Uygulama Sonrası Sosyal İnceleme Alt-projenin İsmi ve Konumu: Kuyucak Jeotermal Enerji Santrali, Aydın İli, Kuyucak İlçesi. Proje Sponsoru: Turcas Kuyucak Jeotermal Elektrik Üretim A.Ş. (TKJ) Proje maliyeti: 71.250.000 $ Kurulu enerji üretim gücü: 18 MW Hazırlama Tarihi: 26 Şubat 2019 Önemli Uygulama Tarihleri: Halkın katılımı toplantısı 29 Aralık 2015 tarihinde düzenlenmiştir. "ÇED Gerekli Değildir" kararı 13,2 MWe için 17 Eylül 2014 tarihinde verilmiş ve 7 Ocak 2016 tarihinde 18 MWe için güncellenmiştir. Çevresel ve Sosyal Etki Değerlendirmesi (ÇSED), Teknik Olmayan Özet (TOÖ) ve Paydaş Katılım Planı (PKP) 2016 yılında "MGS Mühendislik" tarafından hazırlanmıştır. İstişare faaliyetleri olarak, tüm bu belgeler kamuoyuyla paylaşılmak üzere yayımlanmıştır. Proje Bileşenleri ve Arazi Gereksinimleri: Ulusal kanunlar çerçevesinde gerekli olduğu üzere arazi kullanım planlarının değiştirilmesi için, şirket 31 Ekim 2016 tarihinde yalnızca boru hatlarına ve kuyu ağızlarının bulunduğu yerlere yönelik bir kamu yararı kararı çıkartmıştır. Ancak, kamulaştırmaya yönelik olarak herhangi bir kamu yararı kararı çıkartılmamıştır ve bu nedenle, arazi edinimi süreci karşılıklı anlaşma yoluyla gerçekleşmiştir. Tablo 1. Proje Bileşeni ve Arazi Gereksinimleri Bileşen Daimi Geçici Toplam (m2) İrtifak Hakkı Satın Alınmış (m2) Kiralanmış (m2) Alınmış (m2) Özel Kamu Özel Kamu Özel Kamu Özel Kamu Toplam Enerji 2.080,00 19.759,44 - - - - 21.839,44 Santrali 2.080,00 19.759,44 Kuyular 32.730,94 24.060,03 - - - 4.772,93 32.730,94 28.832,96 61.563,90 Boru hattı 17.786,82 10.085,75 1.440,24 1.525,21 - - 19.227,06 11.610,96 30.838,02 Alt Toplam 52.597,76 53.905,22 1.440,24 1.525,21 0,00 4.772,93 54.038,00 60.203,36 114.241,36 Toplam 106.502,98 2.965,45 4.772,93 114.241,36 * Kamu arazilerine yönelik 1.525 m 'lik arazide irtifak hakkı süreci henüz tamamlanmamıştır. 2  54.038 m2'lik özel arazi tarım arazisi ve incir/zeytin bahçesidir. Bu arazinin boru hattı için gereken 1.440 m2'si irtifak hakkı yöntemi vasıtasıyla edinilirken, geri kalan kısmı satın alınmıştır.  Üçüncü kişiler tarafından kullanılmayan arazi 60.203 m2 büyüklüğündedir. Söz konusu arazinin 55.430 m2'si tarım arazisi, 4.772,93 m2'si orman arazisidir. 53.905 m2 büyüklüğündeki tarım arazisi Kuyucak Mal Müdürlüğü'nden daimi olarak satın alınmıştır ve geriye kalan kısım boru hatlarına yönelik irtifak hakkı vasıtasıyla edinilmiştir. Tüm orman arazisi 2012 yılı itibariyle 49 yıllığına kiralanmıştır.  Projenin lisans süresince geçerli irtifak hakkı sözleşmeleri imzalanmıştır. Kuyucak Orman İşletme ile 6 Eylül 2012 tarihinden itibaren 49 yıl geçerli olmak üzere 19 Haziran 2015 tarihinde kira sözleşmesi imzalanmıştır. İrtifak hakkı ve kiralama sözleşmeleri çoğunlukla boru hattı güzergahı ve bazı kuyuların bulunduğu yerler için yapılmaktadır. Bu sözleşmeler 49 yıllık lisans süresi boyunca geçerli olmaktadır. Lisans süresi sona erdiğinde, şirket tüm varlıklarını (enerji santrali, kuyular, vb.) ve haklarını (lisans, irtifak, vb.) devlete devredecektir. Lisans süresi içerisinde önceki sahiplerine geri verilen irtifaka tabi arazi bulunması halinde, söz konusu arazi (irtifaka tabi kısım) şirket tarafından eski durumuna geri getirilecektir. Projenin Etkileri: Genel Bilgiler Tablo 2. Arazi Edinimi Özeti (Daimi) Özel Kamu Toplam Bileşen Satın İrtifak Kiralan Satın İrtifak Kirala Satın İrtifak Kirala Alınan a Tabi mış Alınan a Tabi nmış Alınan a Tabi nmış Parsel 15 4 - 9 6 2 24 10 2 numarası Toplam 19 17 36 Parsel Toplam PEK 28 - 28 Kadın 13 - 13 Erkek 15 - 15 Edinim Karşılıklı Anlaşma Yoluyla Yöntemi Devam Eden Yok (kamulaştırma olmamıştır) Davalar  Proje Aydın ilinin Kuyucak ilçesi sınırları içerisinde bulunmaktadır. Proje Yatırımcıya ait olan 2009/102 ve 2009/147 sayılı jeotermal işletme ruhsatları çerçevesinde saha sınırları içerisinde gerçekleştirilecektir. 