Báo cáo phát trin Vit Nam 2010 53573 Các th ch hin i Báo cáo chung ca các nhà tài tr ti Hi ngh t vn các nhà tài tr cho Vit Nam Hà Ni, 3-4 tháng 12, 2009 Báo cáo phát trin Vit Nam 2010 Các th ch hin i Báo cáo chung ca các nhà tài tr ti Hi ngh t vn các nhà tài tr cho Vit Nam Hà Ni, 3-4 tháng 12, 2009 Các nh bìa Phóng viên ti Hi ngh T vn các nhà Tài tr cho Vit Nam, tháng 12/2008 (nh do Nguyn Hng Ngân, Ngân hàng Th gii cung cp). Ban Giám sát Cng ng giám sát cht lng gch xây nhà theo chng trình ca chính ph xã Phc Tiên, huyn Bc Ái, tnh Ninh Thun (nh do Trn Quang Trng, Oxfam GB cung cp) Trung tâm Giao dch Mt ca huyn Thch Hà, tnh Hà Tnh (nh do Serge Berrut, C quan Hp tác Phát trin Thy S - SDC cung cp) H tr Pháp lý di ng ti thôn Bàn Khèn, xã Lc Nng, huyn Bc Mê, tnh Hà Giang (nh do Quang Huy, s quán Thy in cung cp) Tham vn Cng ng do S K hoch u t t chc xác nh các u tiên a phng cho K hoch Phát trin Kinh t - Xã hi 2010, tnh in Biên. (nh do Nguyn Vn Sn, UNICEF cung cp) NM TÀI CHÍNH CA CHÍNH PH VIT NAM T 1/1 n 31/12 NG TIN TNG NG (T giá chuyn i ngày 28/10/2009) n v tin t ng Vit Nam US$1.00 17,007 H o lng Mét CÁC T VIT TT ADB Ngân hàng Phát trin Châu Á AECID C quan Hp tác Phát trin Quc t ca Tây Ban Nha ASEAN Hip hi các nc ông Nam Á AusAID C quan Phát trin Quc t Úc BOT Xây dng ­ Hot ng ­ Chuyn giao BT Xây dng ­ Chuyn giao BTO Xây dng ­ Chuyn giao ­ Hot ng CBO T chc trên c s cng ng CAP Trung tâm chính sách nông nghip CDD Phát trin vì Cng ng CECODES Trung tâm Nghiên cu phát trin h tr cng ng CFAA ánh giá Trách nhim gii trình và tài chính Quc gia CIDA C quan Phát trin Quc t Canaa CIEM Vin Qun lý Kinh t Trung ng CSO T chc xã hi dân s DEPOCEN Trung tâm Nghiên cu chính sách và Phát trin DERG Nhóm nghiên cu kinh t phát trin ca trng i hc Copenhagen DFID C quan Phát trin Quc t Anh EBRD Ngân hàng Tái thit và Phát trin Châu Âu EC y ban Châu Âu FDI u t trc tip nc ngoài GDP Tng sn phm quc ni GSO Tng cc Thng kê HCFP Qu chm sóc sc khe cho ngi nghèo HCMC Thành ph H Chí Minh HNU i hc Quc gia Hà Ni ICT Công ngh thông tin và vin thông ILSSA Vin Nghiên cu Lao ng và Xã hi INGO T chc phi chính ph quc t IPSARD Vin chính sách và chin lc nông nghip và phát trin nông thôn IT Công ngh thông tin JICA C quan Hp tác Phát trin Nht bn JRS Chin lc ci cách t pháp LCC Trung tâm t vn pháp lut LURC Giy chng nhn quyn s dng t LSDS Chin lc phát trin h thng pháp lý M&E Giám sát và ánh giá MOF B Tài Chính MOHA B Ni v MOJ B T pháp MONRE B Tài nguyên Môi trng MPI B K hoch u t NA Quc hi NAPA Hc vin Hành chính Quc gia NGO T chc Phi chính ph NHU Trng i hc Quc gia Hà Ni NTP Chng trình Mc tiêu quc gia P135 Chng trình 135 ODA Vin tr phát trin chính thc ONA Vn phòng Quc hi OSS Giao dch mt ca PAR Ci cách Hành chính công PC Hi ng nhân dân PCI Ch s nng lc cnh tranh cp tnh PFM Qun lý tài chính công PM Th tng PPWG Nhóm làm vic v s tham gia ca ngi dân Q&A Hi - áp RIA Phân tích tác ng iu tit SAV Kim toán Vit Nam SDC C quan Hp tác và Phát trin Thy S SDU n v cung cp dch v SPC Tòa án nhân dân ti cao SPP Vin kim sát nhân dân ti cao SEDP Chng trình Phát trin Kinh t - Xã hi SME Doanh nghip va và nh SOE Doanh nghip nhà nc TCER Trung tâm i biu dân c TV Vô tuyn truyn hình UNICEF United Nations Children Fund UNDP Chng trình Phát trin Liên Hip Quc USAID C quan Phát trin Quc t M VAT Thu giá tr gia tng VID Ngày sáng to