi politikuri procesis wamowyeba 30 etapi me-3: dainteresebuli pirebisagan partniorTa jgufis Camoyalibeba 31 etapi me-4: sxvadasxva donis saxelmwifo moxeleTa TanamSromlobisaTvis saWiro struqturis Seqmna 35 etapi me-5: aeg-is proeqtebisa da ganviTarebis strategiis organizaciis gansazRvra 36 meore faza: adgilobrivi ekonomikis Sefaseba 38 etapi 1-li: meriis im procedurebis gadasinjva, romlebsac sameurneo erTeulebze aqvT gavlena 38 etapi me-2: Sesagrovebel monacemTa kategoriis dadgena 40 etapi me-3: xelmisawvdomi monacemebis auditis Catareba, ararsebuli monacemebis analizi da monacemebis moZieba 44 etapi me-4: ararsebuli monacemebis SevsebisaTvis saWiro gegmis damuSaveba 45 etapi me-5: monacemebis analizi da adgilobrivi ekonomikis Sefaseba 47 mesame faza: strategiis SemuSaveba 49 etapi 1-li: xedvis Camoyalibeba 49 etapi me-2: zogadi miznebis dasaxva 49 etapi me-3: konkretuli miznebis gansazRvra 50 etapi me-4: programebis SemuSaveba 50 etapi me-5: proeqtebis SerCeva 64 meoTxe faza: strategiis ganxorcieleba 65 etapi 1-li: yvela programisa da proeqtis ganxorcielebis gegmis momzadeba 65 etapi me-2: proeqtebis ganxorcielebisaTvis individualuri gegmis momzadeba 66 etapi me-3: aeg-s ganxorcielebisa da misi monitoringisaTvis institucionaluri sazRvrebis momzadeba 67 etapi me-4: aucilebeli resursebiT uzrunvelyofa 67 etapi me-5: proeqtis gegmiT gaTvaliswinebuli nabijebis realizacia 68 mexuTe faza: strategiis gadaxedva 70 etapi 1-li: ra? ratom? rodis? 70 etapi me-2: monitoringi 71 etapi me-3: Sefaseba 71 etapi me-4: institucionaluri garemo da pirobebi 75 etapi me-5: strategiisa da dagegmvis procesis mimoxilva 77 damatebiTi informacia 79 damatebiTi publikaciebis sia 79 magaliTebi analizisaTvis 85 saintereso organizaciebis vebgverdebi 87 msoflio bankis vebgverdebi 94 danarTi: dokumentebis magaliTebi 95 aeg-is danergvis gegmis magaliTi: ganviTarebis proeqtebis CamonaTvali 95 adgilobrivi ekonomikuri ganviTarebis proeqtis moqmedebis gegma 98 "xedvidan proeqtamde" aeg-is matricis magaliTi 100 anketa adgilobriv biznes garemoze 102 Sesavali adgilobrivi ekonomikis ganviTarebis (LED) farglebSi Seqmnili codnis ganviTarebisa da winsvlis proeqti didi britaneTis saerTaSoriso ganviTarebis departamentisa (DFID) da msoflio bankis mier dafinansda. es naSromi swored am proeqtis nawilia da msoflio bankis qalaqebis ganviTarebis ganyofilebaSi SemuSavda. damatebiTi informaciisaTvis, gTxovT ixiloT vebgverdi www.worldbank.org/urban/led. am naSromis inglisurenovani versia didi britaneTis saerTaSoriso ganviTarebis departamentma (DFID) da msoflio bankma daafinansa; miuxedavad amisa, teqstSi gamoTqmuli mosazrebebi mxolod maT avtorebs ekuTvniT da aucilebeli ar aris emTxveodes damfinanseblebis azrebs. qsels - "qalaqebi, romlebic icvlebian" - orive organizaciam gamoucxada ndoba; qselis muSaobas bertelsmanis fondi, Guetersloh/germania da msoflio banki erTad uZRvebian da nebadarTulia naSromis gavrceleba. naSromi qselis informaciul produqtad iTvleba da inglisuridan 5 enaze: bulgarul, ungrul, latviur, polonursa da slovakur enebze iTargmna. bertelsmanis fondi teqstSi Camoyalibebul azrebs, aRmoCenebs, daskvnebsa da miTiTebul winadadebebs yovelTvis ar iziarebs. es naSromi momzadda sxvadasxva xelmisawvdomi masalebisa da sxvadasxva qveynebSi adgilobrivi ekonomikis ganviTarebis dargSi SeZenili mdidari gamocdilebis safuZvelze; informacia Semdegi saagentoebidan da organizaciebidan iqna mopovebuli: sazogadoeba kambojis adgilobrivi ekonomikis ganviTarebis asociacia: www.gdrc.org/icm/country/acleda.html karibis da laTinuri amerikis ekonomikuri komisia (CEPAL): www.eclac.cl evrokavSiri: www.europa.eu.int Sussex-is universitetis ganviTarebis kvleviTi instituti: www.lds.ac.uk/lds/global ekonomikuri ganviTarebis saerTaSoriso sabWo: www.iedconline.org OECD-is klubi: www.oecd.org/oah/activities/Dvpt-Local/index.htm ekonomikuri TanamSromlobis organizacia: www.oecd.org partniorebi adgilobrivi ekonomikuri ganviTarebisaTvis: www.parul-led.or.id/e_overview.htm regionaluri teqnologiuri strategiebi: www.rtsinc.org didi britaneTis vice-premieris biurosTan arsebuli urbanuli politikis ganyofileba: www.urban.odpm.gov.uk aSS ekonomikuri ganviTarebis sabWo: www.doc.gov/eda aSS saerTaSoriso ganviTarebis saagento: www.usaid.gov msoflio banki: www.worldbank.org aeg-is zogierTi termini aeg-as sakuTari specialuri ena da terminologia aqvs. aeg-is zogierTi termini, rogoricaa: konkurentunarianobis Camoyalibeba, uflebis miniWeba, endogenuri ganviTareba, socialuri kapitali da a.S., adgilobrivi ekonomikis ganviTarebis procesiT dainteresebuli sxva organizaciebisa da institutebis mierac gamoiyeneba. amitomac aeg-is farglebSi SemuSavebuli mravali termini gansakuTrebul axsnas da maTi mniSvnelobis SeTanxmebas saWiroebs. specialuri sityvebis erTmniSvnelovani arsis dadgenas udidesi mniSvneloba aqvs, Tundac imitom, rom aeg-is mier warmarTuli procesebi xSirad sxvadasxva institucionalur viTarebaSi xorcieldeba. garda amisa, qvemoT CamoTvlil zog termins arauniversaluri mniSvneloba aqvs. amitomac gTavazobT uaRresad mniSvnelovan ramdenime terminsa da azrobriv Semoklebas. adgilobrivi ekonomikuri forumi: sakoordinacio meqanizmi, romelic adgilobrivi ekonomikuri momsaxurebis standartebis, xarisxis gaumjobesebisa da misi mowesrigebis mizniT iqmneba. adgilobrivi firmebi: adgilobrivi firma aris iseTi firma, romelic adgilobrivi Temis bazaze Seiqmna. Tumca, xSirad adgilobrivi firmis saxeliT iseTi firma moixsenieba, romelic adgilze muSaobs da adgilobrivi Temis bazaze ar ganviTarebula. aRuricxavi seqtori: saqmianoba, romelic formaluri an legaluri seqtoris farglebSi ar Sedis da amitomac igi registrirebuli ar aris. biznesis momsaxurebis kompleqsuri centrebi: adgili, sadac mewarmes SeuZlia mivides da firmis SeqmnasTan an arsebuli biznessaqmianobis masStabebis gafarToebasTan dakavSirebuli rCeva miiRos. xandaxan aseTi centri saTanado formularebs da mewarmeobis dawyebisaTvis, ganviTareba-gafarToebisaTvis saWiro uflebasac gascems. amitomac, aseTi centrebi, biurokratiuli safexurebis Semcirebis saSualebiT, mewarmeobis ganviTarebas ganapirobeben. es biurokratiuli safexurebi erTmaneTisagan damoukideblad arsebuli Semdegi tipis firmebia: sakonsultacio firma, sadac momavalma mewarmem unda miiRos formularebi; informacia, Tu sad Seitanos gancxadeba, sad miiRos nebarTva. garda zemoT CamoTvlilisa, aseTi firma sxva saxelmwifo da kerZo dawesebulebebis samuSao dros zogavs da, saboloo jamSi, ukeTes produqtiulobas uzrunvelyofs. dainteresebuli: garkveuli problemiT dainteresebuli fizikuri piri da organizacia. isini, Cveulebisamebr, garkveuli saqmianobis/sameurneo aqtivobis farglebSi sakuTar interesebs warmoadgenen. damatebiToba: principi, romlis mixedviTac sxva wyarodan dafinansebas, adgilobrivi mTavrobis an municipaluri dafinansebis fonze, damatebiTi dafinansebis xasiaTi aqvs. damatebiTobis principis arsi imaSi mdgomareobs, rom moZiebuli finansebi proeqtis dafinansebis ZiriTad wyarod ar gadaiqces da igi mxolod damatebiTi saqmianobisa da garkveuli iniciativis dasafinanseblad iqnes gamoyenebuli. dargobrivi jgufebi: dargobrivi jgufi erTmaneTTan dargobriv kavSirSi myof sawarmoebsa da institutebs aerTianebs. am SemTxvevaSi sawarmoebi SeiZleba sxvadasxva formiT iyos erTmaneTTan dakavSirebuli. zogi maTgani SesaZloa mimwodebeli iyos, zogi ki momxmarebeli. aseve SesaZloa, rom es firmebi erTi da imave adamianis resursebiT da uZravi qonebiT sargeblobdnen. mniSvnelovani is aris, rom erT dargobriv jgufSi gaerTianebuli firmebi erTmaneTTan ekonomikurad iyvnen dakavSirebuli. maT SeuZliaT erTmaneTTan iTanamSromlon da erTmaneTs konkurenciac gauwion. miuxedavad amisa, isini erTmaneTze unda iyvnen damokidebuli. idealuri situaciaa, Tuki es firmebi sinergiis efeqts miaRweven. "didi moTxovnis" teqnika (High Road Techniques): es teqnika koncentracias adgilobrivi resursebis optimalurad da ufro efeqturad gamoyenebaze, aseve procesSi, teqnologiis inovaciasa da muSaxelis kvalifikaciis amaRlebaSi investiciaze akeTebs. am SemTxvevaSi muSaxeli moazrebulia, rogorc uaRresad mniSvnelovani kapitali, danaxarji maTi kvalifikaciis amaRlebaze ki _ rogorc kritikuli da mizandasaxuli investiciis forma. garacionalurobis teqnikebi adamianis adgilobrivi resursebis mobilizaciisa da maTi kvalifikaciis amaRlebis, aseve, SedarebiT maRali anazRaurebis SeqmnisaTvis adgilobrivi saSualebebisa da potencialis maqsimalizaciis saSualebas iZleva. eqsportis ganviTarebis momsaxureba: aseTi programebi firmebs klientebis diversifikaciaSi, saqmianobis gafarToebaSi, ufro maRali rentabelobis mopovebaSi exmareba. eqsportis sferoSi momsaxureba niSnavs: firmis saeqsporto potencials, firmis mier bazris kvlevis potenciur unars, mis mier informaciis moZiebis, gadamuSavebisa da gacvlis (sainformacio momsaxureba) unars gansazRvravs. saerTaSoriso bazarze sakuTari arsebobis aRniSvna saerTaSoriso bazrobebSi, gamofenebsa da xelSemwyob RonisZiebebSi monawileobas niSnavs. firmis SenarCunebis strategia: adgilobrivi firmebis sicocxlisunarianobis, maTi saqmianobis SenarCunebisa da maTi moTxovnebis dakmayofilebis mizniT gaweuli sistematuri mcdeloba. am strategiis farglebSi firma Seswevs unari cvalebadi (arastabiluri) ekonomikuri garemos pirobebSi, axali bazrebis mopovebis an sakuTari problemebis gaRvivebis SemTxvevaSi Tavi gaarTvas sakuTar saqmianobas. gamwvanebuli farTobi: am terminiT iseTi teritoria ganisazRvreba, romelzec dRemde Senobebi da sxva konstruqciebi ar yofila. aseT teritoriaze investicia iseTi saqmianobis wamowyebas niSnavs, romlis Sedegadac am teritoriis farglebSi investorebisaTvis saWiro Senobebi da konstruqciebi daigegmeba, aSendeba da moewyoba. es nabiji ukve arsebuli Senobis yidvas da misi funqciis Secvlas upirispirdeba. ganviTarebis centri: geografiuli adgili, sadac samrewvelo an savaWro obieqtebis ganviTareba iseTi mizandasaxuli xelSewyobiT xasiaTdeba, romlis mizanic qalaqis sxva teritoriebze ganviTarebis zewolis Semcireba da qalaqis erTi nawilidan meore nawilSi ganviTarebis redistribuciaa. informacia Sromis bazarze: garkveul Sromis bazarTan dakavSirebuli nebismieri xasiaTis xelmisawvdomi informacia; igi unda iTvaliswinebdes dasaqmebisa da umuSevrobis statistikas, dargobriv statistikas da aseve samuSao droisa da anazRaurebis saSualo maCvenebels. maCveneblebi: maCveneblebi, romlebic aeg-is mravalganzomilebiani maCveneblebis operaciul ganmartebas iZleva. maCveneblebis davalebaa, ganmartos is problema, romelsac Tavisi anarekli aqvs sxvadasxva politikebSi (ekonomikuri politika, socialuri politika, umuSevrobis Semcirebis politika, ganviTarebis politika da a.S.). aqedan gamomdinare, maCvenebeli emsaxureba axali politikis Camoyalibebasa da Seqmnas. maCvenebeli aseve unda iyos diskusiisa da politikis dagegmvis safuZveli. mcire da saSualo zomis sawarmo (mss): mcire da saSualo zomis sawarmos ganmsazRvreli erTmniSvnelovani kriteriumi ar arsebobs. zogadad, mcire firmad iseTi firma iTvleba, romelic 5-20 pirs asaqmebs; saSualo zomis firma ki _ 20-200 pirs. firma, romelic 5 kacze nakleb pirs asaqmebs xSirad mikrosawarmod iTvleba. es cifrebi mxolod saorientacio xasiaTisaa. "mwiri moTxovnis" teqnika (Low Road Techniques): garkveul teritoriaze warmoebis xarjebis Semcirebisa da gansakuTrebuli anazRaurebis saSualebiT ekonomikuri ganviTarebis xelSemwyobi teqnika. ganviTarebis mimarT aseTi midgoma bolomde gamarTlebuli da gawonasworebuli ar aris da igi momavlis xedvis uunarobas niSnavs. biznesinkubatori: ekonomikuri ganviTarebis instrumenti, romlis mTavari davalebac garkveuli teritoriis an farTis farglebSi axali adgilobrivi firmebis Seqmna da ganviTarebaa. biznesinkubatori axalSeqmnil firmebs exmareba. es daxmareba maTTvis specialuri momsaxurebis miwodebaSi gamoixateba. specialur momsaxurebad iTvleba: biznes da marketinguli gegmebis damuSavebaSi, marTvis xarisxis amaRlebaSi, kapitalis moZiebaSi da specialuri infrastruqturis da momsaxurebis moZiebaSi axalSeqmnili firmebisaTvis daxmarebis aRmoCena. aseve sTavazoben dasaqiravebel farTs da am farTis elastikurad mowyobis saSualebas, saofise avejis, aRWurvilobis (telefoni, qseroqsi, kompiuteri da a.S.) da manqana-danadgarebis erTobliv gamoyenebas; aseve maTTvis miqiravebuli saofise farTis farglebSi saerTo administraciul momsaxurebas. mobiluri produqciuli mrewvelobis investiciebi (an momsaxurebis seqtori): mdgomareoba, roca (momsaxurebis mimwodebel) produqtiul firmebs sakuTari saqmianobis ganTavsebisaTvis farTo arCevani aqvT. amis Sedegad maTi pozicia mdebareobis SerCevasTan dakavSirebul molaparakebaSi Zalian Zlieria. momaragebis jaWvi: produqciisa da momsaxurebis SeqmnisaTvis aucilebeli produqtebi da procesebi. magaliTad: imisaTvis, rom gayinuli Tevzi vawarmooT, momaragebis jaWvma unda gaaerTianos meTevzeTa mier TevzWera, gayinva, transporti, gadamuSaveba, dafasoeba, SefuTva, sawyobi da distribucia. am SemTxvevaSi zemoT CamoTvlili saqmianobebi momaragebis jaWvis elementebs qmnian. aeg-is holisturi strategiis mizania am jaWvis bolo etapebis Semsrulebeli sawarmoebis erT teritoriaze mozidva. es sawarmoebi mocemuli teritoriis sinergiul xarisxs amaRlebs. zemoT moyvanili magaliTis fonze teritoriis jamur xarisxs Semdegi tipis sawarmoebi aamaRlebs: Tevzis gadamamuSavebeli, damfasoebeli, SemfuTavi sawarmoebi, sawyobi da Tevzis distribuciis firmebi. swored amitom, teritoria, romelzec zemoT CamoTvlili sawarmoebi iyris Tavs, momaragebis jaWvis maRalmniSvnelovan elementad aRiqmeba. momavlis strategia: proeqtis dafinansebis damTavrebis Semdeg am proeqtis gagrZelebasTan dakavSirebuli SeTanxmeba. xSirad mas amosavali strategia an "suqcesiis" strategia hqvia. aseTi strategiebi yvela im proeqtisaTvis unda SemuSavdes, romlebic momavalSi kapitalur xelSewyobas, an proeqtis dafinansebis pirveli fazis damTavrebis Semdeg, proeqtis gagrZelebis mizniT, Semosavlis sxva wyaroebs saWiroeben. msubuqi infrastruqtura: msubuqi infrastruqtura aeg-is iseT nakleb materialur aspeqtebs Seexeba, rogoricaa ganaTleba da saswavlo kursebi, cxovrebis donis gamaumjobesebeli infrastruqtura, e.i. parkebi, skverebi, rekreaciis obieqtebi, biblioTekebi, sacxovrebeli farTobi, biznesis xelSewyoba, damxmare organizaciebi da finansuri momsaxureba da a.S. myari infrastruqtura: myari infrastruqtura aerTianebs im yvela tipis myar nivTier saxsrebs, romlebic qalaqis ekonomikas qmnis. magaliTad: satransporto infrastruqtura (gzebi, rkinigza, portebi, aeroportebi), samrewvelo da savaWro obieqtebi, wyalmomarageba-kanalizaciis gayvaniloba, telekomunikaciis infrastruqtura da a.S. gaecaniT aseve qvemoT CamoTvlil "msubuq infrastruqturas". saswavlo kursebi mewarmeobis unaris/kvalifikaciisaTvis: programebi, romlebic mewarmeebs firmis SeqmnisaTvis da misi sameurneo saqmianobis ganviTarebis safuZvlebze (mag., buRalteria da marketingi) iseT profesiul codnas sTavazoben, romelic mewarmes firmis ganviTarebis ukeTes Sanss miscems. pirdapiri ucxouri investiciebi: ucxoeTSi moZiebuli investicia. SesaZloa, rom igi gasaaqtiureblad ganpirobebul farTobze (mag., axali obieqtis Seneba iseT farTobze, romelic adre ganaSenianebuli ar iyo), an portfelis investiciaze (mag., arsebuli sawarmoebis yidva) iyos mimarTuli. msgavsi forma SesaZloa (axal an portfelis) Semosul investiciasac hqondes, magram investori SesaZloa iyos rogorc adgilobrivi, aseve ucxouri firma. xelSewyoba axalSeqmnili firmebisaTvis: ekonomikuri saqmianobis damwyebi mewarmeebisaTvis saWiro momsaxurebis srul CamonaTvals moicavs. magaliTad: kvalifikaciis asamaRlebeli saswavlo kursebi, bizneskonsaltingi, kontaqtis damyareba da sxvisi gamocdilebiT sargebloba, finansuri daxmareba (tradiciuli formebia: grantebi, sesxebi da kreditze daricxuli procentebis gadaxdisaTvis saWiro subsidiebi; novatoruli formebia: saxelmwifo seqtoris adgilze kerZo seqtoris maqsimaluri Canacvlebis mcdeloba). yofili samrewvelo farTobi: es termini saerTo xmarebaSia. igi niSnavs warsulSi samrewvelo mizniT gamoyenebul iseT farTobs, romelic dRes garkveuli "infeqciis" matarebelia. gawonasworebuli ekonomikuri ganviTarebis strategia aseTi farTobis produqtiulobis revitalizacias gvirCevs; maSinac ki, Tu aseTi farTobis dangreva an dakonserveba ufro iafi jdeba, vidre misi sicocxlisunarianobaze gaweuli xarjebi. winasityvaoba - adgilobrivi ekonomikis ganviTarebis safuZvlebi ras niSnavs adgilobrivi ekonomikis ganviTareba? adgilobrivi ekonomikis ganviTarebis (aeg) mizania garkveul teritoriaze iseTi ekonomikuri konkurencia Seqmnas, romelic momavalSi am teritoriis ekonomikur mdgomareobas da amis Sedegad aq macxovrebeli yvela adamianis cxovrebis pirobebs da xarisxs gaaumjobesebs. es aris procesi, romlis farglebSic ekonomikuri maCveneblebis gazrdisaTvis saukeTeso pirobebisa da axali samuSao adgilebis Seqmnis mizniT, sajaro, biznes da arasamTavrobo seqtori erTmaneTTan mWidrod TanamSromloben. ras niSnavs adgilobrivi ekonomikis ganviTarebis praqtikaSi danergva? dResdReobiT nebismieri Temis (community) warmateba mxolod adgilobrivi, regionaluri da saerTaSoriso ekonomikis cvalebadi pirobebis Secnobasa da misi gaTvaliswinebiT sakuTari Tavis adaptaciis unarzea damokidebuli. adgilobrivi ekonomikisa potencialis gazrdis, investiciisaTvis saTanado klimatisa da konkurentunarianobis gaumjobesebis, aseve adgilobrivi firmebis, sawarmoebisa da muSaxelis produqtiulobis gazrdis mizniT, Temebi sul ufro xSirad mimarTaven strategiulad dagegmil aeg-s. Temis mier cxovrebis xarisxis gaumjobesebis, axali ekonomikuri Sansis Seqmnisa da siRatakesTan brZolisunarianoba mis mier aeg-is procesebisa da evoluciuri, mzardi konkurentunariani ekonomikis fonze - strategiuli miznebis sworad gagebazea damokidebuli. rogor SevqmnaT Zlieri adgilobrivi ekonomika? yoveli Temi iseTi unikaluri adgilobrivi pirobebiT xasiaTdeba, romlebsac maTi adgilobrivi ekonomikuri ganviTarebis rogorc stimulireba, aseve Seferxeba SeuZlia. mocemuli teritoriis mimzidvelobisa da mis mier investiciis mozidvis, Seqmnisa da SenarCunebis unari swored am unikalur pirobebzea damokidebuli. adgilobrivi ekonomikis ganviTarebis strategiis Seqmna da danergva, adgilis ekonomikuri, socialuri da fizikuri maCveneblebiT aris ganpirobebuli. dadebiTi gamocdileba gviCvenebs, rom Zlieri ekonomikis Seqmnis mizniT, konkretulma Temma iseTi partnioruli procesi unda wamoiwyos, romlis mizanic adgilobrivi ekonomikis xasiaTisa da struqturis Secnoba da sakuTari unikaluri pirobebis (a) Zlieri da (b) susti mxareebis, (g) SesaZleblobebisa da (d) saSiSroebebis Secnoba iqneba. am samuSaos Sedegad adgilobrivi ekonomikis ZiriTadi problemebi da Sansi ganisazRvreba. vin muSaobs adgilobrivi ekonomikis ganviTarebaze? adgilobrivi Temis konkurentunarianobaze did gavlenas kerZo, sajaro da sazogadoebrivi seqtorebis warmatebuli partnioroba axdens. miuxedavad amisa, kerZo mewarmeobis ganviTarebas saTanado keTilganwyobili klimati sWirdeba. biznesis ganviTarebisaTvis saTanado klimats, romelic adgilobrivi mewarmeobis warmatebas ganapirobebs, upirveles yovlisa, qalaqis mTavroba qmnis. Tavad adgilobrivi ekonomikis ganviTarebis arsidan gamomdinareobs is faqti, rom adgilobrivi ekonomikis ganviTareba sam mxares ­ biznesis seqtori, adgilobrivi Temi da qalaqis xelisufleba ­ Soris partniorobas niSnavs. rogorc wesi, aeg-is strategiuli dagegmvis iniciatori da avtori, kerZo da sajaro seqtorebTan SeTanxmebiT, qalaqis xelisuflebaa. mis danergvas, sakuTari kompetenciisa da unaris Sesabamisad, sajaro, kerZo da arasamTavrebo organizaciebi axorcieleben. risTvis gvWirdeba adgilobrivi ekonomikis ganviTareba aeg-is ­ e.i. adgilobrivi ekonomikis ganviTarebis mimarT strategiuli midgoma ­ praqtikaSi gamoyeneba 1970-ian wlebSi daiwyo. 70-iani wlebis dasawyisSi qalaqis mTavrobam gaacnobiera, rom firmebi da kapitali konkurentunarianobis ZiebaSi gadaadgildebian da qalaqi amis gamo potencials kargavs. qalaqis adgilobrivma xelisuflebam sakuTari ekonomikuri bazis safuZvlianad gadaxedvis Sedegad, sakuTari Sansi da saSiSroeba Seafasa; aseve ekonomikuri ganviTarebisa da investiciebis mozidvis barierebi Seicno. SemdgomSi qalaqis mTavrobam aseTi formiT mopovebuli codnis safuZvelze, sakuTari ekonomikuri bazis gafarToebisa da axali samuSao adgilebis Seqmnis strategia SeimuSava. amisaTvis maT iseTi strategiuli programebi da proeqtebi daamuSaves da danerges, romelTa mizanic investiciebis mozidvis barierebis aRmofxvra iyo. maTi adgilobrivi ekonomika dResdReobiT sxva, ufro rTuli problemebis winaSe dgas. es problemebi/amocanebi Semdgomi faqtorebiT aris ganpirobebuli: saerTaSoriso faqtori globalizacia zrdis rogorc investiciis mopovebis SesaZleblobas, aseve konkurenciasac. igi adgilobriv sawarmoebs Sanss aZlevs, gasaRebis axali bazari moZebnon msoflios masStabiT. amave dros maT mouwodebs, gaejibron da konkurencia gauwion adgilobriv bazarze myof saerTaSoriso firmebs. msoflios sxvadasxva kuTxeSi mdebare sxvadasxva tipis, mravalerovnuli sawarmoebi, sabanko da momsaxurebis mimwodebeli korporaciebi erTmaneTTan konkurencias globalur masStabebSi ewevian da eZeben sakuTari saqmianobisaTvis ekonomikurad momgebian mdebareobas. High tech teqnologiebis mqone mrewvelobis dargebi saWiroebs maRal kvalificiur muSaxels da biznesis ganviTarebisaTvis Sesabamisi teqnikuri infrastruqturis arsebobas. aseTi adgilobrivi pirobebi sazogadoebis konkurentunarianobas, investiciebis mozidvasa da misi SenarCunebis SesaZleblobas gansazRvraven. bunebis mier boZebuli resursebis wyalobiT patara qalaqebsa da maT mimdebare sasoflo teritoriebsac imis saSualeba eZleva, rom globalur meurneobaSi da qveynis an msoflio bazarze sakuTari adgili ipovnon da amiT Tavisi unikaluri pirobebis sworad gamoyenebis gziT ukeTesi momavlis Sansi miiRon. adgilobrivi faqtori qveynis doneze adgilobrivi ekonomikis mdgomareobaze didi gavlena aqvs makroekonomikas, fiskalur da monetarul politikas. adgilobriv doneze (qveynis masStabiT) ekonomikuri saqmianobis xelSemwyobi da biznesis xelsayreli klimatis Seqmnas mniSvnelovnad gansazRvravs qveyanaSi arsebuli sakanonmdeblo maregulirebeli pirobebi, rogoricaa: (a) sagadasaxado reforma, (b) telekomunikaciis bazris deregulacia da (g) qveyanaSi arsebuli garemos dacvis standartebi (romelic saerTaSoriso standartebis gaTvaliswinebiT dgeba). a, b, g, punqtebis arsis raoba uSualo gavlenas axdens biznesis ganviTarebisaTvis saWiro adgilobriv klimatze da, Sesabamisad, samewarmeo saqmianobis waxalisebas, gaZlierebas an misi saqmianobis Seferxebas ganapirobebs. aqedan gamomdinare, adgilobrivi ekonomikis potencialis zrda an SezRudva swored am punqtebzea damokidebuli. dRes bevr qveyanaSi xelisuflebis garkveuli funqciebis decentralizaciis procesi mimdinareobs. amis Sedegad kerZo adgilobrivi TviTmmarTvelobis pasuxismgeblobis sfero farTovdeba. aseve izrdeba kerZo investorebis mozidvisa da maTi SenarCunebis procesSi adgilobrivi xelmZRvanelebis roli da amisaTvis maT daqvemdebarebaSi myofi saSualebebi. regionaluri faqtori qalaqebi konkurencias sakuTari regionisa da sxva regionebis qalaqebs uweven. miuxedavad amisa, arsebobs im qalaqebs Soris TanamSromlobis saSualeba, romelTa interesic iseTi tipis ekonomikuri ganviTarebisaken aris mimarTuli, romelTa Sedegebic mTeli regionisaTvis aris SesamCnevi. magaliTad: investicia infrastruqturaSi, investicia bunebis dacvaSi. qalaqebis an regionis mTavrobebis TanamSromloba aeg-is farglebSi gadadgmuli nabijebis koordinacias uwyobs xels. aqedan gamomdinare, TanamSromlobis es jgufebi qveynis da TiToeuli qalaqis mTavrobebs Soris Suamavlis rols TamaSoben. qalaqisa da metropoliis faqtori xSirad mcire da saSualo firmebi sakuTari saqmianobis lokalizaciisaTvis qalaqSi mdebareobas amjobineben. es ekonomikuri aglomeraciis Taviseburebidan gamomdinareobs. ekonomikuri aglomeraciis upiratesobad iTvleba: erTi bazriT sargebloba (igulisxmeba: saerTo momxmarebeli), saerTo infrastruqturiT sargebloba, yvelasaTvis erTnairad xelmisawvdomi saerTo muSaxeli da sxva firmebis mier Seqmnili informaciiT sargebloba. qalaqis teritoriebis ekonomikur upiratesobas amave qalaqis mTavrobis xarisxi anu maTi mizandasaxuli da saTanado Sedegis momtani marTva gansazRvravs. qalaqis mTavrobis mier ganxorcielebul politikazea damokidebuli energetikis, satransporto, telekomunikaciisa da sanitaruli infrastruqturis arseboba, xelmisawvdomoba an Tundac am infrastruqturis ararseboba da SezRuduli xelmisawvdomoba. yovelive es qalaqis mTavrobis gamarTul an gaumarTav funqcionirebaze metyvelebs da zemoT CamoTvlili infrastruqturis ganviTarebis donis maxasiaTebelia. adgilobriv ekonomikaSi muSaxelis produqtiulobas iseTi faqtorebi gansazRvravs, rogoricaa: qalaqis sabinao meurneoba da muSaxelisaTvis xelmisawvdomi sabinao pirobebi, maTi samedicino momsaxureba da maTTvis ganaTlebis miRebisa da kvalifikaciis SeZenis saSualebebi, usafrTxoeba, kvalifikaciis asamaRlebeli treningis SesaZleblobebi da sazogado transporti. zemoT CamoTvlili "rbili" da "myari" infrastruqturis1 maxasiaTeblebi teritoriis sxva teritoriasTan SedarebiT misi upiratesobis xarisxs gansazRvravs ­ e.i. isini konkurentunarianobis ZiriTadi determinantebi arian. adgilobrivi ekonomikis warmateba swored am maCveneblebis xarisxzea damokidebuli. qalaqTan SedarebiT metropoliis teritoriis upiratesobas ufro didi raodenobis fizikuri da adamianis resursebis, aq miwodebuli momsaxurebisa da Sida gasaRebis bazris masStabidan gamomdinare Sansis SeTavazeba ganapirobebs. arakoordinirebuli da Camouyalibebeli institucionaluri sistemebi, gegmarebiTi ganviTarebis fonze, mocemul teritorias ganviTarebaSi xels uSlis. imisaTvis, rom msgavs magaliTs adgili ar hqondes saWiroa Seiqmnas iseTi saagentoebi, konsorciumebi da aeg-is mTeli qseli, romlebic metropoliis mTel teritorias Tavisi gavlenis sferoSi moaqceven. aseT novatorul institucionalur models, romelic metropoliis farglebSi mdebare sxvadasxva qalaqis da partniori saagentos interesebs warmoadgens, am teritoriaze mdebare qalaqebis sxvadasxva saerTo interesis mqone sakvanZo jgufebisaTvis uaRresad didi sikeTis motana SeuZlia (saerTo interesis jgufebia: sazogado, sajaro da kerZo institutebi). msgavs struqturas SeuZlia gaaerTianos sxvadasxva adgilze wamowyebuli individualuri mcdeloba da amiT aeg gaaZlieros; mas aseve SeuZlia gadawyvetilebis miRebis sxvadasxva etapze Zlieri warmomadgenlis roli daimkvidros. zemoT aRwerilma struqturam ukve gaamarTla iseTi qalaqebis SemTxvevaSi, romel qalaqebsac saerTo bazarTan dakavSirebiT TanamSromlobis didi raodenobiT xelSekrulebebi aqvs dadebuli an, romlebsac saerTo dargobrivi interesebi gaaCniaT (e.i. Eurocities2, indoneziis qalaqebis kavSiri3, samxreT afrikis qalaqebis kavSiri4). qalaqis xelmZRvanelTa mier wamowyebul saqmianobebs Soris aeg-isaTvis yvelaze mniSvnelovani da gadamwyvetia kerZo biznesis Seqmnasa da maTTvis saTanado samuSao pirobebis uzrunvelmyofi procesebisa da procedurebis gamartiveba da masTan dakavSirebuli biurokratiuli safexurebis minimumamde Semcireba. didi raodenobiT qalaqebis saqmianobis Seswavlam cxadyo da gamoaaSkarava mewarmeobis registraciis procesSi arsebuli didi raodenobiT rTuli, cudad marTuli, Zvirad Rirebuli da sruliad araaucilebeli da ararentabeluri meqanizmis arseboba. biurokratiis SezRudviT qalaqis teritoria swrafad da radikalurad cvlis sainvesticio klimats. 1 aeg-s infrastruqtura or ZiriTad komponents moicavs: (1) "myar" fizikur infrastruqturas, e.i. gzebi, rkinigza, wyalkanalizacia, energetikis da telekomunikaciis qseli; (2) "rbili" infrastruqtura, e.i. sazogado momsaxureba, kultura, cxovrebis donis amaRlebisa da mewarmeobis ganviTarebis stimulirebis unarianoba. 2http://www.eurocities.org/ 3http://www.cdindonesia.org/ 4http://www.sacities.org/ socialuri jgufebi da aralegaluri ekonomika mraval qveyanaSi ekonomikis zrdas ara marto misi legaluri formebi ganapirobes (ekonomikis legaluri seqtori, registrirebuli sawarmoebi da gadaxdili gadasaxadebi). umetes SemTxvevaSi, aralegaluri ekonomikis magaliTebi Tavisi raodenobiT bevrad aWarbebs formalurs. garda amisa, xSirad araformaluri da formaluri ekonomikis warmomadgenlebs Soris mWidro TanamSromloba SeimCneva (mag. aralegaluri ekonomika momxmarebels momsaxurebis sxvadasxva formebiT da moxmarebis mravali produqtiT uzrunvelyofs). adgilobrivi ekonomikis ganviTarebis strategiaze muSaobis dros yvela es faqti gaTvaliswinebul unda iqnes. qalaqebsa da sawarmoebs Zalian kargad aqvT gacnobierebuli, rom warmatebuli adgilobrivi ekonomika sazogadoebriv, ekonomikur, ekologiur da fizikur revitalizacias moiTxovs. bevr qalaqSi ojaxebis didi raodenoba araformaluri saqmianobiT irCens Tavs. miuxedavad amisa, araformaluri ekonomika ganviTarebis dabal maCvenebels uCvenebs. es, ZiriTadad, imis Sedegia, rom maT xeli ar miuwvdebaT saTanado infrastruqturaze (mag., eleqtroenergia, wyali, gzebi da a.S.) da maTTvis presa da mediis sxva saSualebebic daxurulia; aseve isini ver sargebloben dafinansebis sxvadasxva wyaroebiT, kvalificiuri muSaxeliT da informaciiT. aeg-is strategiis damuSavebis dros, misi gavlenis sferos maqsimalurad gazrdis mizniT, aucileblad unda iqnes gaTvaliswinebuli is Sansebi da barierebi, rac araformalur ekonomikasTan aris dakavSirebuli. aseve miznad unda iqnes dasaxuli mTliani ekonomikisaTvis (legaluri+aralegaluri) da socialuri jgufebisaTvis socialuri momsaxurebis miwodebis yvela sferos gafarToeba. aeg-is strategiuli dagegmvis procesi kargi praqtika niSnavs, rom adgilobrivi ekonomikis ganviTareba yovelTvis misi strategiis CamoyalibebiT unda daiwyos. optimaluri moTxovnaa, rom aeg-is strategia ufro maRali masStabis iseTi strategiuli gegmis komponenti iyos, romelic rogorc socialur, aseve bunebriv aspeqtebs moicavs. aeg-is strategiis umTavaresi mizani adgilobrivi ekonomikis gaZliereba da adgilobrivi ekonomikuri potencialis Seqmnaa. Cveulebisamebr, igi 3-8 wlis periodisaTvis iqmneba da sxvadasxva tipis gegmebis ganxorcielebas iTvaliswinebs. qvemoT aRwerilia strategiuli dagegmvis calkeuli etapebis logikur RonisZiebaTa Tanamimdevrobaa. strategiuli dagegmvis xuTi faza Cveulebisamebr adgilobrivi ekonomikis ganviTarebis strategiuli dagegmva xuT fazas moicavs. miuxedavad imisa, rom qvemoT es etapebi calkeuli modulebis saxiT aris daxasiaTebuli, praqtikaSi aeg elastiuria; adgilobrivi Taviseburebis gaTvaliswinebis fonze, xSirad misi calkeuli fazebi erTmaneTs faravs. garkveul etapze problemis gamoCenis SemTxvevaSi, SesaZloa es problema wina etapebze daSvebuli Secdomis Sedegi iyos. strategia "cocxali" dokumentia; amdenad, roca amas Seqmnili viTareba moiTxovs, masSi Sesworebebi unda iqnes Setanili. adgilobrivi ekonomikis ganviTareba xuTi faza faza 1-li: samuSaos organizacia faza me-2: adgilobrivi ekonomikis Sefaseba faza me-3: strategiis SemuSaveba faza me-4: strategiis danergva faza me-5: strategiis gadaxedva cxrili 1: adgilobrivi ekonomikis ganviTarebis strategiuli dagegmvis procesis xuTi faza faza 1-li: samuSaos organizacia adgilobrivi ekonomikis ganviTarebis strategiis saTanadod organizaciisa da misi warmatebis uzrunvelsayofad, pirvel rigSi, institucionaluri modeli unda SeTanxmdes da strategiis Seqmnis procesSi dainteresebuli pirebi unda CavrToT. adgilobrivi ekonomikis ganviTarebis strategiis samuSao jgufi aucileblad qalaqis meriaSi an mis partnior organizaciaSi unda Seiqmnas. am samuSao jgufma unda marTos strategiuli dagegmvis procesi mis pirvel etaze. kargad organizebuli aeg saxelmwifo (mTavroba), kerZo (biznesi) da arasamTavrobo (arasamTavrebo organizaciebi, profesiuli kavSirebi, sazogado organizaciebi, samoqalaqo da religiuri institutebi) seqtorebis erTobliv moqmedebas moiTxovs. strategiuli dagegmvis procesi iwyeba im adamianebis, saxelmwifo organizaciebis, saqmiani da samrewvelo jgufebis, sazogadoebrivi organizaciebis, profesiuli kavSirebis, kvleviTi da saswavlo-saganmanaTleblo organizaciebisa da sxva adgilobrivi ekonomikiT dainteresebuli jgufebis identifikaciiT, romlebic adgilobrivi ekonomikis ganviTarebaze raime formiT gavlenas axdenen. kvalifikacia, gamocdileba da resursebi, romelic TiToeuli dainteresebuli piris mier ideba strategiis SeqmnaSi, mTeli am procesis gadamwyvet fundaments warmoadgens. samuSao urTierTobisa da struqturebis danergva ganapirobebs dainteresebuli pirebis srulad CarTvas am procesSi, rasac mivyavarT xangrZlivi periodisaTvis gansakuTrebulad momgebian partniorul urTierTobebamde, sadac erTnairad arian CarTulebi saxelmwifo, kerZo da arasamTavrebo seqtorebi. samuSao urTierTobam SeiZleba sxvadasxva forma miiRos. magaliTad: relatiurad araformaluri samuSao jgufis saxe, naxevradformaluri ­ droebiTi/aramyari TanamSromloba an formalurad arsebuli regionaluri ganviTarebis saagentoebi an kerZo da saxelmwifo seqtoris TanamSromloba. xSirad am etapze damyarebuli TanamSromlobis ganviTareba da gagrZeleba aeg-is warmatebis safuZveli xdeba. faza me-2: adgilobrivi ekonomikis Sefaseba dainteresebuli pirebis mier adgilobrivi ekonomikis ganviTarebis Taviseburebebisa da konteqstis codnas realuri, azriani da ganxorcielebisunariani strategiis SeqmnaSi gadamwyveti mniSvneloba aqvs. adgilobriv ekonomikaze mTavari informaciis Segrovebis mizniT saWiroa misi efeqturad Sefasebis wamowyeba. am Sefasebam mocemul teritoriaze yvela arsebuli ekonomikuri relacia unda gaiTvaliswinos, unda moipovos yvela is xelmisawvdomi statistikuri da xarisxobrivi monacemebi, romlebic axasiaTeben arsebul ekonomikas, bizness, produqcias, dasaqmebas, kvalifikacias da yvela im aspeqts, romelic adgilobrivi ekonomikis strategiuli mimarTulebis dasadgenad aris saWiro. adgilobrivi ekonomikis analizisaTvis saWiro informaciis mogroveba marto administraciuli erTeulis, mag., qalaqis teritoriiT ar unda Semoifarglos; analizs daqvemdebarebuli sivrce ekonomikuri metropoliis an qalaqis ekonomikuri gavlenisa da urTierTobis sivrciT unda ganisazRvros ­ mag., momuSaveTa qanqariseburi migraciiT (e.w. kompiuterebi) moculi teritoria an qalaqi da misi sasoflo da saqalaqo Semogareni. mogrovilma informaciam SesaZloa is programebi da proeqtebi mianiSnos, romelTa Sesrulebac adgilobrivi ekonomikuri bazis gasafarToeblad da misi diversifikaciisaTvis iqneba saWiro. adgilobrivi ekonomikis Sefasebis Casatareblad, pirvel rigSi, saWiroa dadgindes, romeli informaciaa: (*) mniSvnelovani, (*) aucilebeli da (*) xelmisawvdomi; aseve unda