2009/102 sayılı ruhsat 3.925,43 ha'lık araziyi kapsarken, 2009/147 sayılı ruhsat 759,99 ha'lık araziyi kapsamaktadır. İşletme ruhsatı bulunan sahaların toplam alanı 4.685,42 ha'dır. Ancak, söz konusu enerji santrali 2009/147 sayılı ruhsata ilişkin arazide bulunmaktadır ve toplamda 9.879 m2'lik (0,9879 ha) bir alana sahiptir. Tesis 7 üretim kuyusu ve 3 reenjeksiyon kuyusundan meydana gelmektedir. Üretim kuyuları ve reenjeksiyon kuyuları açılmış olup jeotermal enerji santralinin inşaat çalışmaları halihazırda ruhsat sahası içerisinde tamamlanmıştır.  Proje kapsamında, yatırımcı herhangi bir kamulaştırma çalışması gerçekleştirmemiştir. Enerji santralinin yapımı, boru hatları ve sondaj alanına yönelik olarak kullanılan 15 parsel (tümü şahıslara aittir ve toplamda yaklaşık 52.598 m2'lik bir alanı bulunmaktadır) doğrudan arazi sahiplerinden satın alınmıştır ve boru hatlarına yönelik 4 parselin (yaklaşık 1.440 m2) irtifak hakları yatırımcı tarafından alınmıştır. Geriye kalan 17 parsel üçüncü kişiler tarafından kullanılmayan kamu arazileridir.  Arama sondajı, boru hattı ve enerji santrali inşaatının gerçekleştirilmesi amacıyla şahıs (özel) arazilerine yönelik arazi edinimine Nisan 2014'te başlanmış ve süreç Haziran 2018'de tamamlanmıştır. Şirket politikası gereği, araziler öncelikli olarak karşılıklı anlaşma yoluyla edinilmektedir. Turcas ilk olarak arazi sahipleriyle müzakerelerde bulunmaktadır ve iki tarafın da üzerinde mutabık kaldığı bir bedel belirlemektedir. Bu nedenle, kamulaştırma sonucu ortaya çıkabilecek zorunlu yeniden yerleşimden kaçınılmaktadır. Proje kapsamında, 19 parsel karşılıklı anlaşma ve irtifak hakkı yoluyla edinilmiştir. Projeden etkilenen şahıs arazilerine yönelik kira sözleşmesi bulunmamaktadır. Arazi ediniminden etkilenen kişi (PEK) sayısı yalnızca 28'dir. Kamulaştırılma yoluyla ek alım olmayacaktır. Hiçbir geçim kaynağı tam anlamıyla kaybedilmemiştir çünkü PEK'lerin tamamının emekli maaşları sebebiyle ek gelir kaynakları bulunmaktadır. Ek olarak, edinilen araziler dışında PEK'lere ait başka araziler bulunmaktadır. Bu nedenle, PEK'ler diğer arazilerinde tarım faaliyetlerine devam edebilecektir. Buna karşın, proje kapsamında bir fiziksel yer değişimi meydana gelmiştir. 27 numaralı parselde, sahibi tarafından kullanılan 2 katlı eski bir ev bulunmaktaydı. Arazi ediniminden sonra, 27 numaralı parselin sahibinin taşınacağı yeni bir ev bulana kadar söz konusu evde kalmasına müsaade edilmiştir.  Keşif sondajı, boru hattı ve enerji santrali yapımı amacıyla kamu arazilerine yönelik edinim çalışmalarına Ocak 2015'te başlanmıştır; 9 parsel satın alınmış, 6 parselin irtifak hakkı alınmış ve 2 parsel kiralanmıştır.  Ek olarak, enerji santrali sahası, üretim/reenjeksiyon kuyuları ve iletim hatları 1/100.000 ölçekli Aydın-Muğla-Denizli Planlama Alanı/Bölgesinde yer alan "Tarım" ve "Orman" arazilerinden meydana gelmektedir. Yatırım kapsamında, kamuya ait 53.905 m2'lik tarım arazisi satın alınmış ve 2.672,50 m2'lik orman arazisi Kuyucak Orman İşletme'den kiralanmıştır. Kamu arazilerinin daimi edinimine dair çalışma 19 Ocak 2015'te başlamış ve 22 Şubat 2018'e kadar devam etmiştir. Orman arazisi kiralama protokolü 6 Eylül 2012 tarihinden itibaren 49 yıl boyunca geçe rli olacaktır. Diğer taraftan, Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemine geçişte karşılaşılan sorunlar nedeniyle, 1.525 m2 büyüklüğündeki kamu arazisine ilişkin irtifak hakkı tesisi çalışmaları halen devam etmektedir.  İrtifak hakları proje lisans süresinin sonuna kadar geçerli olacaktır. Şirketin TKJ lisan süresini uzatmaya karar vermesi durumunda, Kuyucak Orman İşletme de irtifak haklarının süresini uzatmaktadır. Söz konusu irtifak geçici bir irtifaktır. Arazi Edinimi Yaklaşımı  Arazi ediniminden önce, teknik ve çevresel açıdan en uygun konumlar seçilmektedir ve müzakereler mülklerin rayiç değeri üzerinden başlamaktadır. Arazi değeri yalnızca arazinin kendi değerlendirilmesiyle değil, aynı zamanda randıman, varlıklar, mevcut ise binalar ve işlem maliyetlerinin de eklenmesiyle hesaplanmaktadır. Bunun ardından, müzakere edilen değer arazinin proje açısından önemine bağlı olarak artış gösterebilir. Arazi sahibinin çok yüksek fiyatlarda ısrarcı olması halinde, ilk tercih olarak her zaman alternatif arsalar aranmaktadır. Alternatif arazi bulunması halinde, aynı prosedür o parsel için de başlatılmaktadır. Alternatifin bulunamaması durumunda, yüksek fiyat isteyen arazi sahibi tekrar ikna edilmeye çalışılmaktadır. Geriye başka seçenek kalmaması durumunda, kamulaştırma süreci başlatılmaktadır.  Kuyucak Jeotermal Enerji Santrali projesine bakıldığında, tüm parseller arazi sahipleriyle anlaşma yoluna gidilerek edinilmiştir. Bu yatırım kapsamında alternatif parsellere bakılmamıştır ve hiçbir kamulaştırma çalışması gerçekleştirilmemiştir. Arazi edinimi rayiç fiyatın yanı sıra mülklerin işlem maliyetleri gibi diğer maliyetlere dayalı olarak gerçekleştirilmektedir. Metrekare başına ödenen meblağ, Şekil 1'de gösterildiği üzere, 20-36 TL/m2 arasında değişiklik göstermiştir.  Kırmızı renkle belirtilen fiyatlar aşağıdaki sebeplerle bu aralıkların dışında kalmaktadır: o Azami arazi (Pafta 2, Parsel 27) fiyatı 285 TL/m2 civarındadır çünkü söz konusu arazide 2 katlı eski bir ev bulunmaktadır ve TKJ araziyi evle birlikte satın almıştır. o Satın alma süreci tamamlandıktan sonra, yeni ev buluna kadar arazi sahibinin evde kalmasına müsaade edilmiştir. Arazi sahibi kiralık bir eve taşınmış ve parasını yeni bir arazi alarak değerlendirmiştir. Şu anda, satın aldığı arazi üzerine yeni bir ev yaptırmaktadır. Yeni evin inşaatı devam etmektedir. Eski evin ve yeni ev inşaatının fotoğrafları aşağıda verilmiştir. (a) Eski ev (b) İnşa edilen yeni ev o 29 no'lu Pafta & 689 no'lu Parselde bulunan arazi aynı aileden olan ve eşit hisselere sahip 5 kişiye aittir. Projenin boru hattı için kullanılması gereken alan yalnızca 862 m2 büyüklüğündedir. Ancak, söz konusu aile 9.120 m2 büyüklüğündeki arazinin tamamını satmak istemiştir. Müzakereler sonucunda, aile fertlerinin talebi üzerine aralarındaki bir ihtilafın çözüme kavuşturulmasına yardımcı olunması amacıyla ilgili arazi rayiç fiyatların altında bir bedel olan 5 TL/m2'ye satın alınmıştır. TSKB'nin IBRD (Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası) ile birlikte gerçekleştirdiği saha ziyareti esnasında, yukarıda bahsedilen arazi sahiplerinden biri, babalarının vefatından sonra, ilgili arazinin paylaşımı konusunda erkek kardeşler arasında sorunlar yaşadıklarından bahsetmiştir. TKJ'nin boru hattını arazilerinin bir kısmından geçirme talebi, bu sorunun çözümü konusunda onlara bir fırsat sağlamıştır. Yatırımcının arazinin geriye kalan kısmını kullanma ihtiyacının bulunmamasına rağmen, erkek kardeşler aralarındaki miras sorununun çözüme kavuşturulması için TKJ'nin arazinin tamamını satın alması konusunda ısrarcı olmuştur. TKJ tarafından araziyi satın almak üzere teklif edilen fiyatın projeye yönelik olarak diğer araziler için müzakere edilen fiyatlardan daha düşük olmasına rağmen söz konusu teklif memnuniyetle kabul edilmiştir. Aksi takdirde, babalarının mirasını paylaşma fırsatını bulamayacaklardı. o Asgari arazi (Pafta 27 & Parsel 1.348) fiyatı yaklaşık 11 TL/m2 şeklindedir. Arazinin toplam büyüklüğü 45.000 m2'dir. Arazi ediniminden önce, kayıtlarda söz konusu arazinin 3 hissedarından 2'sinin vefat ettiği ve tüm hisselerin kanunlar çerçevesinde geriye kalan bir arazi sahibine devredildiği görülmüştür. Buna karşın, söz konusu intikal sisteme kaydedilmemiştir. Tapuların söz konusu arazi sahibine devredilmesi için, imar planının hazırlanması gerekmekteydi. İlgili kişinin söz konusu planı hazırlatmaya gücü yoktu. Bu nedenle, TKJ'nin söz konusu planları herhangi bir ücret talep etmeden hazırlaması karşılığında, söz konusu kişi tüm arazinin tek sahibi olmuş ve tapular bu kişi adına tescil edilmiştir. Kendisine proje için ihtiyaç duyulan 475,82 m2'lik arazisine eşdeğer bedelde bir yenileme maliyeti teklif edilmiştir. Arazi sahibi projeden etkilenen araziyi satmış ancak geriye kalan arazisini (yaklaşık 44.500 m2) de satmak üzere müzakerelerde bulunmuştur. TKJ rayiç fiyattan %50-70 daha düşük bir alım fiyatı belirmiştir çünkü arazi sahibi TKJ'nin ilgili boru hattına yönelik gereksinim duyduğu araziden çok daha büyük olan tüm parseli satmak istemiştir. Arazi sahibi parselin geri kalan kısmını bu fiyat üzerinden satma teklifini memnuniyetle kabul etmiştir.  