ganisazRvros (*) romeli informacia aris araerTmniSvnelovani, romeli aris (*) arasrulyofili da (*) adgilobrivi ekonomikis SefasebisaTvis saWiro informacia, romelic ar arsebobs da unda moviZioT. monacemebis moZiebis Semdeg unda movaxdinoT am informaciis agregacia. amisaTvis SesaZloa ramdenime instrumentiT visargebloT; magaliTad: SWOT analizi (cxrili 2), benchmarking anu dargobrivi analizi (Sedarebis teqnika), ekonomikis regionaluri maCveneblebi. aeg-is efeqturi strategiuli dagegmareba moicavs gasaanalizebel teritoriaze adgilobriv ekonomikasTan dakavSirebuli arsebuli programebisa da proeqtebis mimoxilvas da maTi efeqtebis analizs. adgilobrivi ekonomikis Sefasebis dros gasaTvaliswinebeli sakiTxebi Zlieri mxareebi konkurentuli anazRaureba, kvalificiuri muSaxeli, adgilobrivi resursebi saganmanaTleblo da samecniero organizaciebi, ganviTarebuli satransporto qseli, usafrTxo mdebareoba, maRalwarmatebuli sawarmoebi, bunebriv wyaroebTan bunebrivi wiaRiseulis resursebis bazebTan axlo mdebareoba susti mxareebi mzardi siRatake, rTuli/CaxlarTuli adgilobrivi ganviTarebis barierebi biurokratuli procedurebi, arasaTanado infrastruqtura, rTulad mosapovebeli da SezRuduli kreditebi, muSaxelis Selaxuli janmrTeloba (mag. HIV/AIDS), mzardi xulignoba. SesaZleblobebi teqnologiuri cvlilebebi, axali, saerTaSoriso dadebiTi gare faqtorebi savaWro molaparakebebi, makroekonomikis/politikis ganviTareba, bazris gafarToeba, adgilobrivi aeroportis ganviTareba, axali kvalificiuri muSaxeli. saSiSroeba demografiuli cvlilebebi, globaluri firmebis uaryofiTi gare saqmianobis sferos Semcireba an adgilobrivi faqtorebi sawarmoebis daxurvis Sedegad bazris dakargva, valutis arastabiluri kursi, rac adgilobriv investiciebs zRudavs, mosaxleobis ganaTlebuli nawilis dakargva, maTi sxvagan gadasvlis Sedegad (anu tvinebis gadineba). cxrili 2. analizi SWOT: adgilobrivi ekonomikis Sefasebis magaliTebi adgilobrivi ekonomikis Sefasebis mizania: · saxelmwifo, kerZo da arasamTavrobo resursebis identifikacia; · arsebuli an kritikuli, raodenobrivi da xarisxobrivi monacemebis mogroveba da gaanalizeba; · momavalSi monitoringisa da SefasebisaTvis saWiro monacemebis samarTavi sistemebis Seqmna. aseve didi mniSvneloba aqvs resursebisa da saqmianobis Sesaxeb, mezobeli teritoriebis an sxva regionaluri, erovnuli da saerTaSoriso donis konkurentebze SedarebiTi informaciis arsebobas. Sefaseba unda iTvaliswinebdes adgilobrivi ekonomikis ganviTarebis farTo speqtris potencials mis mTavar seqtorebSi (legaluri, aralegaluri da sazogadoebrivi seqtorebis gaTvaliswinebiT). monacemebis detaluroba da mogrovili monacemebis raoba damokidebuli iqneba imaze, Tu (a) monacemebi ramdenad xelmisawvdomia, (b) biujetze da (g) adgilobrivi ekonomikis Taviseburebebze. mraval ganviTarebad qveyanaSi ekonomikasTan dakavSirebuli informacia mxolod zogad monacemebs uCvenebs. aseT SemTxvevaSi adgilobrivi ekonomikis SeswavlisaTvis saWiro monacemebis mogroveba sakmaod Zvirad Rirebuli procesi iqneba. SesaZloa misi dafinansebisaTvis SezRuduli biujetis mqone qalaqs sakmarisi Tanxebi ar hqondes. aseT SemTxvevaSi adgilobrivi ekonomikis realuri suraTis Sesaqmnelad sxva gzas da meTods unda mivmarToT. magaliTad: SevxvdeT mewarmeebs da mosaxleobas, CavataroT gamokiTxva da anketuri kvleva. faza me-3: strategiis SemuSaveba strategiuli dagegmvis kompleqsuri procesis mizani adgilobrivi ekonomikis ganviTarebis mimarT integrirebuli modgomis gamomuSavebaa. strategiis Seqmnis procesSi CarTulma adgilobrivi mTavrobis warmomadgenlebma da dainteresebulma pirebma strategia unda daabalanson da ekonomikuri ganviTareba sazogadoebisa da garemos interesebTan SesabamisobaSi moiyvanon. adgilobrivi ekonomikis ganviTarebis idealur strategias ramdenime komponenti gaaCnia. aeg-is strategiis elementebi aRwers dainteresebul pirebTan SeTanxmebul, qalaqis xedva (viJeni) ekonomikuri momavlis suraTs xedvis safuZvelze gansazRvravs ekonomikuri dagegmarebis zogadi miznebi procesis sasurvel Sedegebs konkretuli gansazRvravs moqmedebis standartebs da TiToeuli zogadi miznebi miznis miRwevisaTvis saWiro nabijebs im gzebis gansazRvra, romelic ekonomikis ganviTarebis realur programebi efeqts ganapirobebs. programa aris racionaluri da igi droSi gasazRvrulia proeqti da im garkveuli programuli komponentis danergva, romelsac RonisZiebaTa prioriteti mieca da romlis danergvis xarjebic Sefasda. gegmebi proeqti da gegma racionaluri da droSi gasazRvrulia cxrili 3. aeg-is strategiis damuSavebis xuTi etapi: "xedvidan proeqtamde" faza me-4: strategiis danergva aeg-is strategia is ZiriTadi dokumentia, romelSic miznebi da mokle, saSualo da grZelvadian periodSi Sesasruleblad dagegmili davalebebia CamoTvlili. garda amisa, strategia moicavs adgilobrivi ekonomikis da bunebrivi garemos xelSewyobisa da ganviTarebis iseT gegmas, romlis mizanic adgilobrivi teritoriis Zlieri mxareebisa da SesaZleblobebis maqsimalurad gamoyenebaa. danergvis gegma aeg-is nebismieri strategiisaTvis misi danergvis gegma unda damuSavdes. danergvis gegmis safuZvelze TiToeuli proeqtisaTvis dgeba "davalebis Sesrulebis gegma". es imas niSnavs, rom danergvis gegmis erT-erTi Sinaarsobrivi nawili is calkeuli individualuri proeqtebia, romlebic konkretuli nabijebis ganxorcielebas warmoadgenen. garda amisa, danergvis gegma gansazRvravs yvela proeqtis ganxorcielebisaTvis saWiro: (a) finansur moTxovnebs (biujets), (b) kadrebze (adamianis resursebze. igulisxmeba: kvalifikacia) moTxovnebs da (g) im institucionalur da procesualur saWiroebebs, romelic aeg-is strategiis dasanergad aris aucilebeli. danergvis gegma, rogorc erTiani dokumenti, romelic Seicavs aeg-is strategiasTan dakavSirebul yvela programas da proeqts, integrirebuli programuli dokumentis rols asrulebs. es integrirebuli programuli dokumenti qalaqs (regions) adgilobrivi ekonomikis ganviTarebis gamWvirvale strategiis kursis SenarCunebisa da misi ganxorcielebis saSualebas aZlevs. aeg uzrunvelyofs programebsa da proeqtebs Soris TanamSromlobas da ara Sejibrs ukeTesi informaciisa da investoris mopovebisaTvis. aeg-is 1-3 wliani danergvis gegma saTanado Sedegis miRebis garantias iZleva. amave dros, igi uzrunvelyofs arsebuli biujetis Sedegianad da efeqturad daxarjvas. garda amisa, aeg-is strategiis danergvis gegma gare finansebis mopovebas (centraluri biujetidan, ormxrivi da mravalmxrivi damfinansebeli organizaciebidan, kerZo seqtoridan) amartivebs5. samoqmedo gegmebi aeg-is strategiis danergvis mizniT aucilebulia ganisazRvros samoqmedo gegma TiToeuli proeqtisaTvis. TiToeuli proeqtis samoqmedo gegma am proeqtis Semdeg komponentebs moicavs. es komponentebia: *davalebebis Tanmimdevroba, *TiToeul davalebaze pasuxismgebeli mxare, *realizaciis drois realuri ganrigi, *adamianis resursebsa da *finansebze moTxovnileba, *dafinansebis wyaroebi, *mosalodneli Sedegebi, *gavlenis moculoba (masStabi), *proeqtis Sedegebis gasazomad saWiro sazomi maCveneblebi da *proeqtis mimdinareobis xarisxis sistemuri Sefasebis sazomi maCveneblebi6. proeqti, romelic drois mokle monakveTSi xorcieldeba, "swrafi sargeblis" momtan proeqtad iTvleba. igi dainteresebulTaTvis mamoZravebeli impulsis micemisa da ndobis mopovebis TvalsazrisiT mniSvnelovan rols TamaSobs. sxva proeqtebi saSualo da xangrZliv periodzea gaTvlili. yvela calkeul SemTxvevaSi proeqtis mxardamWerma pirebma da dainteresebul pirTa jgufebma sakuTari interesebidan da valdebulebebidan gamomdinare proeqts saTanado reklama unda gaukeTos. Zalian didi mniSvneloba aqvs aeg-is integrirebuli strategiis monitoringisa da Sefasebis kargi sistemis SemuSavebas; sistemis, romelic analizisa da calkeuli nabijis gadasinjvis saSualebas mogcems. am sistemis damsaxurebiT aeg-is jgufs SeuZlia saTanado doneze gansazRvros raodenobrivi Sedegebi, daasabuTos danaxarjebi, ganisazRvros _ sad aris saWiro danaxarjis gazrda da sad 5dagegmvis gegmis magaliTi warmodgenilia am saxelmZRvanelos konkretuli magaliTebis resursebis seqciaSi. 6davalebis gegmis magaliTi warmodgenilia am saxelZRvanelos konkretuli magaliTebis resursebis seqciaSi. koreqtireba, aseve SeuZlia damuSavdes kargi praqtikis magaliTebi da Camoayalibos sazomi erTeulebis maCveneblebis7 CamonaTvali. faza me-5: strategiis gadaxedva miuxedavad imisa, rom Cveulebisamebr, strategia 3-8 wliani periodisaTvis iqmneba, misi gadaxedva weliwadSi erTxel unda moxdes. am gadaxedvis mizani aeg-is strategiaSi adgilobrivi pirobebis dinamikis Sesabamisi saWiro cvlilebebis Setanaa, misi ufro kompleqsuri da safuZvliani gadaxedva sam weliwadSi erTxel unda moxdes. miuxedavad zemoTqmulisa, aeg-is strategiis danergva aucileblad mkacri yovelwliuri Sefasebis sagani unda iyos. am ukanasknelis SemTxvevaSi, saWiroa gadaixedos (gadaisinjos): adgilobrivi ekonomikis strategiis ganxorcielebisaTvis xelmisawvdomi resursebi, monitoringis winaswar SeTanxmebuli meTodebi da adgilobrivi ekonomikis SefasebisaTvis dadgenili maCveneblebi. SeZlebisdagvarad unda gadaixedos: *danaxarjebi, *Sedegebi, *efeqtebi, *Tavad danergvis procesis Sedegebi, *dainteresebulTa dialogSi monawileobis sferoebi. strategiis gadaxedvis paralelurad unda Seiqmnas calkeuli proeqtebis dargSi winsvlis (dadebiTi Sedegebis) monitoringis sistema. aseTi sistema adgilobrivi masStabiT gadawyvetilebis mimReb pirebs strategiaSi Sesworebebis Setanis SesaZleblobas aZlevs. axal programebsa da proeqtebze muSaobis dawyeba mxolod maSin aris SesaZlebeli, roca arsebuli programebi da proeqtebi ganxorcieldeba an isini arasaTanadod CaiTvleba. strategiis warmatebis xelSemwyobi kargi praqtika adgilobrivi ekonomikis ganviTarebaSi warmatebuli praqtika yoveli konkretuli SemTxvevis mimarT, adgilobrivi pirobebis gaTvaliswinebiT, individualur midgomas moiTxovs. warmatebas ganapirobebs: · integrirebuli midgoma socialuri, bunebrivi, garemos dacvis da ekonomikuri aspeqtebis gaTvaliswinebiT; · yvela partnioris mier da saerTo xedvis safuZvelze didi gulisxmierebiT (mondomebiT) damuSavebuli strategia; · aralegaluri ekonomikis aucileblad gaTvaliswineba. xSirad aralegaluri ekonomika adgilobrivi ekonomikis mniSvnelovan nawils Seadgens. amitomac mis legalur ekonomikasTan dakavSirebas adgilobrivi ekonomikis ganviTarebisaTvis mxolod mogebis motana SeuZlia; · partniorobis ganmtkicebisa da dainteresebulTa ndobis mopovebis mizniT mokle, saSualo da grZelvadiani proeqtebis farTo speqtri; · warmatebuli da gavlenis mqone adgilobrivi liderebi, romlebic strategiis damuSavebasa da ganxorcielebaSi monawileobis miRebiT danarCenebis saerTo saqmeSi seriozulad CarTvis, misi gamWvirvalobis da masSi dasaqmebul pirTa maRali kvalifikaciis garantias iZlevian; · proeqtis ganxorcielebis procesSi gadamwyveti mniSvneloba strategiis xelmZRvanelTa da calkeuli davalebiTi jgufis wevrebis kompetenturobis Seqmnas aqvs; · adgilobrivi xelmZRvaneloba Tavs aeg-is strategiasTan unda aigivebdes da misi danergvisaTvis Zlieri politikuri neba unda gamoTqvas. · mniSvnelovania administraciis sxva doneebis politikuri, finansuri da teqnikuri daxmareba; · proeqtis an samoqmedo gegmis ganxorcieleba mxolod maSin unda daiwyos, roca moiZebneba masze pasuxismgebeli iseTi menejeri an xelmZRvaneli, romelic misi xelmZRvanelobisaTvis dros ar dazogavs. 7ganmarteba mocemulia aeg-is leqsikonSi. aeg-is strategiuli gegmis sxvadasxva elementebis magaliTebi xedva: 2020 wlamde Cveni qalaqi globaluri masStabiT konkurentunariani gaxdeba zogadi miznebi: 1. qalaqis ekonomikuri bazis diversifikacia 2. turistuli dasaxlebis statusis mopoveba 3. qalaqSi Senobebis teqnikuri mdgomareobis gaumjobeseba 4. regionSi pirdapiri ucxouri investiciebis TvalsazrisiT yvelaze mimzidveli qalaqis statusis mopoveba 5. sazogadoebis yvela wevrisaTvis dasaqmebis Sansis gazrdiT mosaxleobisaTvis Tanabari socialuri SesaZleblobis micema TiToeuli zogadi miznis farglebSi detaluri miznebi Cndeba. qvemoT mesame zogadi miznis magaliTia moyvanili. zogadi mizani 3. qalaqSi Senobebis teqnikuri mdgomareobis gaumjobeseba konkretuli mizani 1. 2010 wlamde dasruldes revitalizacia da ganaSeniandes mrewvelobisagan gamonTavisuflebuli yvela farTobi, romelic erTi akri an ufro metia. konkretuli mizani 2. uaxloesi eqvsi Tvis vadaSi damtkicdes sivrciTi dagegmarebis politikis safuZvlebi, romlis mixedviTac qalaqSi arsebuli nebismieri Senobis, romelic 100 wels da mets iTvlis, konstruqciaSi cvlilebis Setana adgilobrivi mTavrobis nebarTvis gareSe ar SeiZleba. konkretuli mizani 3. yuradReba mieqces imas, rom samrewvelo, savaWro da saofise Senobebis aSenebis axali proeqtebi aucileblad iTvaliswinebdes saerTaSoriso da qveynis uSiSroebisa da garemos dacvis standartebs. yvela detaluri miznisaTvis unda ganisazRvros Sesrulebis (dawyeba, damTavreba) realuri dro. zogierTi mokle droSi unda Sesruldes (,,swrafi sargebeli"), zogi ki ufro vrcel vadaSi. Semdeg yoveli detaluri miznisaTvis proeqtebisa da saqmianobis programebi unda damuSavdes. isini winaswar SerCeuli kriteriumebis saSualebiT didi gulisxmierebiT unda SeirCes. qvemoT konkretuli magaliTia ganxiluli. konkretuli mizani 1. 2010 wlamde dasruldes revitalizacia da ganaSeniandes mrewvelobisagan gamonTavisuflebuli yvela farTobi, romelic erTi akri an ufro metia. programa: yofili samrewvelo farTis revitalizacia proeqti 1.1: qalaqSi arsebuli degradirebuli samrewvelo farTobis reestris Seqmna da maTi sakuTrebis formis garkveva proeqti 1.2: revitalizaciisaTvis saxsrebis mopovebis mizniT centralur mTavrobaSi lobirebis wamowyeba proeqti 1.3: qalaqis masStabiT degradaciis xarisxis prioritetulobis Seqmna proeqti 1.4: "vinc anagvianebs, is ixdis" principis mixedviT adgilobrivi da qveynis kanonmdeblobis gadaxedva proeqti 1.5: iseTi strategiis damuSaveba da danergva, romelic farTobis mepatroneebs mis dalagebas an am farTobis sazrianad gamoyenebas aiZulebs prioritetulobisa da proeqtebis damfinanseblebis dadgenis da saTanado piris/jgufis SerCevis Semdeg dgeba dro, roca saqmianoba da misi realizacia unda dagegmo proeqti 1.1: qalaqSi arsebuli degradirebuli samrewvelo farTobis reestris Seqmna da maTi sakuTrebis formis garkveva saqmianobis gegma: optimaluri informacia standartuli formularis mixedviT unda Segrovdes. es formulari Semdeg punqtebs unda moicavdes: 1. proeqtis saxelwodeba 2. proeqtis mokle aRwera 3. calkeuli saqmianoba TariRis miTiTebiT 4. biujetisa da xarjebis profili 5. proeqtze pasuxismgebeli menejeri an piri, romelic mTel proeqts marTavs 6. mosalodneli Sedegebi 7. monitoringis procesi cxrili 4: ,,xedvidan proeqtebamde" strategiuli elementebi8 8,,xedvidan proeqtebamde" matricis magaliTi mocemulia saxelmZRvanelos resursebis seqciaSi. pirveli faza: saqmianobis organizacia pirveli faza: saqmianobis organizacia 1-li etapi: aeg-is jgufis lideris SerCeva da qalaqis meriis TanamSromlebis bazaze jgufis Seqmna me-2 etapi: qalaqis meriaSi politikuri procesis wamowyeba me-3 etapi: dainteresebulTa partnioruli jgufis Seqmna me-4 etapi: xelisuflebis sxva doneebTan TanamSromlobisaTvis specialuri struqturis Seqmna me-5 etapi: aeg-is ganviTarebis strategiis da proeqtebis organizaciis gansazRvra aeg-is startegiis SemuSavebis procesSi misi pirveli etapi adgilobrivi ekonomikis ganviTarebasTan dakavSirebuli saqmianobis organizacias Seexeba. 1-li etapi: aeg-is jgufis lideris SerCeva da qalaqis meriis TanamSromlebis bazaze jgufis Seqmna garkveuli piri an organizacia Tavis Tavze iRebs aeg-is ganviTarebis strategiis dagegmvis procesiT dainteresebas. Cveulebisamebr es ase xdeba: adgilobrivi mTavroba am sferoSi pasuxismgeblobas qalaqis mTavrobis daqvemdebarebaSi myof arsebul, an am mizniT axlad Seqmnil organizacias gadascems. zog qalaqSi adgilobrivi ekonomikis ganviTarebis damoukidebeli an nawilobriv damoukidebeli saagento iqmneba. meria am movaleobas kerZo saagentos iSviaTad gadascems xolme. SezRuduli biujetis mqone qalaqebma es gza SesaZloa naklebad ambiciuri nabijiT daiwyon. magaliTad: Seqmnan aeg-is jgufi, romelSic dasawyisSi mxolod erTi kaci iqneba. aseT SemTxvevaSi aeg-is programa, TanamSromelTa specialurad am saqmisaTvis momzadebis gziT, TandaTanobiT gafarTovdeba. dasawyisSi erTkaciani jgufi gare resursebs sakmaod farTo masStabiT iyenebs. gare resursebSi igulisxmeba: biznesis da arasamTavrebo organizaciebis warmomadgenlebi, moxaliseebi, skolebi, kolejebi, universitetebi. agreTve ecnoba sxva qalaqebis gamocdilebas. maSin roca aeg qalaqisaTvis axal funqcias warmoadgens, strategiaze muSaobis dawyebamde aucilebelia, rom Catardes strategiis damuSavebaSi CarTuli ZiriTadi ganyofilebebis institucionaluri Sefaseba. am Sefasebam aeg-is efeqturobis uzrunvelyofisTvis aucilebeli calkeuli piris individualuri, profesiuli unari da adgilobrivi institucionaluri pirobebi unda gaarkvios da miuTiTos. aeg, rogorc kompleqsuri procesi, teqnikuri unaris, profesiuli da menejeruli unaris farTo speqtrs moiTxovs. amotomac aeg-is jgufis wevrebi upirvelesad maRali donis profesionalebi unda iyvnen. isini sxvadasxva dargis adgilobrivi TviTmmarTvelobis moxeleebs unda warmoadgendnen (mgegmavi, iuristi, finansebis specialisti, bunebis dacvis specialisti, inJineri, arqiteqtori, komunikaciis sakiTxebis da kidev sxva sferoebis eqspertebi, romelTac qalaqis ganviTarebaSi ekonomiuri, fizikuri da socialuri wvlilis Setana SeuZliaT). aeg-is jgufi interdisciplinaruli jgufi unda iyos. igi arsebuli ganyofilebebis da samTavrebo da arasamTavrebo institutebis mixedviT tradiciul dayofas ar unda eqvemdebarebodes. Tuki meriaSi aeg-isaTvis saWiro struqtura da angariSgebis saTanado gamocdileba ar arsebobs, maSin aeg-is jgufma am saqmisaTvis mTavrobis struqturebs gareT momuSave eqsperti an moxalise unda daiqiraos. aseve didi mniSvneloba aqvs aeg-is jgufis biznesTan da arasamTavrebo organizaciebTan saTanado TanamSromlobis warmarTvas. es TanamSromloba moderaciis (molaparakeba- ganxilvis) da komunikaciis sxva Tanamedrove teqnikis codnas moiTxovs. SesaZloa, rom zogi qalaqisTvis es ganyofilebebs Soris namdvili TanamSromlobis pirveli Sansic ki aRmoCndes. aeg-is moqmedebis farTo arealidan da sajaro, kerZo da arasamTavrebo seqtorebis TanamSromlobidan gamomdinare, aeg-s Zlieri da warmatebuli xelmZRvaneloba sWirdeba. saTanado unaris mqone xlmZRvanelis damsaxurebiT jgufis SemoqmedebiTi unari da strategiis praqtikaSi danergvis xarisxi gaizrdeba. qalaqis mier aeg-is jgufis ganviTarebis, daxvewis da marTvis mravali saSualeba arsebobs. aeg-is jgufis qalaqis meriis struqturebSi ganTavseba strategiis warmatebiT damuSavebis procesSi yovelTvis pirvel rigSi iniSneba is piri, vinc garkveul dargSi strategiaze agebs pasuxs. Cveulebisamebr es aris meris/burmistris/prezidentis biuros TanamSromeli. (Semdgom etapze es piri SesaZlebelia rom sxva specialuri ganyofilebis/departamentis TanamSromelic iyos). pirvel etapze pasuxismgebelma pirma yvelaze didi dro adgilobrivi ekonomikis arsebul mdgomareobaze informaciis mogrovebas da yvela mTavari dainteresebulis moZiebas unda dauTmos. optimaluria, roca es pasuxismgebel piri aeg-Si gamocdilia da kargad esmis biznesis garemos arsebuli moTxovnebi. imdenad, ramdenadac am ukanasknelis SeZena SesaZlebelia, psauxismgebel pirs SesaZloa, rom amis gamocdileba Tavidan ar hqondes. arsebiTi mniSvneloba aqvs: meris/burmistris mxardaWeras pasuxismgebeli piris piradad miTiTebis da misi sruli samuSao dRiT aeg-is sakiTxebiT dakavebas, aseve am piris yovelgvari saWiro resursebiT uzrunvelyofas. dasawyisSi, SesaZloa, rom es resursebi didi ar iyos, magram aucilebelia pasuxismgebeli piris iseTi pirobebiT uzrunvelyofa, romelic mas muSaobis dawyebis saSualebas miscems (mag. samuSao farTi, misi aeg-is kursebze gagzavna, Tundac mcire, magram iseTi zomis operatiuli biujeti, romelic dainteresebulTa Sexvedrebis mowyobis da SWOT analizisTvis monacemebis Segrovebis saSualebas miscems. adgilobrivi mTavrobis davalebiTi jgufi zedamxedvelobas uwevs aeg-is process aeg-is kompleqsuri xasiaTidan gamomdinare, strategiaze warmatebiT momuSave jgufi aucileblad interdisciplinaruli da ganyofilebaTSirisi unda iyos. jgufis wevrebi adgilobrivi mTavrobis im sxvadasxva ganyofilebebs unda warmoadgendnen, romlebic inteleqtualurad, teqnikurad, politikurad an finansurad ageben pasuxs adgilobrivi ekonomikis im sferoebze, romelsac aeg Seexeba. jgufi sakuTari wesdebis da formaluri angariSebis sistemiT unda muSaobdes. imisaTvis, rom jgufma ndoba daimsaxiros, igi gamWvirvale da misi informacia yvelasTvis gasagebi da xelmisawvdomi unda iyos. adgilobrivi mTavrobis mier gaxorcielebuli dagegmvis sxva procesebTan kavSiri adgilobrivi ekonomikis dagegmva, rogorc mravalmxrivi da kompleqsuri dargi, kavSirSi unda iyos adgilobrivi ekonomikis ganviTarebis yvela sxva strategisTan. amitomac, sxva adgilobriv gegmebTan da maT SemadgenlobaSi Semaval programebTan koordinacias udidesi mniSvneloba aqvs. kargi koordinaciis damsaxurebiT SesaZlebelia: *SezRuduli adgilobrivi resursebis maqsimalurad gamoyeneba, *erTi da igi samuSaos mravaljer Sesrulebis Tavidan acileba, *wamowyebuli samuSaos swrafad da warmatebiT dagvirgvineba. aucilebelia iseTi sistemis da procedurebis Seqmna, romelic aeg-is sxva gegmebTan integracias optimalurad gazrdis. es integracia imisTvis aris saWiro, rom adgilobrivi mewarmeebi adgilobrivi mTavrobis sxvadasxva ganyofilebebSi erTmaneTis sawinaaRmdego politikur da ekonomiur informaciebs ar Sejaxnon. Cveulebisamebr qalaqs aeg-is yvela strategiis erTdroulad danergvis saxsrebi ar gaaCnia. amitomac aucilebelia iseTi teqnikuri da gadamwyveti meqnizmebis damuSaveba, romelic prioritetizaciis da adgilobrivi moTxovnebis Secnobis da gajerebis saSualebas iZleva. qalaqis adgilobrivma mTavrobam ekonomikis, sazogadoebis da qalaqis bunebrivi garemos dacvis moTxovnebis gaTvaliswinebiT gawonasworebuli adgolobrivi ekonomika unda Seqmnas. bevri qalaqi prioritetizaciis da investiciis koordinaciis sakuTar teqnikur parametrebs amuSavebs. sxva qalaqebi ki (konsultaciebidan da gadawyvetilebis miRebis procesSi monawileobidan dawyebuli) monawileobis dagegmvis meqanizmebs qmnian. qalaqis is gegmebi, romelTac adgilobrivi ekonomikis ganviTarebis strategiaze gavlena aqvT da amave dros misi gavlenis qveS arian: qalaqis gegmarebis, satransporto garTobis da sabinao ganviTarebis resursebis strategiebi rekreaciis politikis strategiuli marTvis, strategiebi strategiebi gegma sferoebad dayofis, sivrcis aTvisebis da ganviTarebis strategia bunebis dacvis siRatakesTan saganmanaTleblo sazogadoebrivi narCenebis strategiebi brZolis da treningebis wesrigis marTvis da strategia strategiebi darRvevebTan garemos brZolis da dabinZurebis sazogadoebis kontrolis usafrTxoebis strategiebi strategia cxrili 1.1 qalaqis sxvadasxva gegmebi, romlebsac gavlena aqvT aeg-is strategiaze da misi gavlenis qveS arian me-2 etapi: qalaqis meriaSi politikuri procesis wamowyeba aeg strategiis efeqturi danergva koordinirebul moqmedebas da politikur mxardaWeras moiTxovs. adgilobrivi politikosebis mxardaWera (meris, burmistris, sakrebulos, arCevnebiT daniSnuli mTavrobis, sazogadoebis liderebis) aeg-is iseTi saTanado politikuri mxardaWeriT da resursebiT uzrunvelyofs, romelic strategiis cxovrebaSi danergvas amartivebs da ganapirobebs kidec. aeg-is lideris da masze pasuxismgebeli piris funqcia aucileblad adgilobrivma politikurma liderma unda ikisros. zogierT SemTxvevaSi es roli SesaZloa, rom meriis erT- erTi mniSvnelovani komisiis Tavmjdomaremac Seasrulos (mag. resursebis aTvisebis politikis komisia an komisia, romelic qalaqis resursebis gadanawilebis politikas akontrolebs). aeg-is Sesaxeb angariSgebis procesi sakrebulos yovelwliuri Semajamebeli sxdomis ganuyofeli elementi unda gaxdes. zog SemTxvevaSi qalaqi adgilobrivi ekonomikis ganviTarebis damoukidebel komisiasac ki qmnis. am procesis adgilobrivi xasiaTis gamo yvela SemTxvevaSi aeg-is funqcionirebisaTvis saWiro politikuri meqanizmebis individualuri forma unda gamoiZebnos. Tanamonawileobis dagegmvis instrumentebi msoflio bankis Tanamonawileobis saxelmZRvanelodan Tanamonawileoba ­ termini, romlis mniSvnelobac konteqstzea damokidebuli. zogisTvis igi qcevis ZiriTad kodeqss warmoadgens, meoresTvis ­ realurad arsebobis sinonimia, mesamesTvis ki, rogorc aseTi, arsebobis mizans niSnavs. yvela CamoTvlil interpretacias Tavisi adgili aqvs damkvidrebuli. am termins msoflio banki, bankis Tanamonawileobis ganviTarebis dargSi arsebuli saganmanaTleblo jgufis mier SemuSavebuli ganmartebis mixedviT gansazRvravs: Tanamonawileoba es aris procesi, romlis saSualebiTac dainteresebuli mxareebi ganviTarebis im *iniciativebs, *gadawyvetilebebs da *resursebs akontroleben da zewolas axdenen, romelTac maTi arsebobisTvis gansakuTrebuli, an saerTod raime mniSvneloba aqvs. www.worldbank.org/wbi/sourcebook/sbhome.htm UN-HABITAT: qalaqis mier gadawyvetilebis miRebis dros Tanamonawileobis procesis xelSemwyobi instrumentebi es im instrumentebis CamonaTvalia, romelic adgilobrivi ganviTarebis dargis moxeleebs gegmarebisadmi da qalaqis ganviTarebis marTvisadmi TanamonawileobiT midgomas uadvilebs. gadawyvetilebis miRebis Tanamonawileobis procesisadmi konsultaciebze dafuZnebuli koordinirebuli midgomis CamonaTvali UN- HABITAT­is sxvadasxva tipis TanamSromlobis programebSi gamoyenebuli 18 specialuri instrumentisgan Sesdgeba; es CamonaTvali TiToeul am instruments warmatebuli xelisuflebis mier ganxorcielebuli marTvis procesis fonze aRwers (Good Governance). cxrili 1.2 Tanamonawileobis dagegmvis instrumentebis magaliTebi me-3 etapi: dainteresebuli pirebisagan partniorTa jgufis Camoyalibeba dainteresebuli hqvia sajaro, kerZo da arasamTavrebo seqtoris warmomadgenel firmas, organizacias, jgufs an im fizikur pirs, romelic strategiis Seqmnis procesSi monawileobiT da aeg-is programebis da proeqtebis danergviT aris dainteresebuli. mravali qalaqi dainteresebulebs aeg-is procesSi (strategiis Seqmnidan dawyebuli, programebis da proeqtebis danergvis da monitoringis da Sefasebis etapiT damTavrebuli) uSualod rTavs. dainteresebulTa mxardaWeris Sedegad: · dagegmvis procesi saerTo sazogadoebriv procesad gadaiqceva. amis Sedegad procesi gamWvirvale xdeba da sazogadoebaSi mis mimarT ndoba da Tanasworuflebianobis SegrZneba izrdeba; · izrdeba procesis efeqtianoba. mimRebis (momxmareblis) procesSi uSualod monawileoba aadvilebs da ganapirobebs adgilobrivi ekonomikis realuri moTxovnebis da problemebis Secnobas. mimRebis proceSi mxardaWera momxmareblis mxardaWeras, ndobis mopovebas da winaaRmdegobis ufro martivad daZlevas ganapirobebs; · dainteresebuli sakuTari resursebis mobilizacias da procesis xelSewyobas eweva. amis Sedegad Sromis Sedegianoba mniSvnelovnad izrdeba. mravali qalaqisaTvis gegmarebis da gadawyvetilebis miRebis procesSi gare dainteresebulis CarTva siaxles warmoadgens da amitomac igi stresis wyarod aRiqmeba. stresis daZlevis mizniT pirveli nabiji unda gadaidgas. amisaTvis qalaqma dainteresebulebs SeiZleba informacia an anketur kvlevaSi fokusjgufis rolis Sesruleba an sakuTari azris (winadadebebis) mowodeba sTxovos. aucilebelia: (a) dainteresebulTa ZiriTadi jgufis gansazRvra, (b) maTi aeg-is strategiis dagegmvaSi monawileobis motivis gacnoba da (g) im formis Secnoba da dadgena, romliTac dainteresebuli strategiis dagegmvis da danergvis procesSi monawileobas SesZlebs, (d) momavalSi maT mier Setanili wvlilis (mag., kvalifikacia, codna, socialuri daxmareba, finansuri an sxva mterialuri formiT mxardaWera) gansazRvra. bolo xanebSi dagegmvis procesSi arasamTavrebo organizaciebis, biznesis da sxva sazogadoebrivi organizaciebis warmomadgenlebis CarTva ganviTarebis uzrunvelmyof standartad gadaiqca. dainteresebulebTan partniorobis Camoyalibeba adgilobrivi ekonomikis ganviTarebis dagegmviss procesSi partniorobis Camoyalibeba qalaqs igive danaxarjebiT strategiaSi dagegmili miznis bevrad ufro maRalxarisxovani Sedegis miRwevis saSualebas aZlevs. partniorobis mizani adgilobrivi ekonomikis ganviTarebaze gavlenis mqone yvela partnioris iseT struqturebSi gaerTianebaa, romelTac gawonasworebuli ekonomiuri ganviTarebisaTvis xelis Sewyoba da uSualo Tanadgomis aRmoCena SeuZlia. partnioroba erTad Camoyalibebuli SesaZleblobebis garSemo unda moxdes. warmatebuli partniorobisaTvis "karis gaReba" da erToblivi inovaciuri meTodebiT moqmedebaa saWiro. ZiriTadi dainteresebulebi da maTi potenciuri wili adgilobrivi mTavroba adgilobrivi ekonomikuri ganviTarebis procesSi adgilobrivi mTavroba centraluri figuraa. mraval SemTxvevaSi qalaqis mTavroba ZiriTadi momsaxurebis formebis miwodebaze da saqmis Sesrulebis Tanmimdevrobaze agebs pasuxs (mag. sivrciTi ekonomika). es is momsaxurebaa, romelic ekonomikur, socialur, ekologiur, kulturul da saganmanaTleblo moTxovnebs fizikuri infrastruqturiT akmayofilebs. infrastruqturiT uzrunvelyofis garda, qalaqis mTavrobas adgilobrivi produqtis marketingis, SeRavaTebis SeTavazebis da biznesis ganviTarebisaTvis sxva waxalisebis gamoyenebiT biznesis ganviTarebis, misi SenarCunebis da axali investorebis mozidvis gamartiveba SeuZlia9. yovelive es Semdegi procedurebis gamartivebiT unda moxdes: *adgilobrivi produqtis saTanado doneze xelSewyobis saSualebiT, *mewarmisaTvis garkveuli SeRavaTebis miniWebiT, *saTanado vorqSofebis, saganmanaTleblo da kvalifikaciis asamaRlebeli kursebis mowyobiT, *mcire da saSualo sawarmoebisaTvis maTi ganviTarebis uSualo xelSewyobiT. qalaqis mTavroba firmebTan dakavSirebul mraval biurokratiul proceduras marTavs; esenia: firmis registracia, licenzireba, firmaze legalurad arsebobis uflebis gacema. qvemoT, qalaqis mier marTuli zogierTi biurokratiuli proceduraa CamoTvlili: · adgilobrivi ekonomikis gaanalizeba; · adgilobrivi ekonomikis ganviTarebis marTva; · adgilobrivi ekonomikis ganviTarebis proeqtebis danergvis koordinacia da dafinanseba; · miwodebuli momsaxurebis maRali standartebiT uzrunvelyofa; · kerZo investiciebis mozidvis mizniT waxalisebebis SeTavazeba (fiskaluri SeRavaTi, farTis micema, marketingi); · saTanado politikis da sajaro dakveTebis saSualebiT adgilobrivi ekonomikis ganviTarebis mxardaWera; · mewarmeobis ganviTarebis xelSemwyobi garemos Seqmna da misi mxardaWera. garda amisa adgilobriv mTavrobas SeuZlia aeg-es procesSi CarTul mxareebs Soris gamocdilebis gaziarebis da TanamSromlobis sferoebis miTiTebis mizniT koaliciis Seqmnisa da partniorobis damyarebisaTvis aucilebeli pirobebi uzrunvelyos da maT xelmZRvaneloba gauwios. fizikuri pirebisTvis, jgufebisa da organizaciebisTvis Sexvedrebis da seminarebis mowyobis waxaliseba didad exmareba codnis gaziarebas da ekonomikuri ganviTarebis axali SesaZleblobebis aRmoCenas. qalaqisaTvis aeg-is strategias sxva strategiebisagan gansxvavebiT, regionis da qveynis mxridan bevrad ufro mniSvnelovani (finansuri da politikuri) xelSewyobiT sargebloba SeuZlia. aeg-is efeqturobis maqsimalizaciis mizniT qalaqi, regionaluri ganviTarebis mniSvnelobis zrdasTan erTad, adgilobriv da ekonomikur strategiebs Soris dadebiTi sinergiuli (kompleqsuri) Sedegisaken unda miiswrafodes. kerZo seqtori da Temi 9es calke kompleqsuri problemaa da gansakuTrebul yuradRebas saWiroebs. wamatebuli praqtika gvaswavlis rom sajaro Tanxebis gaRebas biznesisaTvis keTilganwyobili garemos Seqmnasa da gajansaRebaze bevrad ukeTesi Sedegi aqvs, vidre am Tanxebis konkretul sawarmos Tanadgomaze daxarjvas. imdenad, ramdenadac kerZo seqtori da Temi aeg-is programebis ZiriTadi beneficiarebi arian, isini aeg-is strategiuli dagegmvis procesSi aucileblad unda monawileobdnen10. procesSi maTi monawileobis Sedegad, SesaZlebelia: · procesis im gare resursebiT (informacia, masalebi, finansebi, codna da gamocdileba) uzrunvelyofa, romlebic qalaqis doneze arasakmarisi da xelmiuwvdomelia; Sedegi: strategiuli dagegmvis procesis Sedegianobis da efeqturobis gazrda · procesis legitimacia da aeg-is programebisaTvis politikuri mniSvnelobis SeZenisgan Tavis arideba. Sedegi: xangrZliv periodze gaTvlili gawonasworebuli ganviTarebis uzrunvelyofa · farTo konsensusi da aeg-is srtrategiis mxardaWera. Sedegi: potenciuri investorebis da biznesis ndobis mopoveba · partniorebis da dainteresebulebis proeqtis mxardaWera. Sedegi: gaugebrobidan gamomdinare problemebis Tavidan acileba · Cveulebisamebr biznesmenebi da mewarmeebi adgilobriv ekonomikas TviTmmarTvelobis moxeleebze da politikosebze ukeTesad icnoben. biznesis adgilobrivi liderebi adgilobrivi ekonomikis problemebs da Sanss, rogorc xelis gulze, ise xedaven. Sedegi: aeg-is strategia realuri problemebis da SesaZleblobebis utyuar suraTs xatavs. · Temis gaaqtiureba da aeg-is proeqtebis ganxorcielebis procesSi misi warmomadgenlebis "sakuTari surviliT" CarTva · procesSi araformaluri da dabali Semosavlis mqone jgufebis (mag. qoxmaxebSi macxovreblebi, quCis movaWreebi da a.S.) CarTva. maT sakuTari jgufis mdgomareoba da ekonomikis garkveul segmentSi maTi CarTvis pirobebi da problemebi yvelaze kargad ician. potenciuri dainteresebulebi saxelmwifo seqtori kerZo seqtori socialuri seqtori · adgilobrivi · didi korporaciebi · sazogadoebis (Temis) TviTmmarTveloba · savaWro kavSirebi liderebi teqnikuri · mikro, mcire da · samezobelo jgufebi departamentebis saSualo masStabis · organizaciebi, romlebic CaTvliT · raionisa an regionis mewarmeebi sazogadoebas · miwisa da uZravi momsaxurebas awvdian xelisufleba · dargobrivi sabWoebisa qonebis ganviTarebiT · adgilobrivi dakavebuli subieqtebi saganmanaTleblo da xelmZRvanelobis - develoferebi institutebi warmomadgenlebi o jandacva · bankebi da sxva · adgilobrivi religiuri finansuri jgufebi institutebi o ganaTleba o transporti · savaWro palatebi · sxva arasamTavrobo · zonirebis sabWo · sainformacio media organizaciebi, mag. jgufebi, romlebic · kvleviTi da umaRlesi kompaniebi · biznesis xelSemwyobi warmoadgenen: saganaTleblo sxva jgufebi o umciresobebis, institutebi. Sromisuunaro, Tu · komunaluri · profesiuli fizikuri naklis asociaciebi sawarmoebi mqone socialurad · kerZo komunaluri daucveli sawarmoebi jgufebis · kerZo saswavlo interesebs dawesebulebebi o garemos dacviT 10ixile magaliTi `adgilobrivi strategiuli partniori - biznesis garemosTan TanamSromloba', romelic daamuSava da moamzada Business in the Community, britaneTis savaWro palatam da Local Government Association and the Neighbourhood Renewal Unis http://www.bitc.org/docs/Guidance_note.pdf · konkretuli mizniT sakiTxebs daqiravebul o