Yatırımcının alım fiyatlarının mevcut rayiç fiyatlarla kıyaslanması için, Kuyucak ile Turcas JES'in yakınındaki beldelere yönelik fiyat araştırması gerçekleştirilmiştir. www.sahibinden.com ve https://www.hurriyetemlak.com/ adreslerinden alınan bazı güncel satış ilanı örnekleri aşağıdaki Tablo 3'te verilmiştir. İlanlar Eylül 2018 tarihli olup fiyatlar arazi sahipleri tarafından pazarlık başlangıcında talep edilen fiyatları göstermektedir. Nihai satış fiyatlarının pazarlıkların ardından daha düşük olması beklenmektedir ancak rakamlar bölgedeki rayiç fiyatları n genel hatlarıyla anlaşılmasını sağlamaktadır. Tablo 3. TKJ Yakınlarındaki Parsellere Yönelik Rayiç Fiyatlar İl Belde İlçe Mülk (TL/m2) Aydın Kuyucak Horsunlu Tarım 30 Aydın Kuyucak Horsunlu Tarım 28 Aydın Kuyucak Azizabat Tarım 15 Aydın Kuyucak Beşeylül Tarım 27 Aydın Kuyucak Çobannisa Zeytinlik 27 Aydın Kuyucak Aydınoğlu Zeytinlik 12 Aydın Kuyucak Karapınar Zeytinlik 37 Portakal Aydın Kuyucak Beşeylül Bahçesi 19  Yukarıdaki tabloda gösterildiği üzere, tarım arazileri ve zeytinliklerin/portakal bahçelerinin Eylül 2018 fiyatları konumuna, arazisine ve arazideki ağaç sayısına göre 10 ila 40 TL arasında değişiklik göstermektedir. Enflasyon oranı ve fiyat artışları dikkate alındığında, 2014 -2018 alım fiyatlarının dahi arazi sahiplerinin 2018'de yeni arazi alımlarını ve onlardan doğan işlem maliyetlerini karşılayabilmesini sağlayacak seviyede olduğu görülmektedir.  Bir başka araştırma proje sahası ve çevresinde tarım alanları olup olmadığını göstermek için yapılmıştır. Enerji santraline en yakında bulunan beldelerdeki toplam tarım arazisi büyüklüğü Tablo 4'te gösterilmiştir. Kuyucak proje sahasındaki toplam tarım arazisi 193.578.000 m2 civarındadır. Kuyucak Jeotermal Enerji Santrali için edinilen arazi miktarı ise 109.175,48 m2 büyüklüğünde olup, Kuyucak'taki toplam araziye kıyaslandığında çok küçüktür (%0,10). Bu yüzden, tarım faaliyetlerini sürdürmeye meyilli olmaları halinde PEK'ler uygun arazi bulma şansına sahiptir. Tablo 4. Proje Sahasının Etrafındaki Tarım Arazileri Tahıl Nadas Sebze Meyve, İçecek, Toplam İl Belde (1000 m2) (1000 m2) (1000 m2) Baharat (1000 m2) (1000 m2) Aydın Buharkent 7.890 1.039 1.966 28.096 38.991 Denizli Sarayköy 114.041 9.158 7.598 20.738 151.535 Aydın Karacasu 99.003 10.395 3.935 93.479 206.812 Aydın Kuyucak 89.683 2.100 2.105 99.690 193.578 Denizli Buldan 66.973 4.805 10.281 62.473 144.532 Denizli Babadağ 14.808 8.126 1.150 3.370 27.454 Denizli Kale 107.991 2.176 3.557 17.740 131.464 Denizli Tavas 423.861 26.712 9.853 42.555 502.981 Toplam 924.250 64.511 40.445 368.141 1.397.347 Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu Arazi Ediniminin Etkileri ve Rakamları  TKJ JES açısından değerlendirildiğinde, yaklaşık 109.175,48 m2 büyüklüğünde arazi edinilmiştir. Bu arazinin %48'i şahıs arazileridir ve geriye kalan araziler kamu arazilerinden oluşmaktadır. Satın alınan şahıs arazilerinden bazıları tarım amaçlı kullanılmakta olup bu arazilerde çoğunlukla zeytin/incir ağaçları bulunmaktadır. Parsellerin tamamı karşılıklı anlaşma yoluyla satın alınmıştır.  İnşaat çalışmaları nedeniyle, 1.425 adet İncir/Zeytin ağacının kesilmesi gerekmiştir. Kesilmesi gereken ağaçlar halihazırda satın alınmış arazilerde bulunduğundan, söz konusu ağaçların ücreti zaten ödenmiştir. Ağaçlar uzmanlar tarafından kontrol edilmiş ve hasta ile eski ağaçlar seçilip arazi sahiplerine verilmiştir. Geriye kalan sağlıklı ağaçlar (toplamın yaklaşık yarısı) arazi sahiplerine ve Belediyeye ait arazilere taşınmıştır. Söz konusu ağaçlar halen canlıdır ve meyve vermektedir. Ek olarak, TKJ kuyuların ve boru hattı güzergahının etrafına zeytin, incir, karaçam ve leylandi dahil olmak üzere 2.975 adet ağaç dikmiştir.  