kulturis, eqspertTa jgufebi xelovnebisa da e.w. "Think-tank" istoriul interesebs cxrili 1.3 aeg-is procesiT potenciuri dainteresebuli mxareebi dainteresebulTa jgufis saboloo forma adgilobrivi ekonomikis strategiul Sefasebasa da adgilobrivi ekonomikis ganviTarebis procesSi ZiriTadi moTamaSeebis miTiTebebzea damokidebuli. mmarTveli komitetis Seqmna dainteresebulTa procesSi CarTvis erT-erTi saSualeba mmarTveli komitetis Camoyalibebaa. mmarTveli komiteti adgilobrivi mTavrobis, biznesis da arasamTavrebo organizaciebis gaTvaliswinebiT, yvela ZiriTadi seqtoris warmomadgenels unda aerTianebdes. adgilobrivi mTavroba Cveulebisamebr komitets institucionaluri mxardaWeriT uzrunvelyofs. Sexvedris dros interesebis dapirispirebis Sedegad konfliqturi situaciis Seqmnaa mosalodneli. amitomac am Sexvedrebs Tavis moderatori unda hyavdes. dainteresebulebTan Sexvedris dros mas mniSvnelovani rolis Sesruleba ekisreba. moderatori aeg-is strategiis Seqmnis da partnioruli damokidebulebis Camoyalibebis pirvel etapze komitetis Sexvedrebis atmosferos da situacias akontrolebs. dasawyisSi mmarTveli komiteti mrCevlis rols asrulebs. droTa ganmavlobaSi ki misi struqtura ufro formaluri xdeba. magaliTi espaneTi: qalaq barselonis metropoliis strategiuli gegma qalaq barselonis metropoliis strategiul gegmaze dayrdnobiT 300 wevriani sajaro, kerZo da arasamTavrebo organizaciebis aramomgebiani komitetis efeqturi institucionaluri modeli Seiqmna. es sazogadoeba mmarTveli komitetis maqsimalurad warmomadgenlobiTobis magaliTia. igi strategiul gegmas amtkicebs da molaparakebis Sedegebs aTanxmebs. amave dros igi TanamSromlobis da erToblivi marTvis magaliTs iZleva http://www.bcn2000.es/index_eng.html cxrili 1.4 aeg-is institucionaluri modelis magaliTis analizi me-4 etapi: sxvadasxva donis saxelmwifo moxeleTa TanamSromlobisaTvis saWiro struqturis Seqmna adgilobrivi ekonomikis ganviTarebisaTvis biznesisadmi keTilganwyobili garemos SeqmnaSi gadamwyveti roli administraciuli dayofis yvela donis mTavrobam11 unda Seasrulos. amitomac strategiuli dagegmvis procesSi administraciuli daqvemdebarebis struqturaSi arsebuli yvela donis mTavroba unda gaviTvaliswinoT. aeg-is strategiis sxva strategiebTan kavSiris gaanalizebis garda aucilebelia im sxva araadgilobrivi masStabis gegmebsac gadavxedoT, romelTac SesaZlebelia rom adgilobrivi ekonomikis gegmis ganxorcielebaze hqondes gavlena. es is politika da kanoniebia, romlebic Seexeba: · telekomunikaciebis bazris deregulirebas · safinanso politikas · garemos dacvis standartebs · gadasaxadebs da mosakreblebs · miwis da uZravi qonebis sakuTrebas · qveynis infrastruqturaSi investiciebs · sabiujeto dotaciebs (xSirad pirobiTi grantebis formiT) 11evrokavSiris SemTxvevaSi es aris qveynis mTavroba, centraluri mTavroba da regionis mTavroba. regionaluri iniciativebi adgilobriv mTavrobas mezobel teritoriebTan da qalaqebTan TanamSromlobiT sinergiuli efeqtis miRebis SesaZleblobas aZlevs. amitomac axali proeqtebis da iniciativebis realizaciis mizniT aeg-is davalebebis jgufi yvela donis mTavrobasTan TanamSromlobis damyarebisken unda miiswrafodes. regionaluri iniciativebis magaliTebi sakuTari potencialis gazrdis mizniT regionis sxvadasxva zomis qalaqebi erTmaneTTan TanamSromloben. maTi aeg-is strategia Seexeba: · regionaluri saganmanaTleblo kvleviTi konsorciumis ganviTarebas · specialuri umaRlesi ganaTlebis mimcemi organizaciebis ganviTarebas · regionaluri dargobrivi jgufebis ganviTarebas (amaze ufro detalurad Semdeg nawilSi iqneba saubari) · regionis mxardaWeras investorebis mozidvis da maTi SenarCunebis mizniT · regionis farglebSi investiciis da vaWrobis gazrdis da gaZlierebis mizniT regionaluri momaragebis qselis ganviTarebas · regionis sxvadasxva nawilebTan da regionebs Soris ukeTesi komunikaciis damyarebis mizniT regionis satransporto qselis gaumjobesebas · regionis teqnologiuri transportis gazrdas da · qveynis da centraluri mTavrobis doneze adgilobrivi da regionaluri lobirebis gaZlierebas cxrili 1.5 regionaluri iniciativebi me-5 etapi: aeg-is proeqtebisa da ganviTarebis strategiis organizaciis gansazRvra adgilobrivi ekonomikis ganviTarebis gegmis Seqmnis da danergvis procesSi erT- erTi yvelaze mniSvnelovani sakiTxi saTanado organizaciuli modelis Seqmnaa. Tumca aucilebeli ar aris rom aeg-is organizaciuli modeli strategiis Camoyalibebis pirvel etapze dadgindes, igi mainc strategiaze muSaobis dros unda SeTanxmdes. aeg-is qalaqis meriis organizaciul struqturebSi Casmis ramdenime saSualeba arsebobs. magaliTad: · burmistris / qalaqis prezidentis / meris kabinetis struqturaSi Casma: dadebiTi mxare ­ umaRlesi donis moxeleebis mier aeg-iT daintereseba da aeg-is mier miRweuli warmatebebis maTTan gaigiveba. aeg-is aq ganTavseba niSnavs, rom mas ufro didi mniSvneloba da politikuri xasiaTi miecema. uaryofiTi mxare ­ SesaZloa, rom aeg-am misi strategiis realur SemsruleblebTan saTanado kontaqti dakargos. aeg-is xangrZlivoba SesaZloa, rom burmistris arCevis vadaze iyos damokidebuli. · funqciuri ganyofilebis struqturaSi Casma: aeg-is meriis erT-erTi ganyofilebis ­ komunaluri sakuTrebis registraciis an urbanistikis ganyofileba ­ struqturaSi Casmam SesaZloa aeg-is orientacia gansazRvros da igi am ganyofilebis ZiriTadi davalebis Sesrulebisken mimarTos. magaliTad: urbanistikis ganyofilebaSi aeg-is davalebebi SesaZloa rom mxolod miwis da uZrav qonebasTan dakavSirebuli problemebiT Semoifarglos. amis Sedegad igi ver SesZlebs iseTi mniSvnelovani sakiTxebis gaTvaliswinebas, rogoricaa biznesis garemos gajansaReba (mag. firmis an mewarmeobis registraciis gamartiveba) da masTan dakavSirebuli sxva sakiTxebi (mag. kooperativebis, mcire da saSualo firmebis mxardaWera). · "saagento"-s tipis midgoma: adgilobrivi ekonomikis ganviTarebis saagentos (inglisuri: LEDA12) saqmianobis koordinaciis, sxvadasxva samTavrebo da arasamTavrebo organizaciebTan sinergiuli TanamSromlobis unikaluri unari 12 LEDA ­ Local Economic Development Agency (adgilobrivi ekonomikis ganviTarebis saagento). ixile: ILO - `Local Economic Development Agencies. International Cooperation for Human Development, Democratic Economies and Poverty Reduction': (http//www.ilo-mirror.cornell.edu/public/english/employment/led/download/adel.pdf) gaaCnia. saagento marTvis gawonasworebul organizaciul models qmnis. igi politikuri procesebis "sinusoidaze" damokidebuli ar aris. damoukidebeli an nawilobriv damoukidebeli saagentos SemTxvevaSi yuradReba unda mivaqcioT rom: (1) saagentoSi dabali politikuri da ekonomiuri gavlenis mqone dainteresebuli pirebis (mag. mcire Semosavlis mqone pirebi) saTanado raodenoba unda iyos warmodgenili, (2) saagentos xeli miuwvdebodes resursebze da mas gadawyvetilebis miRebis kompetencia hqondes. saagentoSi farTo Tanamonawileobas sajaro forumi, dainteresebulTa komiteti da moxeleebTan konsultaciuri xasiaTis Sexvedrebi uzrunvelyofs. am SemTxvevaSi sajaro forumi, dainteresebulTa komiteti da moxeleebTan konsultaciuri xasiaTis Sexvedrebi farTo Tanamonawileobis instrumentebia. magaliTebi brazilia: ABC regionis adgilobrivi ekonomiuri ganviTarebis saagento igi 1998 wels Seiqmna da regionaluri arasamTavrebo saagentos magaliTs warmoadgens. misi misia sajaro da kerZo organizaciebis saqmianobis adgilobrivi ekonomikis ganviTarebis da gaZlierebis mizniT gaerTianebaa. saagento ABC Svidi mxaris interesebs warmoadgens. Tavis rigebSi navTobqimiuri mrewvelobis, profesiuli kavSirebis da metropoliis saganmanaTleblo institutebis warmomadgenlebs aerTianebs. saagento TanamSromlobs iseT organizaciebTanac, rogoricaa savaWro palata, SEBRAE - braziliis mikro da mcire mewarmeobis ganviTarebis xelSemwyobi qseli. www.agenciagabc.com.br holandia: roterdamis ganviTarebis korporacia holandiaSi qalaqis mTavroba adgilobrivi ganviTarebis warmatebis, yofili samrewvelo teritoriebis saTanadod aTvisebis, firmebis lokalizaciis da sabinao mSeneblobis gaSlis mizniT ganviTarebis korporaciis meqanizms xSirad mimarTavs xolme. roterdamis ganviTarebis korporacia biznesis dargSi konsultantis da mrCevelis rols asrulebs. roterdamis korporacia im firmebs, visac roterdamSi sakuTari saqmianobis wamowyeba da ganviTareba an arsebulis gafarToeba ainteresebs gamocdili moxeleebiT daxmarebas sTavazobs. mas momsaxurebis sakmaod farTo speqtri aqvs; igi exmareba saofise, sasawyobo an sabinao farTis moZiebaSi, savaWro palataSi gawevrianebaSi (firmis registracia da saTanado savaWro informaciis mopoveba), droebiTi dasaqmebis da logistikis specialistis moZebnaSi; amave dros igi momxmarebels saerTaSoriso sabanko momsaxurebis uwevs da gadasaxadebze da kanonmdeblobaze informacias awvdis. www.obr.rotterdam.nl cxrili 1.6 adgilobrivi ekonomiuri ganviTarebis saagentoebis analizi meore faza: adgilobrivi ekonomikis Sefaseba meore faza: adgilobrivi ekonomikis Sefaseba 1-li etapi: meriis im procedurebis gadasinjva, romlebsac sameurneo erTeulebze aqvT gavlena me-2 etapi: im monacemebis kategoriis gansazRvra, romlebic aucileblad unda Segrovdes me-3 etapi: xelmisawvdomi monacemebis auditi, ararsebuli monacemebis analizi da monacemebis Segroveba me-4 etapi: ararsebuli monacemebiT gamowveuli TeTri laqebis Sevsebis gegmis damuSaveba me-5 etapi: monacemebis analizi da adgilobrivi ekonomikis Sefaseba dainteresebuli pirebis mier adgilobrivi ekonomikis ganviTarebis konteqstis Secnobas gadamwyveti mniSvneloba aqvs momavlis strategiis SeqmnaSi. adgilobrivi ekonomikis analizi marto administraciuli erTeulis, mag., qalaqis analiziT ar unda Semoifarglos; analizs daqvemdebarebuli sivrce qalaqis ekonomikuri gavlenisa da urTierTobis sivrciT unda ganisazRvros ­ mag. metropoliis teritoria an qalaqSi momuSaveTa qanqariseburi migraciiT (e.w. komiuterebi) mocul teritoriaze an qalaqsa da mis sasoflo SemogarenSi. 1-li etapi: meriis im procedurebis gadasinjva, romlebsac sameurneo erTeulebze aqvT gavlena adgilobrivi ekonomikis ganviTarebaSi qalaqis mier gadadgmuli erT-erTi yvelaze efeqturi nabiji im procesebisa da procedurebis gajansaRebaa, romelsac qalaqi sawarmoebisaken mimarTavs. amisaTvis yvela im punqtis Sefasebaa aucilebeli, romelic qalaqsa da firmas Soris damokidebulebas exeba. mxolod firmis registraciis da gadasaxadebTan dakavSirebuli procedurebiT ar unda SemovifargloT. aseve unda davinteresdeT qalaqis moxeleebsa da mewarmeebs Soris arsebuli yvela tipis urTierTobiT (magaliTad, ramdenad mzadyofnaSi arian moxeleebi, rom mewarmis moTxovnileba saTanado doneze daakmayofilon). warmatebuli praqtika gviCvenebs, rom qalaqis mTavrobis mier gamartivebuli procedurebi firmebis efeqturobas saocrad swrafad amaRlebs. gamartiveba SeiZleba sivrciTi aTvisebis gegmas an bunebis dacvis moTxovnebs Seexebodes. xSirad mravali procedura uaRresad garTulebulia (cxrili 2.1), Zalian did dros, Tanxebs da didi raodenobiT meriis sxvadasxva instanciebisa da moxeleebis mxardaWeras moiTxovs. aseTi situacia sawarmos ganviTarebaSi ki ar exmareba, aramed mewarmes aralegaluri qcevisaken ubiZgebs da korufcias aZlierebs. yoveli zemoT CamoTvlili faqtori upirveles yovlisa adgilobrivi mewarmeobis ganviTarebisaTvis saWiro keTilganwyobili klimatis Camoyalibebas aferxebs da SeuZlebelsac ki xdis. biznesis garemos SefasebisaTvis pirvel rigSi meriis yvela ganyofileba unda Semowmdes; aRiricxos yvela moTxovna, kanoni, safuZveli da procedura, romelsac meria mewarmeebs uyenebs. Semdeg unda gairkves, Tu isini praqtikaSi rogor xorcieldeba, rogoria maTi Sedegianoba da efeqturoba. am ori punqtis paralelurad firmebis aeg-is procesSi CarTva unda vecadoT da maT Soris anketuri kvleva CavataroT. imisaTvis, rom biznesis da mewarmeebis problemebi da mewarmeobis ganviTarebis xelSemwyobi klimatis xelSemSleli faqtorebi13 SevicnoT, isini fokus jgufebSi monawileobis misaRebad unda moviwvioT. ganviTarebis namdvili barierebisa da SezRudvebis garkvevas procesSi aralegaluri seqtoris monawileoba gansazRvravs. amitomac aralegaluri seqtori procesSi CarTvis surviliT unda wavaxalisoT. am procesSi maTi CarTva aeg-is procesSi maTi saqmianobis formalurad mxardaWeris Sanss zrdis. araformaluri seqtori formaluri seqtorisagan gansxvavebiT, sxva tipis midgomas saWiroebs. magaliTad: Sexvedrebis quCaSi (e.i. 13ixileT msoflio bankis mier Sedgenili da aq darTuli anketa Temaze: adgilobrivi mewarmeobis ganviTarebis xelSemwyobi klimati. anketa aseve moTavsebulia msoflio bankis aeg-is saitze: http://www.worldbank.org/urban/led/ araformalur adgilze) mowyoba, maTTan arainstitucionaluri formiT gasaubrebis (quCaSi) Catareba da aralegaluri qselis vaWrebTan saubari14. firmebis ganviTarebisa da biznesis xelSemwyobi garemos sakvlevi anketa optimaluri struqturis mqone formularia. igi qvemoT CamoTvlil ramdenime mizans isaxavs:15 · TiToeul firmaze moagrovos informacia: rodidan moqmedebs, dasaqmebulTa raodenoba, dasaqmebulTa unari da kvalifikacia, saboloo produqti, informacia eqsportsa da momaragebis qselze da a.S.; · Seityos, mewarme sakuTar teritoriaze ras miiCnevs ZiriTad Zlier da sust mxared, SesaZleblobad da saSiSroebad; · Seicnos is problemebi, romelsac mewarme qalaqisa da sxva donis mTavrobis moxelesTan urTierTobis dros awydeba; · daadginos aeg-is strategiaSi firmebis potenciuri wvlili da biznesis moTxovnebi; · biznesis adgilobriv garemosTan iseTi kontaqtis damyareba, romelic aeg- sTan maT mudmiv kontaqts ganapirobebs. am kvlevis Catarebis dros aucileblad unda gaviTvaliswinoT faqti, rom am kvlevas ormxrivi Sedegi unda hqondes: misiT unda isargeblos erTi mxriv kvlevis Camtarebelma, meore mxriv mewarmem. roca firmebi Tavis problemebs gagviziareben da winadadebebs SemogvTavazeben, maT didi yuradRebiT unda movusminoT da SeZlebisdagvarad unda gaviTvaliswinoT. monacemebis Segrovebis Semdeg umTavres problemebTan dakavSirebuli gegma unda SevimuSaoT. Cveulebisamebr es sakmaod rTuli da mniSvnelovani saqmea. amitomac praqtika gviCvenebs, rom es nabiji rac SeiZleba swrafad unda gadavdgaT. imdenad, ramdenadac es procesi mravalseqtorulia, masSi yvela ganyofilebis CarTva da maTi TanamSromlobisaken waxaliseba dasawyisSive unda vecadoT. maSin, roca qalaqis meriis jgufi biznesis garemos gasajansaRebeli nabijebis danergvas daiwyebs, maT sxva donis mTavrobebis doneze analogiuri saqmianobis mxardaWeris meti Sansi eqnebaT. am procesis mizani procedurebisa da regulirebis uaryofa ki ar aris, aramed kargi da warmatebuli procedurebisa da wesebis danergvaa. firmis Seqmnis maregulirebeli wesebis Sefasebis magaliTi dro xarjebi procedura raodenoba (dReebis (USD) raodenoba) Semowmdes firmis saxeli 1 5 5 dakonkretdes registraciis 2 2 0 gadasaxadebi savaWro reestrSi gakeTdes 3 3 15 registracia daregistrirdes, rogorc federaluri gadasaxadis 4 10 0 gadamxdeli daregistrirdes, rogorc regionaluri gadasaxadis 5 7 0 gadamxdeli 14 ixileT: ,,Decent Work and the Informal Economy" - es angariSi 2002 wlis ivnisSi JenevaSi Sromis saerTaSiroso 90-e sesiaze iqna wardgenili. misi V nawili ganTavsebulia misamarTze http://www.ilo.org/public/english/bureau/integration/informal/publicat.html 15 adgilobrivi biznesgaremos umartivesi anketis magaliTi am saxelmZRvanelos magaliTebis seqciaSia mocemuli. misi mizani is ki ar aris, rom Cven firmebze informacia movagrovoT, aramed gavigoT firmebi maT yoveldRiur garemoze ras fiqroben, ra uaryofiT da dadebiT mxareebs miuTiTeben da a.S. regionis mTavrobisagan miRebuli 6 5 5 uflebis dabeWdili versiis gacema qalaqis gadasaxadebis gadamxdelTa 7 2 0 reestrSi registracia dakonkretdes qalaqis gadasaxadebis gadamxdelTa 8 1 120 reestrSi Caweris gadasaxdeli sagadasaxado xelisuflebis mier gacemuli dokumentebis dabeWdili 9 10 0 versiis gacema safirmo faqturis miReba 10 5 180 mewarmeobis uflebis misaRebi 11 90 0 daskvnis Cabareba qalaqis inspeqciaze daqvemdebareba 12 15 0 TanamSromlebis socialuri 13 10 0 dazRvevisaTvis angariSis gaxsna saTanado instanciis informireba TanamSromlebis socialuri 14 5 0 dazRvevis Taobaze Sromis saministros informireba 15 15 0 jami: 15 185 320 cxrili 2.1 firmis Seqmnis kanonebis Sefasebis magaliTi biznesgaremos Sesafasebeli instrumenti 2004 wlis samewarmeo saqmianoba: msoflio bankis jgufis gamoqveynebuli wliuri angariSis pirveli seria, romelic 130-ze meti qveynis ekonomikuri saqmianobis warmarTvis kanonebis raodenobriv suraTs aSuqebs, kanonebis gagebas eZRvneba. angariSi biznesis ganviTarebaze gavlenis mqone kanonebis gagebis meTodologiis saintereso da gamosadegi magaliTebia warmodgenili. aseve mocemulia kiTxva-pasuxis servisi: http://rru.worldbank.org/doingbusiness/ cxrili 2.2 biznesisadmi keTilganwyobili garemos analizis instrumentebi me-2 etapi: Sesagrovebel monacemTa kategoriis dadgena Sesagrovebeli monacemebis kategoriis gansazRvrisas, mxedvelobaSi unda miviRoT Segrovebis etapze arsebuli faqtorebi: · kvlevisaTvis saWiro monacemebis raoba da maTi detaluroba; · axali monacemebis Segrovebis simartive; · am monacemebis mopovebis xarjebi droisa da Sromis danaxarjebis gaTvaliswinebiT; · aeg-is strategiis miznebisaTvis am monacemebis gaanalizebis saSualeba da maTi Sedegianoba; · informaciis praqtikuli mniSvneloba. SesaZloa, aeg-isaTvis Segrovili monacemebis Sedegebi moxeleebma sazogado cnobierebis asamaRleblad da aeg-is miznebisa da davalebebis gacnobierebisaTvis gamoiyenos. aeg-isTan dakavSirebuli informacia adgilobrivi ekonomikis Sesaxeb monacemebis Segrovebisa da maTi gaanalizebis mizezebi: demografiuli informacia · informacia populaciaze qalaqis demografiuli profilis, misi socialuri moTxovnebis da mimdinare da mosalodneli tendenciebis gacnobis safuZvelia; · demografiuli monacemebis detaluroba saSualebas gvaZlevs, adgilobriv ekonomikaze zemoqmedi uSualo faqtorebi SevicnoT (mag.: sqesis aspeqti, dasaqmebis profili, ganaTlebis done da situacia, arsebuli adamianuri resursebi da maTi kvalifikaciis done gavigoT da a.S.; · sazogadoebis demografiuli suraTi aeg-is proeqtebisa da programebis Sedegebis amosavali punqtis gansazRvras uzrunvelyofs16. amas gansakuTrebuli mniSvneloba aeg-is Sedegebis Sefasebisa da monitoringis dros aqvs; aseve aeg-is konkretuli iniciativebis jamuri faseulobis17 gansazRvrisas. ekonomikuri informacia · es informacia adgilobrivi ekonomikis struqturaze, mis Taviseburebebsa da arsze codnas uzrunvelyofs; · ekonomikuri informaciis calkeuli seqtoris mixedviT warmodgena arsebuli situaciis urTierTkavSirisa da TanamSromlobis suraTs iZleva. aSuqebs im seqtorebs, romlebic situacias Tavs kargad an cudad arTmeven; dagvanaxebs Tu romel biznesaqtiurobas aqvs Sansi; aseve gvaCvenebs adgilobrivi produqciuli qselis saerTo produqtiul jamur faseulobas; · Sromis bazris Sesaxeb informaciis Segroveba muSaxelis samuSao profilis Seqmnis saSualebas gvaZlevs: Sromis bazarze ra tipis kvalifikacia arsebobs, ra kvalifikaciis xalxi gvaklia, sazogadoebaSi romeli kvalifikacia qreba da adgilobrivi ekonomikis ganviTareba ra gziT midis. aseTi informaciis damsaxurebiT Sromis bazris moTxovnebis, Sromis bazarze adgilis damkvidrebis barierebisa da samsaxuris povnis Sansis, dasaqmebis potenciuri programebisa da mrewvelobis perspeqtiuli dargebis gansazRvris saSualebas gvaZlevs. Sromis bazarze Segrovili statistikis saTanado analizi aseve migvaniSnebs im sivrciT teritoriebze, sadac mosaxleobis gadaadgileba unda wavaxalisoT. am monacemebis safuZvelze aseve SesaZlebelia adamianebis is jgufebi ganisazRvros, romlebsac samuSao ara aqvT da SemdgomSi aeg-is am mimarTulebiT orientacia movaxdinoT; · aralegaluri seqtoris xasiaTisa da zomis gansazRvras adgilobrivi ekonomikis fundamenturi suraTis da realuri meqanizmebis SecnobisaTvis uaRresad didi mniSvneloba aqvs (aq mis rols veraferi ver Secvlis). aucileblad unda gavigoT, Tu rogoria aralegaluri ekonomikis wili saerTo ekonomikaSi; ra akavSirebs am or ekonomikas ­ legaluris da aralegalurs. unda davadginoT, Tu rogor unda SevuwyoT xeli legaluri produqtiulobis gazrdas. informacia biznesis ganviTarebis xelSemwyob garemoze · informacia biznesis garemoze municipalitetisa da qalaqis moxeleebis muSaobis xarisxze migvaniSnebs: e.i. rogor exmarebian isini legaluri da aralegaluri seqtoris mewarmeebs, an maT xels uSlian biznesis ganviTarebaSi; · es informacia mewarmeobis warmatebis an warumateblobis meqanizmebis gagebas da im firmebis miniSnebas uzrunvelyofs, romlebmac garkveul teritoriaze Tavisi saqmianoba wamoiwyes; SesaZlebels xdis gavigoT, Tu swored ,,aq" ratom amjobines maT sakuTari saqmianobis dawyeba (anu lokalizaciis realuri faqtorebi). es informacia aseve dagvanaxebs, Tu rogor afasebs / xedavs / aRiTqvams firma qalaqis xelisuflebas, rogorc mewarmeobis xelSemwyobs, Tu rogorc ganviTarebis bariers. es monacemebi gvaCvenebs mcire da saSualo firmebis da biznesis ganviTarebis xelSemwyobi saagentoebis raodenobas da maT raobas, aseve maT efeqturobas: axali firmebis Seqmna da axali/Zveli sawarmoebis saqmianobis ganviTarebis waxaliseba, damokidebuleba samsaxuris mimwodebelsa da dasaqmebuls Soris, arsebuli programebi, adgilobrivi kanonmdebloba, romelsac firmebis/biznesis arsebobasa da ekonomikuri saqmianobis ganviTarebaze aqvs 16arsebuli situacia. 17,,jamuri faseuloba" gansazRvravs im Sedegebs, romlebsac adgili aqvT iseTi Sedegebis gverdiT, romlebic aeg- is gareSec iCenda Tavs. gavlena (mravali investicia Sromisa da saqmianobis warmarTvis adgilobriv xarjebzea damokidebuli; zog qalaqSi saqmianobis wamowyebisaTvis saWiro dro da xarjebi ufro didia, vidre sxvagan); · biznesis garemos kvlevis anketa gvamcnobs an SesaZlebels xdis ganvsazRvroT, rogoria adgilobrivi mewarmeebis azri da maTi kmayofilebis done; yovelive es qalaqs dasaxvewi an gasajansaRebeli sferoebis miniSnebaSi exmareba da mas biznesisaTvis ukeTesi klimatis Seqmnis saSualebas aZlevs. myari infrastruqtura · informacia satransporto, telekomunikaciis, gazgayvanilobis, wyalgayvanilobis, kanalizaciisa da eleqtrogayvanilobis qselis mdgomareobasa da mis xarisxze. es informacia arsebuli da momavali "TeTri laqebis", infrastruqturis moTxovnebze da adgilobrivi ekonomikis ganviTarebis farglebSi infrastruqturaSi prioritetebis miTiTebaSi gvexmareba. regionaluri, qveynisa da saerTaSoriso informacia · regionaluri, qveynisa da saerTaSoriso informaciis analizi bazris miTiTebas da axali Sansebis aRmoCenas emsaxureba (mag.: eqsporti, fuladi gadaricxvebis moZraoba, seqtoruli kavSirebi, turizmis mxardaWera); · ekonomikuri urTierTkavSiris gansazRvra im saqmianobis miniSnebas amartivebs, romelic adgilobrivi ekonomikis gareT Seqmnili faseulobis generatoria. swored aseTi formiT SegviZlia adgilobrivi ekonomikis farglebSi sabrunavi saxsrebis fondis (Seqmna da misi) gaZliereba; Semdeg ki misi saSualebiT axali samuSao adgilebisa da adgilobrivi firmebis gaZlierebaa SesaZlebeli (mag., radgan adgilobriv mosaxleobas sakuTar bazarze ar SeuZlia ipovos misTvis sasurveli produqti, igi sxva qalaqis maRaziebSi yidulobs saqonels); · zogierTi, gansakuTrebiT eqsportis zonaSi mdebare didi qalaqi, sxva qveynebis regionebTan mWidro kavSiriT xasiaTdeba. qalaqebs SesaZloa aseve mWidro kavSiri hqondeT sxva did an mcire qalaqebTan. nebismier SemTxvevaSi, aucileblad unda davfiqrdeT imaze, Tu qalaqebs, firmebsa da adamianebs Soris funqciuri kavSiridan adgilobrivi TanamSromlobis ganviTarebisaTvis ra sasargeblo Sedegis miReba SegviZlia da am kavSirebma adgilobrivi donis TanamSromloba rogor SeiZleba waaxalisos. cxrili 2.3 TiToeuli zemoT aRwerili kategoriis farglebSi Sesagrovebeli informaciis CamonaTvals warmogvidgens. informacia adgilobrivi ekonomikis ganviTarebis fonze demografiuli populacia: raodenoba, asakobrivi struqtura, zrdis monacemebi maCvenebeli, mimarTulebis prognozi, saojaxo meurneobis saSualo sidide da a.S. dasaqmeba mrewvelobis dargebis mixedviT (regionaluri, qveynis masStabiT, droSi cvlilebebi). dasaqmebulTa da umuSevarTa asakobrivi da kvalificiuri struqtura. qalebisa da mamakacebisaTvis, aseve srul da naxevar Statze dasaqmebulebis mixedviT: kviris saSualo mTliani Semosavali. aralegalur ekonomikaSi dasaqmebulTa Sesaxeb: statistikuri da nebismieri tipis monacemebi. skolebis raodenoba da maTi raoba, srul Statze momuSave maswavleblebi da klasSi moswavleebis raodenoba. profesiuli teqnikumebi da umaRlesi saswavleblebi: moswavleebisa. studentebis raodenoba. ganaTlebis done ­ kategoria da statistika, qveynis sxva dasaxlebul punqtebTan/regionebTan Sedareba. xelmisawvdomi saswavlo kursebi: raodenoba, raoba, teqnikuri TanamSromlebisa da saswavlad mosuli pirebis asakobrivi jgufebi da kvalifikacia; maTi unaris/kvalifikaciis Sefaseba; garkveul profesiebze zomaze metad moTxovna da "TeTri laqebi". ekonomikuri firmebis raodenoba da zoma seqtorebis mixedviT; dasaqmebulTa monacemebi raodenoba sruli Statis mixedviT; bolo periodSi gauqmebuli firmebis raodenoba da raoba sididis, seqtorisa da TariRis mixedviT; axalSeqmnili firmebis raodenoba, zoma, seqtori, saqmianobis forma, eqsporti da a.S. Sesyiduli/daqiravebuli samrewvelo momsaxurebis farTobis/obieqtis fasi sididis mixedviT; Tavisufali samrewvelo da savaWro farTobis maCveneblebi zomis, mdebareobis maCveneblebis mixedviT. statistikuri monacemebi sazRvao, sarkinigzo, sahaero satvirTo da samgzavro transportze; aralegaluri sawarmoebis raodenoba. biznesis garemo sirTuleebi da SezRudvebi da maTi daZlevis formebi; mewarmeobis xelSemwyobi organizaciebis arseboba (mag.: savaWro palata, gamyidvelTa gaerTianeba da a.S.). qalaqis mTavrobis mier mewarmeobis ganviTarebis xelSewyoba da waxaliseba ­ SeTavazebuli momsaxureba, subsidiebi da a.S. adgilobrivi mTavrobis mier ekonomikuri ganviTarebis waxalisebis unari; dafinansebis xelmisawvdomoba. myari sameurneo saqmianobisaTvis gamiznul farTobze/ teritoriaze infrastruqtura wyalgayvanilobis, kanalizaciis, eleqtrogayvanilobis infrastruqturis xelmisawvdomoba; Sefaseba imisa, Tu samewarmeo saqmianobisaTvis ramdenad xelmisawvdomia teritoriebi, uZravi qoneba, saofise farTobi. im gzebisa da sxva sagzao elementebis xarisxi, romlebic uaxloes bazarTan kavSirs uzrunvelyofen. regionaluri da adgilobrivi ekonomikis farglebSi ras akeTeben mezobeli qveynis qalaqebi. informacia ra formiT ejibrebian erTmaneTs mezobeli qalaqebi. ra formiT TanamSromloben erTmaneTTan mezobeli qalaqebi, an ra formiT SeuZliaT, iTanamSromlon. ra xdeba qveynis doneze. qveynis doneze xelmisawvdomi Sansebi da SesaZleblobebi. is ZiriTadi saerTaSoriso da globaluri mimarTulebebi, romlebsac SesaZloa gavlena hqondeT adgilobriv teritoriaze. regionis mTavrobis mier danaxuli Sansebi da saSiSroebebi. cxrili 2.3 informacia adgilobrivi ekonomikis ganviTarebaze me-3 etapi: xelmisawvdomi monacemebis auditis Catareba; ararsebuli monacemebis analizi da monacemebis moZieba adgilobrivi ekonomikis Sefaseba strategiuli mniSvnelobis informaciis jer mogrovebas da mere gaanalizebas moiTxovs. winaswari Sefasebis safuZvelze jer xarisxobrivi da raodenobrivi informaciis wyaroebi, produqciis struqtura da gezi, dasaqmeba, kvalifikacia da aeg-is sxva resursebi unda ganisazRvros, Semdeg ki ­ winaswar gansazRvrul CamonaTvalSi ­ ararsebuli informacia unda mieTiTos. adgilobrivi ekonomikis safuZvlianma da xarisxobrivma Sefasebam winaswar miTiTebuli ararsebuli informaciis mier Seqmnili laqa unda Seavsos da aeg-is ganviTarebis strategiis warmatebis safuZveli gaxdes. es informaciebi adgilobrivi teritoriis ekonomikuri bazis gamaZlierebel proeqtebsa da programebs unda gansazRvravdes. adgilobrivi ekonomikis Sefasebis gzaze pirveli safexuri informaciis mogrovebaa. aq ramdenime instrumentis sargeblobaa SesaZlebeli. SWOT analizi erT-erTi yvelaze gavrcelebuli meTodia (Zlieri mxareebi, susti mxareebi, SesaZleblobebi da saSiSroeba). igi ZiriTadad teritoriis konkurentunarianobis Sesafaseblad gamoiyeneba18 (cxrili 2.4). Sefasebam sajaro, kerZo da arasamTavrebo seqtorebi da institucionaluri potenciali unda daadginos; aseve arsebuli da axali xarisxobrivi da raodenobrivi monacemebis mogroveba da maTi gaanalizeba unda gaiTvaliswinos. gadamwyveti mniSvneloba codnis marTvis iseTi efeqturi sistemis Seqmnas aqvs, romelic dResdReobiT mogrovili masalis sistemaSi moyvanis (daxarisxebis) saSualebas iZleva, momavalSi ki ­ monitoringisaTvis, Sefasebis Casatareblad da monacemebis gasavrceleblad gamodgeba. informaciis mogroveba SesaZlebelia sakmaod Zviri dajdes da didi droc dasWirdes ­ amitomac igi kargad unda daigegmos. raodenobrivi monacemebis Segrovebaze kompleqsurma midgomam SesaZlebeli aeg-is mTeli biujeti daikavos. Cveulebisamebr warmatebuli da Zlieri qalaqebi informaciis raodenobisa da xarisxis strategiul da novatorul models mimarTaven; aseve maTi Segrovebis tradiciul meTodebsac iyeneben. monacemebis Segrovebis dros kargad unda gaviazroT, es monacemebi risTvis da rogor gamoviyenoT; ra roli ekisreba am monacemebs adgilobrivi ekonomikis SefasebaSi. cxrili 2.4 monacemebis mogroveba aucilebelia rogorc xarisxobrivi, ise raodenobrivi monacemebi. mxolod raodenobriv monacemebze dayrdnobam SesaZloa adgilobrivi ekonomikis mniSvnelovani aspeqtebi dakargos da aeg-isa da firmebis ganviTarebis xelovnuri barieri Seqmnas. xarisxobrivi meTodebi ­ magaliTad fokusjgufebi, komesantTa kavSirebisa da mewarmeTa, biznesgaerTianebebis, firmebis da sajaro seqtoris liderebis anketuri kvleva ­ ZiriTadi beneficiantis azrze dafuZnebul adgilobrivi ekonomikis Sefasebis mniSvnelovan meTodebs gvTavazobs; anketuri kvleva xSirad finansuri TvalsazrisiT sakmaod efeqturi meTodia ­ gansakuTrebiT maSin, roca adgilobrivi ekonomikuri monacemebi ar arsebobs an xelmiuwvdomelia. monacemebis Segrovebisa da gaanalizebis zedamxedvel organoSi dainteresebulTa mxardaWeram SesaZloa maTi mTel procesSi CarTva da maTi ndoba ganapirobos. monacemebis moZiebis winsvla informaciis gavrceleba da am monacemebis irgvliv diskusiebis gamarTva saerTo xedvis Camoyalibebis procesis erT-erTi ZiriTadi elementia. Tumca es Zalian rTuli da droSi gawelili procesia, mainc xazgasmiT unda aRiniSnos, rom saerTo xedva da yvela dainteresebuls Soris konsensusi mxolod maSin aris srulfasovani, roca dainteresebulebi procesSi dasawyisidanve arian CarTulebi. me-4 etapi: ararsebuli monacemebis SevsebisaTvis saWiro gegmis damuSaveba arasrulyofili an ararsebuli informaciiT gamowveuli problemis gadasaWrelad, ganyofilebaTSorisma jgufma ekonomikuri ganviTarebis ganmapirobebeli sakanonmdeblo, ekonomikuri da biurokratiuli pirobebis auditi unda Caataros. adgilobriv ekonomikaSi ekonomikuri ganviTarebis ganmsazRvreli wesebisa da procedurebis dadgenisa da gaanalizebis ZiriTadi elementi biznesmenebis azris kvlevaa. kvlevis Casatarebeli anketa optimaluri kiTxvebis momcveli konkretuli formulari unda iyos. anketis mizani ramdenime Sedegis miRwevaa: · TiToeul firmaze informaciis mogroveba: firma rodidan moqmedebs, dasaqmebulTa raodenoba, dasaqmebulTa unari da kvalifikacia, warmoebuli produqti, informacia eqsportsa da momaragebis qselze da a.S.; · dadgena imisa, Tu mewarmeebi ras miiCneven sakuTari saqmianobis Zlier da sust mxared, SesaZleblobad da saSiSroebad; 18 ixileT: dasaxlebuli punqtis Ballymena-s adgilobrivi ekonomikuri ganviTarebis 2000-2006 w.w. programa "gawonasworebuli keTildReobis Seneba" Catarebuli SWOT meTodis magaliTi http://www.ballymena.gov.uk/downloads/econ%20dev%20strategy.pdf · mewarmeebsa da qalaqis da sxva donis mTavrobebs Soris urTierTobaSi arsebuli problemebis Secnoba; · biznesis moTxovnebisa da aeg-is strategiaSi firmebis potenciuri wilis dadgena; · aeg-is jgufsa da biznesis adgilobriv garemos Soris mudmivi kontaqtis damkvidreba. kvlevis Catarebis dros aucileblad unda gaviTvaliswinoT is faqti, rom am kvlevas ormxrivi Sedegi unda hqondes: misiT unda isargeblos erTi mxriv, kvlevis Camtarebelma, meore mxriv mewarmem. roca firmebi Tavis problemebs gagviziareben da winadadebebs SemogvTavazeben, maT didi yuradRebiT unda movusminoT da am problemebis gadaWra da winadadebebis SeZlebisdagvarad ganxorcieleba unda movaxdinoT. ganxiluli informaciis raobis miuxedavad, legaluri da aralegaluri seqtoris warmomadgenlebi Tavs usafrTxod unda grZnobdnen da maT iuridiuli pasuxismgebloba ar unda moeTxovoT. informaciis Semowmebisa da anketuri kvlevis analizis gaRrmavebisaTvis fokusjgufebs didi mniSvneloba aqvT. magaliTad, aseTma analizma SesaZloa friad mniSvnelovani sakiTxi gamoamJRavnos: direqtorebi da firmis mepatroneebi konkretul dargSi kvalificiuri muSaxelis kriziss ganicdian! deficituri kvalifikaciis Temaze kargi iqneba mniSvnelovani firmebis, aeg-is jgufis da adgilobrivi saganmanaTleblo organizaciebisa da umaRlesi skolebis warmomadgenlebiT dakompleqtebuli fokusjgufis Camoyalibeba. institucionaluri Sefaseba: adgilobrivi ekonomikis ganviTarebis erT-erTi ZiriTadi piroba adgilobrivi institutebis xarisxia. es ara marto momsaxurebis miwodebis xarisxsa da adgilobrivi ekonomikis regulirebaze pasuxismgebel qalaqis mTavrobis instituts, aramed kerZo da arasamTavrebo seqtoris warmomadgenlebsac Seexeba. aeg-is procesSi saTanado da swori gadawyvetilebebisa da warmatebuli saqmianobis wamowyebis perspeqtividan adgilobrivi ekonomikis ganviTarebaSi monawile ZiriTadi institutebis potencials, Sromisa da marTvis xarisxs sul ufro didi mniSvneloba eniWeba. aseTi procesi ,,institucionalurobis Sefasebis" saxelwodebiT aris cnobili (cxrili 2.5). institucionalurobis Sefasebis ramdenime tipi arsebobs: (a) institucionaluri potencialis gamaZlierebeli Sida da gare faqtorebis yovelmxrivi analizi; (b) konkretuli problemis gadaWris meTodi ­ pasuxs iZleva kiTxvaze: ra unda vqna imisaTvis, rom institucionaluri modeli miTiTebuli problemebisagan ganTavisufldes. mxareebis TanamSromlobis Sedegad SesaZloa institucionaluri Sefaseba gare da Sida konsultantebis TanxlebiT Catardes. gamocdili gare konsultantis daqiraveba meriaSi saTanado kompetenciis uqonlobis, TanamSromlebis aradispoziciurobis SemTxvevaSi xdeba; gare Sefaseba aucilebelia maSinac, roca subieqturi midgomis an interesis konfliqtis saSiSroebaa. gare konsultanti gaanalizebs Sida da gare institucionalur garemos da daskvnebis CamonaTvals moamzadebs. institucionalurobis Sefasebis instrumentebi INCHS: sajaro organizaciebis partnioruli Sefasebis saxelmZRvanelo. es saxelmZRvanelo sajaro momsaxurebis miwodebis xarisxze pasuxismgebeli saagentoebis da mTavrobis yoveldRiuri samuSaos Sedegianobisa da efeqturobis gaanalizebis mizniT Seiqmna. saxelmZRvanelo institucialurobis Sefasebisadmi partniorul midgomas gvTavazobs. http://www.unchs.org/unchs1/llm/word/books/collaborativeorg.do cxrili 2.5 institucionaluri Sefaseba ,,institucionalurobis partnioruli Sefasebis" mTel procesSi CarTulni arian is pirebi, romlebic Sefasebas eqvemdebarebian. isini proeqtis SeqmnaSi, monacemebis Segrovebasa da Sedegebis gadasinjvaSi monawileoben. gare eqspertis roli miTiTebebis micemasa da moderatorobaSia. daskvnebs Tavad TanamSromlebi akeTeben. gamocdileba uCvenebs, rom procesis monawile Sefasebas eCveva da mas sul ufro did mniSvnelobas aniWebs. aseve izrdeba procesis gamWvirvaloba da detaluroba, aqedan gamomdinare ki monawileebi mis mimarT ndobiT aRiWurvebian. procesis xasiaTis gamo, monawileebi sul ufro xSirad uWeren mxars im cvlilebebs, romlebic maTi Sromis xarisxs aumjobesebs. aseTi midgoma Sefasebis xarjebs sagrZnoblad amcirebs, radgan TanamSromlebi saqmis umetes nawils Tavad asruleben da amitomac gare gamocdili konsultantebis jgufis daqiravebis saWiroeba aRar aris. partnioruli institucionaluri Sefasebis procesSi Semdegi fazebi gamoiyofa: institucionaluri Sefasebis dagegmva faza nabijebi faza 1- Sefasebis iqmneba Semfasebeli jgufi, romelic erToblivad li procesis aproeqtebs organizaciis Sefasebis process da mis daproeqteba da mimdinareobas aTanxmebs. SeTanxmeba faza me-2 informaciis TanamSromlebTan, maT ufrosebTan da direqtorebTan mogroveba jgufuri diskusiis da gamokiTxvis saSualebiT mimdinareobs miwodebuli produqtisa da momsaxurebis xarisxis Sefaseba. TanamSromlebi ara marto sakuTar, aramed organizaciaSi arsebul sxva tipis momsaxurebis mimwodebel danarCen ganyofilebasac afaseben. Sefasebis meore etapi dawesebulebis "klientebis" TandaswrebiT xdeba; am etapis mizani momxmareblis miwodebuli produqtiT / momsaxurebiT dakmayofilebis xarisxis Sefasebaa. am etapze zogi momxmareblis gamokiTxva da anketuri kvleva tardeba. faza me-3 informaciis dasawyisSi mogrovili informacia or kategoriad analizi fasdeba: ,,damakmayofilebeli" da ,,gaumjobesebas moiTxovs". SemdgomSi es masala Semfasebeli jgufis da im ganyofilebis diskusiis sagani xdeba, romel ganyofilebasac kvleva Seexeboda. faza me-4 gamajansaRebeli TiToeulma ganyofilebam is nabiji unda SesTavazos, nabijebis romelic Sida da gare kmayofilebis donis dadgena asamaRleblad aris aucilebeli. Semdeg am winadadebebs Semfasebeli jgufi aanalizebs. faza me-5 raportebiT Semfasebeli jgufi procesisa da institucionaluri angariSgeba Sefasebis Semajamebel raports amzadebs. raporti im detalur da realur nabijebs moicavs, romelic institutis muSaobis xarisxis gaumjobesebisaTvis aris aucilebeli. cxrili 2.6 institucionaluri Sefasebis instrumentebis dagegmva me-5 etapi: monacemebis analizi da adgilobrivi ekonomikis Sefaseba informaciis analizi mogrovili informacia qalaqis ekonomikuri mdgomareobis Sefasebis safuZvelia. optimaluri mdgomareobaa, roca SefasebaSi aeg-is gamocdili eqsperti monawileobs. da mainc, yvelaze mTavaria sxvadasxva interesis jgufebisagan Semdgari mrCevelTa Suamavali organos (maqsimum 6 kaci) saSualebiT dainteresebulTa azris gaTvaliswineba. mrCevelTa jgufma Sedegebi konsultantTan unda gaanalizos da ganixilos; garda amisa, am jgufma Sedegebi danarCen dainteresebulebs unda gaacnos. maT aseve iseTi programebi da proeqtebi unda SesTavazos, romelTa ganxorcieleba aucilebelic aris da SesaZlebelic. informaciis gasaanalizeblad sxvadasxva instrumentiT sargeblobaa SesaZlebeli. erT-erTi maTgani SWOT analizia (Zlieri mxareebis, susti mxareebis, SesaZleblobisa da saSiSroebis analizi). SWOT strategiul dagegmvaSi yvelaze xSirad gamoyenebuli instrumentia. misi amocanaa Sida da gare faqtorebis iseTi restruqturizacia, romelic ganviTarebaSi exmareba an bariers warmoadgens. qalaqis ekonomikuri mdgomareobis SWOT analizi koncentracias sust da Zlier mxareebze da SesaZleblobebsa da saSiSroebaze akeTebs. igi gvexmareba imis dadgenaSi, Tu raze unda gaakeTos strategiam koncentracia (cxrili 2.7). optimaluria, roca SWOT analizis yvela komponents prioritetis roli eniWeba; maSinac ki, roca prioritets formaluri xasiaTi aqvs. unda gvaxsovdes, rom gaanalizebuli monacemebis ­ biznesis garemo, qalaqis institucionalurobis Sefaseba, konsultaciebis dros gamoTqmuli SeniSvnebi ­ Sedegebis gaTvaliswineba aucilebelia. SWOT analizi Zlieri mxareebisa da SesaZleblobebis gaTvaliswinebiT, susti mxareebisa da saSiSroebis minimalizaciis kuTxiT, strategiis Camoyalibebis procesSi, adgilobrivi ekonomikis sxvadasxva Sedegebis Sejerebis kargi instrumentia. amitomac problemebis prioritetulobas imisda mixedviT, Tu procesis adgilobrivma monawileebma romeli prioriteti unda gadaWran da romeli scildeba maTi kompetenciis sferos (mag., valutis kursi), didi mniSvneloba aqvs. Zlieri mxareebi susti mxareebi 1. xelsayreli geografiuli mdebareoba, 1. sivrciTi ekonomikis ararsebobis gamo kargi samanqano da sarkinigzo mdebareoba, aralegalurad aSenebuli obieqtebis regionis mTavar avtostradaze mzardi raodenoba; amis gamo SeuZlebelia mdebareoba samrewvelo da sabinao mSeneblobisa da 2. iseT or sasazRvro punqtTan axlo ekonomikuri aqtiurobisaTvis mdebareoba, romeli punqtidanac qveyanaSi teritoriebis gamoyofa. Semotanili importuli produqtis 60% 2. mewarmeobis ganviTarebisaTvis qalaqis modis. arasakmarisi biujeti da arasaTanado 3. samSeneblo bunebrivi resursebiT potenciali. mdidari teritoria. 3. investiciebis ganviTarebisaTvis 4. axalgazrda da ganaTlebuli Seuferebeli garemo. mosaxleoba (mosaxleobis umravlesoba 30 4. mdinareebis susti infrastruqtura ­ welze naklebi asakisaa, romelTa wyalgayvanilobis, kanalizaciisa da umravlesobas saSualo specialuri energetikis momsaxurebis sferoSi xSiri ganaTleba aqvs). avariebi. 5. mTis turizmisa da soflis 5. irigaciis arasaTanado sistema ver meurneobisaTvis Sesaferisi geografiuli emsaxureba saxnav miwebs. da klimaturi pirobebi (ori mdinare 6. ar arsebobs adgilobrivi glexebis wylis sakmarisi raodenobiT amaragebs). ekonomikis xelSemwyobi sistema 6. sajaro da kerZo seqtors Soris kargi damokidebuleba. 7. adgilobrivi sainJinro da metalurgiuli - patara, rentabeluri firmebiT mdidari teritoria. SesaZleblobebi saSiSroeba 1. didi emigracia investiciuri 1. mezobeli qalaqebis mTavrobasTan kapitalis mozidvis Sanss iZleva. TanamSromlobis uaryofa. 2. adgilobriv kerZo seqtorSi ucxouri 2. maRali gadasaxadebisa da sxvadasxva firmebis investiciebis gaweviT akrZalvebis gamo adgilobrivi biznesis daintereseba. ganviTarebis barierebi. 3. ucxoeli investorebis mier ramdenime 3. biznesi da vaWroba kanonmdeblobis adgilobrivi daketili qarxnis erTi modelis SeTanxmebas ver axerxebs. revitalizacia. 4. privatizaciis procesi Zalian nela 4. sakmarisi wylis resursebi ­ mimdinareobs, amis gamo saxelmwifos irigaciis sistemas aiafebs. kuTvnili qoneba partaxdeba. 5. transsasazRvro TanamSromloba ­ 5. bankebis arasakmarisi raodenoba, Sansia, rom qalaqi Tavisufali vaWrobis adgilobrivi mewarmeebisa da zonad gamocxaddes. glexebisaTvis ar arsebobs bankis 6. metalurgiuli da sainJinro dargis legaluri kreditebi. ganviTareba. cxrili 2.7: SWOT analizis magaliTi. mesame faza: strategiis SemuSaveba mesame faza: strategiis SemuSaveba 1-li etapi: xedvis Camoyalibeba me-2 etapi: zogadi miznebis dasaxva me-3 etapi: konkretuli miznebis gansazRvra me-4 etapi: programebis SemuSaveba me-5 etapi: proeqtebis SerCeva 1-li etapi: xedvis Camoyalibeba xedva dainteresebulTa mier Camoyalibebul qalaqis ekonomikuri momavlis xedvas/koncefcias aRwers. e.i. rogori iqneba qalaqi da misi mosaxleoba momavalSi (Cveulebisamebr 5-8 welSi). miuxedavad imisa, rom SeuZlebelia xedvis srulad Sesruleba, xedvam mosaxleobisTvis ganviTarebis mimarTuleba erTmniSvnelovnad unda gansazRvros. xedvis Camoyalibebis procesi aris, erTi mxriv, SemoqmedebiTi, meores mxriv, realisturi. xedva, adgilobrivi ekonomikuri ganviTarebis Sefasebidan gamomdinare, daskvnebze unda iyos dafuZnebuli da misgan unda gamomdinareobdes. zogadi da konkretuli miznebi, calkeuli nabijebis programebi da proeqtebi swored xedvis fundamentidan momdinareobs. xedva yvela dainteresebulis mier unda SemuSavdes da mas aucileblad yvela maTgani unda eTanxmebodes. mxolod aseTi formiT Camoyalibebuli xedva aris srulfasovani da asrulebs strategiuli dokumentis da dainteresebulTaTvis nebismier, masSi miniSnebuli davalebis gzamkvlevs. bevri qalaqi adgilobrivi ekonomikis Sefasebis Sedegebis wardgenisa da xedvis Camoyalibebis mizniT, konsultaciuri xasiaTis mraval Sexvedras awyobs (cxrili 3.1). ,,2010 wels Cvens qalaqs dinamikuri ganviTarebis momxre da biznesze orientirebuli mTavroba eyoleba; eqneba biznesis ganviTarebisaTvis xelsayreli garemo, romelic mewarmeobis ganviTarebisa da dasaqmebis gazrdis ZiriTadi safuZveli iqneba" cxrili 3.1 aeg-is xedvis magaliTi me-2 etapi: zogadi miznebis dasaxva mTavari miznebi im konkretul Sedegebs mianiSneben, romelTa miRwevac adgilobrivma Temma daisaxa. xedvasTan SedarebiT es miznebi ufro konkretulia, magram maT mainc aRweriTi xasiaTi aqvs. mTavari miznebi, adgilobrivi ekonomikis Sefasebidan gamomdinare, daskvnebTan uSualo kavSirSi unda iyos. warmatebuli praqtika migvaniSnebs, rom eqvsze meti zogadi mizani xarisxianad marTvas aRar eqvemdebareba19. mizani 1- qalaqis mTavrobis iseTi reforma, romelic mas biznesis sferos li moTxovnebze mgrZnobiares gaxdis mizani me- biznesisaTvis miwodebuli momsaxurebis saTanado done da axali / 2 arsebuli firmebis ganviTarebisaTvis saTanado pirobebis Seqmna da maTi ganviTarebis waxaliseba cxrili 3.2 aeg-is zogadi miznebis magaliTi me-3 etapi: konkretuli miznebis gansazRvra 19 ixile: kosovos qalaq Kaçanik aeg-is strategiaSi Camoyalibebuli miznebi http://www.komuna-kacanik.org/en/strategy konkretuli miznebi kidev ufro detaluri da specifikuria. isini aucileblad droSi unda iyos gawerili da gazomvas eqvemdebarebodes. aq miznad adgilobrivi ekonomikis Sefasebis procesSi miniSnebuli Zlieri mxareebis gamoyeneba da saSiSroebis aRmofxvra unda davisaxoT. SMART models daqvemdebarebuli konkretuli miznebi specifikuri aqvs Tu ara mizans konkretul problemasTan kavSiri? (Specific) zogadi SesaZlebelia Tu ara Sesrulebuli miznis Sedegebis gazomva? (Measurable) miRwevadi SesaZlebelia Tu ara am miznis Sesruleba? (Attainable) realisturi gvaqvs Tu ara am miznis SesrulebisaTvis saWiro resursebi? (Realistic) droSi naTelia Tu ara dro, romelic am miznis Sesrulebas gansazRvruli dasWirdeba? (Time bound) ramdenad realuria miznis Sesrulebis TariRi? cxrili 3.3 SMART-is tipis miznebi konkretuli mizani calkeul komponentebad dayofil zogad mizans warmoadgens. mizani 1: qalaqis mTavrobis iseTi reforma, romelic mas biznesis sferos moTxovnebze mgrZnobiares gaxdis. konkretuli mizani biznesis garemoSi mimdinare procesebi, mxareebs Soris 1: urTierTdamokidebuleba da servisi 2006 wlamde ise unda daixvewos, rom azris kvlevam biznesis garemos warmomadgenlebis 90% -is SemTxvevaSi dadebiTi Seafaseba (biznesmenebis kmayofileba) uCvenos. mizani 2: biznesisaTvis miwodebuli momsaxurebis saTanado done da axali / arsebuli firmebis ganviTarebisaTvis saTanado pirobebis Seqmna da maTi ganviTarebis waxaliseba. konkretuli mizani azris kvlevis Sedegebis safuZvelze qalaqis mTavrobis 2: moxeleebis mier adgilobrivi mewarmeobisaTvis miwodebuli momsaxureba 2006 wlamde ise unda daxvewos, rom arsebuli firmebis 80% anketur kvlevaSi maTdami kmayofileba gamoxatos cxrili 3.4 aeg-is zogadi da konkretuli miznebis magaliTi me-4 etapi: programebis SemuSaveba adgilobrivi ekonomikis Sefasebis, xedvis, zogadi da konkretuli miznebis Camoyalibebis Semdeg programebi unda SevarCioT. es programebi strategiis ZiriTadi RerZi, misi dedaboZi unda gaxdes. dRes qalaqebis programebis uaRresad gansxvavebul variantebs mimarTaven. Semdeg gverdebze warmodgenili Sinaarsi qalaqis mier yvelaze xSirad SerCeuli programebis mxolod ramdenime magaliTs uCvenebs. unda iTqvas, rom aq warmodgenili programebi aeg-is praqtikulad SesaZlebel yvela Carevas warmoaCens. droTa ganmavlobaSi qalaqi gamocdilebas iZens da mis mier damuSavebuli programebi da proeqtebi ufro rTuli da mravalaspeqtiani xdeba. xazgasmiT unda aRiniSnos, rom Tumca aq mraval variants aRvwerT, proeqtis SerCeva qalaqSi arsebuli moTxovnebiT da misTvis xelmisawvdomi resursebiT unda iyos ganpirobebuli. imisaTvis, rom davrwmundeT, damuSavebuli strategiis da masSi moyvanili programebis realurobaSi, amisaTvis, pirvel rigSi, myari da msubuqi infrastruqturis ganviTarebis done unda gaviTvaliswinoT. magaliTad, Tu qalaqi ekonomikuri aqtivobisaTvis arasakmarisi raodenobis teritoriebs flobs, maSin qalaqma jer am teritoriebis gamoyofasa da momzadebaze unda gaakeTos yuradRebis koncentracia da ucxouri investorebis mozidvaze muSaoba mxolod amis Semdeg unda daiwyos. roca arsebuli infrastruqtura arasakmarisi da aradamakmayofilebelia, maSin amosaval punqtad iseTi programebi unda miviCnioT, romelic qalaqis xelmZRvanelobas am infrastruqturis eqspluataciaze gaweuli xarjebis srulad dabrunebis saSualebas miscems. an kidev iseTi programebi unda SeirCes, romlebic kerZo infrastruqturis ganviTarebaze akeTebs aqcents. programebi, romlebic ucxouri investiciebis mozidvas isaxavs ­ grZelvadiani unda iyos. garda amisa, maTi dagegmvis dros gansakuTrebuli sifrTxile unda gamoviCinoT. warmatebuli praqtika migvaniSnebs, rom Sesabamisi soliduri kvlevis, soliduri Sedegebis da sworad aRebuli gezis gareSe investiciebis mozidvaze daxarjuli dro da energia, umeteswilad, uSedegoa da mxolod dakargul dros zrdis. ucxouri investiciebis mopovebis mravali warumatebeli da kraxiT damTavrebuli programa arsebobs. es warumatebloba, rogorc ekonomikur, ise finansur kraxs moicavs da igi, rogorc qveynis, ise saerTaSoriso dones Seexeba.20 aeg-is programebis SerCevisas qalaqebi problemebis da SesaZleblobebis farTo speqtrs exebian. amitomac dasaxuli miznebis SerCeva da maTze yuradRebis koncentracia ­ Tumc es praqtikaSi martivi ar aris ­ absolutur prioritetad unda CaiTvalos. axali samuSao adgilebis SeqmnisaTvis saukeTeso saSualeba aeg-is farglebSi iseTi programebis damuSavebaa, romlebic biznesis garemos xarisxs aumjobeseben da mikro, mcire da saSualo zomis mewarmeobis ganviTarebas da maTi firmebis Seqmnas axaliseben da xels uwyoben.21 am SemTxvevaSi SerCeva adgilobrivi ekonomikis Sefasebis Sedegebzea damokidebuli. qalaqebma, romlebic tradiciuli mrewvelobis dacemis gamo problemebis winaSe aRmoCndnen, mocemuli dargis an mrewvelobis asaRorZineblad, qalaqis problemuri raionis/ubnis regeneraciis programebze unda imuSaon. warmatebuli praqtikis kidev sxva magaliTi uCvenebs, rom programis realizacia mxolod maSin unda daviwyoT, roca iseTi realuri da namdvili lideri gamoCndeba, romelsac am programis mxardaWera da misi warmarTva endomeba. lideri SeiZleba nebismieri sferodan iyos: adgilobrivi TviTmmarTvelobidan, kerZo seqtoridan, Temidan an romelime sferodan (mag., kvleviTi an saganmanaTleblo organizaciidan da a.S.). programuli sferoebis ricxvi optimalurad eqvs "ubans" ar unda aRematebodes. sferoebis raodenoba problemebisa raodenobidan ki ar unda gamomdinareobdes, aramed arsebuli saTanado kvalifikaciis adamianur resursebze unda iyos damokidebuli. specialistebis raodenobis da maTi SesaZleblobis gaTvaliswineba aeg-is jgufis muSaobis nayofierebas ganapirobebs (jgufi davalebebiT datvirTuli ar aris da imdeni davaleba aqvs, risi Sesrulebac SeuZlia). yovelive es jgufs prioritetebze yuradRebis koncentraciis saSualebas aZlevs - es ki maTi muSaobis xarisxis pirdapirproporciulia. pirveli programis varianti: adgilobrivi sainvesticio klimatis gaumjobeseba imisaTvis, rom adgilobrivi sainvesticio klimati gavaumjobesoT, pirvel rigSi, arsebuli biznesis garemos Sefaseba unda movaxdinoT. am kvlevis mizania daadginos: qalaqis mTavrobis mier im aspeqtebSi gaweuli saqmianobis Sedegianoba da xarisxi, romeli saqmianobac biznesis garemos Seexeba da romelsac qalaqi akontrolebs. qalaqi biznesis moTxovnebze unda reagirebdes da iseT procedurebs nergavdes, romelic firmis Seqmnas, funqcionirebasa da mis ganviTarebas amartivebs. qalaqma, sxva davalebebs Soris, miznad firmis Seqmnisa da misi warmatebiT ganviTarebaze 20 magaliTisaTvis ixileT: angariSi "CrdiloeT inglisSi mozRvavebuli investiciebi: ar arsebobs kontroli?", romlis avtoric aris: Keith Burge, Economic Research Services Ltd. http://www.ncl.ac.uk/~ncurds/ideas/burge.htm 21 magaliTisTvis ixilieT: programa CARE: sabazro mewarmeobis wamaxalisebeli ekonomikis adgilobrivi analizi http://www.careinternational.org.uk/cgi-bin/display_project_printable.cgi?project_id=69 gavlenis mqone rTuli da CaxlarTuli procedurebisa da kanonebis gamartiveba unda daisaxos. am proeqtebs adgilobriv firmebTan da biznesis sazogadoebebTan urTierTobaSi sajaro xasiaTi unda mieces da gamWvirvale iyos. SesaZloa proeqti moicavdes: teritoriebisa da uZravi qonebis aTvisebis gegmas: registraciisa da miwis marTvis efeqturi sistema uzrunvelyofs firmebis warmomadgenlobisa da maTi saqmianobis lokalizaciis, maT mier miwodebuli produqtis/momsaxurebis ganviTarebas; firmebs miwis Sesyidvis, investiciebis da sakuTari saqmianobis momavlis perspeqtiviT dagegmvisaken ubiZgebs. dagegmarebis, sivrcis aTvisebisa da uZravi qonebis marTvis ganviTarebis programebisa da maTi regeneraciis kontrolis sistemebis gadaxedva da gajansaReba SenebasTan dakavSirebuli xelSekrulebebisa da proeqtebis realizacias aCqarebs. infrastruqturiT uzrunvelyofas da mis Senaxvas: momxmareblis myari infrastruqturiT (gzebi, eleqtroenergia, gazgayvaniloba, wyalgayvaniloba, nagvis gatana, kanalizacia, telekomunikacia) da misi SenaxviT (igulisxmeba: movla da patronoba, konservacia) uzrunvelyofa ­ qalaqis mTavrobis erT-erTi mTavari davalebaa. qalaqs komunaluri momsaxurebis xarisxsa da mis aqtualur mdgomareobaze auditis Catareba da Semdgom im programebisa da proeqtebis SeTavazeba SeuZlia, romlebic adgilobrivi xarisxobrivi standartebis, SeZlebisdagvarad, amaRlebas da aqedan gamomdinare, qalaqSi sainvesticio klimatis gaumjobesebas isaxavs miznad. saqmianobis registracias da uflebis gacemas: momxmareblis regulaciis efeqturi sakanonmdeblo sistemiT da firmis Seqmnis nebarTvis gacemis gamWvirvale kanonebiT uzrunvelyofa firmebs sakuTari ganviTarebis dagegmvis saSualebas aZlevs. ra Tqma unda, firmebs imis garantia unda hqondeT, rom es wesebi: (a) myaria da "xval" axali kanonebi ar gamova, (b) vinme kerZo piris subieqtur nebaze (anu mis "xasiaT-ganwyobaze") ar aris damokidebuli, (g) misiT sargebloba mewarmis nacnobebis wreze ar aris damokidebuli, (d) mas korufcia an araformaluri biznes-damokidebuleba ar exeba. erTi mxriv, gamWvirvale da martivad gasagebi gadasaxadebis fiskaluri kanonebis sistema, meore mxriv ki ­ gadasaxadebis arakorumpirebuli formiT Segrovebis sistema mewarmes kanonis dacvisa da saqmianobis kanonieri formiT warmarTvisaken ubiZgebs. biznesis saqmianobis adgilobrivi standartebis SemoRebas: adgilobrivi firmebis biznesis adgilobrivi standartebis mixedviT moqmedebis waxaliseba biznesis praqtikisa da miRebuli procedurebis xarisxis amaRleba mohyveba. samsaxurSi uSiSroebisa da jandacvis standartebis dacva da mis mimarT mowiweba, TanamSromlis socialuri momsaxurebiT uzrunvelyofa da garemos dacvis standartebis Sesruleba dadebiT Sedegs biznesis mTel garemoze avrcelebs, radgan swored aseT ­ saTanado standartebis ­ garemoSi imuSavebs nebismieri firma. aseTi tipis programebi samuSao drois regulacias, HIV/AIDS profilaqtikur programebs da a.S. Seexeba. samuSao garemos standartebis gaigiveba swored aseTi programebis/proeqtebis damsaxurebaa. Sida saqmianobas da procedurebs: SesaZloa, qalaqebma sakuTari, Sida procedurebis gamajansaRebeli programebi wamoiwyos. xSirad aseTi programa, qalaqis mier miwodebuli momsaxurebis maRali xarisxis fonze, biznesis moqmedebis gaadvilebisaTvis saWiro gankargulebebis CamonaTvalis saxes iRebs. kidev sxva SesaZleblobaa biznesTan dakavSirebuli yvela im proceduris da kanonis publikaciebisa da konsultaciebis sistemis SeqmnisaTvis, romelic qalaqsa da bizness Soris urTierTobis gajansaRebazea mimarTuli (mag., magistratSi ra formiT xdeba mewarmeebis mier Semotanili kiTxvebis, winadadebebisa da sxva biurokratiul sakiTxebTan dakavSirebuli qaRaldebis miReba da saqmis mogvareba). aseve SesaZloa "telefonebis wignis" nairsaxeoba Seiqmnas, sadac sameurneo erTeulebisa da dagegmarebis momsaxurebis ganyofilebebis yvela moxelis gvari, saxeli da kompetenciaa miTiTebuli. aseTi programebi qalaqis mier biznesis ganviTarebis sferoSi gadawyvetilebis miRebis meqanizmebis sajaro forumze gatanasac emsaxureba ­ es ki nepotizmis da subieqturobis albaTobas amcirebs. investiciis xelSewyobas da merketings: xelSewyobisa da markgetingis strategiis damuSavebiT qalaqs SeuZlia sainvesticio klimati mniSvnelovnad gamoasworos, radgan aseTi tipis strategia qalaqSi mimdinare investiciebs axalisebs. cxrili 3.5 programis varianti 1: biznesis tipis saqmianobisaTvis saWiro adgilobrivi klimatis gaumjobeseba meore programis varianti: investicia myar infrastruqturaSi investicia, myar infrastruqturaSi adgilobrivi teritoriis biznesis mimzidvelobis amaRlebis mizniT, biznesis fizikuri garemos gaumjobesebaze gaRebul danaxarjebs niSnavs. am formiT qalaqs arsebuli firmebis SenarCuneba, maTTvis ganviTarebaSi daxmarebis aRmoCena da axali firmebis SeZena SeuZlia. proeqtis magaliTebi: · qalaqis misadgomi gzebis Seneba an ganaxleba; · rkinigzis samgzavro da satvirTo gadazidvis gaumjobeseba; · adgilobrivi aeroportis muSaobis ganviTareba da gaumjobeseba; · adgilobrivi portis ganviTareba da gaumjobeseba; · samrewvelo teritoriebisa da obieqtebis Seneba da ganviTareba an arsebulis revitalizacia; es moicavs saqmianobas xeebis dargvidan dawyebuli samrewvelo teritoriebis kompleqsuri aTvisebiT da teqnologiuri parkiT damTavrebuli; · sasmeli da samrewvelo wylis mimwodebeli wyalgayvanilobis momxmarebelTa raodenobis gazrda; · kanalizaciis qselis Seneba an ganaxleba; · telekomunikaciis qselis Seneba an ganaxleba; · energetikuli qselis Seneba an ganaxleba; · investicia garemos dacvaSi; · kanonis SedarebiT mcire da ufro Zlieri darRvevis SemzRudveli monitoringis sistema. yvela CamoTvlili proeqti sakmaod did finansur xarjebTan aris dakavSirebuli. amitom, SeZlebisdagvarad, maT ganxorcielebaSi Zlieri gare partniori unda CaerTos (e.i. gare organizacia, regionis mTavroba, qveynis mTavroba, kerZo seqtori). Zalian rTuli erTmaneTis mimarT konkurentuli myari infrastruqturis proeqtebis prioritetuloba; mas kidev ufro arTulebs Temis siRatakis maRali done. miuxedavad amisa, aeg-s SeuZlia qalaqs infrastruqturis investiciebis prioritetebis dadgenaSi daexmaros; am daxmarebas igi adgilobrivi moTxovnebis gaTvaliswinebis, investiciis danaxarjis ukugebisa da sxva dafinansebis potenciuri wyaroebis gamoyenebis safuZvelze axdens. aseve SesaZlebelia momsaxurebis miwodebisa da infrastruqturis eqspluataciis farglebSi albaTobiTi sajaro-kerZo partniorobis ganmarteba vcadoT. cxrili 3.6 programis varianti 2: investiciebi strategiul myar infrastruqturaSi mesame programis varianti: investicia biznesis teritoriebsa da obieqtebSi investicia saqmian teritoriebsa da obieqtebSi, maTi atraqciulobis amaRlebis, axali firmebis mozidvisa da arsebulis SenarCunebis mizniT, fizikuri garemos xarisxis amaRlebas emsaxureba. proeqtis magaliTebi: ganadgurebuli teritoriebis revitalizaciis programa: tradiciuli mrewvelobis bevri qarxana/fabrika did teritoriebs da mraval uzarmazar Senobas ikavebda; maTi umravlesoba potenciurad ganadgurebuli da mowamlulia. aseTi teritoriebis revitalizaciis programis pirveli nabiji farTobs mowamvlis sakiTxiT dainteresebas exeba. unda gadavwyvitoT: Rirs Tu ara am teritoriaze arsebuli Senobebisa da konstruqciebis garemonteba, mowamvlis xarisxis gamo, romeli konstruqciebi unda daingres da masTan dakavSirebiT ra tipis programebi unda dainergos. zemoT CamoTvlili davalebebi arc martivia da arc iafi. mowamlul teritorias, adgilobrivi Temis warmomadgenlis garda, arc erTi sakuTari Tavis fasis mcodne investori ar iyidis. amitomac, aeg-is strategiis farglebSi, revitalizaciis kompleqsuri programa unda davamuSaoT. am kompleqsur programaSi iseTi etapebi unda gaviTvaliswinoT, rogoricaa: lokalizaciis winaswari gadaxedva, mowamvlis donis dadgena, sakuTrebis statusis garkveva, revitalizaciis nabijebis prioritetuloba, revitalizaciisaTvis saxsrebis mopoveba, sivrciTi aTvisebis programebis damuSaveba, teritoriis regeneraciaze mimarTuli procedurebis dadgena da amiT regeneraciis procesis waxaliseba. gamouyenebeli Senobebis adaptacia: zog SemTxvevaSi gamouyenebeli farTobi SesaZloa, kerZo an sajaro seqtoris sakuTrebaSi myofi mewarmeobis inkubatorisaTvis movamzadoT. zog SenobaSi SesaZloa, mcire saofise farTobebi gamoiyos. Zalian Znelia istoriuli faseulobis Senobis regeneracia. miuxedavad amisa, unda gvaxsovdes, rom istoriuli da arqiteqturuli faseulobis mqone Senobis regeneracia, miuxedavad misi sirTulisa, Zalian mniSvnelovani saqmea. samrewvelo da savaWro teritoriebis momzadeba: axalSeqmnili an arsebuli da ganviTarebadi firmisaTvis farTobis momzadeba regeneraciis umeteswil programebSi Cndeba. aqedan gamomdinare, farTobis momzadebis procesSi igi ZiriTadi infrastruqturiT aucileblad unda aRiWurvos. uares SemTxvevaSi ZiriTadi infrastruqturis SeqmnisaTvis saWiro mosalodneli xarjebi da masze saWiro dro unda Sefasdes. aseTi tipis saqmianoba sakmaod Zvirad Rirebulia, amitomac igi SeZlebisdagvarad kerZo seqtorTan partnioruli TanamSromlobiT unda ganxorcieldes. Zveli an mitovebuli samrewvelo obieqtebis renovacia: Cveulebisamebr, renovacia strategia im teritoriebzea mimarTuli, romlebic restruqturizaciis an iseTi radikaluri ekonomikuri cvlilebebis Sedegad daziandnen, rogoricaa: mrewvelobis ZiriTadi dargis dacema, ganadgurebuli sasoflo teritoria, maRali xulignobis maCveneblis mqone qalaqis uyuradRebod mitovebuli centri. samrewvelo kompleqsebis, biznes-parkebis an teqnologiuri parkebis mSenebloba: Cveulebisamebr, am tipis saqmianobas kerZo seqtori eweva. miuxedavad amisa, qalaqs ­ masze moTxovnaze miTiTebisa da procedurebis gamartivebis an specialuri SeRavaTebis Seqmnis saSualebis ­ misi inicireba SeuZlia. qalaqis aseTi nabiji momavali investiciisaTvis keTilganwyobil klimats amzadebs. qalaqisaTvis teritoriis momzadebis procesSi myar infrastruqturaSi investicia, rogorc wesi, did riskTan aris dakavSirebuli. amitomac qalaqebma am sferoSi potenciuri kerZo investorebi unda eZebon cxrili 3.7 programis varianti 3: investiciebi biznesis obieqtebsa da farTobSi meoTxe programis varianti: investicia rbil infrastruqturaSi rbil infrastruqturaSi investicia biznesis da vaWrobis garemos gaumjobesebasa da misi xarisxis amaRlebaSi investicias niSnavs. proeqtis magaliTebi: profesiuli saswavlo kursebis organizacia an inicireba: qalaqebSi, sadac mewarmeoba ekonomikis prioriteti arasdros ar yofila, SesaZlebelia mewarmeobis unaris ganviTarebaze orientirebuli kursebi movawyoT. es kursebi sxvadasxva momxmareblis jgufebzea mimarTuli da amave dros adgilobrivi saSualo da umaRlesi saswavleblis programebTanac mWidro kavSirSia. SeTavazebuli kursebi moTxovnebs unda akmayofilebdes. e.i. im dargebs unda exebodes, romelic dasaqmebis mimwodeblebs, saWiro kvalifikaciad aqvT miniSnebuli da romlis farglebSic isini saTanadod momzadebul specialistebs eZeben. ganaTlebis orientacia biznesis specialistebis aRzrdaze da ganaTleba yvelasaTvis: qalaqisaTvis miT ufro xelsayrelia, rac ufro meti skola moamzadebs axalgazrdebs "Sromis samyaroSi" Sesasvlelad. proeqtebi SesaZloa, "Sromis eTikas", "informatikas", "mewarmeobis unaris safuZvlebs da bizness" exebodes. programebi am qalaqis teritoriaze warmodgenili mrewvelobis seqtoris moTxovnebs unda iTvaliswinebdes. roca adgilobriv zrdasrul mosaxleobaSi analfabetizmis (e.i. ucodinrobis) problema dgas, maSin mis aRmosafxvrelad aqtiuri saqmianobis wamowyeba da aseTi adamianebis koncentraciis adgilebSi kursebis mowyobaa saWiro. kvlevis da ganviTarebis xelSewyoba: aseTi programis xelSewyoba biznesisa da saswavleblebis TanamSromlobiT miiRweva. SesaZloa, mecnieruli kvlevis adgilobrivi fondi an saswavleblis kursdamTavrebulebis dasaqmebis programa Seiqmnas. maTi saSualebiT axalgazrda ganaTlebuli adamiani adgilobriv firmebSi Tavis TanamSromlebs sakuTar codas gauziarebda. firmebisaTvis konsaltinguri xasiaTis momsaxurebis miwodeba: es momsaxureba SeiZleba erTkaciani firmidan daviwyoT. igi urCevs da biznesisaTvis saWiro xelmisawvdom momsaxurebaze mianiSnebs; mag.: daxmareba kreditis miRebaSi, kursebi garkveul dargebSi, daxmareba sabuRaltro saqmesa da kanonmdeblobaSi. proeqtis warmateba aseTi specialistis Sesabamis firmaSi gagzavnazea damokidebuli. warmatebuli praqtika gviCvenebs, rom kompleqsuri momsaxurebis punqtebi unda Seiqmnas (e.w. one-stop shops), romelic momxmarebels teqnikur da finansur daxmarebas aRmouCens. Cveulebisamebr, aseTi punqtebi erT SenobaSi mdebareobs da aq firmebs yvela im daxmarebis moZieba SeuZliaT, romelic mas sWirdeba. es daxmareba unda moicavdes administraciul- biurokratiul, iuridiul da biznesis sferoebs. Senoba SesaZloa restruqturizaciis Sedegad gauqmebuli firmebis mier datovebuli farTobi iyos. SenobaSi aseve inkubatoric unda iyos da axali da damwyebi firmebisTvis saofise farTobic. kapitalTan da dafinansebis wyaroebTan xelmisawvdomobiT uzrunvelyofa: dasawyisSi es SeiZleba iyos adgili, sadac mewarmeebs arsebuli kreditebis, arsebuli dafinansebis wyaroebis Sesaxeb miecemaT informacia da aq isini saTanado organizaciebis misamarTebs miiReben. qalaqi iSviaTad erTveba msgavsi momsaxurebis procesSi, radgan aseT momsaxurebas ZiriTadad am saqmeSi gamocdili firmebi ewevian. miuxedavad amisa, qalaqs SeuZlia qveynis doneze arsebul finansur programebze miuTiTos da es informacia sajaro gaxados. biznesisa da dargobrivi organizaciebis Seqmnis xelSewyoba: aseTi organizaciis Seqmnis wamowyebam qalaqs da aeg-is farglebSi mimdinare process, Sesabamisad SeiZleba didi dadebiTi Sedegi misces. optimaluria, roca yvela qalaqSi msgavsi organizaciebis jgufi muSaobs, magaliTad: savaWro palata, komersantebis gaerTianeba, komersantebis sabWo. SesaZloa, maTi saqmianoba ufro specifikuri formis iyos. magaliTad: qalaqis centris ganviTareba, turizmis marketingi, eqspertebis klubi. aseTi organizaciebis umravlesobas saqmianobis dawyebisaTvis dafinanseba da aucilebeli kompetenciebis ganviTarebaSi mxardaWera sWirdeba. qalaqis mier firmebisaTvis miwodebuli momsaxurebis xarisxis gaumjobeseba: firmebi ara marto koniunqturas aZleven biZgs, aramed isini qalaqis mier miwodebuli momsaxurebis momxmareblebic arian. amave dros firma qalaqis potenciuri "elCia". qalaqis momsaxurebiT kmayofili momxmarebeli, Tavisi kontaqtebidan gamomdinare, sxva momxmarebels izidavs. imisaTvis, rom qalaqis mier miwodebuli momsaxureba davxvewoT, pirvel rigSi, mas ­ e.i. kanonebs, wesebs, nebarTvis micemis formebs, garemos dacvis aucilebel standartebs ­ gadaxedva da gadasinjva sWirdeba. socialuri gamoTiSvis sawinaaRmdego strategia: misi mizani saSiSroebis riskis yvelaze didi potencialis socialuri jgufebis miniSneba da iseTi programebis damuSavebaa, romelTa aeg-Si gaTvaliswinebiTac es riski Semcirdeba. SesaZloa, rom strategia eTnikuri umciresobisaTvis enis kursebs, qalebisaTvis mewarmeobis kursebs, socialuri dasaqmebis sistemas, axalgazrdebisaTvis da asakiani pirebisaTvis sxvadasxva tipis winadadebebs iTvaliswinebdes. xulignobis sawinaaRmdego meTodebi: skolis programebSi moqalaqeobrivi aRzrdis sagnis SemoReba; axalgazrdobisaTvis gakveTilebis Semdgom Sexvedrebis SeTavazeba; drois dadgena, romel saaTamdec axalgazrdas SeuZlia gareT iyos. cxrili 3.8 programis varianti 4: investicia msubuq infrastruqturaSi mexuTe programis varianti: adgilobrivi biznesis ganviTarebis stimulireba ekonomikuri maCveneblebis zrda ZiriTadad qalaqSi arsebuli mcire da saSualo firmebis damsaxurebaa. maTi ganviTarebis stimulireba maTTvis moqmedebis gavlenis arealis gazrdisaTvis saWiro rCevebis micemas niSnavs. am tipis strategias xSirad firmis SenarCunebisa da ganviTarebis strategia hqvia. maTi ganviTarebis xelSewyobis uamravi saSualeba arsebobs. zogi maTgani Zvirad Rirebulia, zogi ki qalaqs iafi ujdeba. proeqtis magaliTebi: saSualo zomis firmebSi vizitebi da anketa: vizitma firmaSi da iq anketuri gamokiTxvis Catarebam SesaZloa problemebi gamoavlinos da firmis saqmianobaze informacia mogvawodos: rogor midis firmis saqmianoba, saidan iRebs momaragebas, misi saqmianoba viTardeba Tu ara. vizitis dros SesaZloa firma wavaxalisoT, rom man adgilobrivi produqtiT isargeblos, miuTiTos, Tu ra kvalifikaciis personali sWirdeba, rom TanamSromlebs saswavlo kursebi daufinansos, aeg-is strategiaSi sakuTari wvlili Seitanos. vizitis dros Zalian mniSvnelovania imis dadgena, Tu ra saSualebiT SegviZlia firma Cvens teritoriaze SevinarCunoT da man Tavisi mdebareoba ar Seicvalos. firmebis teqnikuri daxmareba: nebismieri formis ­ marTvisa da marketingis sferoSi zogadi programebiT, saswavlo kursebiTa da bunebis dacvis da xarisxis standartebidan dawyebuli da eqspertebis mier Catarebuli specialuri saswavlo kursebiT da maTi kvleviT saqmianobaSi daxmarebiT damTavrebuli ­ mxardaWeras niSnavs. saWiroa, simboluri anazRaurebis safasurad, koncentracia viwro specialobebSi profesionaluri da teqnikuri momsaxurebis miwodebaze gavakeToT. xSirad aseTi tipis momsaxurebas biznesis momsaxurebis kompleqsuri punqti (one-stop shops) an kerZo seqtori eweva. rCevebi da finansuri daxmareba: firmebis erT-erTi yvelaze didi problema kapitalis wyarosTan "misvlaa". finansuri konsaltingis saTanado programam firmebisaTvis finansuri rCevebis micemas da finansebis dagegmvis, kapitalis mopovebisa da kreditebis sakiTxSi kursebis mowyobas iTvaliswinebs. zog SemTxvevaSi, firmebis informatikis sferoSi investiciebis waxalisebis mizniT, grantebisa da mcire sesxebis programis Seqmnaa gamarTlebuli. yvela SemTxvevaSi kanonebisa da wesebis gamWvirvalobaze unda vizrunoT da yvela mewarmisaTvis Cven mier miwodebuli momsaxurebis erTnairi xelmisawvdomoba davakanonoT. sajaro dakveTebis da "iyide adgilobrivi produqti" kampaniis politika: es aris adgilobrivi politika, romelic adgilobrivi firmebis gaZlierebas emsaxureba. igi niSnavs, rom qalaqis mTavroba, sajaro seqtori da msxvili adgilobrivi