MGS tarafından 2016'da gerçekleştirilen "Sosyal Etki Değerlendirmesi"nde, yakın köylerin geçim kaynaklarına dair aşağıdaki hususlar belirtilmiştir: o "Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi"nin 2014 yılı sonuçlarına göre, Kuyucak ilçesinin toplam nüfusu 27.505'tir. Nüfusun 13.545’i erkek, 13.960'ı kadındır. o Muhtardan alınan bilgilere göre, Yöre köyünün nüfusu sürekli olarak köyde ikamet eden yaklaşık 650 kişidir. Bu kişiler 300 hanede yaşamaktadır. Mevsimlik veya dönemsel olarak köyde yaşayan yaklaşık 50 hane bulunmaktadır. Bunlar genelde çalışmak üzere yurtdışına giden ailelerdir. o Yöre köyünden Didim ve Bodrum'daki tatil köylerine çalışmak üzere giden mevsimlik işçiler bulunmaktadır. Ayrıca, tekstil sektöründe çalışmak üzere Sarayköy'e gidenler de bulunmaktadır. Zeytin ve portakal toplamak için istihdam edilen işçiler olabilir ama bu kişiler köyde ikamet etmemektedir. o Kuyucak ekonomisi tarım, hayvancılık ve orman ürünlerine dayanmaktadır. Yöre köyünde yaşayan halkın yarısı hayvancılıkla uğraşmaktadır ve bunların yaklaşık %30'u tarım yapmaktadır. Nüfusun %80'i tarım ve hayvancılık faaliyetleri ile geçimini sağlamaktadır. Maaşlı çalışan %20'lik kısmın dörtte biri geçici işlerde çalışmaktadır (nüfusun %5'i). Tablo 5. Hak Sahipliği Matrisi Etkilenen Proje Projenin Kişinin Bileşeni Etkisi Kategorisi Hak Sahipliği Ek Hususlar Tüm ekonomik Şirket alım fiyatını rayiç fiyattan değerler (arazi ve Enerji Daimi tarım Resmi arazi %10-20 üzerinde belirlemiştir ve ağaçlar) ile ilgili tam Santrali arazisi kaybı sahipleri bu farkı "rahatsızlık verme bedeli" yenileme maliyetinde olarak isimlendirmiştir. nakit ödeme Tüm ekonomik Şirket alım fiyatını rayiç fiyattan Daimi tarım değerler (arazi ve %10-20 üzerinde belirlemiştir ve Kuyu arazisi ve Resmi arazi ağaçlar) ile ilgili tam bu farkı "rahatsızlık verme bedeli" Konumları zeytinlik sahipleri yenileme olarak isimlendirmiştir. kaybı maliyetinde nakit ödeme Şirket alım fiyatını rayiç fiyattan %10-20 üzerinde belirlemiştir ve bu farkı "rahatsızlık verme bedeli" Tüm ekonomik Daimi incir olarak isimlendirmiştir. Söz değerler (arazi ve bahçesi konusu PEK'ler arazilerinin %20 Kuyu Resmi Arazi ağaçlar) ile ilgili tam ve/veya veya daha fazlasını kaybetmiştir Konumları Sahipleri yenileme zeytinlik ve geriye kalan arazilerinde maliyetinde nakit kaybı tarımla uğraşmaya devam ödeme etmektedir. Bu PEK'lerin tamamının ek gelir olarak emekli maaşı bulunmaktadır. Tüm ekonomik Arazisini iki değerler (arazi ve iki Şirket alım fiyatını rayiç fiyattan katlı eski eviyle Kuyu Daimi tarım katlı eski ev) ile %10-20 üzerinde belirlemiştir ve birlikte satan Konumları arazisi kaybı ilgili tam yenileme bu farkı "rahatsızlık verme bedeli" eski arazi maliyetinde nakit olarak isimlendirmiştir. sahibi ödeme Şirket rayiç fiyattan %75-85 daha düşük bir alım fiyatı belirmiştir çünkü arazi sahipleri TKJ'nin ilgili Parselin boru hattına yönelik gereksinim Tüm ekonomik değerler tamamını duyduğu araziden çok daha büyük Daimi tarım (arazi ve ağaçlar) ile ilgili Boru hattı TKJ'ye satmak olan tüm parseli satmak istemiştir. arazisi kaybı tam yenileme isteyen 5 resmi Zira, TKJ'nin boru hattını ailenin maliyetinde nakit ödeme arazi sahibi arazisinden geçirmek istemesi aile fertleri arasındaki miras sorununun çözüme kavuşturulması hususunda bir fırsat sunmaktadır. Şirket rayiç fiyattan %50-70 daha düşük bir alım fiyatı belirmiştir Tüm ekonomik değerler Daimi arazi Resmi Arazi çünkü arazi sahibi TKJ'nin ilgili Boru hattı ile ilgili tam yenileme kaybı Sahipleri boru hattına yönelik gereksinim maliyetinde nakit ödeme duyduğu araziden çok daha büyük olan tüm parseli satmak istemiştir. Arazinin kalan kısmı arazi sahipleri Tarım tarafından kullanılmaktadır. Genel arazisinin bir olarak, arazilerin %7'den azı irtifak kısmına kapsamındadır. Bu kişilerin ilişkin geçici arazilerinin çoğu (%93 ila %98) Tüm ekonomik değerler ve kısmi Resmi arazi durmaktadır ve ilgili kişiler tarımla Boru hattı (arazi ve ağaçlar) ile ilgili irtifak hakkı sahipleri uğraşmaya devam etmektedir. Boru irtifak bedeli alınması, hattı sistemi tarım faaliyetleri daimi hesaba katılarak tasarlanmıştır. zeytinlik İrtifak hakkı için ödenen ücretler kaybı (m2 başına) alım fiyatlarıyla neredeyse aynıdır. Ayrıca; o Resmi/resmi olmayan kiracılar tarafından kullanılan kamu ya da şahıs arazisi yoktur. o Evler ya da diğer taşınmazların bulunduğu arazilere ilişkin daimi kayıp yoktur. o Ortak kullanım alanlarına ilişkin edinim söz konusu değildir.  