firmebi adgilobrivi mommarageblebiT sargeblobs. aseTi sistemis fonze obieqturi kriteriumebisa da wesebis saSualebiT SesaZloa (adgilobrivi firmebis Sansis gazrdisaTvis) gare kontraqtebis Semcirebis iniciativa wamoviwyoT. amave dros adgilobrivi mewarmeebi winadadebebis Semotanisaken unda wavaxalisoT (mag., adgilobrivi produqtebis katalogis gamocema, adgilobriv produqtebze tenderis gamocxadeba da a.S.). dargobriv organizaciebTan TanamSromlobiT adgilobriv firmebs Soris kontaqtebis stimulireba (adgilobrivi qseli) da adgilobrivi momaragebis jaWvis/qselis Seqmna namdvilad Secvlis adgilobrivi produqciis realizaciis politikas. advilad misadgomi mdebareoba da obieqtebi: xSirad qalaqisa da regionis mTavroba didi raodenobiT samrewvelo an savaWro tipis obieqtebisa da farTobis mesakuTreebi arian. amitomac maT am obieqtebis investiciebisa da axali firmebis wasaxaliseblad gamoyeneba SeuZliaT. qalaqis ganviTarebis dagegmarebis procesSi didi mniSvneloba adgilobrivi uZravi qonebis bazris kargad codnas aqvs. infrastruqturuli investiciebis wamowyeba Cvens sakuTrebaSi myof resursebs amdidrebs, xolo uZravi qonebis gayidva an gaqiraveba qalaqisaTvis namdvili mogebaa. am SemTxvevaSi kerZo seqtorTan TanamSromloba saqmianobis ukeTesad dafinansebisa da sakuTrebis efeqturad aTvisebis saSualebas iZleva. eqspertebis klubebi: eqspertebis klubi firmebs gamocdilebis gaziarebis, marketinguli da sainformacio monacemebis da saswavlo kursebTan dakavSirebuli informaciis gaziarebis saSualebas aZlevs. klubi xSirad sajaro seqtoris daxmarebiT da kerZo seqtoris iniciativiT yalibdeba. programa, romelic araformalur firmebs legalizaciis da aqedan gamomdinare maT yvela tipis momsaxurebiT sargeblobis saSualebas aZlevs, adgilobrivi legaluri resursebis gazrdas da qalaqis xazinaSi maRali gadasaxadebis Semosvlas ganapirobebs. cxrili 3.9 programis varianti 5: adgilobrivi biznesis ganviTarebis stimulireba meeqvse programis varianti: axali mewarmeobis stimulireba axali mewarmeobis stimulireba iseTi tipis rCevebis micemas, teqnikur mxardaWeras, informaciisa da resursebis miwodebas moiTxovs, romelic aqtiur pirebs erTkaciani samewarmeo saqmianobis wamowyebas, join-venCeris, kooperativis an sazogadoebis Camoyalibebisaken ubiZgebs. proeqtis magaliTebi: axali firmebisaTvis xelmisawvdomi dafinanseba: mewarmeobis dawyebis pirvel etapze mikrofirmebisaTvis finansur mxardaWeras gadamwyveti mniSvneloba aqvs, radgan aseTi firmebis finansuri momsaxurebis institutebi da investorebi maTiT naklebad interesdebian. mikrofirmebis dafinanseba Zalian specifikuri sferoa da gansakuTrebul specialists saWiroebs. xSirad qalaqis mTavrobis roli maTTan SexvedrebiT da maTi moTxovnebis gagebiT da maTTvis TanamSromlobis sferoebis miTiTebiT amoiwureba. radgan qalaqis mTavrobas saTanado kompetenciebi da Tanxebi ar gaaCnia, igi mikrodafinansebiT ar interesdeba. maTi movaleobaa, mikrofirmebis problemebi Seityon da mcire kerZo sameurneo erTeulebs TanamSromlobisaken mouwodon. administraciuli saofise farTiT uzrunvelyofa: mikrofirmisaTvis saofise farTis micema, administraciuli, teqnikuri da saswavlo kursebiT mxardaWera daxmarebis erT-erTi yvelaze efeqturi formaa. aseTi tipis winadadebebi sajaro da kerZo seqtoridan modis. marTvis dargSi teqnikuri daxmarebis aRmoCena: firmis Seqmnis dros mis mesakuTres finansebze, biznesgegmaze, marketingze, arsebul kanonebze (gadasaxadebi, dasaqmeba, Sromis uSiSroeba, garemos dacva) ZiriTadi codna ukve unda hqondes. maTTvis kursebze informaciis miwodeba da sxva msgavsi tipis teqnikuri mxardaWera biznesis kompleqsuri momsaxurebis punqtis an individualuri mrCevelis saSualebiT unda xdebodes. iseve rogorc zemoT, qalaqi aqac mxolod Suamavlis rolSi unda gamodiodes da Tavad rCevebis micemiT da ufro konkretuli mxardaWeriT ar unda dainteresdes. msgavs momsaxurebaze anazRaurebis miReba sakmaod rTulia. zogi saagento garkveuli raodenobis ufaso sakonsaltingo momsaxurebas sTavazobs, Semdeg ki simbolur anazRaurebas Txoulobs. amave dros, mewarmeTa momsaxurebis punqti, romelic mewarmes bazarze informacias awvdis, uaRresad sasargeblo da Sedegian saqmes eweva. mewarmeebis formaluri da araformaluri qselis SeqmnaSi mxardaWera: xSirad adamianebi erTmaneTisagan swavloben. amitomac qselur kontaqtebs didi mniSvneloba eniWeba. mewarmeebis qselSi aqtiurad CarTvas maTi klientebis qselis gazrda, axali damxmare informaciis mopoveba mohyveba. yovelive amis Sedegad ki erTi dargis firmebs Soris aqtiur TanamSromlobas eyreba safuZveli. urTierTdaxmarebis programis ganxorcieleba (`mentoring') warmatebuli praqtika migvaniSnebs, rom patara firmebis did firmebTan dakavSirebas orive mxarisaTvis dadebiTi Sedegi moaqvs. garda amisa, didi firmis axalSeqmnil firmasTan urTierTobam SesaZloa momaragebis qsels da specialuri saswavlo programebis kritikuli masis Seqmnas misces dasabami. cxrili 3.10 programis varianti 6: axali mewarmeobis stimulireba meSvide programis varianti: investiciis mozidvis waxaliseba investiciis mozidvis mxrdaWeris mizani qveynis sxva regionebidan da ucxoeTidan firmebisa da investiciebis mozidvaa. produqciis an momsaxurebis dargSi mimzidveli da didi damsaqmeblebis mozidva erT-erTi yvelaze rTuli da riskiani saqmea da aeg-is strategiis saxecvlilebis wyaroa. amis mizezi is aris, rom qalaqebisa da regionebis raodenoba, romlebic mzad arian investors saxarbielo SeRavaTebi SesTavazon, investorebis ricxvze bevrad metia. ucxoel investorebs xSirad qalaqis gareubnis teritoriebi moswonT. qalaqebi iZulebuli arian, rom sivrcis aTvisebis sakuTari gegmebi Secvalon da investori SeinarCunon. amas albaT momavalSi didi problemebi mohyveba; magaliTad, qalaqi uzomod dagrZeldeba da misi transportiT momsaxureba garTuldeba. didi sizustiT unda gavaanalizoT jamuri xarjebi uSualo investiciebis mier motanili mogeba da am mogebis xangrZlivoba. sakuTari firmisaTvis mdebareobis SerCevis dros, investori sxva qveynidan an sxva regionidan eZebs: · stabilur makroekonomikur garemos; · stabilur politikur sistemas da kanonebs; · keTilganwyobil garemos; · advilad misadgom mdebareobasa da obieqtebs; · saTanado xarisxis infrastruqturasa da satransporto qsels; · kvalificiur muSaxels; · saswavlo, saganmanaTleblo da kvleviT institutebs; · cxovrebis maRal standartebs, gansakuTrebiT, roca TanamSromelTa umravlesoba ucxoelia; · xelsayrel biurokratiul wesebs da sagadasaxado sistemebs; · SeRavaTebs da sxva xelSewyobas. Tu RmerTma ineba da xeli mogvemarTa ­ uaRresad dadebiTi Sedegebi unda miviRoT! axali samuSao adgilebi, biujetSi axali gadasaxadebi da Sualeduri dasaqmeba; adgilobrivi sazogadoebisaTvis es cxovrebis pirobebis gaumjobesebas niSnavs, mcire da saSualo firmebisaTvis ki _ axal Sanss (axali investoris momarageba an momsaxurebis miwodeba). investoris mopovebis strategia Sedegiania, roca: · igi aeg-is ZiriTadi strategiis komponentia; · qalaqs investoris moTxovnebis damakmayofilebeli saTanado myari da msubuqi infrastruqtura aqvs; · mizandasaxuli investiciebi qalaqis konkurentunarianobis modelSi jdeba (saukeTesoa dargobrivi, seqtoruli midgoma); · marketinguli strategiebi gulisyuriT aris damuSavebuli, biujeti sakmarisia da monitoringis procedura kargad muSaobs; · investoris SeRavaTebis programa kargad aris gaazrebuli, aseve gansxvavebulia da gadaWarbebuli ar aris; · TanamSromlebi, romlebic investiciis mopovebaze muSaoben, kargad icnoben biznesis moTxovnebs da zustad ician qalaqs risi SeTavazeba SeuZlia; · adgilobrivi firmebis Sansebi, specialuri damcveli programebis meSveobiT, optimaluria. es imas niSnavs, rom roca investors movizidavT, yoveli Rone unda vixmaroT, rom mas adgilobrivi produqtiT momaragebis survili gauCndes da adgilobrivi momaragebis qselis saxeli qveynis gareT gaitanos. amas yvelaze kargad investoris "gafrTxilebis" programa asrulebs. aseTi programis mizania yuradReba miaqcios, rom investori kmayofili iyos da igi adgilobrivi produqtiT maragdebodes. cxrili 3.11 programis varianti 7: investiciebis mozidvis xelSewyoba merve programis varianti: seqtoruli da biznesjgufebis ganviTareba dargobrivi jgufebis ganviTareba aris midgoma, romelic koncentracias firmebsa da ekonomikis SerCeul seqtorebs Soris institucionaluri TanamSromlobis ganviTarebaze akeTebs. es aeg-is sakmaod ganviTarebuli strategiis magaliTia da igi mxolod safuZvliani kvlevisa da analizis Sedegad unda dainergos. ekonomikis SerCeuli seqtorebi is dargebia, romlebsac adgilobrivi ekonomikis ganviTarebaSi saukeTeso potenciali gaaCnia. Tu arsebul ekonomikaSi aseTi dargebi ukve Camoyalibebulia, maSin ekonomikis ganviTarebis mizandasaxuli gezis SerCeva sakmaod gaadvilebulia da bevrad iolia im saqmianobis miniSneba, romelic adgilobriv ekonomikas yvelaze did mogebas miscems. Cveulebisamebr, seqtoruli strategia aeg-is ZiriTadi strategiis farglebSi xorcieldeba da standartul midgomas warmoadgens. proeqtis magaliTebi: Suamavali da qseluri saagentoebis Seqmna: sakuTari saqmianobis ganviTarebis Sansebis maqsimizaciis mizniT, erTi da imave dargis warmomadgeneli adgilobrivi sawarmoebis waxaliseba erTmaneTTan kontaqtisaTvis. magaliTad, adgilobrivi meTevzeebis waxaliseba, rom TevzgadamamuSavebel qarxnebTan kontaqti iqonion; Tevzis warmoebasTan dakavSirebuli aqtiurobidan maqsimaluri mogebis da saboloo produqtis xarisxisa da msyidvelobiTiunarianobis gazrdis mizniT, erTmaneTs azri da gamocdileba gauziaron. sxva magaliTi: sakuTari sinerguli xasiaTis produqtis Seqmnis mizniT, xelosanTa jgufebis Camoyalibeba; xelosnebi produqtis marketings da gavrcelebas erToblivi ZalebiT ewevian, es ki sinergul Sedegs iZleva. saerTo samecniero kvlevebis xelSewyoba: umaRles saswavleblebs jgufis yvela wevrisaTvis dadebiTi Sedegis momtani kvlevis Catareba SeuZlia. magaliTi: gamoikvlios mosavlis aRebis Semdeg rogor SegviZlia sasoflo-sameurneo produqtebis danakargebis Semcireba. sajaro dakveTebisa da adgilobrivi "yidvis" dargobrivi xelSekrulebebis dadeba: xSirad kerZo seqtori qalaqis momsaxurebisa da mis mier Seqmnili produqtis yvelaze didi momxmarebelia. amdenad, qalaqs SeuZlia maTTvis tenderebSi monawileobis pirobebi gaamartivos. xSirad patara firmebs didi samTavrobo dakveTebis mopovebaze brZola uWirs. aq dargobrivi jgufis iniciativis magaliTia kvebis produqtebis firmebis qselis Seqmna, romelic sakveb produqtebs mTavrobas erToblivi ZalebiT miawodebs. bunebrivia, rom am qselSi sakvebi produqtis gadamuSavebis egidiT, produqtis momxmareblisaTvis mimwodebeli transportic unda gaerTiandes. SemdgomSi zemoT xsenebulma jgufma Tavisi struqtura satransporto momsaxurebis garda, kidev sawyobebisa da produqtis dafasoebis warmomadgenlebiT unda gaafarToos. gamoricxuli ar aris, rom aseTi jgufi momavalSi sakuTari detaluri vaWrobis safirmo maRaziis gaxsnas da kerZo seqtorTan vaWrobasac wamoiwyebs. jgufebisaTvis specialuri informaciis miRebis saSualeba: jgufebis Camoyalibebis erT-erTi yvelaze efeqturi forma mocemul dargSi arsebul firmebze da maTTvis institucionaluri xelSewyobis sistemis Sesaxeb informaciis Segroveba da am informaciis, dokumentebis saxiT maTTvis gadacemaa. aseTi informaciis miwodebis mizani is aris, rom es jgufebi dokumentebis saxiT miwodebul informaciaze erTad imsjeleben. SemdgomSi am gaerTianebis wevrebi, mciredi danaxarjebiT, mimwodeblebis jgufebs daukavSirdeba. Cveulebisamebr, am tipis programebi gansakuTrebuli sirTuliT ar xasiaTdeba. dargobriv jgufebSi marketinguli saqmianobis ganviTareba: jgufis identifikaciisa da ganviTarebis iniciaciis Semdeg, dRis wesrigSi jgufis ganviTarebis da misTvis xelSemwyobi iniciativebis sakiTxi dgeba; am etapze SesaZlebelia, rom aseTi jgufis wevrebma jgufis miRma sakuTari biznesi ganaviTaron. sasurveli kvalifikaciis ganviTareba, saganmanaTleblo da saswavlo programebi: dargobrivi jgufis iniciaciisaken mimarTuli nabijebis udidesi dadebiTi mxarea am dargSi aucilebeli da specifikuri kvalifikaciis specialistebis miTiTeba. roca firmebis umravlesoba mocemul kvalifikaciaze moTxovnas gamoTqvams, maSin albaT teqnikuri da umaRlesi skolebi am dargis specialistebis aRsazrdel programebs danergaven. specialuri kvalifikaciis dargSi saswavlo programebis damuSavebis wamowyebisaTvis, specialistze jgufur moTxovnasTan SedarebiT, individualur moTxovnebs yovelTvis naklebi Sansi aqvs. cxrili 3.12 programis varianti 8: seqtoruli da biznesjgufebis ganviTareba mecxre programis varianti: regeneraciis strategia / konkretul teritoriaze orientirebuli strategia konkretul teritoriaze orientirebuli strategiisa da regeneraciis strategiis mizani mcire teritoriaze aeg-is farglebSi konkretuli problemis gadaWraa. ramdenadac strategiebis umravlesoba qalaqis mTel teritorias exeba, konkretulad mimarTuli strategia qalaqis mxolod konkretul teritorias da mis problemebs exeba. magaliTad: fabrikas, romelic araferSi ar gamoiyeneba; gapartaxebul savaWro centrs, qoxmaxebs, qalaqis mitovebul ubnebs. am programis mizani SesaZloa qalaqis ganviTarebis didi potencialis mqone raionebic iyos. magaliTad: centris biznesubani. marTalia, aeg-is umravlesi strategiebis mizani qalaqis konkurentunarianobis amaRlebaa, mainc unda gvaxsovdes, rom yovelTvis SeiZleba arsebobdes sfero, romelic gansakuTrebul yuradRebas imsaxurebs. aq kargi magaliTia qalaqis ganadgurebuli centri, mitovebuli samrewvelo teritoriebi, portis gamouyenebeli obieqtebi da a.S. CamoTvlil magaliTebs gansakuTrebuli mniSvneloba eniWeba da maTze proeqtebi unda Sedges. proeqtis magaliTebi: qalaqis centris revitalizaciis programa: es programa uamravi tipis nabijebis farTo speqtrs moicavs: qalaqis centrze mimarTul biznespartniorobas da marketingul saqmianobas, azris kvlevas, fizikuri infrastruqturis inovacias, mizandasaxul investicias da regeneracias da a.S. qalaqs aucileblad sWirdeba iseTi centri, sadac sicocxle feTqavs da yoveli mxridan kargi momavlis imedi da Sansi Cans. centri qalaqis imijs qmnis, qalaqis guli da mis konkurentunarianobaze metyvelebs. investiciis mzard sferoebze warmarTva: ganviTarebis stimulirebis erT-erTi strategia qalaqSi im teritoriebis miTiTebaa, romelsac firmebi sakuTari mdebareobisaTvis yvelaze didi siamovnebiT irCeven. aseT teritorias zrdis centri ewodeba. aseTi centri momavalSi SesaZloa dagegmili ganviTarebisa da dasaqmebis centrad gadaiqces. msgavsi adgilebis miniSneba "nulidan" ki ar unda daviwyoT, aramed maRali potencialis mqone firmebis aglomeraciebis safuZvelze unda mimdinareobdes. sainvesticio derefnebis Seqmna: sainvesticio derefani zrdis centris msgavsi "movlenaa". maT Soris gansxvaveba imaSi mdgomareobs, rom investiciis derefnis SemTxvevaSi im teritoriis stimulirebas veweviT, romelic biznesis aqtiurobis ganviTarebas gvpirdeba da ganviTarebis centrs ekonomikurad "miZinebul" da rTul teritoriasTan akavSirebs. aq investiciis stimulirebiT mdidari da Raribi teritoriebis dakavSirebas vcdilobT da am gziT socialur da ekonomikur gamoTiSvas vebrZviT. efeqturi regeneraciis programebis SemoReba da ekonomikuri da socialuri jgufebiT daintereseba ­ is problemebia, romlis winaSec dRes yvela visi kompetenciac gadawyvetilebis miRebaa. regeneraciis strategia nawilobriv am problemebs uwvdis xels. Tumca es strategia, Cveulebisamebr, yvela tipis instrumentiT sargeblobs, mas ramdenime specifikuri instrumenti gaaCnia. specialuri instrumenti Tavad regeneraciis problemis Taviseburebidan gamomdinareobs. rogorc wesi, regeneraciis strategia yvelaze did dros moiTxovs, yvelaze rTul da yvelaze Zvirad Rirebul strategiad iTvleba. amave dros, umravles SemTxvevaSi, es qalaqis mier gadadgmul nabijebSi yvelaze saWiro strategiaa. samsaxuridan ganTavisuflebuli TanamSromlebis kvalifikaciis Secvla: ekonomikuri transformaciis fazaSi myofi qalaqebis umravlesoba samuSao adgilebis SemcirebiT gamowveuli problemis winaSe dgas. Semcireba ZiriTadad viwro specialobis mamakacebs exebaT. Cveni mizania, rom kvalifikaciis Secvlis kursebi mxolod im axali specialobis swavlebiT Semoifarglos, romel specialobebzec moTxovnebi Semodis. es arc martivia da arc misi gadaWris sxva saSualeba arsebobs. misi sirTule kidev ufro mkafio xdeba, roca qalaqSi umuSevrobis maRali maCvenebelia. samsaxuris povnaSi daxmareba: SemcirebaSi moyolili TanamSromlisaTvis axali samsaxuris povna sakmaod Znelia. xSirad am sirTulis mizezi is aris, rom man ar icis samsaxuri rogor unda eZebos da arc Sromis bazars icnobs. samsaxuris povnaSi damxmare programebi SesaZloa warmatebiT ganxorcieldes. maTi miznebi sakmaod mravalferovania: sakuTar TavSi rwmenis Seqmna, samuSaos mosaZebnad saWiro gancxadebis dawera, rogor unda moiqces gasaubrebis dros, konkurentuli damsaqmeblisaTvis umuSevari kadrebis dasaqmebis SeTavazeba. kursebi mewarmeobis dargSi da mcire da saSualo sawarmoebis daxmarebis programebi: qalaqis mier SeTavazebuli programebi am specifikuri jgufis momxmareblebis moTxovnebs iTvaliswinebs. am SemTxvevaSi miwodebuli momsaxurebis centralizacia (anu erT adgilze Tavmoyra) SesaZloa sakmaod Sedegiani aRmoCndes qalaqis mosaxleobis rwmenis (anu imedis) Seneba: mraval sxvadasxva nabijs moicavs. maT Soris: adgilobrivi warmatebis faqtebis gavrceleba, mosaxleobis waxaliseba, rom sakuTari gazeTi gamoscen, xelovnebisa da xelosnobis sferos xelSewyoba. cxrili 3.13 programuli varianti 9: regeneraciis strategiebi / konkretul teritoriaze mimarTuli strategiebi meaTe programis varianti: dabali Semosavlis mqone muSaxelis an umuSevrebis integracia saqmianobis sxvadasxva pirebze mimarTva maT garkveul socialur jgufebSi "Caweras"' niSnavs. magaliTad: eTnikuri umciresobis jgufi, qalaqis RatakTa jgufi, SemcirebaSi moyolili qalebi, xangrZlivi periodis umuSevrebis jgufi da axalgazrdebis jgufi. proeqtis magaliTebi: enis kursebi: es ucxoeli muSaxelisa da eTnikuri umciresobis SemTxvevaSi ZiriTadi nabijia. kvalifikaciis gamocvlisa da droebiT samsaxurSi gagzavnis programa: kvalifikaciis Secvla mxolod damsaqmeblebis mier miTiTebuli specialobebis mixedviT unda moxdes. amisaTvis firmebi maTTvis saWiro kvalifikaciebis miniSnebisaken unda wavaxalisoT. im specialobebSi kursebis mowyobas, romelzec adgilobriv Sromis bazarze moTxovna ar aris, araviTari azri ara aqvs. umuSevrebis droebiT samsaxurSi gagzavnis programa maT mier iseTi axali unaris mopovebis waxalisebas niSnavs, romelic SemdgomSi maT samsaxuris moZebnaSi daexmareba. ganaTlebis donis amaRleba: Cveulebisamebr, es problema mTel qalaqs exeba. miuxedavad amisa, zogi socialuri jgufi gansakuTrebul daxmarebas saWiroebs. kursebi mewarmeobaSi: xSirad socialuri umciresobis jgufSi ara marto umuSevrobis maCvenebelia maRali, aramed araformalur seqtorSi dasaqmebulTa ricxvic sagrZnoblad did raodenobas aRwevs. qalaqs aseT socialur jgufebSi mniSvnelovani efeqtis miReba, maTTvis mewarmeobis, finansebis marTvisa da marketingis safuZvlebze kursebis CatarebiT SeuZlia. daxmareba qalebisaTvis dasaqmebis moZiebasa da TviTdasaqmebaSi: proeqti SeiZleba moicavdes: sakuTari unaris ganviTarebas, sakuTar TavSi rwmenis SeZenas, baga-baRebis da iseTi centrebis mowyobas da warmarTvas, sadac bavSvebi skolis Semdeg dros gaatareben. mikrosawarmos dakreditebis programa: am tipis proeqtebic rTul jgufebSi TviTdasaqmebis unaris gaRviZebas da ganviTarebas emsaxureba. profesiuli gamocdilebisa da praqtikis programebi studentebisa da maswavleblebisaTvis: am programis farglebSi studentebi da maswavleblebi firmaSi erTad gadian praqtikas da specialobas da Sromis eTikas swavloben. maswavleblebi biznesis sferoSi da mis moTxovnebze ukeTes orientacias swavloben. partniorobis programebi ("mentoring"): gamocdili mewarmeebi (mentorebi) damwyeb mewarmeebs patronobas uweven da maT gamocdilebas uziareben. aseve sulis simtkices aswavlian da warmatebis mopovebis saidumlos uziareben. am programebs SesaZloa araformaluri xasiaTi hqondes. isini ZiriTadad sakuTari samewarmeo saqmis dawyebas da mis warmatebiT ganviTarebas emsaxureba. sxvanairad rom vTqvaT: mentori Tavis momaval partniors zrdis. janmrTelobis gavrcelebis programebi: socialuri jgufebis problemur wevrebs, Cveulebisamebr janmrTelobac Ralatobs. Seryeuli janmrTelobis piraduli xasiaTis garda, mas qalaqisTvisac didi mniSvneloba aqvs, radgan arajanmrTel pirs samsaxuris moZebna da SenarCuneba uWirs. jandacvis programebi garkveul skolebsa da socialur jgufebze unda iyos mimarTuli. misi ganxorcieleba socialur centrebs SeuZlia. HIV/AIDS programa, gansakuTrebiT epidemiiT mocul teritoriebze, aeg-is bevri strategiis prioritetic ki aris. profilaqtika da patronoba umravlesi ojaxisaTvis, gansakuTrebiT Raribi ojaxisaTvis, uaryofiT Sedegs sagrZnoblad amcirebs. socialuri centrebis ganviTareba: aseTi centris mizani sazogadoebisaTvis kompleqsuri informaciis mimwodebeli centris funqciis Sesrulebaa. aseTi centri aucilebeli ar aris didi iyos. magram igi aucileblad praqtikul informacias unda iZleodes rogorc biznesze, aseve jandacvaze, aRzrda-ganaTlebis mimcem skolebze, mosakreblebsa da gadasaxadebze da a.S. cxrili 3.14 programis variantebi 10: dabalSemosavliani an Znelad dasasaqmebeli muSaxelis jgufebis integracia me-5 etapi: proeqtebis SerCeva programebis yvela sferoSi proeqtebi unda SevTavazoT. maT Soris ki is proeqti unda SevarCioT, romelic naTlad Camoyalibebul moTxovnebs pasuxobs. aeg- is yvela potenciuri proeqti im zogadi da konkretuli miznebis da aeg-is prioritetebis Sesrulebas unda emsaxurebodes, romelic zemoT iqna warmodgenili da dainteresebulebTan SeTanxmebulia. didi mniSvneloba (gansakuTrebiT xangrZlivi periodis proeqtebis SemTxvevaSi) aqvs proeqtis dawyebamde misi Sesrulebisunarianobis kvlevas. es kvleva naTel pasuxs iZleva imaze, Tu finansuri da teqnikuri kuTxiT ramdenad SesaZlebelia aseTi proeqtis warmatebiT ganxorcieleba. xarjebisa da sasargeblo Sedegis analizi, gansakuTrebiT proeqtis xarjebis fonze, prioritetulobis warmatebuli instrumentia. maSin, roca proeqtis ganxorcielebis ramdenime alternatiuli varianti arsebobs, xarjebisa da mosalodneli Sedegebis erTmaneTTan Sedarebis analizi proeqtis variantebis prioritetulobis gaadvilebs. qalaqebs xSirad proeqtis xarjebi da misiT miRebuli Sedegebis Sedareba ainteresebT. magaliTad: proeqtis Sedegad Seqmnili axali samuSao adgilebis raodenoba, mosaxleobis Semosavlis gazrdis maCvenebeli, axali sawarmoebis raodenoba, Semosavlis bazis gazrda da fulis fasis zrdis maCvenebeli. qalaqebs aseve aiteresebT, am Sedegebis miReba ra droSia SesaZlebeli. am ukanasknels xSirad proeqtis variantebis prioritetulobis SemTxvevaSi gadamwyveti roli eniWeba. aeg-is strategiis mTlianad danergvis perspeqtividan swrafi da advilad dasanaxi Sedegis momtan proeqtebs didi mniSvneloba aqvs, radgan igi dainteresebulTa mudmiv mxardaWeras uzrunvelyofs. is kompleqsuri proeqtebi, romlebic Sromis met danaxarjebs da ganxorcielebis met dros moiTxovs, bevrad ufro meti sifrTxiliT unda SeirCes. aq realizaciis saSualebebi winaswar unda Sefasdes, Sesrulebisunarianobis sruli kvleva Catardes, proeqti mravaljer gadaixedos, biznesgegma damuSavdes da monitoringisa da Sefasebis programebi specialurad momzaddes. optimalurad strategiis dokumenti unda Seiqmnas, unda gamoqveyndes da man ramdenime etapiani konsultaciebi unda gaiaros. es konsultaciebi aeg-is winaswar versias da adgilobrivi ekonomikis Sefasebis Semdeg etapebs exeba. informaciis propaganda da qalaqis meriaSi sajaro konsultaciebi SeniSvnebisa da sazogadoebis azris mogrovebas emsaxureba. mTliani strategiis SeTanxmebisa da aeg-is proeqtebis SerCevis meTodis SeTanxmebis Semdeg dokumentis specialuri versia unda momzaddes da igi sxvadasxva mediis, radio-televiziis, qalaqSi gavrcelebuli qaRaldebis, sxvadasxva doneze mowyobili Sexvedrebis saSualebiT qalaqis yvela moqalaqes unda miewodos. Tuki aseTi teqnikuri SesaZlebloba arsebobs, maSin strategiis dokumenti internetSi unda ganTavsdes. qalaqma mosaxleobas azrisa da Sexedulebis gamogzavna aucileblad unda mouwodos da waaxalisos kidec. Semdeg es SeniSvnebi da azrebi aucileblad unda gaiTvaliswinos. qalaqebSi, sadac dainteresebulTa strategiaSi monawileoba mcirea, qalaqma strategiis sabolood damtkicebis win specialuri versia unda moamzados da sakuTar mosaxleobasTan mas mediis saSualebiT konsultaciebs mimarTos. garda amisa, qalaqma strategiis gavrcelebis formebis SerCeva da maTi Sedegiani Sesrulebis gegma unda SeimuSaos da mere igi nabij-nabij ganaxorcielos. meoTxe faza: strategiis ganxorcieleba meoTxe faza: strategiis ganxorcieleba 1-li etapi: yvela programisa da proeqtis ganxorcielebis gegmis momzadeba me-2 etapi: proeqtebisaTvis individualuri nabijebis gegmis momzadeba me-3 etapi: aeg-is ganxorcielebisa da monitoringis institucionaluri sazRvrebis momzadeba me-4 etapi: saWiro resursebis xelmisawvdomobis uzrunvelyofa me-5 etapi: proeqtis gegmebSi gaTvaliswinebuli davalebebis realizacia 1-li etapi: yvela programisa da proeqtis ganxorcielebis gegmis momzadeba aeg-is programebisa da proeqtebis SerCevis Semdeg maTi ganxorcielebis dagegmva iwyeba. strategiis ganxorcielebas "ganxorcielebis gegma" marTavs. ganxorcielebis gegma, Tavis mxriv, proeqtebis gegmis nabijebiT aris ganpirobebuli. ganxorcielebis gegma aeg-is ganxorcielebis sferoSi biujetis, adamianebis, institucionalur da procesualur implikaciebs uCvenebs. ase, rom ganxorcielebis gegma aeg-is strategiis yvela proeqtis da programis gamaerTianebel dokuments warmoadgens. TiToeuli nabijis gegma davalebis ierarqiaze, masze pasuxismgebel pirze, Sesrulebis realur grafiksa da saWiro finansur danaxarjebze, finansebis warmoSobis wyaroze, mosalodnel efeqtebze, misaRwev maCveneblebze, aseve TiToeuli proeqtis winsvlis Sefasebis sistemaze miuTiTebs (ixileT me-2 etapi). ganxorcielebis gegma sxvadasxva proeqtebsa da maT farglebSi dasaxul nabijebs Soris iseTi mediatoris rols asrulebs, romelic proeqtebs Soris resursebisaTvis rivalizacias gamoricxavs. igi aseve procesSi CarTuli yvela mxaris Sefasebisa da monitoringis Temaze gadascems informacias, romeli mxarec konkretul davalebaze agebs pasuxs. es informacia pirvel rigSi, mers / burmistrs / prezidents gadaecemaT, radgan strategiis Sesrulebis xarisxze swored is agebs sakuTari mosaxleobis winaSe pasuxs. aeg-is strategiis ganxorcielebasTan dakavSirebuli yvelaze mTavari kiTxvebi: · vin agebs pasuxs calkeul programasa da proeqtze? · rogoria efeqtebis, realizaciis droisa da finansebis ZiriTadi safuZvlebi? · ra nabijebi unda gadaidgas am safuZvlebis gansaxorcieleblad? · rogori angariSgebisa da komunikaciis struqtura aqvs strategias da rogor ganxorcieldeba es struqtura cxovrebaSi? · monitoringisa da calkeuli nabijis Sefasebis rogori procesi da sistema imuSavebs? · ra unda moxdes, rom davijeroT - monitoringisa da Sefasebis swored aseTi sistema amuSavdeba? · ra biujetiT da rogori adamianuri resursebiT unda uzrunvelvyoT proeqtebi da programebi maTi grZelvadiani arseboba realuri, rom aRmoCndes? · qalaqis meriis Sida procesebisa da procedurebis implikaciis gaTvaliswinebiT, rogoria aeg-is programebis da proeqtebis institucionaluri implikacia? · proeqtis realizaciis uzrunvelyofis mizniT, rogori axali koordinaciuli funqciebi unda daematos ganyofilebas? · rogori da romeli axali unaris/specialobis kadrebia saWiro programebisa da proeqtebis gansaxorcieleblad. cxrili 4.1 aeg-is strategiis danergvis mTavari aspeqtebi me-2 etapi: proeqtebis ganxorcielebisaTvis individualuri gegmis momzadeba programebisa da proeqtebis SerCevis da maTi prioritetulobis Semdeg aucilebelia TiToeuli proeqtis danergvis pirobebis gansazRvra. yoveli proeqtisaTvis swored aseTi gziT "samoqmedo gegma" unda Seiqmnas. samoqmedo gegma Semdeg informacias moicavs: samoqmedo gegmis ZiriTadi elementebi proeqtis konkretuli yvela proeqts naTlad gansazRvruli miznebi unda hqondes. miznebi es miznebi programis saerTo miznebTan unda iyos dakavSirebuli. danaxarjebi proeqtis ganxorcielebis aucilebeli resursebia: kapitali, Semosavlis mopovebis xarjebi, adamianis resursebi, kvalifikacia; aseve sxva aqtivebi, rogoricaa: miwa da uZravi qoneba. nabijebis CamonaTvali im mTavari nabijebis CamonaTvali, romelic proeqtis farglebSi unda Sesruldes. proeqtis rezultati magaliTad, proeqtis iseTi Sedegebi: bizness inkubatoris (anu proeqtis Senebaa pirdapiri produqti) proeqtis efeqti igi proeqtis Sedegidan gamomdinareobs. magaliTad: biznes (anu proeqtis ara- inkubatoris Seqmnis Sedegad oTxi axali firma Seiqmna pirdapiri produqti) proeqtis Sedegebi strategiis zogad miznebs da proeqtis xangrZliv periodSi farTo gavlenas ukavSirdeba. amitomac igi proeqtis damTavrebis mere iCens xolme Tavs. magaliTad: inovaciis centrze dayrdnobiT konkretuli dargobrivi jgufis Seqmna. proeqtiT marTva vin agebs pasuxs proeqtis dafinansebaze da mas vin marTavs (meriaSi, Tu mis gareT momuSave pirebi)? es sakiTxi saTanado institucionaluri funqcionirebis gegmaSi unda mogvardes da aRiniSnos. mniSvnelovani da saxarbieloa/, roca ~liderebi" proeqtis marTvis funqcias Tavis Tavze iReben. Tu liders marTvis Tavis Tavze aReba ar SeuZlia, maSin proeqtis strategiis elementad darCenis xelaxali gaanalizeba unda moxdes. cxrili 4.2 moqmedebis gegmis sakvanZo komponentebi maSin, roca proeqtebs Soris erTi proeqtis SerCeva sirTules warmoadgens, standartuli formularis Sevseba proeqtis calkeuli upiratesobis erTmaneTTan swrafad Sedarebis saSualebas iZleva. TiToeuli proeqtis moqmedebis gegmaSi Semdegi tipis informacia unda Sevides: · proeqtis saxelwodeba da programis raoba; · proeqtis mokle aRwera; · davalebebis ierarqia; · dainteresebulTa sia da proeqtSi maTi mosalodneli wili; · saqmianobis realuri grafiki; · finansur da adamianur resursebze moTxovnebi; · dafinansebis wyaroebi da dagegmili xarjebi; · mosalodneli Sedegebi; · miRwevis maCveneblebi da TiToeuli proeqtis Sesrulebis Sefasebis sistema. me-3 etapi: aeg-is ganxorcielebisa da misi monitoringisaTvis institucionaluri sazRvrebis momzadeba aeg-is ganxorcielebasa da monitorings yvela ZiriTad dainteresebulTan formaluri da araformaluri kontaqtebis damyareba da maTi SenarCuneba did daxmarebas uwevs. saqmiani kavSirebisa da partnioruli ndobis damyareba ganviTarebis programebisa da perspeqtivebis marTvas aiolebs. aeg-is kompleqsuri da farTo masStabis strategiebi sajaro-kerZo partniorobis fonze xorcieldeba ­ procesSi Rrmad aris CarTuli qalaqi da kerZo da socialuri seqtoris warmomadgenlebi. Cveulebisamebr, kerZo seqtori siamovnebiT iRebs Tavis Tavze qalaqis cetris renovaciis da revitalizaciis proeqtebis an mewarmeobis stimulirebis proeqtebis marTvas. socialuri organizaciebi SesaZloa TiToeul pirze an jgufze gansazRvruli jandacvisa da sabinao pirobebis gasaumjobesebeli proeqtebis marTviT dainteresdnen. strategiis danergva SeuZlebelia iseTi detalurobiT ganimartos, rogorc Tavad strategia. xSirad mas ufro meti dro miaqvs, vidre dasawyisSi gvegona. danergvisaTvis myari institucionaluri modelis da mudmivi monitoringis SenarCunebaa saWiro. nebismieri Sesrulebuli programis an proeqtis SemTxvevaSi, sezonuri Sefaseba unda movaxdinoT da es Sedegebi proeqtis danergvis gegmaSi gaviTvaliswinoT. danergvis gegmaSi aseve cvalebadi gare faqtorebidan gamomdinare cvlilebebic unda SevitanoT. me-4 etapi: aucilebeli resursebiT uzrunvelyofa aeg-is strategiis ganxorcielebis procesis dawyebamde, igi danergvisaTvis saWiro Sromis danaxarjebiT aucileblad unda uzrunvelvyoT. strategiis danergva garkveul resursebs, dros da politikur mxardaWeras moiTxovs. amiT uzrunvelyofa danergvis mTeli procesis periodSia saWiro da mas programebisa da proeqtebis efeqturobaze uSualo gavlena aqvs. xSirad Sromis am danaxarjebiT mudmiv uzrunvelyofas an mis albaTobas gavlenis moxdena xedvazec SeuZlia. politikuri mxardaWeris Seqmna adgilobrivi politikosebis mxardaWeris mopoveba da misi SenarCuneba strategiis danergvis warmatebis ZiriTadi komponentia. qalaqis liderebs, Tavisi gavlenis gamoyenebiT, mravalferovani partniorobisa da aeg-is xelSemwyobi qselis inicireba da Seqmna da misi daxmarebiT aeg-isaTvis saWiro resursebis mopoveba SeuZliaT. qalaqs strategiis warmatebis Sansis gazrda aeg-is strategiaze diskusiebSi yvela partiis lideris miwveviT SeuZlia. es nabiji strategiis grZelvadian warmatebasac niSnavs, radgan mravalaspeqtiani diskusiis forumze qalaqs programebisa da proeqtebis uSualo beneficiantebis zustad miTiTebisa da aucilebeli resursebis miniSnebis saSualeba eZleva. politikuri mxardaWeris mopovebas saerTaSoriso arenazec didi gavlena aqvs. saerTaSoriso donori organizaciebi, kerZo seqtori da arasamTavrebo organizaciebi, erTsulovani politikuri mxardaWeris SemTxvevaSi, bevrad ufro martivad erTvebian strategiis ganxorcielebis procesSi, radgan politikuri mxardaWera stabilur ekonomikur politikas uzrunvelyofs, rac mxareebis TvalSi qalaqis (da mis mier ganxorcielebuli strategiis) mimarT ndobas sagrZnoblad amaRlebs. strategiis dafinanseba aeg-is strategiis grZelvadiani da gawonasworebuli dafinansebiT uzrunvelyofa is erT-erTi yvelaze mniSvnelovani davalebaa, romelsac biurokratiulad Seqmnili kanonmdebloba moxelees ar avalebs. biujetis dadgenisa da miRebis dros, aeg-is qalaqis SezRuduli resursebis mosapoveblad meriis sxvadasxva ganyofilebasTan (sabinao meurneobis ganyofileba, jandacvis ganyofileba, ganaTlebis ganyofileba da a.S.) Sejibri uwevs. xSirad arCevnebSi gamarjvebul mTavrobas uWirs imis mtkiceba, rom sxva ufro mniSvnelovnad miCneuli moTxovnebis fonze, pirvel rigSi, adgilobrivi ekonomikuri ganviTareba unda dafinansdes. swored amitom (e.i. aeg-is dafinansebis Tanxebis mopovebisaTvis) aeg-is strategiisaTvis aseTi didi mniSvneloba qalaqis mosaxleobisa da politikosebis mxardaWeras aqvs. aseve mniSvnelovania, qalaqi sruliad da mTeli siRrmiT acnobierebdes aeg-is faqtoris specifikas ­ momavalSi aeg-is qalaqSi cxovrebis pirobebis gaumjobeseba adgilobrivi ekonomikis gamococxleba da qalaqis biujetis Semosavlis gazrda mohyveba! aeg-is sferoSi iniciativebis dafinansebis wyaroebi · uZravi qonebis, samewarmeo saqmianobisa da binebis gadasaxadidan Semdgari qalaqis biujeti; · qalaqis sakuTrebaSi myofi samrewvelo da sxva gamoyenebaSi myofi miwebisa da obieqtebis gayidva an gaqiraveba; · qveynisa da regionis mTavrobis dotacia; · saerTaSoriso donori organizaciebis grantebi da kreditebi; kerZo seqtoris mier aRmoCenili daxmareba (Cuqeba an investicia); · fondebi ­ gansakuTrebiT garemos dacvis proeqtebisaTvis, adamianur kapitalSi investiciisa da siRatakesTan brZolis dros; · multilateraluri saagentoebi. cxrili 4.3 aeg-is iniciativebis dafinansebis wyaroebi me-5 etapi: proeqtis gegmiT gaTvaliswinebuli nabijebis realizacia proeqtSi mocemuli nabijebis ganxorcielebis dawyebamde, kidev erTxel unda gavarkvioT: winaswar etapze beneficiantad miTiTebuli proeqtis yvela ZiriTadi partniori da monawile isev gamoTqvavs Tu ara proeqtis mxardaWerisa da Tanadgomis survils. proeqtis danergvis dawyebamde proeqtis direqtori unda avirCioT da igi proeqtze pasuxismgebel pirad gamovacxadoT. proeqtis realizaciis procesSi, proeqtis perioduli Sefaseba unda movaxdinoT. proeqtis perioduli Sefaseba imisaTvis aris saWiro, davrwmundeT, rom proeqti marTlac dasaxuli miznebis ganxorcielebas emsaxureba da mas dagegmili Sedegebi moaqvs. proeqtis garSemo monacemebis mogrovebac aseve prioritets warmoadgens. proeqtze monacemebis Segroveba ganxorcielebis procesSi proeqtis monitoringisa da misi Sedegebis Sefasebis saSualebaa. proeqtebiT marTvaSi mravaljer Semowmebuli teqnikiT sargebloba ­ magaliTad, realizaciis monitoringi ­ Seferxebebis gamoricxvasa da proeqtis uproblemo danergvas uzrunvelyofs. proeqtis direqtoris arCeva proeqtis direqtori aeg-is proeqts marTavs manam, sanam proeqti ar damTavrdeba. igi proeqtis realizacias akontrolebs. direqtors mravali davaleba aqvs: proeqtis detalebis damuSaveba, proeqtis teqnikuri da strategiuli TvalsazrisiT gavrcoba. proeqtis optimalur direqtors danergvis procesSi niuansebis SemCneva da maTi saTanado mxareebTan gaanalizeba unda SeeZlos da proeqtis farglebSi yoveldRiuri muSaobis xelmZRvanelobis unari gaaCndes. proeqtis direqtori, afasebs ra danergvis gegmis fonze proeqtis realizaciis nabijebs, am analizis safuZvelze gare da Sida momxmareblebisaTvis raportebi unda Seadginos (qalaqis mTavrobisaTvis, sponsorebisaTvis, aeg-is mmarTveli jgufisaTvis, biznes-partniorebisaTvis, sazogadoebisaTvis). amitomac direqtors yvela dainteresebul mxaresTan saTanado kontaqtis damyarebisa da warmarTvis unari moeTxoveba. optimaluria, roca direqtors proeqtebiT marTvis gamocdileba aqvs da aeg-is sferoSi Rrma codniT gamoirCeva. magaliTad: roca biznesis ganviTarebis centris Senebisa da marTvisaTvis direqtors virCevT, arCevani masze unda SevaCeroT, visac biznesis garemoSi da uZravi qonebis marTvaSi gamocdileba aqvs. ra Tqma unda, swori arCevani adgilobrivi specialistebiT, maTi kvalifikaciis xarisxiT da maTi aeg-sTan TanamSromlobis surviliT aris SezRuduli. mexuTe faza: strategiis gadaxedva mexuTe faza: strategiis gadaxedva 1-li etapi: ra? ratom? rodis? me-2 etapi: monitoringi me-3 etapi: Sefaseba me-4 etapi: institucionaluri pirobebi me-5 etapi: strategiis gadaxedva da dagegmarebis procesi 1-li etapi: ra? ratom? rodis? miuxedavad imisa, rom aeg axali midgomaa, mis praqtikaSi mainc Zalian bevri uaryofiTi dagegmarebis magaliTebi dagrovda. uaryofiTi magaliTebi imisTvis unda gamoviyenoT, rom mas kargad davakvirdeT da sxvis mier daSvebuli Secdomebi ar gavimeoroT. Secdomebis umravlesobas ramdenime standartuli mizezi aqvs: · politika (ZiriTadi interesis jgufebis gamoTiSva, araswori sivrciTi ekonomika); · proeqts ara hyavs direqtori, romelic proeqtis mimdinareobasa da mis warmatebebze regularulad angariSs adgens; · ar arsebobs strategiuli azrovneba (amis Sedegad araswori strategiis miReba xdeba); · arasakmarisia dafinanseba, kvleva, monitoringi da Sefaseba (amis Sedegi arasaTanado strategia da iniciativebia); · mTeli Zalebi dotaciis mopovebiTaa dakavebuli; · axali modis ayolis mcdeloba. strategiis gadasinjviT qalaqi xedavs, Tu aeg-is strategia rogor xorcieldeba. aseTi gadasinjva weliwadSi erTxel xdeba da Cveulebisamebr finansur cikls emTxveva. Sefaseba monitoringisa da Sefasebis gegmis mixedviT mimdinareobs. monitoringisa da Sefasebis gegma aeg-is dagegmarebis procesis da programebis da proeqtebis Sefasebis procedurebsa da maCveneblebs gansazRvravs22. gadasinjvaSi qalaqis mTavroba da mmarTveli komiteti unda monawileobdes. mniSvnelovania, rom aeg-is strategiisa da misi realizaciis procesebis SefasebSi monawileobis misaRebad sazogadoebis azris warmomadgenlebic moviwvioT. anketebi da fokusjgufebi strategiis gadaxedvis dros informaciis Seucvlel wyaros warmoadgens. politikuri mxardaWeris Cveneba da strategiis ZiriTadi miRwevebis gamoqveyneba maRali motivaciis SenarCunebis saukeTeso saSualebaa. yovelive es mosaxleobaSi enTuziazmis gaCenis wyaro da maTi ndobis mopovebis saukeTeso saSualebaa. aspeqtebi, romlebic aeg-is strategiis Sefasebisas unda gaviTvaliswinoT · ramdenad aqtualuria SWOT analizi, iqneb pirobebi Seicvala? · didi raodenobiT informacias vflobT, Tu pirobebi Seicvala? · axali pirobebis gaTvaliswineba iwvevs Tu ara xedvis, zogadi miznebisa da detaluri miznebis Secvlas? · proeqtebs moaqvT Tu ara dagegmili Sedegebi? Tu ar moaqvT, maSin ra unda vqnaT? · ganviTarebis dagegmili maCveneblebi xorcieldeba Tu ara? Tu ar xorcieldeba - ratom? · ra tipis cvlilebebia saWiro? 22informacia aeg-es realizaciis maCveneblebis Seqmnaze didi britaneTis miRwevebis adgilobrivi maCveneblebis internetis gverdzea. aq mdebareobs informacia pilotaJuri proeqtis ganviTarebis maCveneblebze; is maTi definiciebic aris. http://www.local-pi-library.gov.uk/economic_regenration.shtml · maCveneblebi xom ar unda SevcvaloT? · proeqtis farglebSi ufro meti nabijebi xom ar aris saWiro? · proeqtebi xom ar unda SevcvaloT? cxrili 5.1 aeg-is strategiis reviziis dros gasaTvaliswinebeli problemebi zemoT xsenebuli monitoringi da Sefaseba aeg-is danergvis gegmis ZiriTadi (kvanZuri) komponentebia. proeqtis doneze maCveneblebi erTmniSvnelovnad unda ganimartos. ganmarteba iseTnairad unda Camoyalibdes, rom TiToeuli proeqtisaTvis danaxarjebis, sargeblis, efeqtebisa da Sedegebis gazomva SevZloT. maTi konsolidaciis safuZvelze SegviZlia mTeli proeqtis warmateba SevafasoT. proeqtis Sefaseba ki mTeli aeg-is strategiis Sefasebis safuZvelia. Sedegebze diskusiisaTvis yovel eqvs TveSi regularuli Sexvedrebia aucilebeli. es Sexvedrebi dagegmvis uwyveti procesis elementebia da yoveli CvenganisaTvis swavlis wyaro. programis dasawyisSi monitoringsa da Sefasebaze vorqSofebi unda moewyos. vorqSofze monitoringisa da Sefasebis grafiki unda ganisazRvros. am ganrigma strategiis Sinaarsis, procesis da ganxorcielebis maCveneblebis dagegmili gadasinjva unda gaiTvaliswinos. adgilobrivi ekonomikis sawyisi mdgomareobis Sefasebis fonze momxdari cvlilebebis aRsaniSnavad (misaTiTeblad), qalaqis mTavrobasa da biznesis garemoSi ZiriTad maCveneblebze Catarebuli anketuri gamokiTxvis masalebze damoukidebeli auditis Catarebas gadamwyveti mniSvneloba eniWeba. am maCveneblebs xarisxobrivi da raodenobrivi xasiaTi aqvs. me-2 etapi: monitoringi monitoringi strategiis / an proeqtis ganxorcielebis procesis mudmivi gadasinjvaa. es gadasinjva ganxorcielebis procesis mimdinareobas miRebul ganrigTan adarebs, beneficiarebis mier saxsrebis, infrastruqturisa da momsaxurebis moxmarebis dones amowmebs. monitoringi proeqtis direqtors da yvela dainteresebuls ganxorcielebis Sesaxeb informacias awvdis. monitoringis damsaxurebiT potenciuri da namdvili miRwevebis danaxva SegviZlia; aseve swrafad SeimCneva problemebi da maT adgilze dauyonebliv Seitaneba koreqtivi. monitoringi proeqtis gansaxorcieleblad damtkicebul versias da masSi miRebul winsvlis Sefasebas eyrdnoba. monitorings uwyveti xasiaTi aqvs. me-3 etapi: Sefaseba Sefaseba proeqtis drogamoSvebiT gadasinjvas niSnavs. am dros proeqtSi dadgenili miznebis fonze mimdinare procesebis mniSvneloba, mimdinareoba, efeqtebi da Sedegebi (rogorc dagegmili, ise daugegmavi) gadaixedeba da Sefasdeba. proeqtis direqtori danergvis procesSi sezonur Sefasebas axdens. es winsvlis, dagegmili efeqtebis prognozis da proeqtSi aucilebeli Sesworebebis Setanis punqtebis moniSvnis meTodebis verifikaciis pirveli SemTxvevaa. aseTi Sefaseba xSirad gegmas aprotestebs da mas programis efeqturobaze daskvnebisa da azris Camoyalibebisaken mivyavarT. es momenti proeqtis realizaciis procesis uaRresad mniSvnelovani momentia da mas veraferi Secvlis.23 Sefaseba or kategoriad iyofa. "procesis Sefaseba" programisa da proeqtis danergvaze akeTebs koncentracias; "Sedegebis Sefaseba" programis SedegebiT interesdeba. procesis Sefasebis davalebaa daadginos, Tu rogor unda davxvewoT procesi. rezultatebis Sefaseba adgens imas, Tu praqtikaSi programam ramdenad 23 damatebiTi informacia monitoringsa da Sefasebaze ixileT: msoflio bankis operaciuli Sefasebis ganyofilebis seqcia `monitoringi da Sefaseba: instrumentebi, meTodebi da midgoma' (2202) http://www.wordlbank.org/oed/ gaamarTla. sakuTari proeqtis Sefasebisas orive tipis Sefasebis gaTvaliswinebas aeg-is programebis direqtorebisaTvis utyuari warmateba moaqvs.24 procesis Sefaseba Sedegebis Sefaseba yoveldRiuri programis Sedegebis efeqturobis xarjebi da Sedegebis davalebebis mimdinare CamonaTvalis gazomva mogeba Sefaseba monitoringi nabijebis siis Seqmna monitoringi cxrili 5.2 procesisa da misi Sedegebis Sefaseba (wyaro: bartik, 2002) procesis Sefaseba monitoringis saqmianobas emTxveva da, iseve rogorc monitoringi, yuradRebis koncentracias realizaciaze akeTebs. procesis Sefaseba niSnavs: drois regularul monakveTebSi danergvis xarisxis sistematur kvlevas. mis Sesaxeb angariSebi kviraSi, TveSi da kvartalSi erTxel iwereba. es angariSebi procesis sxvadasxva doneze aris Sedgenili. aeg-is programebi SesaZloa angariSebs Soris periodis Sefasebasac moicavdes. angariSebsSorisi Sefaseba exeba: xelmZRvanelobis gadasinjvas, gasavlis analizss an finansur audits. SesaZloa procesis Sefasebam nabijebis, mizandasaxuli jgufis, marTvis struqturis an dafinansebis modelis Secvlamdec ki migviyvanos. Sedegebis Sefaseba yuradRebas imis dadgenaze amaxvilebs, Tu ra mouvidoda programis beneficiantebs da aeg-is davalebebs, intervencia droze rom momxdariyo. misi ZiriTadi mizani proeqtis mier miRweuli jamuri faseulobis "gazomvaa". optimalur SemTxvevaSi aseTi gazomva oTx punqts moicavs. pirveli - yvela Sedegis miTiTeba (identifikacia). aq unda gaanalizdes mizandasaxul populaciaSi, ra cvlilebebi moxda da igi sawyisi periodisagan riT gansxvavdeba. meore - yvela Sedegis Sefaseba programis efeqturobaze amaxvilebs yuradRebas. misi gazomvis mizania, aRmoaCinos mosaxleobaSi momxdar cvlilebebSi rogoria intervenciis roli. mesame ­ rezultatebis Sefasebam unda uCvenos: xarjebisa da Semosavlis winaswari analizis fonze rogoria proeqtis mier miRweuli Sedegebis sargebeli. meoTxe ­ Sedegebis keTilsindisieri Sefaseba proeqts afasebs. amisaTvis igi programis an proeqtis dainteresebis areSi ikvlevs, aqvs Tu ara adgili situaciis mniSvnelovan cvlilebas. aeg-is strategiis Sedegebis Sefaseba Sedegebis or jgufad dayofas moiTxovs. pirveli jgufi ­ Sedegebi, romelic aeg-is programis / proeqtis uSualo Sedegia; meore jgufi ­ Sedegebi, romelic gare faqtorebis (mag., qveynis ekonomikaSi mdgomareobis gaumjobesebis) zegavlenis Sedegia. magaliTad: aeg-is strategiis danergvis Sedegad wlis manZilze umuSevroba SesaZloa 10%-iT Semcirdes, miuxedavad amisa, aseTi Sedegi nawilobriv, SeiZleba qveynis mTliani Semosavlis zrdis Sedegic iyos. meTodi, romelic am SemTxvevaSi unda gamoviyenoT: aeg-is strategiis Sefasebis Sedegebis sxva SemTxveviTi SerCeviT arCeuli qalaqis, regionis da qveynis msgavs maCveneblebTan Sedarebaa. SemdgomSi SegviZlia aeg-is strategiis Sedegebis maCveneblebi yvela qalaqis maCveneblebis Secvlis xarisxs SevadaroT (anu es is maCveneblebia, romlebsac aeg-is strategiis danergvis SedegebTan kavSiri ara aqvT). yovelive amis Sedegad SegviZlia gare zegavlena aeg-is strategiis uSualo gavlenis faqtorebisagan gamovacalkeoT. es sakmaod rTuli Sesasrulebeli davalebaa, radgan qalaqebis umravlesoba am kvlevisaTvis saWiro monacemebs ar flobs. miuxedavad amisa, monitoringi proeqtisa da strategiis doneze unda tardebodes. Sefasebisa da monitoringis mizani: · kargad daproeqtebulma Sefasebisa da monitoringis sistemam pasuxi unda gasces kiTxvaze: "rogor unda mivxvde, rom dasaxul miznebs mivaRwie"? · monitoringi da Sefaseba gamoyenebul resursebze angariSgebis safuZvelia; 24bartik T., (2002), `adgilobrivi ganviTarebis efeqtebze adgilobrivi ekonomikis ganviTarebis poltikis Sedegebis Sefaseba: ra miiRweva da risi miRwevaa realuri' ­ teqsti wakiTxul iqna 20-21 noembris venaSi gamarTul OECD LEED, 20-21 konferenciaze http://www.upjohninstitute.org/publications/wp/03-89.pdf · Sedegebis gamWvirvalobis damsaxurebiT igi sxva firmebis, finansuri organizaciebisa da investorebis ndobis mopovebaSi gvexmareba; · dokumentirebuli Sedegebis xelmisawvdomoba problemebis droul identifikaciaSi (miniSnebaSi) da mis gamosasworeblad drouli Carevis saSualebas gvaZlevs; es ki problemasTan zedmeti xarjebis gareSe Tavis garTmevis saSualebiT uzrunvelgvyofs; · monitoringis da Sefasebis kargad daproeqtebuli sistema programis mimdinareobis procesSive koreqtivis Setanis saSualebas gvaZlevs; · Sefasebisa da monitoringis sistemis mier mowodebuli informaciis damsaxurebiT menejers winsvlis realizaciis procesze uSualo dakvirveba SeuZlia, rac mas winaswar gadawyvetilebebsa da gamocdilebaSi Sesworebis Setanis saSualebas aZlevs; · investicia firmebisa da mTeli dargis farglebSi mimdinare cvlilebebs iTvaliswinebs da masze ergeba; · mopovebuli informaciis saSualebiT SezRuduli resursebiT ufro efeqturi sargebloba SegviZlia. amas investiciebis im programebze mimarTvis saSualebiT vakeTebT, romel programebsac adgilobriv produqtiulobaze, samuSao adgilebis Seqmnasa da axali investiciebis mopovebaze yvelaze didi gavlena aqvs; · aeg-is intervenciis warmatebuli praqtikis gavrcelebis saSualebas movipovebT; · aeg-is klientebze, moqalaqeebze, potenciur investorebze, Semcirebisaken mimarTul siRatakeze, erT sulze mzard mTlian Semosavalze an axali samuSao adgilebis Seqmnaze gavlenis identifikaciis gaZlierebaSi gvexmareba; · Semdgomi investiciebisaTvis saWiro biujetis saxsrebis dadgenaSi SeuZlia dagvexmaros. monitoringsa da Sefasebas Soris arsebuli gansxvavebebis CamonaTvali monitoringi Sefaseba ra? monitoringi ­ informaciis Sedegebis, efeqtebisa da miRwevebis sqematuri Segrovebis procesia. ukeTesad gacnobierebis mizniT informacia programisa da Sefaseba droSi ukusvlas proeqtis nebismier aspeqtze moiTxovs. igi nebismieri grovdeba. proeqtebis danergvaze gadawyvetilebis miRebis dros gadawyvetilebis miRebis dros xdeba damxmare saSualebis rols asrulebs. mizani: · mimdinare situaciis analizi · programisa da proeqtis · problemebis identifikacia da realuri efeqturobis misi gadaWris saSualebebis gansazRvra miReba · dadgena imisa, Tu miznebi ra · mimarTulebisa da modelebis farglebSi Sesrulda dadgena · nabijebis Sedegianobis miniSneba · proeqtis realizaciis · im daskvnebis damuSaveba, ganrigTan Tanxmoba romelic momavalSi msgavsi · saSualo periodze proeqtis danergvaSi gansazRvruli miznebis dagvexmareba miRwevis Sedegebis gazomva da (SeZlebisda mixedviT) im nabijebis dadgena, romlebsac miznebis ganxorcielebisaken mivyavarT · ZiriTadi kiTxvebis kiTxvaris Camoyalibeba · adamianur, finansur da materialur resursebTan dakavSirebuli gadawyvetilebebis miReba rodis? monitorings mudmivi xasiaTi aqvs Sefaseba drogamoSvebiT tardeba: (yoveldRiuri, yovelkvireuli, · realizaciis daaxloebiT Sua yovelwliuri). monitoringis periodSi farglebSi gadadgmuli nabijebi · proeqtis bolos proeqtis gegmis elementebia da misi aspeqtebis danergvis · proeqtis damTavrebidan sakmao sqematurobas emsaxureba drois gasvlis Semdeg (daaxloebiT 3-8 weli) rogor? SesaZloa, rom monitorings Sida Sefasebas proeqtis teritoriaze vizitis da direqtori da/an proeqtis miwodebuli momsaxurebisa da personali da monawileebi axdenen. informaciis mmarTveli sistemis gare Sefasebas mxolod gare safuZvelze monawileebi da konsultantebi, gare saagentoebi an TanamSromlebi axorcielebdnen investorebi ewevian ratom? monitoringi proeqtis direqtors Sefaseba proeqtSi mimdinare proeqtis mimdinare mdgomareobis Semdegi miRwevebis dokomentirebis analizis, problemebis gadaWris saSualebaa: damuSavebis, mimarTulebisa da · muSaobis gegmis Sesrulebis modelis identifikaciisTvis, aRricxva; winaswar dadgenil ganrigTan · sistemebis Seqmna; TanxmobisaTvis da dasaxuli miznebis winsvlisa da miRwevebis · dagegmili nabijebis danergva; gasazomad aucilebeli · miznebis miRweva; informaciiT uzrunvelyofs. · proeqtis efeqturoba; · proeqtis Sedegebi; · xarjebis Sedegianoba an efeqturoba aqcenti raodenobriv monacemebze; aqcenti xarisxobriv monacemebze da magram statistikuri analizis raodenobrivi monacemebis informaciis CatarebisaTvis zogi xarisxobrivi maCveneblebis mixedviT moZieba. raoba: monacemis Segrovebac aucilebelia xarisxobrivi analizi xSirad raodenobrivi analizis dasamowmeblad gamoiyeneba informaciis proeqtSi Sesrulebuli nabijebisa proeqtSi Sesrulebuli nabijebis kategoria da maTi daniSnulebis gansazRvris da maTi daniSnulebis xasiaTisa da aRweris mizniT, analitikuri da mizezebis gansazRvris mizniT, dokumentirebuli monacemebiT analitikuri da dokumentirebuli unda visargebloT monacemebiT unda visargebloT cxrili 5.3 monitoringsa da Sefasebas Soris gansxvavebis Sejameba me-4 etapi: institucionaluri garemo da pirobebi warmatebis gazomvis mizniT, institucionaluri modelis Seqmnis dros, aqcenti im adamianebze, procesebsa da movlenebze unda gavakeToT, romelic strategiis, programisa da proeqtis doneze gazomvebis Casatareblad aucilebeli komponentia. institucionaluri xasiaTis gadawyvetilebis miRebisas yuradReba Semdeg ZiriTad kiTxvebze unda gavamaxviloT: · vin arian is pirebi, winsvlis gazomva rom unda Caataron? · winsvlis gazomvis Casatareblad ra tipis informacia dasWirdebaT maT? procesebis SemTxvevaSi Sefasebis is instrumentebi da produqtebi unda gaviTvaliswinoT, romelic procesis Sedegad Seiqmneba, mag., winsvlis angariSi da a.S. (magaliTebisaTvis ixileT: cxrili 5.4). informacia, romelic ukan brundeba Sefasebisa da monitoringis Sedegebis gadawyvetilebis miRebis procesSi gaTvaliswinebis winadadeba: magaliTebi, romelic winsvlis gazomvaSi dagvexmareba SemTxvevebis wliuri cikli SemTxveva dro mizani produqti dainteresebulebi wliuri ianvari danaxarjebis, Sromis wliuri xelmZRvaneloba, gegmebi Sedegebis, gegma, proeqtis maCveneblebisa da individualuri personeli, maTTan gegmebi, institucionaluri dakavSirebuli wliuri biujeti, dainteresebulebi nabijebis grantis are, indentifikacia ganaxlebuli kontaqtebi monitoring maisi da winsvlis Sefaseba, danergvis gegmis xelmZRvaneloba, isa da oqtomber dagegmili aqtualizacia, proeqtis Sefasebis i Sedegebis realur moqmedebis personali kvartalur SedegebTan standartebis i Sedareba (es gasaumjobesebeli vorqSofebi monitoringis gegma mizania) periodeb- ivnisi- reaqcia axal realizaciis Sedegad xelmZRvaneloba, Sorisi ivlisi Sansebze, aRniSnuli winsvlis proeqtis Sefaseba ZiriTadi safuZvelze personali, maCveneblebis angariSis sponsorebi, Sefaseba, modifikacia, partniorebi dasaxuli miznebis proeqtis danergvis grZelvadianoba gegmebi daintereseb dekemberi Sedegebis Sefaseba, Sefasebis Sedegebi, xelmZRvaneloba, ulTa winsvlis angariSebi proeqtis wliuri gadasinjva ­ winsvlaze, personali, Sexvedra efeqtebi, daskvnebi beneficiantebi, dasaxuli miznebis klientebi gadaxedva partniorebi cxrili 5.4 proeqtis winsvlis gazomvisaTvis mniSvnelovani SemTxvevebis magaliTebi naTlad Camoyalibebuli miznebi proeqtis kargi gegmisa da naTlad Camoyalibebuli miznebis gareSe, proeqtis monitoringsa da mis Sefasebas araviTari Sedegi ar mohyveba. miRwevebis ZiriTadi maCveneblebi winsvlis gazomvas naTlad Camoyalibebuli da kargi sistemis mqone miRwevebis maCveneblebi (Key Per-formance Indicators-KPI) uzrunvelyofs. miRwevis maCveneblebi warmatebaze miniSnebas gvaZlevs. maCveneblebs raodenobrivi da xarisxobrivi xasiaTi aqvs. raodenobrivi maCvenebeli ricxvebs, procentebs, procentul cvlilebas da a.S. gviCvenebs. xarisxobrivi maCvenebeli ufro Znelad xelSesaxebia. maTi SemCneva SesaZlebelia Sedegebis xarisxsa da axal momsaxurebaze adamianebis azris saSualebiT. am tipis informaciis mosapoveblad sxva sazomis Seqmnaa saWiro. monitoringisa da Sefasebis sistemis daproeqtebis dros ramdenime tipis maCvenebeli unda gaviTvaliswinoT: maCveneblebi, romlebic strategiis winaswar dasaxuli miznisaken gadadgmuli nabijebis gazomvas emsaxureba; Sedegebis maCveneblebi, romlebic Sdegebis miRwevebis dones afasebs; danaxarjis maCveneblebi, romlebic finansur, adamianur resursebsa da personalis drois danaxarjebs aRwers. maCveneblebi unda iyos: · SMART modelis Tanaxmad ­ konkretuli, gazomvas daqvemdebarebuli, realurad miRwevadi, mniSvnelovani da droSi gansazRvruli; · sando ­ sxvadasxva piris mier Catarebuli gazomvis Sedegebi erTnairi unda iyos; · sqesis sakiTxze mgrZnobiare ­ maCveneblebi Sedegebs sqesis mixedviT unda uCvenebdes; · mgrZnobiare ­ imdenad mgrZnobiare, rom situaciaSi arsebuli cvlilebebi aRniSnos; · danaxarjis mxriv efeqturi ­ informacia / daskvna masze daxarjuli drois, fulis tolfasi unda iyos; · aqtualuri ­ mokle droSi informaciis Segrovebisa da gaanalizebis saSualebas unda iZleodes; · adgilobrivi potencialis / resursebis toldidi ­ e.i. ar unda iyos zomaze metad rTuli da proeqtis Semsruleblebs misiT sargebloba ar unda uWirdeT; · sargeblobdes arsebuli monacemebiT ­ maCveneblebi "ararsebuls ar unda Txzavdes" da amave dros adgilobriv (aseve sxva proeqtis farglebSi Seqmnil) monacemebs maqsimalurad unda iyenebdes. monacemebis mogroveba ra tipis monacemebis Segroveba dagvWirdeba ­ is SerCeul maCveneblebzea damokidebuli. strategiisa da proeqtis miznebis Sesruleba proeqtis mier Seqmnil produqtze / momsaxurebaze, proeqtis beneficiantebis reaqciaze / Sefasebazea damokidebuli. maTi reaqciebisa da kmayofilebis, aseve maT mier proeqtis produqtiT sargeblobis damadasturebeli masala unda Segrovdes da igi konsultaciis sagani unda gaxdes. ra Tqma unda, es martivad gasakeTebeli saqme ar aris. niSani imis Sesaxeb, rom beneficiarebi proeqtis mier Seqmnili produqtiT / momsaxurebiT sargebloben da misiT kmayofilebas gamoxataven ­ proeqtis warmatebis Sansze metyvelebs. da mainc, proeqtis SemTxvevaSi Sida danaxarjebis (finansebisa da personalis daxarjuli drois), Sedegebisa (saxelmZRvanelos Seqmnis an raimes Senebis) da procesis (ganrigis mixedviT, romeli proeqti mimdinareobs) gazomvaa aucilebeli. maCveneblebi, danaxarjebi, Sedegebi da procesi ­ Cveulebisamebr, xelmZRvanelobis mier aris Sedgenili. me-5 etapi: strategiisa da dagegmvis procesis mimoxilva aeg-is strategiisaTvis dagegmarebis procesis mniSvneloba monitorings aeg-as strategiis dagegmarebis procesis bolos Semdgari refleqsiuri gadasinjvis xasiaTi ar unda hqondes. igi dagegmvis procesis yoveli etapis ganuyofeli elementi unda iyos. Sefaseba drois sxvadasxva monakveTSi unda Catardes; xarisxiani Sefaseba mxolod maSin aris SesaZlebeli, roca monitoringi saTanado doneze mimdinareobs. Sefasebam strategiisa da proeqtis gadasinjvasTan unda migviyvanos. monitoringi da Sefaseba pirvel fazaSi: saqmianobis organizacia pirveli faza momavalSi gamoyenebuli monitoringisa da Sefasebis modelze dafiqrebisa da msjelobis saSualebas gvaZlevs. es msjeloba unda Seexebodes: · xangrZlivi periodis institucionalur meqanizms, romelic strategiis Sefasebisa da monitoringis saSualebas mogvcems ­ mag. strategiis monitoringis komiteti; · strategiis Camoyalibebis etapze ukan dabrunebisunariani informaciis Sesagroveblad monitoringisa da Sefasebis gegmis damuSaveba ­ mag., wliuri da kvartaluri winsvlis damadasturebeli angariSi, informaciis regularulad Semgrovebeli yovelwliuri, romelic informacias awvdis presas da or kviraSi erTxel gamarTul Sexvedrebs. dainteresebulebTan konsultacia Tanamonawileobis wesiT Catarebul monitoringsa da Sefasebas uzrunvelyofs. aseT models, tradiciuli wesiT Sesrulebul monitoringsa da SefasebasTan SedarebiT, kidev sxva upiratesobac aqvs. am upiratesobaTa ricxvs ganekuTvneba: · ganviTarebis programebisa da siRatakesTan brZolis programebis ukeTesi Sedegebi; · swavlis, adgilobrivi potencialis ganviTarebisa da marTvis unaris mopovebis ufro intensiuri procesi; · proeqtis ZiriTad dainteresebulebTan TanamSromlobis ukeTesi xarisxi; · proeqtebisa da adgilobrivi sameurneo erTeulebis warmatebuli dakavSireba; · Sefasebisa da monitoringis ufro gawonasworebuli sistemebi; gawonasworebis mizezi: sistema adgilobriv resursebs, unars da kvalifikacias eyrdnoba; · monacemebis Segrovebisa da maTi analizisaTvis ekonomikuri meTodebis gamoyenebis gamo, monitoringisa da Sefasebis sistemis xarjebi metad efeqturia. konvenciuri monitoringi da Sefaseba gare eqspertebis mier gansazRvrul da SemuSavebul sistemebs da midgomas eyrdnoba. monawileobiTi xasiaTis monitoringi da Sefaseba molaparakebisa da Sefasebis sistemas iseTnairad emyareba, rom adgilobrivi Temisa da informaciis sxva mniSvnelovani momxmareblis (mag., sponsorebi, qveynis mTavroba) molodini gaamarTlos. monitoringisa da Sefasebis Tanamonawileobis modelSi Semfasebeli moderatoris / treneris / konsultantis rols TamaSobs da igi procesSi CarTul mxareebs monitoringsa da Sefasebaze xmaSewyobili Tanxmobis miRwevaSi exmareba; aseve sakuTari Sedegebis gaumjobesebis mizniT, maT aswavlis monitoringis da Sefasebis SedegebiT rogor unda isargeblon. monitoringsa da SefasebaSi dRemde arsebuli magaliTebi gviCvenebs, rom konvenciur da TanamonawileobiT meTodebs Soris wonasworoba yovelTvis daculi ar aris. konvenciuri da TanamonawileobiTi midgoma qvemoT moyvanil cxrilSia (5.5) Sedarebuli. konvenciuri Sefaseba Tanamonawileobis Sefaseba ratom dasabuTeba. Semdgomi dafinansebis dainteresebul pirebs kontrolisa dasabuTebis mizniT proeqtis da gamosworebisaTvis saWiro nabijis jamuri Sefaseba inicirebis saSualebis misacemad vin gare eqspertebi adgilobrivi Temis wevrebi, proeqtis personali, moderatori ra winaswar dadgenili maCveneblebi, proeqtis monawileebi warmatebis romlebic, ZiriTadad, xarjebs da sakuTar maCveneblebs gansazRvraven Sedegebs Seexeba rogor aqcenti ,,mecnierul TviTSefaseba; adgilobriv obieqtiurobaze". Semfaseblebisa da kulturaze morgebuli ubralo Sesafasebeli mxareebi meTodebi; Sefasebis procesSi erTmaneTisagan distancias icaven; CarTuli monawileebi Sedegebis Ria erTnairi, kompleqsuri da "maSinve" gaziarebas ewevian procedurebi, Sedegebi mogvianebiT da mxolod nawilobriv cxaddeba. rodis danergvis procesis dasawyisSi da TiToeuli Sefaseba proeqtis mis bolos srulyofas niSnavs; monitoringisa da Sefasebis erTmaneTTan SeerTeba ­ mcire masStabis xSiri Sefasebebi cxrili 5.5 konvenciuri da praqtikuli Sefaseba monitoringi da Sefaseba meore fazaSi: adgilobrivi ekonomikis Sefaseba imisaTvis, rom aeg-is danergvis Semdeg strategiis Sedegebis Sefaseba SevZloT, misi danergvis dawyebamde, saWiroa adgilobriv ekonomikaze amosavali monacemebis Segroveba (aeg-is strategiis danergvamde ekonomikis arsebuli mdgomareobis aRwera), monitoringi da Sefaseba mesame fazaSi: strategiis SemuSaveba strategiis SemuSaveba miRwevebis mTavari maCveneblebis gansazRvras niSnavs. maT safuZvelze miznis realizaciis Sedegad miRweuli Sedegebi izomeba. jgufma aseve gegmac unda daamuSaos. gegma monacemebis mogrovebis, proeqtis miznebSi asaxuli maCveneblebis meSveobiT cvlilebebis gazomvis meTodologiis elementia. strategiis Camoyalibebis fazaSi unda dadgindes, strategiis danergvis monitoringze pasuxs vin agebs. strategiis danergvis fazaSi monitoringisa da Sefasebis jgufma monitoringisa da Sefasebis gegma kidev erTxel unda gaanalizos da miiRos. am etapze maT unda gaiTvaliswinon: · miznebis realizaciis maCveneblebis monitoringis mizniT, rogor moxdeba monacemebis mogroveba; · proeqtis realizaciis winsvlis monitoringis mizniT, rogor moxdeba monacemebis mogroveba; · imisaTvis, rom dainteresebulebs realizaciis winsvlaze regularuli informacia miewodoT, angariSebis ra meqanizmi unda amuSavdes. monitoringi da Sefaseba meoTxe fazaSi: strategiis ganxorcieleba am etapze strategiis monitoringis institucionaluri struqturebi ukve Seqmnili unda iyos da moqmedebdes. monitoringi da Sefaseba mexuTe fazaSi: strategiis gadasinjva strategiis gadasinjva misi mniSvnelobisa da danergvis efeqturobis Sefasebas niSnavs. damatebiTi informacia damatebiTi publikaciebis sia aeg-is koncefcia Bingham, Richard D. And Robert Mier, Eds. (1993). Theories of Local Economic Development: Perspectives From Across the Disciplines (adgilobrivi ekonomikis ganviTarebis Teoria: sxvadasxva perspeqtiva). Sage Publications, C.A. Blair, John P, (1996) Local Economic Development: Analysis and Practice (adgilobrivi ekonomikis ganviTareba: analizi da praqtika). Sage Publications, Inc. Canzanelli, Giancarlo. (2001). Overview and Lessons Learned on Local Economic Development (adgilobrivi ekonomikis ganviTarebis saerTo koncefcia da praqtikuli daskvnebi), Human Development, and Decent Work. ILO Universitas Working Paper. http://www.ilo.org/public/english/universitas/publi.htm Clarke, S.E. and Gaile, G.L. (1992). The Next Wave; Postfederal Local Economic Development Strategies (Semdegi talRa: postfederaluri adgilobrivi ekonomikis ganviTarebis strategiebi). Kwartalnik Rozwoju Ekonomicznego. Vol. 6 No. 2 pp. 87-198, Sage Publications, C.A Council for Urban Economic Development. February (2000). Local Economic Development in the CEE/NIS Region (adgilobrivi ekonomikis ganviTareba CEE da NIS regionSi). Overviev Paper, teqsti momzadda USAID-is dakveTiT. Council for Urban Economic Development. Stycze (1996). What Is Economic Development?: A Primer (adgilobrivi ekonomikuri ganviTarebis alfabeti). Komisja Europejska. (1997) Towards an Urban Agenda in the European Union (evrokavSiris urbanizaciis programa ,,momavlis mimarTuleba" gv.13-17. evrokomisia COM (97)197, ivnisi, briuseli http://europa.eu.int/comm/urban/documents/d004_en.pdf. Harris, N., L. Bulbul, K. Minudding, X. Meng S. Haigub S. Srinivas. marti (2000). Garment-Making and Urbanisation: An Introductory Study of Four Cases (safeiqro mrewveloba da urbanizacia: oTxi SemTxvevis winaswari analizi) qalaqis mTavrobis samuSao masalebi da adgilobrivi seria 6. urbanizaciis ganyofileba, msoflio banki. http://www.worldbank.org/urban/publicat/uwp6.pdf Iannone, D. (1997) Introducion to Economic Development: A Training Course for Economic Development Professionals, (ekonomikuri ganviTarebis Sesavali: kursi specialistebisaTvis ekonomikuri ganviTarebis dargSi) Washington, D.C.: National Council for Urban Economic Development Kane, J. And Shinka M. (1994). Rethinking State Development Policies and Programs. (saubari mTavrobis politikasa da ganviTarebis programebze) Washington DC. National Governors Association. es statia aRwers evolucias ekonomikuri ganviTarebis dargSi. Lyons, T. And Hamlin, R. (1990) Creating an Economic Development Action Plan: A guide for Development Professionals (ekonomikuri ganviTarebis gegmis Seqmna: gzamkvlevi ekonomikuri ganviTarebis dargis eqspertebisaTvis) Praeger Publishing. Mier R. And Bingham R. (1993). Metaphors of Local Economic Development in Theories of Local Economic Development: Perspectives from Across the Disciplines (metaforebi adgilobriv ekonomiur ganviTarebaze adgilobrivi ekonomikuri ganviTarebis TeoriebSi sxvadasxva dargis perspeqtivebi). str. 284-304. Sage Publications, C.A. OECD. (1998). Arresting Decline in Urban Areas (saqalaqo teritoriebis degradaciis SeCereba) The OECD Observer Nr 210 Tebervali/marti. OECD-is organizaciam gamoaqveyna mokle da bevris mTqmeli statia OECD-is qveynebSi urbanizaciis politikis im cvlilebebze, romlebic bolo ori wlis manZilze moxda da urbanizaciis politikaSi integrirebuli, ori Tvisebis matarebel mravalaspeqturi modelis dafuZnebis mizniT iyo ganxorcielebuli. pirveli Tviseba: es modeli erTmniSvnelovnad miuTiTebs socialur-ekonomikur faqtorebs Soris urTierTdamokidebulebasa da saqalaqo teritoriebze maT gavlenaze. meore modeli: xazgasmiT aRniSnavs endogenur ganviTarebas da gapartaxebuli farTobsaTvis Sansis mimcemi nabijebis aucileblobaze. http://ww.oecd.org//publication/observer/210/005-026a.pdf OECD. Local Economies and Globalisation (adgilobrivi ekonomika da globalizacia). LEED Notebook, No. 20. saintereso SemTxvevebis analizi; LEED Notebook, nr 20 moicavs adgilobrivi potencialis Seqmnis Taobaze unikalur informacias. http://www.oecd.org/tds/bis/leed.htm msoflio banki. (200) Cities in Transition: msoflio banki Urban and Local Go-vernment Strategy (qalaqebi transformaciis etapze: msoflio bankis urbanuli da adgilobrivi strategia). msoflio bankma strategiis sruli dokumenti gamoaqveyna. es dokumenti banks siRatakis SemcirebaSi, mizandasaxuli ganviTarebis danergvaSi, garemos dacvasa da warmatebuli organizaciebis xelSewyobaSi exmareba. am miznebis Sesruleba adgilobriv mTavrobasTan axlo/uSualo samuSao kontaqts moiTxovs; am kontaqtis aucilebloba im faqtidan gamomdinareobs, rom adgilobrivi mTavroba - centralur mTavrobasTan da TemTan TanamSromlobis fonze - sul ufro da ufro didi masStabiT agebs pasuxs im momsaxurebis miwodebaze, romelsac macxovreblebis yoveldRiurobis xarisxze uaRresad didi gavlena aqvs. urbanuli ganviTarebis ZiriTadi seqtoris gverdiT, romeli seqtoric iseT gansxvavebul sakiTxebs moicavs, rogoricaa: adgilobrivi ekonomikuri ganviTareba, kapitalis bazris xelmisawvdomoba, uZravi qonebis bazris reforma, qalaqis kulturuli warsulis eqsponatebis dacva, bunebrivi kataklizmebisgan Tavdacva da sazogadoebis uSiSroeba. http://www.worldbank.org/html/fpd/urban/publicat/cities_in_transition_full.pdf adgilobrivi ekonomikuri ganviTarebis saagentos roli Humphreys, Eileen. (1996). LEDA Pilot Actions: Synthesis Report (pilotaJi aeg-is dargSi: sinTezuri angariSi) Local and Regional Development Planning. Londyn. ILO. (1995). Lessons from the LEDA Programme (daskvnebi aeg-is programidan). Local and Regional Development Planning. Londyn. aeg-is dafinanseba Bartik, T. (1995). Economic Development Incentive Wars (omi SeRavaTebisaTvis ekonomikur ganviTarebaSi). Employment Research, Spring 1995. W.E. Upjon In-stitute for Employment Research. es mokle referati da masTan dakavSirebuli sxva statiebi finansuri SeRavaTebis monitoringisa da Sefasebis Sesaxeb Zalian saintereso sakiTxebs moicavs. http://www.upjohninst.org/publications/newsletter/tjb_595.pdf Darche, Benjamin. (1997). Financing Mechanism at the Subnational level in Emerging Markets: Borrowings and Privatisations/Concessions (ganviTarebad bazarze adgilobriv da regionis doneze dafinansebis meqanizmi. dakrediteba/ gankerZoeba/ koncesia). Infrastucture Note FM9. msoflio bankis urbanuli ganviTarebis ganyofileba. http://www.worldbank.org/urban/publicat/rd-fm9.hym Dillinger, William. (1995). Urban Property Tax Reform: Guidelines and Recom-medations (komunaluri sakuTreba: gadasaxadebis reforma. miTiTebebi da rCevebi). Urban Management Program Discussion Paper No. 1. msoflio banki. El Daher, Samir. (2001). The Building Blocks of a Sound Local Government Fi-nance System (adgilobrivi mTavrobis warmatebuli dafinansebis komponentebi). Infrastucture Note FM8-e. msoflio bankis urbanuli ganviTarebis ganyofileba. http://www.worldbank.org.urban/publicat/fm8e.pdf El Daher, Samir. (2000). Specialized Financial Intermediaries for Local Govern-ments: A Market-based Tool for Local Infrastucture Finance. (specializebuli finansuri Suamavlebi adgilobriv mTavrobas sTavazoben: adgilobrivi finansuri infrastruqturis bazris instrumentebs). Infrastucture Note FM8-d. msoflio bankis urbanuli ganviTarebis ganyofileba. http://www.worlbank.org/urban/publicat/fm8d.pdf Worley International Ltd. (2000). Strategic Municipal Asset Management (komunaluri sakuTrebis aqtivebis strategiuli marTva). Urban and Local Go-vernment Background series No. 5. msoflio bankis urbanuli ganviTarebis ganyofileba. http://www.worldbank.org/urban/publicat/001-1069.pdf strategiis gadaxedva (monitoringi da Sefaseba) Bartik, T. (2002). Evaluating the Impact of Local Economic Development Polices on Local Economic Outcomes: What has been done and what is doable? (adgilobrivi ekonomikuri ganviTarebis politikis Sedegebis Sefaseba. Sedegebi: ras mivaRwieT? ras SegviZlia rom mivaRwioT?) Upjohn Institute Staff Working Paper No.03-89. http://www.upjohninstitute.org/publications/wp/o3-o9.pdf Beaureregard, Robert A. (1999) The Local Employment Fulcrum: Evaluating Lo-cal Economic Performance (adgilobrivi dasaqmebis centraluri punqti: ekonomikis adgilobrivi Sedegebis Sefaseba). ekonomikuri ganviTarebis kvartaluri gamocema Vol 13, No. 1. Tebervali 1999. gv. 23-28. Sage Publications, CA. Kwartalnik Lokalnego Rozwoju Ekonomicznego (adgilobrivi ekonomikuri ganviTarebis kvartaluri gamocema). Tebervali (1999). (isini, vinc qalaqebSi adgilobrivi ekonomikis ganviTarebis monitoringisa da Sefasebis sakiTxebiT gansakuTrebiT arian dainteresebulni, am naSromSi ipovnian saintereso statiebs aRniSnul Temebze). Erickcek, G.