Şirket tarafından belirtildiği üzere, kişilerin çoğu birden fazla tarım arazisine sahip olup tarım faaliyetlerine devam etmektedir. Buna karşın, çiftçi olarak çalışmak istemeyen kişiler yeni bir iş kurma veya Kuşadası bölgesi başta olmak üzere yeni ev satın alma niyetindedir.  Ruhsat alanına en yakın konumda (100 m'den daha yakın) iki arazi sahibine ait arazi bulunmaktadır. Arazi ediniminden sonra, şu hükmü içeren yeni bir yönetmelik yayımlanmıştır: "Kuyu içi koordinatları ile ruhsat sınırı arasındaki mesafe 100 metreden az olamaz." Bu nedenle, arazi sahiplerinin TKJ'ye ait arazide tarım faaliyetlerine devam etmesine ve kârın TKJ ile eski arazi sahipleri arasında paylaştırılmasına karar verilmiştir. Saha ziyareti esnasında, arazi sahiplerden biri kârını paylaşmadığını söylerken, başka bir arazi sahibi kârını düzenli olarak paylaştığını ifade etmiştir. 2018 yılında, arazi sahipleri kendi istekleriyle TKJ'ye 31 litre zeytinyağı vermiştir.  Proje kapsamında, işletme aşamasına yönelik olarak yerel halktan toplam 48 kişi kalifiye olmayan çalışan olarak istihdam edilmiştir. Bu kişilerin 10'u altyükleniciler için çalışmaktadır. Yöre köyünde yaşayan çalışanların sayısı 10 iken, diğer çalışanlar yakındaki köylerde ikamet etmektedir.  Sürdürülebilirlik faaliyetleri uygulamak maksadıyla, Turcas çevre ve iş sağlığı & güvenliği politikalarını kapsayan "Sürdürülebilirlik İlkeleri"ni 1 ve "Kurumsal Sosyal Sorumluluk (KSS) Politikasını 2 hazırlamıştır. Ek olarak, Çevresel ve Sosyal Etki Değerlendirmesi Raporu (ÇSED), Paydaş Katılım Planı (PKP), Teknik Olmayan Özet ile Çevresel ve Sosyal Yönetim ve İzleme Planı hazırlanmaktadır ve söz konusu belgeler yayımlanarak halkla paylaşılmıştır.  Yatırımın inşaat aşamasına denk gelen 2017 yılında, iş günü kaybına neden olan 7 kaza, ilk yardımla tedavi yapılmasına yol açan 2 kaza ve kıl payı engellenen 17 kaza meydana gelmiştir. İşletme aşaması esnasında, ilk yardımla tedavi yapılmasına yol açan yalnızca 2 kaza kayda geçmiştir. Bu kazalar 41 iş gününün kaybedilmesine yol açmıştır. TKJ aşağıdaki belgeler vasıtasıyla bu kazaların sistematik olarak kaydını tutmaktadır: Tablo 6. İş Kazası Raporu 1. Kaza Sonucu Kaybedilen zaman Toplam geçici engellilik Ölüm 2. Yaralanan Personel Adı-Soyadı Doğum Şirket İşe Giriş Tarihi Tarihi Cinsiyet Kadın Erkek Personel Mavi yaka Beyaz yaka Uygun Kişisel Koruyucu Ekipman Kullanıldı mı? Evet Hayır İlkokul Ortaokul Lise Meslek Listesi Teknik Meslek Lisesi Eğitim Üniversite (4 Yıl+) Üniversite (2 Yıl) Kaza esnasında yapılan çalışmalar Yer Açıklama Tarih Saat Çalışma saatleri 1 http://www.turcas.com.tr/en/sustainability/turcas-principles-of-sustainability 2 http://www.turcas.com.tr/en/sustainability/surdurulebilirlik/corporate-social-responsibility-at-turcas Vardiya 24/08 08/ 6 16/24 Vardiyaların gün sayısı 1 2 3 4 5 6 7 8 Zaman Dilimi Fazla mesai Çalışma saatleri Tanıklar Kaybedilen iş günü sayısı 3. Kaza Türü Yere Düşme Aşırı Kas Gerginliği İzinsiz Ekipman Kullanımı Paletin Düşmesi Çapak Sıçraması Servis Aracı Kazası Sabit bir Nesneye Çarpma İki Nesne Arasına Sıkışma Kimyasal Maddelere Maruziyet Bir Nesnenin Delinmesi veya Batırılması Zararlı / Zehirli Maddelere Diğer Maruziyet Hareketli Araç (Forklift v.b.) / Kişilere Çarpma Elektrik akımına maruziyet Bir Nesnenin Kesilmesi Aşırı Sıcak / Soğukla Temas 4. 4. Yaralanma Türü Burkulma/Gerginlik Yanık Çıkık Çapak nedeniyle yaralanma Kas yırtığı Uzuv Kaybı İç Organ Kanaması/Yaralanması Baş Travması Hafif Ağrı Yaralanma, Yabancı Cisim Yaralanması Zehirlenme Kesi Yüzeysel Yaralanma Kırık Diğer 5. Yaralanan Uzuvlar Baş El Bilekleri ve Eller Vücut (göğüs, sırt, karın v.b.) Göz El Parmakları Omurga (omurga, omurlar) Yüz Bacaklar İç organlar Boyun Ayak bilekleri ve ayaklar Diğer Omuz ve kol Ayak parmakları 6. Kaza Sebebi Emniyetsiz Çalışma Makine Korumasının Olmaması Bozuk Ekipman Kullanımı KKE'nin uygunsuz olması Makine Koruması Arızası Kontrol Edilmemiş KKE Servis Araçlarının Arızası Bakım ve Periyodik Denetim Yapılmaması Çevresel Koşullar Diğer Ergonomik gereksinimlere uygunluk sağlanmaması Tehlikeli İstifleme / Taşıma / Yerleştirme 7. Kaza/olay sırasında ne olmuştur? 8. Kaza Fotoğrafları 9. Olayın Sebepleri Doğrudan Sebepler Altta yatan sebepler Kök Sebepler 10. Önleyici Faaliyetler Düzeltici Eylem Uygulama Tarihi Tamamlanma Tarihi Sorumlu 11. Revize Risk Değerlendirmeleri ve Emniyetli Çalışma Prosedürleri Revize Edilen Kısım Uygulama Tarihi Tamamlanma Tarihi Sorumlu 12. Diğer Hususlar 13. Hazırlayan İlgili Şef İş Sağlığı ve Güvenliği Uzmanı Proje Müdürü Adı/Soyadı Tarih/İmza  TKJ, bölgede bir dizi Kurumsal Sosyal Sorumluluk (KSS) etkinliği gerçekleştirmiş olup, bu etkinlikler yöre sakinleri için hayli fayda sağlamaktadır. KSS faaliyetleri çerçevesinde, proje nedeniyle kaybedilen ağaç sayısının iki katı kadar ağaç dikilmiş, köylülerin birtakım ihtiyaçlarına yönelik mali destek sağlanmış, yollar iyileştirilmiş ve köylülerin ihtiyaçlarına yönelik ağır iş makineleri sağlamıştır. TKJ Yöre Camii'nin çatısını onarmış ve Pamukören Kültür Merkezi için Kuyucak Belediyesi'ne mali destek sağlamıştır. Son olarak, şirket "Bilim Kahramanları Buluşuyor" adlı projede yer almıştır. Bu projenin amacı Aydın'ın Kuyucak ilçesindeki ortaokul öğrencilerine robot eğitimi sağlanması ve aralarından bir ekibin bölgesel/ulusal/uluslararası yarışmalara katılım konusunda teşvik edilmesidir. Kasım 2018'de, Turcas bu eğitimlere gönüllü katılım sağlayarak, spesifik ihtiyaçları karşılayarak ve mali destekler sağlayarak projeye katkıda bulunmuştur. Halkın Farkındalığı, Halkla İstişare ve İletişim:  Bu aşamada, projenin kapsamı, etkileri, etki azaltma tedbirleri ve süreç de dahil olmak üzere izleme bilgileri paydaşlara sunulacaktır. ÇSED kapsamında gerçekleştirilen faaliyetlere ilişkin paydaş katılımı aşağıda sunulmuştur.  Uzman sosyolog tarafından saha çalışması yapılması,  Halkın katılımı toplantıları,  Paydaşlarla ayrıntılı yüz yüze görüşmeler yapılması ve fikirlerinin, önerilerinin ve şikayetlerinin alınması,  Çevresel ve Sosyal Etki Değerlendirmesi Raporu (ÇSED), Paydaş Katılım Planı (PKP), Teknik Olmayan Özet ile Çevresel ve Sosyal Yönetim ve İzleme Planı hazırlanmaktadır ve söz konusu belgeler yayımlanarak halkla paylaşılacaktır.  Kuyucak Jeotermal Enerji Santrali Projesi'nin ÇSED çalışmaları kapsamında, 29 Aralık 2015 (Salı) tarihinde halkın katılımı toplantısı düzenlenmiştir. Toplantı yeri olarak Yeşil Yöre Kahvesi seçilmiştir. Toplantı duyurusu 18 Aralık 2015 tarihinde "Güzel Hisar Gazetesi" adlı yerel gazetede yapılmıştır. Ek olarak, civardaki sakinlere yönelik olarak cami hoparlörlerinden duyuru yapılmıştır.  Toplantıya MGS Mühendislik yetkilileri, Yatırımcılar (Turcas BM Kuyucak Jeotermal Elektrik Üretim A.Ş.) ve yöre sakinleri katılmıştır. Toplam katılımcı sayısı 25'tir. MGS Mühendislik temsilcilere proje ile ilgili bir sunum yapmıştır. Sunumda verilen bilgiler şu şekildedir: o Proje sahası, o Faaliyet kapsamı, o Sosyal ve çevresel etkiler ile etki azaltma tedbirleri, o Projeye ihtiyaç duyulma sebebi, o Projenin mevzuat çerçevesine uygun olacağı, o İnşaat ve işletme aşamalarında ortaya çıkması muhtemel çevresel etkiler, o Katılımcıların önerilerini ve görüşlerini iletmelerine yönelik irtibat bilgileri. Şekil 2: Halkın Katılımı Toplantısı Gazete Kupürü Şekil 3: Halkın Katılımı Toplantısından Fotoğraflar Tablo 7. Katılımcı Listesi  Ek olarak, proje ve özelliklerinin anlatıldığı broşür katılımcılara dağıtılmıştır. Sunumdan sonra, katılımcıların fikirlerini ve tavsiyelerini paylaşmak istemeleri halinde, bunları sözlü ve yazılı olarak iletebileceği ifade edilmiştir. Yorumlar ve sorular şu şekilde özetlenebilir: - Tarımsal üretim projeden etkilenecek mi? - İlçemizde yaşayan halktan istihdam olacak mı? - Projenin neden olduğu atık su ve atık gaz ürünlerimize ve hayvanlarımıza zarar verecek mi? - Gürültü ve kokuya yönelik tedbirler alınması gerekmektedir - Yerel halkın hiçbir şekilde projeden etkilenmemesi gerekmektedir - İlçemizin ihtiyaçlarına yönelik yatırım yapılması gerekmektedir - İş makineleri ve taşıtların ilçemizden daha dikkatli geçmesi gerekmektedir - Benzeri bilgilendirme toplantılarının sayısının artırılmasını istiyoruz  İnşaat ve işletme aşamaları esnasında paydaş katılımı faaliyetlerine devam edilmiştir. Proje şirketi paydaş katılımı faaliyetlerinin etkili bir şekilde yönetiminin sağlanması için yeterli personel ve kaynak sağlamıştır. Hassas Kişilerin Belirlenmesi:  Köy Muhtarı köydeki kimsesiz kişilerin hepsini tanıdığını ve onlar hakkında Belediyeyle sürekli irtibat halinde olduğunu belirtmiştir. Şirket tarafından belirtildiği ve Köy Muhtarı tarafından teyit edildiği üzere, hassas durumdaki hiç kimsenin arazisi edinilmemiştir.  