(1996). Developing Community Measures (adgilobriv sazogadoebaSi mizandasaxuli ingerenciis/Carevis damuSavebuli formebi). Sromis bazris kvleva, marti 1996. W.E. Upjohn Institute Employment Research. Upjohn Institute-i specializdeba aeg-is problematikasa da monitoringsa da SefasebaSi. am referatSi gaanalizebulia ingerenciis Sedegebi da refleqsia maTi ganxorcielebis formebze. http://www.upjohninst.org/publications/newsletter/gae_f96.pdf Ianone, D. (1999). `An Assessment of the Costs, Benefits and Overall Impacts of the State of Ohio's Local Economic Development Programmes' (ohaios StatSi adgilobrivi ekonomikis ganviTarebis programis xarjebis, sargeblisa da saerTo Sedegebis Sefaseba). daamuSava: The Urban Centre, Maxine Goodman Levine Collega of Urban Affairs, Cleveland State University for the State of Ohio Economic Advisory Committee. es kvleva adgilobrivi ekonomikis ganviTarebis Sesaxeb dRemde gamoqveynebul masalebs Soris erT-erT yvelaze farTo masStabis Sefasebas moicavs. ase, rom igi yvela im pirisaTvis, vinc qveynisa da adgilobrivi masStabiT ekonomikis ganviTarebis programebisa da politikis SeqmnisaTvis emzadeba uaRresad mniSvnelovani masalaa. am angariSis Sinaarsis mizani ohaios Statze oficialuri, adgilobrivi ekonomikis ganviTarebis mrCevelTa komitetTan SeTanxmebuli azris Cveneba ar aris. http://www.state.oh.us/obm/media/articles/economicstudy.asp Jenkins, N. and M. Bennet. (1999). Toward an Improvement Zone Evaluation (ganviTarebis zonebis Sefaseba) ekonomikuri ganviTarebis kvartaluri gamocema. Vol. 13 No. 1. Sage Publications, C.A. statia exeba aSS-Si ganviTarebis zonebis Sefasebis meTodebs, e.w. ,,mesame talRis" strategias. Reese, Laura A. And David Fasenfest. (1999). Key Perspectives on Local Development Policy Evaluation. ekonomikuri ganviTarebis kvartaluri gamocema, Vol. 13 No. 1. February. 3-7 Sage Publications. www.oecd.org/tds/bis/brownfields.htm adgilobrivi sainvesticioi klimatis gaumjobeseba Stanchev, K., and Yokonova, A., Eds. Legal and Regulatory Reform: Impacts on Private Sector Growth (sakanonmdeblo da saxelisuflebo reforma: gavlena kerZo seqtoris ganviTarebaze). Institute for Market Economy, Sofia. http://www.ime-bg.org/pdf_docs/papers/irr.pdf adgilobrivi mewarmeobis ganviTarebis stimulireba Arzeni, Sergio and Jean-Pierre Pelligrin. (19997). Entrepreneurship and local Development (mewarmeoba kontra adgilobrivi ganviTareba). The OECD Observer, nr 204 Tebervali/marti 1997. statia aseve ganixilavs mcire da saSualo zomis sawarmoebs Soris qselSi urTierTobis/kontaqtebis saintereso magaliTebs. Bradshaw, Ted and Edward Blakley. (1999) . What are "Third Wave" State Lo-cal Economic Development Efforts? From Incentives to Industrial Policy (rogoria adgilobrivi ekonomikis ganviTarebaSi ,,mesame talRis" strategiebis adgili da mniSvneloba? waxalisebidan dawyebuli samrewvelo politikaSi SeRavaTebiT damTavrebuli). ekonomikuri ganviTarebis kvartaluri gamocema, Vol 13, No. 3. agvisto 1999. gv. 229-244. Sage Publications, CA. statia aRwers cvalebad damokidebulebas. adgilobrivi ekonomikis politikisa da praqtikis mimarT Ernst & Young. (1999). Thematic Evaluation of Structural Fund Impacts on SMEs (mcire da saSualo zomis sawarmoebze struqturuli fondis gavlenis Tematuri Sefaseba). evrokavSiris komisia (DGXVI). es angariSi detalurad aRwers mcire da saSualo zomis sawarmoebis xelSewyobis formebs, iTvaliswinebs kvlevis meTodologias da SemTxvevis analizs; es aris grZeli, detaluri da saganmanaTleblo xasiaTis moxseneba, romelic yvelaze did aqcents warmatebuli praqtikis programebze akeTebs. htttp://www.inforegio.org/wbdoc/docgener/evaluation/pdf/eval_sme.pdf axali mewarmeobis stimulireba Chappel, David S. And Hugh Sherman. (1998). Methodological Challenges in Evaluating Business Incubator Outcomes (biznesis inkubatorebis Sedegebis Semfasebeli meTodologiuri xasiaTis mowodebebi). ekonomikuri ganviTarebis kvartaluri gamocema Vol. 12 Nr 4. noemberi 1998. gv. 313-3321. Sage Publications, CA. dargobrivi da biznesis jgufebis ganviTareba Buss, Terry F. (1999). The Case Against Targeted Industry Strategies (mizandasaxuli mrewvelobis ganviTarebis strategiis winaaRmdegi argumentebi). ekonomikuri ganviTarebis kvartaluri gamocema Vol. 13, nr 4. noemberi 1999. gv. 339-356. Sage Publications, CA. avtori saintereso Tezisebs ayenebs. magaliTad: ,,xSirad centralur dagegmarebaSi mizandasaxuli dagegmareba Semdegi terminebis qveS imaleba: strategiuli dagegmva, konkurentunarianobis politika, investiciebis SenarCuneba/mozidva da a.S." am statiis wakiTxva kidev erTi ramis gamo Rirs: is aeg-is teqnikebis daxvewis saSualebebis gacnobas uzrunvelyofs. www.weda.org.notesEconomic Development Administration.(1997) Cluster Based Economic Development: A key to Regional Competitiveness (dargobriv jgufebze dafuZnebuli ekonomikuri ganviTareba: regionaluri konkurenciulobis gasaRebi) daamuSava: Information Design Asso-ciates with ICF Kaiser International. teqsts Zalian saintereso oTxgverdiani daskvna aqvs. http://www.doc.gov/eda/pdf/1G3_5_cluster.pdf OECD. (1997). New Directions for Industrial Policy (samrewvelo politikis axali mimarTulebebi) Policy Brief nr 3. statiaSi aRwerilia gare ekonomikuri klimatis Secvlaze samrewvelo politikis reaqciebi. aseve moicavs sxva naSromebis Zalian saintereso CamonaTvals da OECD mier Catarebul kvlevebs eyrdnoba. Roelandt, T. And den Hertog, P., ED. (1998). Cluster Analysis an Cluster Based Policy in OECD Countries: Various Approaches, Early Results and Policy Impli-cations (OECD im qveynebis dargobrivi jgufebisa da politikis analizi, romlebisTvisac damaxasiaTebelia: sxvadasxva midgoma, aqvT pirveli Sedegebi da maTi politikuri implikaciebi). pirveli fazis Semajamebeli angariSis samuSao versia, OECD Focus Group on Industrial Clusters. OECD. konkretuli teritoriebis regeneraciis strategiaze orientirebuli saqmianoba Department of the Environment, Transport and the Regions. (1998). Urban Deve-lopment Corporations: Performance and Good practice (urbanuli ganviTarebis korporaciebi: miRwevebi da warmatebuli praqtika). regeneraciis kvlevis Sejameba. http://www.odpm.gov.uk/stellent/groups/odpm_urbanpolicy/documents/pdf/odpm_urbpol_pdf_6 08119.pdf OECD. (1999). Urban Brownfields (qalaqis samrewvelo teritoriebi), OECD Territorial Development Service. evropis komisia. (1999). Sustainable Urban Development in the European Union: A Framework for Action (evrokavSirSi urbanizaciis ganviTarebis gansxvavebuli done: qmedebis modeli). ekonomikuri da socialuri komisiis da regionebis komitetis evropis parlamentis da sabWos mimarT mimarTuli komunikati. COM (98)605. komisia mxars uWers degradirebuli regionebis regeneraciaze gamoyofili struqturuli fondis, ekonomikuri, socialuri, kulturuli, garemos dacvis, transportisa da uSiSroebis dacvis aspeqtebis gaTvaliswinebiT, teritoriebze orientirebas. rTulad dasasaqmebeli da dabali Semosavlis mqone pirebis integracia Alock, P, G Craig, Plawless, S Pearson and D Robinson. (1998) Inclusive Regen-ration: Local Authorities' Corporate Strategies for Tackling Disadvantage (regeneracia integracia: marginalizaciasTan brZolis korporaciuli strategia) Regional Economic and Social Research, Sheffield Hallam University and The Policy Studies Research Center, University of Lincolnshire and Humbersiede. http://www.shu.ac.uk/creser/index.html Campbell, Mike with Ian Sanderson and Fiona Walton. November (1998). Local Responses to Long Term Unemployment (xangrZlivi periodis umuSevrobasTan brZolis adgilobrivi strategiebi). Joseph Rowntree Foundation. YPS York. http://www.jrf.org.uk/knowlege/finding/socialpolicy/sprn28.asp Cambell, Mike. (1997). The Third System, Employment and Local Development (mesame sistema: dasaqmeba da adgilobrivi ganviTareba): Volume 1, Synthesis Report, Policy Research Institute, Leeds Metropolitan University for the EU http://europa.eu.int/comm/employment_social/emp/&esf/3syst/vol1_en.pdf termini "mesame sistema" tradiciuli kerZo da saxelmwifo seqtors miRma arsebul organizaciebs exeba (mag.: fondi, sazogadoeba, saqvelmoqmedo organizaciebi, socialuri da aramomgebiani organizaciebi). Campbell, M. And Hutchison, J. (1998), Working in Partnership: Lessons from the Literature (partnioruli TanamSromloba: daskvnebi specialuri literaturidan), Policy Research Institute, Leeds Metropolitan University, Research Report 63, Department for Education and Employment (June), Sheffield, inglisi. Lorthiois, J. (1996), Le Diagnostic Local de Ressources: Aide la Décision, AS-DIC, Lusigny sur Ouche et Editions W, Macon. LEDA (1991), Orientations for Local Employment Development Strategies: Rural Areas (adgilobrivi dasaqmebis gazrdis strategiis orientacia: sasoflo-sameurneo teritoriebi), Local and Regional Development Planning, londoni, didi britaneTi. OECD. (1998). Local Management for More Effective Employment Policy (adgilobrivi marTva dasaqmebis efeqturi politikis perspeqtividan). OECD parizi. Siegel, B and P. Kwass. November (1995). Jobs and the Urban Poor. Publicly In-itiated Sectoral Strategies (samuSao RaribebisaTvis. Temis iniciativiT SerCeuli seqtoruli strategiebi). Mt. Auburn Associates Inc., Somerville, MA. magaliTebi analizisaTvis saerTaSoriso mimoxilva Canzanelli, Giancarlo and Giordano Ditcher. (2001). Local Economic Develop-ment, Human Development and Decent Work (adgilobrivi ekonomikuri ganviTareba: keTilsindisieri Sroma bavSvebisaTvis); ILO/Universitas samuSao referati, romelic miznad sxvadasxva qveynebisa da saerTaSoriso organizaciebis aeg-is warmatebuli praqtikis mimoxilvas isaxavs. http://www.ilo.org/public/english/universitas/publi.htm afrika DPLG. Local Government and Economic Development: A Guide for Municipalities in South Africa (adgilobrivi mTavroba da ekonomikuri ganviTareba). gzamkvlevi samxreT afrikis qalaqebSi). broSura Broszura wydana przez Departament ds. Wladz LOkalnych RPA adgilobrivi xelisuflebis departamentma gamosca; am departamentis mizani RPA­Si adgilobrivi ekonomikis ganviTarebis mimarT arsebuli midgomis gaSuqeba iyo. http://www.dplg.gov.za/Document/AnnualReport/led.ledindex.htm evropa Bennet, R.J. and G. Kerbs (1991) Local Economic Development: Public-Private Partnership Initiative in Britain and Germany (adgilobrivi ekonomikis ganviTareba: sajaro-kerZo partnioroba did britaneTsa da germaniaSi) Belhaven londoni. OECD. (1999). Best Practices in Local Economic Development LEED (adgilobrivi ekonomikis ganviTarebis saukeTeso praqtika), OECD. http://www.oecd.org/tds/docsword/bestpracticesLEED.doc Pizzianto, Antonio. (1997). Industrial Restructuring and Local Development- The Case of Sesto San Giovanni (mrewvelobis restruqturizacia da adgilobrivi ganviTareba - San Sesto Giovanni magaliTi), OECD. LEED Notebook, nr 24. es statia adgilobrivi mrewvelobis dacemis dros adgilobriv ganviTarebaSi arsebul mimarTulebebs aRwers. http://www.oecd.org/tds/bis/leed.htm Tavisto Institute and ECOTEC Research and Consulting Ltd. Tebervali (1999). The The-matic Evaluation of the Partnership Principle (partniorobis safuZvlebis Tematuri Sefaseba). es Sefaseba evrokavSiris struqturuli fondis erT-erTi ZiriTadi arsis Tematur Sefasebas warmoadgens. kvlevis mizani politikis ciklis sxvadasxva etapze partniorobis gansxvavebuli gavlenis Sefaseba da misi susti adgilebis miTiTeba iyo. kvleva mTeli evrokavSiris masStabiT, adgilobrivi eqspertebis mier erTi da imave meTodologiis gamoyenebiT Sesrulebul 54 SemTxvevis analizs eyrdnoba. http://europa.eu.int/comm/regional_policy/sources/docgener/evaluation/rathe_en.htm Wong, Celia. (1998). Determining Factors for Local Economic Development: The Perception of Practitioners in the North West and Eastern Regions of the UK (faqtorebi, romlebic adgilobrivi ekonomikis ganviTarebaSi gadamwyvet rols TamaSoben: didi britaneTis Crdilo-dasavleT da aRmosavleTis regionebis moxeleebis mosazreba). Regional Studies. Vol.32.8. gv. 707-720. am statiaSi mravaljer vxvdebiT aeg-is Zvel da axal praqtikasTan kavSirs. ekonomika transformaciis fazaSi OECD. (1996). Transition at the Local Level: The Czech Republic, Hungary, Poland and the Slovak Republic (transformacia adgilobriv doneze: CexeTi, ungreTi, poloneTi, slovenia), parizi. International City/ Council Managment Association (2002). Community Based Economic Development Guidebook (sazogadoebis mxardaWeraze dafuZnebuli ekonomikis ganviTarebis gzamkvlevi). U.S. Agency for International Development xelSewyobiT mimdinare proeqti yazaxeTisaTvis. naSromi gamiznulia qalaqebis mier strategiuli gegmis damuSavebasa da ekonomikuri ganviTarebis fondis SeqmnaSi dasaxmareblad. laTinuri amerika CEPAL. (2002). Desarrolo Economico Local y Descentralización en America La-tina: analisis comparativo. raporti GTZ-is TanadgomiT ganxorcielebuli proeqtidan aanalizebs im potencials, romelic laTinur amerikaSi mravali decentralizebuli organizaciis gaCeniT ibadeba. www.cepal.org CrdiloeT amerika Bartik, T. ianvari (2002). Local Economic Development Policies (adgilobrivi ekonomikuri ganviTarebis politikebi). Upjohn Institute Staff Working Paper No.3-9. http://www.upjohninstitute.org/publications/wp/03-91.pdf saintereso organizaciebis vebgverdebi am seqciaSi Tavmoyrilia adgilobrivi ekonomikis ganviTarebaze momuSave samTavrebo da arasamTavrebo organizaciebis linkebi. ra Tqma unda es sia ar amowuravs yvela organizaciis CamonaTvals; qvemoT miTiTebulia linki, romelzec adgilobrivi ekonomikuri ganviTarebis sakiTxebze aqtiurad momuSave organizaciebis ufro vrceli siaa warmodgenili: http://www.worldbank.org/urban/led/8 links.html . kambojis adgilobrivi ekonomikis ganviTarebis asociaciebis sazogadoeba http://gdrc.org/icm/country/acleda.html kambojis adgilobrivi ekonomikis ganviTarebis asociaciebis sazogadoeba (ACLEDA) aris kambojis damoukidebeli arasamTavrebo organizacia, romelic sakuTari ganyofilebebisa da regionaluri biuroebis saSualebiT aeg-is mraval iniciativas da programas uwevs stimulirebas. ACLEDA eweva mewarmeobisa da mcire da saSualo zomis sawarmoebis marTvis, soflis bankebis Seqmnis da saSualo mewarmeebisaTvis teqnikuri daxmarebis da sesxebis micemis dargSi vorqSofebos mowyobas. bertelsmanis fondi http://www.bertelsmann-stiftung.de/ bertelsmanis fondi politikurad damoukidebeli organizaciaa. igi Semdegi Tezis Tanaxmad moqmedebs: kerZo mewarmeobas humanuri da gawonasworebuli Temis Seqmnisaken mivyavarT. fondis iniciaciis sfero sxvadasxva tipis proeqtebs moicavs. mag.: socialuri da ekonomikuri problemebi, saerTaSoriso urTierToba, ganaTleba, jandacva da kultura. 1999-2004 wlebSi bertelsmanis fondma msoflio bankTan erTad, Tavisi Tanadgoma gamoucxada proeqts qalaqebi, romlebic icvlebian. proeqtis mizani iyo aRmosavleT evropis qalaqebs adgilobriv doneze marTvis koncefciebis axali platformiT esargeblaT. am qselSi CarTuli qalaqebi adgilobrivi ekonomikis ganviTarebis, bunebis dacvis politikisa da narCenebis meurneobis farglebSi strategiebs qmnidnen. adgilobrivi ekonomikuri ganviTarebis strategiebis centri http://www.cles.org.uk adgilobrivi ekonomikis ganviTarebis strategiebis centri (CLES) aris damoukidebeli qseli, romlis saqmianobac adgilobrivi ekonomikuri ganviTarebis, regeneraciis strategiisa da adgilobriv doneze marTvis sakiTxebiT aris dainteresebuli. CLES aeg-is politikis damuSavebas informaciul momsaxurebasTan aerTianebs. qalaqebis kavSiri http://www.citiesalliance.org/ qalaqebis kavSiri adgilobrivi ekonomikis ganviTarebaSi axali instrumentebis, praqtikuli midgomisa da gamocdilebis gaziarebis xelSewyobis da qalaqebSi siRatakesTan uSualo brZolis mizniT Seiqmna. mis saqmianobas xels Habitat-is programebi uwyobs. igi qalaqis Raribi mosaxleobis cxovrebis donisa da standartebis gaumjobesebis mizniT Seqmnili qalaqebisa da partniorebis globaluri kavSiria. mewarmeobis ganviTarebis korporacia http://www.cfed.org/ mewarmeobis ganviTarebis korporacia (CFED) dabali Semosavlisa da gansakuTrebuli problemebis mqone TemSi aqtivebis Seqmnas da biznesis mizandasaxuli ganviTarebis strategiebis stimulirebas eweva; garda amisa, cdilobs socialuri praqtika, sajaro politika da kerZo bazrebi erTmaneTTan inovaciuri formebiT daakavSiros. CFED saitze socialuri da ekonomikuri ganviTarebis Sesaxeb mravali informaciaa ganTavsebuli. es informacia aseve iTvaliswinebs: mewarmeobis ganviTarebas, individumis aqtivebs da gawonasworebul meurneobas. urbanuli ganviTarebisa da sabinao meurneobis departamenti (HUD) http://www.hud.gov/ HUD-is misiaa xelmisawvdomi gaxados is resursebi, romlebic Tems ganviTarebisa da ekonomikis dargSi iniciativebis wamowyebis saSualebas aZlevs. ekonomikuri ganviTarebis biuri HUD TanamSromlobs: adgilobriv mTavrobasTan, aramomgebian organizaciebTan da kerZo seqtorTan. am TanamSromlobis mizani sinergiis efeqtis miRwevaa. HUD-is saitze ganTavsebulia informacia: samrewveli teritoriebis ganviTarebis iniciativebis gaTvaliswinebiT, mimdinare programebze aseve statiebi ekonomikur ganviTarebaze. adgilobrivi xelisuflebis sakiTxebis departamenti, RPA http://www.dplg.gov.za samxreT afrikis adgilobrivi xelisuflebis sakiTxebis departamenti aris gawonasworebuli ganviTarebis xelSemwyobi centraluri departamenti, romelic Tanadgomas ucxadebs provinciis mTavrobas da adgilobriv xelisuflebas. DLG-is saitze ganTavsebulia informacia aeg-is Sesaxeb, iq aris aeg-is saxelmZRvanelo da regeneraciis strategiis Sefaseba. saerTaSoriso ganviTarebis departamenti http://www.dfid.gov.uk/ saerTaSoriso ganviTarebis departamenti (DFID) aris britanuli saministro, romelic pasuxs agebs ganviTarebasa da siRatakesTan brZolis xelSewyobaze. DFID-is saitze ganTavsebulia informacia saerTaSoriso ganviTarebis miznebsa da saerTaSoriso vaWrobis problemebze; aseve didi britaneTis mTavrobis meore TeTri dokumenti saerTaSoriso ganviTarebaze, romlis saTaurica ,,msoflioSi siRatakis aRmofxvra: globalizacia Raribebis sakeTildReod". administracia ekonomikis ganviTarebis dargSi (EDA) http://www.doc.gov/eda EDA rogorc aSS mTavrobis federaluri departamenti ganagebs da gascems dotaciebs infrastruqturis ganviTarebaze, adgilobrivi potencialis Seqmnasa da biznesis ganviTarebaze. dotaciebis gacemis mizania xangrZlivi umuSevrobis daZleva da uaRresad cud pirobebSi dasaqmebuli sazogadoebis uRaribesi wevrebis daxmareba. EDA-s saitze ganTavsebulia informacia aeg-is sxvadasxva resursebze. es informacia EDA-is mier dafinansebuli adgilobrivi ekonomikis ganviTarebis kvlevis safuZvelze Semdgar angariSebs iTvaliswinebs; garda amisa, saitze ganTavsebulia masala adgilobrivi ekonomikis ganviTarebis praqtikul aspeqtebze, aeg-is instrumentebsa da adgilobrivi ekonomikis daganviTarebis gegmarebis safuZvlebze, moyvanilia maTi konkretuli magaliTebi. adgilobrivi ganviTarebis kanadeli moxeleebis sazogadoeba (EDAC) http://www.edac.ca sazogadoeba EDAC aris qveynis profesionalTa gaerTianeba, romelic adgilobrivi da qveynis doneze adgilobrivi ekonomikis ganviTarebis eqspertebs aerTianebs. EDAC gvTavazobs samecniero seminarebs, qveynis teqnikur qsels, strategiebs da SemTxvevis kvlevas; aseve federalur, qveynisa da saerTaSoriso kontaqtebis saSualebas iZleva. misi saiti bevr praqtikul da saWiro sakiTxs moicavs da aseve aeg-is saukeTeso warmatebuli praqtikis magaliTebs, profesiuli ganviTarebisa da sainformacio biuletenebs iTvaliswinebs. garemos dacvis saagento http://www.epa.gov/ garemos dacvis saagento (EPA) aSS-Si bunebis dacvis dargSi mecnierebis, kvlevis, ganaTlebisa da Sefasebis sferoSi wamyvani organizaciis rols asrulebs. igi bunebis dacvis dargSi amuSavebs da nergavs kongresis mier damuSavebul da damtkicebul aRmasrulebel kanonebs. EPA pasuxs agebs kvlevebis Catarebasa da bunebis dacvis sxvadasxva dargSi ganxorcielebuli programebis qveyanaSi moqmed standartebis Seqmnaze; aseve mis kompetenciaSia Statis mTavrobaze Semdegi formis davalebis gadacema: nebarTvis gacema da standartebis dacvis Sesrulebis monitoringi. misi saiti Semdeg informaciebs moicavs: ekonomikuri sakiTxebis gverdi, romlebsac gaaCnia linkebi Semdegi tipis informaciebze: ekonomikis revitalizacia da degradirebuli farTobis rekultivacia. socialur-ekonomikuri kvlevis sabWo: qalaqebis erTianobisa da konkurentunarianobis programa http://cwiw./livm/ac.uk/cities didi britaneTis garemos dacvis departamentisa da sxvaTa TanadgomiT didi britaneTis sabWom ekonomikuri da socialuri kvlevis dargSi 1997 wels uaRresad farTo miznebis mqone qalaqebis kvlevis proeqti wamoiwyo. konkurentunarianobisa da qalaqebis mTlianobis programa Sedgeboda iseTi qalaqebis kvlevis proeqtebiT, rogoricaa: londoni, bristoli, liverpuli, manCesteri, glazgo da edinburgi da 20-mde sxva iseTi proeqti, romlebic urbanizaciis ZiriTad problemebs exeboda. saitze ganTavsebulia programis ZiriTadi Sedegebi. ganviTarebis saagentoebis evrosazogadoeba (EURADA) http://www.eurada.org/ sazogadoeba EURADA aris aramomgebiani organizacia. misi mizania evropis komisiasTan dialogis saSualebiT adgilobrivi ekonomikis ganviTarebis xelSewyoba. igi xels uwyobs: (a) Tavis wevrebs Soris warmatebuli gamocdilebis gaziarebas, (b) ganviTarebis regionaluri saagentoebis erovnebaTSoris TanamSromlobas. sazogadoebis wevrebia 25 qveynis 150-ze meti ganviTarebis saagento. es qveynebi arian rogorc evrokavSiris wevri qveynebi, aseve centraluri da aRmosavleT evropis qveynebi. mis saitze ganTavsebulia informacia SedarebiTi (benchmarking) kvlevis Temasa da proeqtebze; saitze mravalad aris sxvadasxva statia. evrokavSiri (EU) http://www.europa.eu.int/scadplus/leg/en/s24000.htm evrokavSiris (EU) oficialuri gverdi moicavs informacias ekonomikis adgilobrivi da regionaluri ganviTarebisa da regeneraciis sferoSi mis politikaze. iq aris aseve EU sxva oficialuri gverdis linkebi: regionaluri politika, Interreg III da struqturuli fondebi, struqturuli fondebis reforma, rogor unda moiTxovos daxmareba saxelmwifom, EU saqmianoba adgilobrivi ekonomikis ganviTarebis Tanadgomis dargSi. fordis fondi http://www.fordfound.org/ fordis fondi damoukidebeli saqvelmoqmedo organizaciaa. misi mizania demokratiuli faseulobis ganmtkiceba, siRatakisa da usamarTlobis Semcireba, saerTaSoriso TanamSromlobis mxardaWera da aRmoCenebis waxaliseba. misi saqmianobis ZiriTadi forma codnis gaRrmavebasa da organizaciuli da qselis struqturebis gaZlierebaze mimarTuli grantebisa da sesxebis gacemaa. fondis ekonomikuri ganviTarebis seqcia socialuri cxovrebis pirobebis gaumjobesebas mudmiv Tanadgomas uwevs. Tanadgomas igi Semdegi formebiT axorcielebs: ganviTarebisa da ekonomikuri usafrTxoebis dafinanseba da muSaxelis ganviTarebis dafinanseba. teqnikuri TanamSromlobis germanuli saagento (GTZ) http://www.gtz.de rogorc germaniis federaluri mTavrobis saagento Deutsche Gesselschaft fuer Technische Zusamennarbeit (GTZ) msoflioSi ganviTarebisa da saerTaSoriso TanamSromlobis dargSi momsaxurebis mimwodebeli erT-erTi yvelaze didi organizaciaa. mis mier dafinansebuli proeqtebi davalebebisa da problemebis sakmaod farTo mozaikas warmoadgens. mis vebgverdze ganTavsebulia aeg-is instrumentebis CamonaTvali, romelTa gadmowerac ufasod SeiZleba. iq aseve naxavT aeg-is SemTxvevis kvlevis magaliTebs da aeg-is Teoriis momavals. ekonomikuri ganviTarebis organizacia (instituti) (IED) http://www.ied.co.uk/ ekonomikuri ganviTarebis instituti aris britanuli organizacia, romelic ekonomikuri ganviTarebis moxeleebs aerTianebs. IED aanalizebs ganviTarebasTan dakavSirebul adgilobriv da regionalur problemebs, iZleva saukeTeso praqtikis magaliTebs da adgilobrivi ekonomikis ganviTarebis dargSi profesionalur doneze saswavlo seminarebs awyobs. interamerikuli ganviTarebis banki (IADB) http://www.iadb.org/ interamerikuli ganviTarebis banki (Inter-American Development Bank IADB) 1959 wels karibis regionsa da laTinur amerikaSi ekonomikuri da socialuri ganviTarebis daCqarebis mizniT Seiqmna. misi Seqmna laTinuri amerikisaTvis iseTi organizaciis daarsebis moTxovnaze pasuxi iyo, romelic regionis problemebze gaakeTebda Tavisi inteleqtualuri Zalebis koncentracias. IADB Tavis struqturebSi gawonasworebuli ganviTarebis ganyofilebas moicavs. es ganyofileba iseT sakiTxebze iZleva informacias, rogoricaa: moqalaqeobrivi sazogadoeba, infrastruqtura, safinanso bazrebi da kerZo mewarmeoba. mis saitze sxvadasxva tipis informaciaa ganTavsebuli. mag., 2001 wels evropaSi Catarebuli aeg-is adgilobrivi ganviTarebis seminarebis magaliTebi, laTinur amerikaSi ganxorcielebuli adgilobrivi ekonomikuri ganviTarebis SemTxvevebis kvlevis magaliTebis analizi, mikro, mcire da saSualo zomis sawarmoebis magaliTebi. saerTaSoriso sabWo adgilobrivi iniciativebis dargSi (ICLEI) http://www.iclei.org/ ICLEI aris adgilobrivi mTavrobisaTvis Seqmnili bunebis dacvis saerTaSoriso sabWo. misi misia administraciuli dayofis adgilobrivi mTavrobebis doneze, bunebis dacvisa da gawonasworebuli ganviTarebis saerTaSoriso moZraobis Camoyalibeba da misi Semdgomi SenarCunebisa da ganviTarebis mxardaWeraa. qalaqisa da soflis xelisufalTa saerTaSoriso sazogadoeba (ICMA) http://www.icma.org/ ICMA aris profesionalTa da saganmanaTleblo organizacia, romelic mTeli msoflios masStabiT adgilobrivi mTavrobis arCevnebiT daniSnul moxeleebs warmoadgens. mis mier marTvis xarisxis gazomva adgilobriv moxeleebs qalaqSi maT mier miwodebuli momsaxurebis xarisxis Sefasebis, Sedarebisa da daxvewis saSualebas aZlevs. ICMA aseve SerCeul problemebze (gansakuTrebiT: adgilobrivi mTavrobis mier problemebis marTvisa da socialuri da ekonomikuri ganviTarebis dargSi) farTo speqtris informacias gvTavazobs. ekonomikuri ganviTarebis saerTaSoriso sabWo http://www.iedconline.org/ sabWo 2001 wels urbanuli ekonomikuri ganviTarebis sabWos da amerikis ekonomikuri ganviTarebis sabWos SeerTebis Sedegad Seiqmna. es aris sazogadoeba, romelic ekonomikuri ganviTarebis praqtikosebs aerTianebs da maT adgilobrivi ekonomikis Seqmnis, misi SenarCunebisa da axali samuSao adgilebis Seqmnis axali instrumentebis Taobaze informaciiT uzrunvelyofs. Sromis saerTaSoriso organizacia (ILO) http://www.ilo.org/ am organizaciis mizani ,,SromasTan dakavSirebuli kanonmdeblobis, standartebis dacvis, fundamentaluri safuZvlebis Sesrulebis xelSewyobaa". am miznis misaRwevad ILO gawevrianebul qveynebs, damsaqmebelTa organizaciebs da dasaqmebulebs ILO­s konvenciis ganxorcielebasa da Sromis saerTaSoriso standartebis danergvaSi exmareba. ILO adgilobrivi ekonomikuri ganviTarebis sxvadasxva formiT aqtiur xelSewyobas eweva. mis saitze aeg-is farglebSi teqnikuri TanamSromlobis Sesaxeb mravali informaciaa ganTavsebuli. adgilobrivi mTavrobebis saerTaSoriso kavSiri; adgilobrivi potencialis mSenebeli adgilobriv TviTmmarTvelTa sazogadoeba (IULA-ACB) http://www.iula-acb.org/ IULA-ACB meoce saukunis dasawyisidan qveynisa da saerTaSoriso doneze arsebobs. dasawyisidanve mas didi wvlili Seaqvs ganviTarebaSi, decentralizaciasa da demokratiis ganviTarebaSi. misi mTavari mizani masSi gawevrianebuli adgilobrivi TviTmmarTvelobebis adgilobrivi mTavrobis xelSewyoba da maTi kompetenturobis iseTi formiT gaZlierebaa, rom maT adgilobrivi Temis moTxovnebis dakmayofileba da maTi molodinis gamarTleba SeZlon. samxreT afrikaSi (RPA) adgilobrivi ekonomikis ganviTarebis dargSi saukeTeso praqtikis informaciis baza http://www.iula-acb.org/ baza durbanaSi, Rohodes University Grahamstown didi daxmarebiT Cato Manor-is programis farglebSi Seiqmna. misi saiti RPA­Ti dainteresebulTa da samxreT afrikis qalaqebis da soflebis ekonomikuri ganviTarebis proeqtebis farTo moTxovnebs akmayofilebs. saitze xelmisawvdomia aeg-is dokumentebi, adgilobrivi ekonomikuri da socialuri ganviTarebis moxeleTa biuletenebi. qalaqebis erovnuli liga (NLC) http://www.nlc.org/ qalaqebis erovnuli liga adgilobrivi mTavrobis moxeleebs mravalferovani programebiTa da kvalifikaciis asamaRlebeli momsaxurebis farTo speqtriT uzrunvelyofs. NLC mravali programa sawevro gadasaxadebidan finansdeba da igi mravali qalaqis moxeles ufasod miewodeba. mis saitze ganTavsebulia informacia muSaxelis ganviTarebisa da siRatakis aRmomfxvrel proeqtze; iq aseve warmodgenilia qalaqSi siRatakesTan brZolis proeqtisa da qalaqis ekonomikuri ganviTarebis proeqtis Sedegebi. ekonomikuri da socialuri ganviTarebis erovnuli kongresi (NCCED) http://www.ncced.org/ kongresi aris dargobrivi organizacia da igi ganviTarebis socialuri institutebis warmomadgenelia. NCCED 3600-ze met aSS-is socialur korporacias warmoadgens. korporaciis mizania arcTu ise Zviri binebiT uzrunvelyofa da socialuri da ekonomikuri xasiaTis ganmaviTarebeli samuSaoebis Catarebis saSualebiT samuSao adgilebis Seqmna. es saqmianoba saxalxo politikis kvlevas moicavs; mas aseve saganmanaTleblo, specialuri proeqtebi aqvs; igi gamoscems biuletns da mraval sxva statias; awyobs konferenciebs, saswavlo vorqSofebs da sxva tipis teqnikur daxmarebasac eweva. sorosis fondTan arsebuli Ria sazogadoebis instituti (OSI) http://www.soros.org/ Ria sazogadoebis instituti msoflioSi mravali formis socialuri xasiaTis ekonomikur, saganmanaTleblo, sazogado, sakanonmdeblo da jandacvis sferoSi moqmedebas exmareba. OSI grantebis mimniWebel kerZo fondis safuZvelze muSaobs; es grantebi momxmarebels administraciul, finansur da teqnikur daxmarebas uwevs. programa DELTA aris msoflio bankisa da Ria sazogadoebis institutis saerTo programa. igi mcire da saSualo biznesis sakiTxebSi kosovos adgilobrivi ekonomikis ganviTarebis SeqmnaSi exmareba. OSI saitze mis mier adgilobrivi ekonomikis ganviTarebis dargSi mravali informaciaa ganTavsebuli. ganviTarebisa da ekonomikuri TanamSromlobis organizacia; dasaqmebis ganviTarebisa da adgilobrivi ekonomikis ganviTarebis programa (LEED) http://www.oecd.org/department/ programa LEED ekuTvnis OECD organizacias. igi adgilobriv iniciativebze dafuZnebul samuSao adgilebis Seqmnisa da ekonomikis ganviTarebis dinamikas aanalizebs. LEED sivrciTi ekonomikis, Sromis bazrebis, mewarmeobisa da adgilobrivi partniorebis kvlevas da analizs eweva. LEED aeg-ze mraval informacias gvawvdis (misi gadmowera SesaZlebelia). CLUB DU SAHEL ekonomikuri TanamSromlobisa da ganviTarebis organizacia http://www.oecd.org/department/ Club Du Sahel Seiqmna 1976 wels rogorc Sahelu qveynebis aqtiuri forumi, romelic mudmiv saerTaSoriso komisias ekuTvnis da Sahelu-Si gvalvebis Sedegebis Semcirebas emsaxureba. programa ECOLOC, municipaluri ganviTarebis programis da Club Du Sahel erToblivi iniciativaa. misi mizania dasavleT afrikaSi adgilobrivi meurneobis ganviTarebis gamococxleba da waxaliseba. saxelmZRvanelo ECOLOC dasavleT afrikaSi aeg-is magaliTebis analizs warmoadgens. partnioroba adgilobrivi ekonomikis ganviTarebisaTvis http://www.parul-led.or.id/ partnioroba aris indoneziis mTavrobis, UNDP da UNCHS saerTo proeqti. organizacia PARUL­is mizania: saqalaqo da sasoflo teritoriebis gawonasworebuli ganviTarebis modelis mxardaWera; garkveul teritoriebze ekonomikuri ganviTarebis stimulireba da Semosavlis gazrda, ganviTarebadi teritoriebis Raribi ojaxebisaTvis xangrZlivi periodis samuSao adgilebis Seqmna. REGEN.NET http://www.regen.net didi britaneTis vice-premieris kabinetis, Crdilo irlandiis socialuri ganviTarebis departamentisa da Sotlandiis mTavrobis mier Seqmnili qseli regeneraciis sakiTxebze informaciiT da am sferoSi gamocdilebis gacvlis platformiT uzrunvelyofs. mis saitze aris informacia qalaqis ganviTarebis strategiaze, socialur saqmianobaze, adgilobrivi teritoriebis regeneraciaze, sazogadoebis info-gamoricxvis winaaRmdeg brZolasa da partniorul muSaobaze. konkurentunarianobis instituti http://www.competitiveness.org/ konkurenciulobis instituti aris aramomgebiani saerTaSoriso kavSiri, romelic aeg-is moxeleebs aerTianebs. TCI cdilobs daexmaros cxovrebis standartebisa da adgilobrivi regionebis, sakuTari iniciativebis safuZvelze, msoflios masStabiT konkurenciis unaris gaumjobesebaSi. mis saitze calkeuli seqtoruli jgufebis mier wamowyebuli da ganxorcielebuli saqmianobis magaliTebia ganTavsebuli. gaerTianebuli erebis mrewvelobis ganviTarebis organizacia (UNIDO) http://www.unido.org/ UNIDO miznad isaxavs ganviTarebadi qveynebis industrializaciis mxardaWeras da industrializaciis Sesaxeb informacias qmnis da avrcelebs. aseve sajaro, kerZo da arasamTavrebo seqtorebs Soris informaciis gacvlis platformas warmoadgens. UNIDO aproeqtebs da nergavs Tavisi klientebis xelSemwyob saqmianobas, romlebic mrewvelobis ganviTarebas emsaxurebian da maT specialur daxmarebas uwevs. saitze ganTavsebulia informacia UNIDO-s mier mcire da saSualo zomis sawarmoebis ganviTarebaze; biznesis partniorobisa da biznes inkubatorebis programebis Sesaxeb saerTaSoriso ganviTarebis amerikuli saagento ­ programa warmatebuli qalaqebi (USAID) http://www.usaid.gov/ USAID saagento farTo kompetenciis mqone federaluri mTavrobis saagentoa. igi ganviTarebadi qveynebis xangrZliv periodze gaTvlil da gawonasworebul ganviTarebas uwyobs xels. USAID-is urbanuli programebis biuro Tavis moqmedebas qalaqebisaken mimarTavs da am gziT siRatakesTan brZolis, adgilobrivi ekonomikur ganviTarebasa da Rarib qveynebSi keTildReobis damkvidrebaze muSaobs. programa warmatebuli qalaqebi im pilotaJur kvlevebs afinansebs, romlebic ganviTarebad qveynebSi gawonasworebuli ganviTarebis, inovaciuri da mravalaspeqtiani proeqtebis iniciacias ewevian. qselis saitze adgilobrivi ekonomikuri ganviTarebis, regionaluri ekonomikuri ganviTarebisa da qalaqebSi siRatakesTan brZolis dokumentebi da maTze informaciaa ganTavsebuli. merebis amerikuli konferencia (USCM) http://www.usmayors.org/ merebis amerikuli konferencia oficialuri organizaciaa. igi 30 000 meti mosaxleobis mqone 1183 qalaqs aerTianebs. TiToeuli qalaqi misi arCevnebiT daniSnuli meris mieraa warmodgenili. USCM qalaqis da misi mimdebare teritoriebis ganviTarebis warmatebuli strategiis xelSewyobas eweva, cdilobs merebs saTanado instrumentebi miawodos da maT erTmaneTTan dialogisa da gamocdilebis gacvlis forumi Seuqmnas. saitze am organizaciis saukeTeso praqtikisa da adgilobrivi ekonomikuri ganviTarebis instrumentebis magaliTebia ganTavsebuli. am gverdze aseve mocemulia informacia revitalizaciis dargSi erovnuli TanamSromlobis proeqtze `CitiesFirst®.~ msoflio bankis vebgverdebi msoflio bankis jgufi udides saqmes asrulebs. Tumca, misi saqmianoba, ZiriTadad saxelmwifo mTavrobazea orientirebuli, mis saitze SeiZleba mniSvnelovani informaciis moZieba, romelic SesaZloa adgilobriv donezec iqnes gamoyenebuli. maTi povnisaTvis jer www.worldbank.org/urban/led saitze unda SevideT, Semdeg ki misi gverdebis gaaqtiureba SegveZleba. saqmianobis organizacia msoflio bankis urTierTanamSromlobis jgufis vebgverdi partnioruli urTierTobis mraval meTods moicavs; es informacia iTvaliswinebs statiebs, instrumentebsa da resursebs. aq aseve mocemulia TanamSromlobis meTodis monitoringisa da Sefasebis sistemebi. gansakuTrebiT sainteresoa warmatebuli praqtikisa da daskvnebis seqcia. urTierTanamSromlobis saxelmZRvanelo da siRatakesTan brZolis strategiis saxelmZRvanelo ­ es msoflio bankis kidev sxva saintereso dokumentebis magaliTebia. adgilobrivi ekonomikis Sefaseba mocemuli teritoriis ekonomikuri potencialis dasadgenad, bankma instrumentebis mTeli gama daamuSava. miuxedavad imisa, rom meTodebis umravlesoba qveynis konkurentulobis SefasebisaTvis momzadda, isini adgilobrivi ekonomikis konkurentulobis Sesafasebladac SeiZleba gamoviyenoT. msoflio bankis biznesis garemos saiti biznesis adgilobrivi garemos xarisxis Sesafasebel instrumentebs gvTavazobs. iq ganTavsebulia sazogadoebis azris kvlevis anketebi (eqspertebisa da elitis kvlevis CaTvliT), SezRudvebis mimaniSnebeli anketebi, qveynis, regionisa da adgilobrivi konkurentunarianobis maCveneblebi, informacia transaqciis xarjebze. bankis konkurentunarianobis maCvenebelTa Soris aris 49 maCvenebeli, romelic qveynis doneze ekonomikuri mdgomareobisa da biznesis garemos swrafad da zedapirulad SefasebisaTvis gamoiyeneba. gansakuTrebiT sainteresoa infrastruqturisa da sainvesticio klimatis maCveneblebi. strategiis Camoyalibeba da programis danergva: aeg-is strategiis proeqtebis ganxorcielebis dros msoflio bankis qvemoT CamoTvlil gverdebze praqtikuli mniSvnelobis informaciaa ganTavsebuli: qveynisa da ucxouri investiciebis mozidvis xelSewyoba · konsaltingi ucxouri investiciebis dargSi http://www.fias.net/ · investiciis xelSemwyobi qseli http://www.ipanet.net · uSualo ucxouri investiciebi. saintereso da sasargeblo masalis moZieba ucxouri investiciebis konsaltinguri momsaxurebis gverdze. · investiciebis garantiebis saerTaSoriso saagento http://www.miga.org/ · xelSemwyobi instrumentebis CamonaTvali MIGA. mikromewarmeobis, mcire da saSualo sawarmoebis ganviTareba. am saitze didi raodenobiT statiebi da mcire da saSualo sawarmoebis instrumentebia ganTavsebulia korufciasTan brZola / gamWvirvaloba. adgilobrivi mTavrobis korufcias an gaumWvirvalobas adgilobriv biznesgaremoze uaryofiTi gavlena aqvs. am saitze ganTavsebulia marTvis eTikisa da antikorufciuli moqmedebis sakiTxebi. kerZod, mTavrobis struqturebSi korufciasTan brZolis konkretuli magaliTebis analizi da brZolis instrumentebi. http://www1.worldbank.org/publicsector/anticorrupt/index.cfm danarTi: dokumentebis magaliTebi aeg-is danergvis gegmis magaliTi: ganviTarebis proeqtebis CamonaTvali msubuq infrastruqturaSi investiciis proeqtebi proeqtis saTauri fasi dafinansebis wyaroebi (%) partnioreb xangrZlivoba dawyebis ZiriTadi jgufi qalaqi sazogado sponsorebi i TariRi organiza- ciebi 1 kompleqsuri momsaxurebis 101,200 20% 10% 70% qalaqis 3 Tve marti kerZo da sajaro punqti (one-stop shop) mTavroba 2005 seqtoro 2 PR: lobireba da 8,850 - 35% 65% kerZo 5 Tve agvisto kerZo da sajaro kontaqtebi qalaqsa da seqtori 2005 seqtoro adgilobriv firmebs da Soris mTavroba 3 biznesinkubatori - - - - qalaqis - - axali firmebi mTavroba 4 meriis 14,700 20% - 80% qalaqis 1 weli ianvari kerZo, sajaro da TanamSromlebisaTvis mTavroba 2005 sazogado qalaqis ganviTarebis seqtoro dagegmvis dargSi kvalifikaciis asamaRlebeli verqSofebi 5 qalaqis geodeziuri - 40% - 60% qalaqis 2 weli aprili sazogado sistemis Seqmna mTavroba 2005 seqtori 6 geodeziuri sistemis 48,700 15% - 85% qalaqis 6 Tve maisi qalaqi da dargSi sami specialistis mTavroba 2006 sazogado aRzrda organizaciebi 7 kadastruli sistemis 70,000 20% - 80% qalaqis 6-12 Tve - kerZo, sajaro da Seqmna mTavroba sazogado seqtori 8 IT (Informational Technology) 1,780 40% - 60% qalaqis 3 Tve seqtember kerZo da sajaro dargis TanamSromlebis mTavroba i 2005 seqtoro saswavlo vorqSofebi 9 adgilobrivi saqmianobis 11,550 15% - 85% qalaqis 1 weli aprili sazogado dagegmva mTavroba 2005 seqtori 10 stipendiebi swavlaSi 202,500 20% 10% 70% qalaqis 5 weli ivlisi kerZo da sirTuleebis mqone mTavroba 2005 sazogado bavSvebisaTvis seqtoro 11 sasmeli wylis - - - - qalaqis 2 Tve aprili sazogado resursebis marTvis, mTavroba 2005 seqtori utilizaciisa da dacvis dargSi regulaciis dadgena 12 bunebrivi resursebis 19,400 20% - 80% qalaqis 6 Tve ivlisi kerZo da sajaro mopovebasTan mTavroba 2006 seqtoro dakavSirebuli informaciis mogroveba 13 samrewvelo parki 387000 70% 30% - qalaqis 8 Tve maisi kerZo da sajaro mTavroba 2005 seqtoro da kerZo seqtori 14 mTavar gzaze asfaltis 68216 40% - 60% qalaqis 5 Tve maisi kerZo, sajaro da dageba mTavroba 2007 sazogado seqtori 15 or sofels Soris maTi 1185162 30% 10% 60% qalaqis 9 Tve aprili kerZo, sajaro da damakavSirebeli axali mTavroba 2005 sazogado gzis gayvana seqtori 16 ori mTavari qalaqis 130950 25% 20% 55% qalaqis 1 weli aprili kerZo, sajaro da damakavSirebeli 0 mTavroba 2005 sazogado avtostradis Seqmna seqtori 17 mdinaris napirebis formis - - - - qalaqis 3 weli ivlisi kerZo, sajaro da Secva mTavroba (etapi) 2006 sazogado seqtori 18 dabali da maRali Zabvis - - - - energetiku - - - qselis gafarToeba li sawarmo 19 trafosadguris aSeneba - - - - energetiku - - - li sawarmo 20 sakanalizacio da 100429 15% - 85% qalaqis 1 weli maisi kerZo, sajaro da saniaRvre sistemis aSeneba mTavroba 2005 sazogado seqtori 21 sam sofelSi 99376 20% 10% 70% qalaqis 8 Tve ivnisi kerZo, sajaro da wyalgayvanilobis mTavroba 2005 sazogado sistemis Seqmna seqtori 22 foladsadnobi qarxnis foladi - 70% 30% foladsadn 7 Tve maisi Temi teritoriaze filtrebis obi qarxana 2007 Seqmna 23 31,5 ha teritoriis tyiT 46637 10% 20% 70% qalaqis 2 Tve marti Temi ganaSenianeba mTavroba 2005 24 qalaqis veterinaruli 35176 25% - 75% qalaqis 2 Tve - glexebi da Temi punqtis ganaxleba da mTavroba xelaxla amuSaveba jami: - adgilobrivi ekonomiuri ganviTarebis proeqtis moqmedebis gegma aeg-is 1-li proeqti. proeqtis raoba: qalaqis mTavrobasa da biznesis garemos Soris adgilobrivi mewarmeobis zrdis stimulireba; TanamSromlobis gajansaRebis mizniT kompleqsuri axali firmebis ganviTarebis stimulireba momsaxurebis punqtis Seqmna proeqtis aRwera: biznesis momsaxurebis centris SeqmnaSi monawileobas aeg-is gamocdili moxeleebi da mewarmeebi miiReben. es centri mewarmeebisaTvis informaciisa da kontaqtis mTavari punqti iqneba. aq mewarmeebi konsaltingur daxmarebas qalaqis mier Seqmnil administraciul procedurebze da moTxovnebze miiReben. dReisaTvis mewarmeebisaTvis qalaqis mier dawesebul procedurebsa, wesdebebsa da sameurneo erTeulis moqmedebis safuZvelze informaciis miwodebis aranairi koordinirebuli meqanizmi ar arsebobs. momsaxurebis miwodebis gansxvavebuli formebisa da masSi winaaRmdegobebis gamo, adgilobrivi masStabiT mewarmeebis mTavrobisadmi undoblobaa dafiqsirebuli. proeqtis mixedviT, momsaxurebis punqtSi sawarmos registraciaze, samewarmo saqmianobaze nebarTvis gacemis proceduraze, qalaqis mier dayenebul moTxovnebsa da procedurebze realuri da martivad Camoyalibebuli informacia gaicema; aq mewarmes aseve miewodeba mewarmeobisa da sameurneo saqmianobis ganviTarebasTan dakavSirebuli saerTo informacia. momavalSi es punqti nebarTvisa da licenziis ganaxlebis, koncesiis gacemis sakiTxebSi qalaqis mTavrobasa da mewarmeebs Soris Suamavlis rols Seasrulebs. garda amisa, momsaxurebis punqti informacias miawodebs: wesdebaSi da administraciul gankargulebebSi cvlilebebis Sesaxeb; informaciis gacemis dros aseve gaTvaliswinebuli iqneba cvlilebebi gadasaxadebsa da nebarTvebSi, finansur angariSgebaSi, nebarTvis gacemaSi, teqnikur da sanitarul moTxovnebSi, xanZarsawinaaRmdego da bunebis dacvis kanonebSi da a.S. punqtma, axal Seqmnili da arsebuli firmebisaTvis saTanadod momzadebuli informaciis uproblemod gacemis gziT, qalaqis mTavrobasa da biznesis garemos Soris partnioruli urTierTobis ganviTarebas xeli unda Seuwyos. man mewarmeebi unda waaxalisos da maT informaciis gaziarebis da qalaqs, firmebsa da investorebs Soris kontaqtis survili unda gauCinos. sawarmos arsebobis pirvel wels informaciis punqti momxmarebels ufaso momsaxurebas awvdis. SemdgomSi ki registraciis gadasaxadi grovdeba. mosalodneli Sedegebi: ZiriTadi jgufi: · aeg-Si adgilobrivi erTeulebis dainteresebis gazrda · arsebuli firmebi da investorebi, romlebic firmis · investorebisaTvis, axali firmebisa da registraciaze an statusis Secvlis Sesaxeb arsebul mewarmeebisaTvis konsaltinguri daxmarebis aRmoCena procedurebze, kanonebsa da wesebze informacias eZeben · biznesis garemosa da qalaqis mTavrobas Soris · potenciuri mewarmeebi, romlebmac registraciis wesebi ar interaqciisa da urTierTndobis gazrda ician da iuristis dasaqiravebeli Tanxa ar gaaCniaT · warumatebeli formebis raodenobis Semcireba · araadgilobrivi firmebi da gare investorebi, romlebic · mewarmeobis ganviTarebis Sedegad Semosavlis odenobis qalaqsa da mis adgilobriv ekonomikaze informacias eZeben gazrda · qalaqis mTavroba: momsaxurebis punqti qalaqis mmarTvelobis · sainvesticioi klimatis gaumjobeseba da gare da Sida moxeleebs imijis Seqmnis, maTze gamoTqmul azrze reaqciisa da klientis azris gagebis saSualebas miscems investorebisaTvis keTilganwyobili garemos Seqmna. potenciuri dainteresebulebi: proeqtSi wilis Semtani potenciuri forma: mewarmeebis jgufebi da sazogadoebebi teqtnikuri daxmareba savaWro palata uSualo adgilobrivi daxmareba, politikuri mxardaWera, qalaqSi qalaqis mTavroba stabiluri situaciis SenarCuneba sameurneo saqmianobis maregistrirebeli ganyofileba biznesisaTvis saWiro informaciis SeTavazeba sponsorebi, arasamTavrebo organizaciebi da Temi finansuri Tanadgoma saofise farTobisa da avejis micema winaswari pirobebi: riskis faqtorebi: · proeqtis saTanado gamocdilebis mqone, kompetenturi · SesaZloa dasawyisSi kompleqsuri momsaxurebis centri meriis menejeris daniSvna erT-erT ganyofilebad aRiqvas · meriis mxridan cvlilebebis moxdenis survili · gaumWvirvale da arakeTilsindisieri saqcielis gamo mewarmeebi · saTanado saofise farTobi qalaqis Cinovnikebs ar endobian · ekonomikuri ganviTarebis administraciul da · qalaqis mTavroba biznesis garemos moTxovnebs ver ugebs iuridiul aspeqtebze pasuxismgebeli organizaciebis · mewarmeoba adgilobrivi Temis Zlier mxares ar warmoadgens procesiT dainteresebis deklaracia · adgilobrivma meurneobam SesaZloa ver aiTvisos am formis sameurneo saqmianoba dagegmili xarjebi: 20 000 - proeqtis dawyebis pirvel wals da 10 000 meore da mesame wels mowyoba 8 000 xelfasebi: 5 560 ori TanamSromlisaTvis sxvadasxva gasavali: 2 100 statusi: mimdinareobs dafinansebis wyaroebis moZieba. Tu gare Tanxebs ver movipovebT, maSin saWiro Tanxis qalaqis biujetSi gaTvaliswinebas vecdebiT. realizaciis dro: Sefaseba: dawyebis dro: 2004 wlis ivlisi gadaxedva dawyebidan 6 Tvis Semdeg. Sedegebis monitoringi damTavrebis dro: 2005 wlis Tebervali yovelwliurad Catardeba da sawyis monacemebs Sedardeba firmebis raodenoba, dasaqmebulTa raodenoba, mewarmeTa ndoba qalaqis moxeleebis mimarT. kontaqtze pasuxismgebeli piri: ekonomikis ganyofilebis direqtori tel.: 0234 5678 Sida: 7892 mosalodneli Sedegebi: · eqsportis xelSewyoba 45 firmisaTvis · qalaqi-mewarme sakontaqto jgufis Seqmna da minimum eqvsi Sexvedris mowyoba · daxmareba da rCeva miewodeba minimum as firmas · qalaqSi biznesis regulirebis minimum oTx aspeqtze damuSavdeba direqtivebi / broSurebi / bukletebi "xedvidan proeqtamde" aeg-is matricis magaliTi xedva zogadi miznebi (z) konkretuli programebi (p) proeqtebi (pr) miznebi (k) Cveni qalaqi mTeli z.1: aeg-is iseTi z.1:k1: aeg-is z.1:k1:p1: sajaro- z.1:k1:p1:pr1: meriis regionis masStabiT, misi institucionaluri strategiis kerZo partniorobis TanamSromlebisa, da infrastruqturiTa da sistemis damuSaveba, damuSavebisa da ganviTarebis dainteresebulTa mrewvelobiT, romelic adgilobrivi realizaciis procesSi programa warmomadgenlebisaTvis warmatebuli ekonomikis swraf da angaJis kuTxiT aeg-is safuZvlebze da dasaxlebuli punqti dinamikur zrdas dainteresebulTagan aeg-is gaxdeba. SesaZlebels gaxdis. Semdgari mrCevelTa TanamSromlobaze qalaqs eqneba biznesisadmi jgufis dayrdnobili keTilganwyobili garemo, institucionalizacia profesionaluri romelic xels Seuwyobs saswavlo programis kerZo warmoebis inicireba da ganviTarebas. ganxorcieleba Cveni qalaqi dabali z.1:k1:p1:pr2: meriis umuSevrobis mqone, moxelebisaTvis investorebisa da proeqtebis mewarmeebisTvis mimzidvel ganviTarebisa da Tanamedrove qalaqad marTvis unaris dargSi gadaiqceva. profesionaluri saswavlo programis inicireba da ganxorcieleba (IT, finansebi da muSaobis eTika). z.1:k2: biznesis z.1:k2:p1: biznesis z.1:k12p1:pr1: gamWvirvale da organizaciis Seqmnis dargobrivi biznesis dinamikuri programa organizaciis Seqmnis organizaciis mizniT seqtoruli da SeqmnisaTvis regionaluri saSualebis micema kavSirebis identifikacia z.2: sasoflo z.2:k1: sasoflo z.2:k1:p1: sasoflo z.2:k1:p1:pr1: qalaqSi teritoriebis ganviTarebis meurneobisa da teritoriebis gamouyenebeli daSveba da misi wiaRiseulis amoRebis ganviTarebis mineraluri stimulireba ganviTarebis programa resursebis kvlevis SesaZleblobis Catareba gamokvleva z.2:k1:p1:pr2: sasoflo teritoriebze warmoSobili nagvis aTvisebis procesis iniciacia z.2:k1:p1:pr3: glexebisaTvis am teritoriis ZiriTadi sasoflo-sameurneo produqtis moyvanis dargSi teqnikuri daxmarebis aRmomCeni programebis inicireba z.3: uzrunvelyofa imiT, z.3:k1: partnioruli z.3:k1:p1: Semotanili z.3:k1:p1:pr1: rom qalaqis mTavrobis saagentoebis Seqmnis, winadadebebis biznesisaTvis saWiro mier gadadgmuli nabijebi biznesisaTvis (problemebis) saswavlo programebis adgilobrivi sazogadoebis integrirebuli safuZvelze mcire da identifikacia ganviTarebas da mewarmeobis Tanadgomis da mcire saSualo zomis (miTiTeba), inicireba zrdas moemsaxureba da saSualo sawarmoebisaTvis da Catareba (firmis sawarmoebis zrdis (mszs) saswavlo Seqmna, biznesgegmis xelSemwyobi programa Sedgena, administracia, meqanizmebis iniciacia finansebi, informatika da a.S.) z.3:k1:p2: (mszs)-s z.3:k1:p2:pr1: sainvesticio fondi axalSeqmnili firmebis (Tanxebi) dasaxmareblad proeqtis aRweris momzadeba, dafinansebis wyaroebis identifikacia, mcire investiciuri fondis ganawileba anketa adgilobriv biznesgaremoze25 aq warmodgenili adgilobrivi biznesgaremos anketis mizania, Seiswavlos Tqveni azri adgilobriv pirobebsa da ekonomikis ganviTarebaze arsebuli kanonebis zewolis Sesaxeb. misi mizania, miuTiTos is politika da procedura, romelic adgilobriv ganviTarebas zRudavs da aferxebs. aseve misi mizania adgilobrivi ekonomikis biznesis garemos ZiriTadi problemebis, SesaZleblobebis wamoweva. Tqveni pasuxebi mTavrobasTan da moxeleebTan urTierTobis safuZvelze Seqmnili mxolod da mxolod sakuTari gamocdilebidan unda gamomdinareobdes. mopovebul informacias saidumlo xasiaTi aqvs da misi avtoris gvarebs da aranair personalur monacemebs ar amJRavnebs da mas Tqvens winaaRmdeg ar gamoiyenebs. es informacia qalaqis adgilobrivi ekonomikis ganviTarebis ganyofilebas mxolod adgilobrivi ekonomikis ganviTarebis dasagegmad sWirdeba. adgilobrivi ekonomikis ganviTarebis procesSi sakuTari wvlilis Setanis survilis SemTxvevaSi SegiZliaT, daukavSirdeT: ------ I. informacia firmaze kiTxva 1-li: ra Tanamdeboba gikaviaT firmaSi? mesakuTre direqtori / Tavmjdomare menejeri (finansebi, adamianuri resusrsebis marketingi HR) sxva (gTxovT miuTiToT) kiTxva me-2: mewarmeobis forma sasoflo-sameurneo produqcia samrewvelo produqcia sacalo vaWroba momsaxurebis seqtori mSenebloba sxva (gTxovT miuTiToT) kiTxva me-3: organizaciuli forma (gTxovT airCioT) 25 es anketa msoflio bankis senior urban specialistis, Gwen Svinburn-is xelmZRvanelobiT momuSave konsultantebis jgufma daamuSava. jgufis wevrebia: Fergus Murphy - msoflio banki, Carmen Zarzu msoflio bankis rumineTis konsultanti. aseve anketis damuSavebaSi wvlili Seitana: Artan Rroji - albaneTis adgilobrivi avtonomiis fondma. msoflio bankma anketis daxvewasa da pilotaJur kvlevaSi daxmareba moipova msoflio bankis budapeStis adgilobrivi TviTmmarTvelobis institutidan. es anketa aris swrafi, martivi da profesiuli formiT adgilobriv organizaciebsa da firmebisagan azris mopovebis instrumenti, romelic aeg-is strategiis dagegmarebisaTvis amosaval masalas iZleva. imdenad, ramdenadac es instrumenti pilotaJur proeqtebSi gamoiyeneba, umorCilesad gTxovT miTiTebul misamarTze ­ gswinburn@worldbank.org - Tqveni azri da SeniSvnebi gamogzavnoT. moxeleebs, pirveladi wyaros miTiTebiT, SeuZliaT am anketis aslis gakeTeba da sakuTari miznebis mixedviT, masSi Sesworebebis Setana. vrceli informacia adgilobrivi ekonomikis ganviTarebis Sesaxeb SegiZliaT moipovo msoflio bankis saitze www.worldbank.org/urban/led an www.deltakosova.org/. tipi kerZo erTeuli sajaro erTeuli a) join-venCeri b) erTi piris saqmianoba g) kooperativi sxva (gTxovT miuTiToT) kiTxva me-4: ra aris Tqveni ZiriTadi produqti / momsaxureba? _________________________________________________________________________________________________________________________ kiTxva me-5: ramdeni xania, rac Tqveni firma muSaobs? (weli / Tve) _________________ kiTxva me-6: gTxovT miuTiToT Tqveni produqtis ra procenti iyideba qalaqis teritoriaze regionSi qveyanaSi qveynis gareT kiTxva me-7: Tqveni firma ramden kacs asaqmebs amJamad 0 1-5 6-10 11-50 51-200 >201 n/a II. firmis mosazreba samewarmeo garemoze kiTxva me-8: apirebT mewarmeobis ganviTarebas: diax gadadi kiTxvaze 8.1 ara gadadi kiTxvaze 9 kiTxva me-8.1: sad apirebs firma Tavisi saqmianobis ganviTarebas? qalaqSi qalaqs gareT qveynis gareT kiTxva me-9: adgilobrivi garemo Tqveni firmis momavalze gangawyobT pesimisturad Tu optimisturad? optomisturad pesimisturad kiTxva me-10: aqvs Tu ara problema Tqvens firmas kvalificiuri muSaxelis moZiebaSi? diax ara kiTxva me-11: firmis TanamSromlebs romeli unaris ganviTarebis mizniT sWirdebaT kvalifikaciis amaRlebis saswavlo kursebi? a) teqnikuri unari b) sabuRaltro saqme g) kompiuteris codna d) marTva e) marketingi da realizacia v) finansebi z) xarisxis kontroli T) biujetis Sedgena i) sxva (gTxovT miuTiToT) kiTxva me-12: romeli sfero uwevs Tqvens produqts da momsaxurebas yvelaze did konkurencias? SeafaseT 1-dan (yvelaze didi konkurencia) 3-mde (yvelaze mcire konkurencia) a) sxva adgilobrivi firmebi b) regionaluri masStabis firmebi g) ucxoeli mommarageblebi kiTxva me-13: rogor fiqrobT, biznesorganizaciebs SeuZliaT daexmaron Tqvens firmas ganviTarebaSi? diax ara kiTxva me-14: CamoTvaleT biznesis is organizaciebi, romlebic Sens teritoriaze moqmedeben _________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________ kiTxva me-15: rom SegeZloT, romel biznesSi SeqmnidiT axal firmas? _________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________ kiTxva me-16: gTxovT, Sesabamisi TanmimdevrobiT CamoTvaloT is xuTi mTavari barieri, romelic Tqvens saqmianobaSi xels giSliT (pasuxis karnaxi ar SeiZleba) 1. ______________________________________________________________________________________________________________ 2. ______________________________________________________________________________________________________________ 3. ______________________________________________________________________________________________________________ 4. ______________________________________________________________________________________________________________ 5. ______________________________________________________________________________________________________________ III. adgilobriv mTavrobasTan urTierToba kiTxva me-17: TveSi (saSualod) ramden dRes uTmobs firmis mepatrone/direqtori qalaqis mmarTvelobis sxvadasxva dawesebulebebSi sabuTebis mogvarebas? ________ dRe kiTxva me-17.1.: Tqveni azriT, es dro sakmarisia Tu ara? ar aris sakmarisi sakmarisia saWiroze bevrad metia kiTxva me-18: weliwadSi daaxloebiT ra dro sWirdeba firmas im aucilebeli koncesiis, uflebis mopovebas, romelic samewarmeo saqmianobisaTvis aris aucilebeli (farTobis pirobebi, mSeneblobis ufleba, wyalmomarageba-kanalizaciisa da sanitaruli pirobebis damadasturebeli ufleba da yvela sxva tipis licenzia da sertifikati)? __________ dRe kiTxva me-18.1: Tqveni azriT, es dro sakmarisia Tu ara? ar aris sakmarisi sakmarisia saWiroze bevrad metia kiTxva me-19: qalaqis mTavrobis dRemde arsebuli praqtikidan gamomdinare, gTxovT qvemoT CamoTvlili yvela praqtika SeafasoT imisda mixedviT, Tu rogori gavlena aqvs mas samewarmeo saqmianobis ganviTarebaze (masStabi 1 ­ 5; 1 ­ niSnavs, rom am praqtikas gavlena ara aqvs; 5 ­ niSnavs, rom am praqtikas Zaliad didi gavlena aqvs). qvemoT mocemul cxrilSi Sesabamisi pasuxi moniSneT. qalaqis mTavrobis praqtika gavlena mcire saSualo didi Zalian ara aqvs gavlena gavlena gavlena didi aqvs aqvs aqvs gavlena aqvs wesebi da kanonebi Zalian xSirad icvleba 1 2 3 4 5 dawesebulebebSi saqmis mogvarebas didi dro miaqvs 1 2 3 4 5 erTmaneTis gamomricxavi kanonebi da wesebi 1 2 3 4 5 sakmaod rTuli wesebi, romlis Sesrulebac SeuZlebelia 1 2 3 4 5 moTxovnebi Cinovnikis xasiaTzea damokidebuli 1 2 3 4 5 zog sferoSi moTxovnebi arakonkretulad aris 1 2 3 4 5 Camoyalibebuli Zalian maRali da Znelad gasaTvaliswinebeli xarjebi 1 2 3 4 5 qalaqis poziciis arakeTilsindisier konkurenciaSi gamoyeneba 1 2 3 4 5 araformalur seqtorTan konkurencia regulirebuli ar aris 1 2 3 4 5 konkurencia da usindiso praqtikebi 1 2 3 4 5 kiTxva me-20: gTxovT mniSvnelobis mixedviT, CamoTvaloT sami ZiriTadi saqmianoba, romelic Tqveni firmis warmatebis uzrunvelsayofad qalaqma unda gaswios 1. ______________________________________________________________________________________________________________ 2. ______________________________________________________________________________________________________________ 3. ______________________________________________________________________________________________________________ kiTxva 21-e: SeafaseT 1-dan (umniSvnelo) 6-mde (umniSvnelovanesi) cxrilSi CamoTvlili saqmianobebi, rogorc qalaqis mTavrobis mier gaweuli sasurveli saqmianoba, romelic Tqveni mewarmeobis masStabebis gazrdaSi dagexmareboda qalaqis mier gadadgmuli nabiji ranJireba mniSvnelobis mixedviT (1-6) firmebis ganaTleba da saswavlo vorkSofebi firmebisTvis saWiro procedurebis gajansaReba im informaciis miwodebis gamartiveba, romelic firmas saqmianobas gaumartivebs biznesis infrastruqturis gaumjobeseba sagadasaxado politikis reforma sxva (gTxovT miuTiToT) SkiTxva 22-e: biznesis ganviTarebasa da mis efeqtur saqmianobaze, arsebuli gamocdilebisa da codnis mixedviT, romel pirobebs aqvs gadamwyveti gavlena. gTxovT, qvemoT CamoTvlili yvela piroba SeafasoT Tqvens mier warmoebul saqmianobaze gavlenis mixedviT (masStabi 1 ­ 5; 1 ­ niSnavs gavlenis arqonas; 5 ­ niSnavs Zalian did gavlenas). qvemoT mocemul cxrilSi Sesabamisi pasuxi moniSneT. infrastruqtura gavlena mcire saSualo didi Zalian ara aqvs gavlena gavlena gavlena didi aqvs aqvs aqvs gavlena aqvs gzebi 1 2 3 4 5 rkinigza 1 2 3 4 5 sahaero komunikacia 1 2 3 4 5 sazRvao komunikacia / portebi 1 2 3 4 5 biznesis obieqtebi / farTobi 1 2 3 4 5 sajaro momsaxureba gavlena mcire saSualo didi Zalian ara aqvs gavlena gavlena gavlena didi aqvs aqvs aqvs gavlena aqvs sagadasaxado administracia 1 2 3 4 5 saqmianobaze koncesia da ufleba 1 2 3 4 5 eleqtroenergia 1 2 3 4 5 wyalgayvaniloba 1 2 3 4 5 sanagve meurneoba 1 2 3 4 5 telekomunikacia 1 2 3 4 5 policiis saqmianoba 1 2 3 4 5 xanZrisagan dacva 1 2 3 4 5 sivrcis da ekonomikis dagegmarebasTan dakavSirebuli wesebi 1 2 3 4 5 cxovrebis xarisxi gavlena mcire saSualo didi Zalian ara aqvs gavlena gavlena gavlena didi aqvs aqvs aqvs gavlena aqvs sagadasaxado ganakveTebi 1 2 3 4 5 samedicino (da saavadmyofoTi) uzrunvelyofa 1 2 3 4 5 ganaTlebis sistema 1 2 3 4 5 sastumroebi 1 2 3 4 5 sakonferencio obieqtebi 1 2 3 4 5 telekomunikaciis momsaxurebis xarjebi 1 2 3 4 5 vandalizmi, qurdoba, xulignoba 1 2 3 4 5 binis fasi da xelmisawvdomoba 1 2 3 4 5 rekreaciuli obieqtebi 1 2 3 4 5 sxva gavlena mcire saSualo didi Zalian ara aqvs gavlena gavlena gavlena didi aqvs aqvs aqvs gavlena aqvs ar arsebobs kvalificiuri personeli 1 2 3 4 5 sasazRvro da savaWro kanonebi 1 2 3 4 5 korufcia 1 2 3 4 5 dafinansebis miuwvdomloba da xarjebi 1 2 3 4 5 biznesis efeqturi da xelmisawvdomi Tanadgoma 1 2 3 4 5 kiTxva 23-e: arsebuli gamocdilebis safuZvelze ­ dRes qalaqSi mcire da saSualo zomis sawarmoebs (mszs) ra tipis daxmareba miewodebaT. gTxovT, qvemoT CamoTvlili yvela piroba 1-dan 5-mde SeafasoT; 1 ­ niSnavs susts; 5 ­ niSnavs araCveulebrivs). qvemoT mocemul cxrilSi Sesabamisi pasuxi moniSneT. Tanadgoma mszs-Tvis susti arcTu sakmarisi kargi araCveul didi ebrivi biznesis sazogadoebebi 1 2 3 4 5 dargobrivi sazogadoebebi 1 2 3 4 5 qalaqis mTavroba 1 2 3 4 5 centraluri mTavroba 1 2 3 4 5 kerZo profesionaluri momsaxureba 1 2 3 4 5 adgilobrivi ekonomikuri ganviTarebis biuro 1 2 3 4 5 saerTaSoriso organizaciebi 1 2 3 4 5 arasamTavrebo organizaciebi 1 2 3 4 5 kiTxva 24-e: rogor SeafasebdiT Semdeg organoebTan/pirebTan urTierTobas? gTxovT, SeafasoT 1-dan 5-mde; 1 ­ niSnavs susts; 5 ­ niSnavs araCveulebrivs). qvemoT mocemul cxrilSi Sesabamisi pasuxi moniSneT. mszs TanamSromlobis urTierToba susti arcTu sakmaris kargi araCveulebriv didi i i meri 1 2 3 4 5 sakrebulo 1 2 3 4 5 aeg-is jgufi qalaqis meriidan 1 2 3 4 5 qalaqis meriis finansebisa da sagadasaxado ganyofileba 1 2 3 4 5 regionaluri mTavrobis ekonomikuri ganviTarebis biuro 1 2 3 4 5 qveynis masStabiT sagadasaxado departamenti 1 2 3 4 5 kiTxva 25-e: meriis romel ganyofilebas aqvs yvelaze dadebiTi gavlena Tqvens mier warmoebul saqmianobaze da ratom? _________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________ kiTxva 26-e: meriis romel ganyofilebas aqvs yvelaze uaryofiTi gavlena Tqvens mier warmoebul saqmianobaze da ratom? _________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________ SekiTxva 27: SegiZliaT, rom meriis Tundac erTi ganyofileba daasaxeloT, romelic adgilobrivi ekonomikis ganviTarebis sakiTxebze muSaobs? diax gTxovT saxelwodeba daweroT ______________________________ ar SemiZlia kiTxva 28-e: qvemoT CamoTvlili jgufebidan (Tuki aseTi arsebobs) qalaqSi ekonomikuri ganviTarebis xelSewyobis sakiTxSi, romelia yvelaze aqtiuri? (gTxovT mxolod erTi moniSnoT) qalaqi formalurad arsebuli sajaro-kerZo partnioroba kerZo mewarmeebi (savaWro palata, savaWro komisia) sxva (gTxovT miuTiToT) ar vici kiTxva 28.1-e: qalaqis mTavroba uzrunvelyofs Tu ara aeg-is dafinansebas romelime gare organizaciis saSualebiT? dadebiTi pasuxis SemTxvevaSi, gTxovT daweroT saxelwodeba diax ______________________________________ ara ar vici kiTxva 29-e: qvemoT CamoTvlili romeli piroba axasiaTebs yvelaze kargad Tqvens qalaqSi arsebul adgilobrivi ekonomikis ganviTarebis situacias adgilobrivi ekonomikis ganviTarebis dargSi yovelgvar saqmianobaze pasuxs prezidentis kabineti agebs yovelgvari saqmianoba adgilobrivi ekonomikis ganviTarebis dargSi centralizebulia kadrebis ganyofilebaSi yovelgvari saqmianoba adgilobrivi ekonomikis ganviTarebis dargSi decentralizebulia da igi ramdenime ganyofilebaSi xorcieldeba zogi saqmianoba adgilobrivi ekonomikis ganviTarebis dargSi centralizebulia, danarCeni ki sxvadasxva ganyofilebebis xelSia adgilobrivi ekonomikis ganviTarebaze pasuxs didi organizacia (mag., ganviTarebis saagento) agebs. mis daqvemdebarebaSia sabinao politika, sivrciTi politika, inspeqcia da a.S. ar vici IV. firmebis Sexedulebebi qalaqis ekonomikur ganviTarebaze kiTxva 30-e: mniSvnelobis mixedviTT CamoTvaleT qalaqSi yvelaze dinamikurad ganviTarebadi sami seqtori / dargi: 1. ________________________________________________________________________________________________________________ 2. _______________________________________________________________________________________________________________ 3. ________________________________________________________________________________________________________________ kiTxva 31-e: Tqveni azriT, qalaqis romeli sami seqtori / dargi ganadgurdeba yvelaze metad 1. ________________________________________________________________________________________________________________ 2. ________________________________________________________________________________________________________________ 3. ________________________________________________________________________________________________________________ kiTxva 32-e: gTxovT CamoTvaloT is sami faqtori, romelic firmisa da investorisaTvis adgilobrivi garemos mimzidvelobaze miuTiTebs (qalaqis sami Zlieri mxare) 1. _________________________________________________________________________________________________________________ 2. ________________________________________________________________________________________________________________ 3. _________________________________________________________________________________________________________________ kiTxva 33-e: gTxovT CamoTvaloT, mniSvnelobis mixedviT, adgilobrivi garemos is sami faqtori, romelic firmas da investors daafrTxobs (qalaqis sami susti mxare) _________________________________________________________________________________________________________________________ _________________________________________________________________________________________________________________________ kiTxva 34-e: bolo sami wlis manZilze, Tqveni azriT qalaqSi rogor Seicvala biznesis klimati? gamosworda ucvleli darCa gauaresda 1 2 3 kiTxva 35-e: imisaTvis, rom xeli SeuwyoT adgilobriv ekonomikur ganviTarebas, Tqvenma firmam ra sami ram SeiZleba gaakeTos? 1. ________________________________________________________________________________________________________________ 2. ________________________________________________________________________________________________________________ 3. ________________________________________________________________________________________________________________ kiTxva 36-e: qvemoT CamonaTvalidan SearCieT is, rac bolo 5 wlis manZilze qalaqis ekonomikis ganviTarebas yvelaze kargad axasiaTebs (SearCieT mxolod erTi): swrafi zrda zomieri zrda neli winsvla stabiluri ekonomikuri baza ­ arc izrdeba da arc mcirdeba zomieri daqveiTeba seriozuli daqveiTeba kiTxva 37-e: Tqvens qalaqs gaaCnia ekonomikuri ganviTarebis oficialuri gegma? diax gTxovT gadaxvideT kiTxvaze 37.1 ara gTxovT daamTavroT anketa kiTxva 37.1-e: Tqven an vinme Tqeni nacnobi, romelic CarTulia adgilobrivi ekonomikis ganviTarebis dagegmvis procesSi, icnobs gegmis damuSavebis romelime qvemoT CamoTvlil meTods? (gTxovT miuTiToT yvela is meTodi, romelsac iyenebT) biznesis moTxovnebis analizi moqalaqeTa azris kvleva mTeli Temis warmomadgenlebisagan Semdgari mrCevelTa jgufis Seqmna specialist mrCevelTa jgufi (mag., komersantebi qalaqis centridan / qalaqis gareubnebidan, yvelaze didi sawarmoebis warmomadgenlebi da a.S.) raionebsa da kvartalebSi arCeuli sakrebulo mosaxleobasTan Ria Sexvedrebi arsebuli obieqtebis mdgomareobis kvleva / inspeqcia konsultantebis analizi (gTxovT mokled aRweroT) uflebis gacemis, dasaqmebis da a.S. adgilobrivi monacemebis analizi adgilobriv ekonomikaze pasuxismgebeli saxelmwifo saagentoebis informacia sxva (gTxovT miuTiToT) uRrmesi madloba!