Muhtarlar arazilerini şirkete satan ya da kiralayan kişilerin listesini analiz etmiştir. Arazilerini diğer jeotermal enerji santrali projeleri kapsamında satan PEK olmadığı belirtilmiştir. Hassasiyet konsepti muhtara açıklanmış olup, muhtara bu kişilerden herhangi birinin bu kategorilerden birine dahil olup olmadığı ve/veya arazi edinimi ve projenin kendisiyle alakalı herhangi bir şikayetinin olup olmadığı sorulmuştur.  İki PEK'in engelli olduğu kayıtlara geçirilmiştir. Söz konusu PEK'ler adı na, aileleri arazi edinim müzakerelerinde yer almıştır. Yatırımcı söz konusu kişilerin ödemelerin yapılması ile alakalı olarak herhangi bir sorunla karşılaşmadığını da belirtmektedir. Şikayetlerin Giderilmesi:  İyi iş uygulamalarının bir parçası olarak, şikayet sebeplerinin analiz edilmesi, en uygun çözüm veya tedbirin belirlenip uygulanması, gerekli izleme faaliyetlerinin belirlenmesi, şikayette bulunanların bilgilendirilmesi, söz konusu şikayet kayıtlarının tutulması ve değerlendirme faaliyetleri gerçekleştirilmesi amacıyla bir şikayet mekanizması oluşturulmuştur. Bu mekanizmanın amaçları şu şekilde sıralanabilir: - projenin sosyal ve çevresel etkilerinin yönetilmesi, - çalışanlar ve diğer paydaşların projenin inşaat ve işletme aşamalarına ilişkin çevresel ve sosyal sorunlara dair görüşlerinin alınması, - paydaşlara ve projeden etkilenen herkese yönelik bir iletişim kanalı sağlanması, - şikayetlere yazılı yanıt verilmesi ve tüm yanıtların kayıt altına alınması. Şikayet Mekanizması Çalışan Şikayet Mekanizması ve Proje Yönetimi Şikayet Mekanizması şeklinde iki ayrı kısımdan meydana gelmektedir. İlgili tanımlar ve formlar (http://www.turcas.com.tr/docs/sikayet-mekanizmasi.pdf) aşağıda sağlanmıştır; Çalışan Şikayetleri: Proje çalışanlarının şikayetleri Proje Yönetimi Şikayetleri: Proje çalışanları haricindeki diğer tüm paydaşların şikayetleri  Şikayette bulunanlar şikayetlerini sözlü, yazılı olarak veya e-posta/faks vasıtasıyla iletmektedir. Kalite Yönetim Süreci ve Çevre Uzmanı "Şikayet Formu"nu doldurarak ilgili şikayetleri kayıt altına almaktadır. Uzman şikayet formunu şikayette bulunan kişi ile paylaşmaktadır ve, şikayette bulunanın onayı üzerine, şikayet değerlendirilmektedir.  Şikayet Mekanizması şikayetin doğrudan şikayette bulunan kişiyle ele alınarak giderilmesine yönelik olarak tasarlanmıştır. Şirketteki birden fazla departmanı ilgilendiren şikayetler açısından, şirket yönetim kurulu söz konusu şikayetleri değerlendirmektedir ve muhtemel çözümlere dair geri bildirimlerde bulunmaktadır. Haksız bir şikayet veya talebin olması ve şikayetin doğru bir şekilde ele alınamaması halinde, Kalite Süreci Yönetim ve Çevre Uzmanı Hukuk Departmanı ile irtibata geçip sürece aracılık etmeleri talebinde bulunmaktadır. Şirket yetkilisi Kalite Süreci Yönetim ve Çevre Uzmanının koordinasyonu altında şikayette bulunan kişiyle diyalog kurmaktadır. Şikayette bulunan kişiyle uzlaşıya varılamaması halinde, ilgili kişiyle mutabakata varılması için on (10) iş günü boyunca çaba sarf edilecektir.  İzleme ziyareti esnasında, köy muhtarı yöre sakinlerinin herhangi bir şikayetleri olduğunda şirket temsilcileriyle doğrudan ya da köy muhtarı aracılığıyla kolay şekilde irtibat kurabildiklerini ve zararlar için ödenen miktarların gereğinden de fazla olduğunu belirtmiştir.  Turcas, inşaat aşamasında verilen zararlardan dolayı arazi sahiplerine toplamda 10.000 TL'ye yakın ödeme yapmıştır. Komşu arazilere verilen bu zararlar çoğunlukla kuyuların ve enerji santrallerinin yapımı sırasında ortaya çıkmıştır. Şekil 4: Proje Yönetimi ve Çalışan Şikayet Formu Şekil 5: Proje Yönetimi ve Çalışan Şikayet Kayıt Formu