Vit Nam VIDS Vin nghiên cu Phát trin Vit Nam VCCI Phòng Thng mi Vit Nam VNCI Sáng kin cnh tranh quc gia Vit Nam VND ng Vit Nam VHLSS iu tra Mc sng H gia ình Vit Nam VUFO Hip hi các t chc hu ngh Vit Nam VUSTA Liên hip các hi khoa hc và k thut Vit Nam WB Ngân hàng Th gii WTO T chc Thng mi Th gii LI CM N Báo cáo này c thc hin vi s hp tác ca Ngân hàng Phát trin Châu Á (ADB), các C quan Hp tác Phát trin Quc t ca Úc (AusAID), Canaa (CIDA), an Mch, Phái oàn Châu Âu, Phn Lan, Nht Bn (JICA), Tây Ban Nha (AECID), Thy in, Thy S, Vng quc Anh, Liên hip quc, M (USAID), và Ngân hàng Th gii. Các nhà tài tr ã óng góp cho báo cáo qua các phân tích nêu trong báo cáo, qua vic tham gia các cuc hp nhóm làm vic quyt nh ni dung báo cáo, và qua vic óng góp trc tip các ni dung cho d tho báo cáo. Báo cáo cng ghi nhn s tham gia ca t chc phi chính ph Oxfam Anh trong quá trình thc hin báo cáo này. Các nhà tài tr tham gia vào báo cáo ã cung cp nhng ch dn v qui trình và ánh giá d tho báo cáo trong cuc hp y ban thng v. Ngoài ra, vic son tho báo cáo cng c tham vn vi các nhà nghiên cu và cán b Vit Nam là nhng ngi ã tham gia vào y ban thng v vi t cách cá nhân. Chúng tôi xin cm n nhng óng góp và nhn xét ca ông Hà Hoàng Hp (Hi Nhà báo Vit Nam), ông Nguyn Khc Hùng (T vn Qun lý và Phát trin), ông ng Hùng Võ (Trng H Quc gia Hà Ni), bà Nguyn Th Bích Dip (Lip hip các Hi khoa hc và k thut Vit Nam), ông u Anh Tun (Phòng Thng mi Vit Nam), ông Nguyn Thng (Vin Khoa hc Xã hi Vit Nam), bà Lê Th Thanh Loan (Cc thng kê tp. H Chí Minh), bà Nguyn Minh Phng (B T pháp), và ông ng Ngc Dinh (Trung tâm nghiên cu phát trin h tr cng ng CECODES). Xin cm n ông Hoàng Minh Hiu và Phùng Vn Hùng (Vn phòng Quc hi) ã giúp chúng tôi xác nh các d liu cho báo cáo này. Chúng tôi xin cm n ông Edmund Melesky (i hc California, San Diego) và Phòng Thng mi Vit Nam/d án VNCI ã giúp chúng tôi trong vic s dng s liu iu tra PCI và Carrie Turk (Ngân hàng Th gii) ã tham gia h tr cho mc Qun tr nhà nc. Chu trách nhim chính thc hin báo cáo này là nhóm cán b Ngân hàng Th gii gm James Anderson (ch nhim báo cáo), Maria Delfina Alcaide Garrido, và Phùng Th Tuyt. Báo cáo c xây dng vi các óng góp và góp ý ca ào Vit Dng (ADB); Cameron Hill, Dng Hng Loan và Nguyn Chi Mai (AusAID-Úc); Andrew Smith, Deidre Yukick, Jacqueline DeLima Baril, Nguyn Hoài Châu, V Th Yn (CIDA- Canada); Frances Gordon, Bùi Liên (D án JUDGE do CIDA tài tr) và ông Charles Philpott (t vn pháp lut ca CIDA), Dorte Chortsen, Tove Dengbold (an Mch); Helena Sterwe và Lê Vn Thành (Phái oàn Châu Âu); Trn Th Lan Hng (Phn Lan); Nguyn Thi Vinh Hà và Veronique Saugues (Pháp); Toru Arai, Fuminori Ito, Yosuke Kobayashi, Junichi Imai, Nguyn Th Mai Khanh và Eiichiro Hayashi (JICA); Nguyn Th Lê Hoa và Trng Thu Huyn (Oxfam GB); ào Minh Châu và Gabriella Spirli (SDC-Thy S); Antonio J.Peláez Tortosa (AECID-Tây Ban Nha); Elsa Hastad và Anna Rosendahl (t chc Sida-Thy in), Renwick Irvine, Nguyn Th Kim Liên, Thân Th Thiên Hng và Kirsty Mason (DFID-Anh); gia ình Liên Hip Quc: Jairo Acunna-Alfaro, Nicholas Booth, Lê Nam Hng và Christophe Bahuet (UNDP), Phm Th Lan và Rajen Kr.Sharma (UNICEF), Graham Harrison và Socorro Escalante (WHO), Anne-Claire Guichard (UNAIDS), Peter Reeh và Ingrid Fitzgerald (Vn phòng iu phi), Suzette Mitchell (UNIFEM); Jim Winkler, Anh Hoàng, Võ Phng (d án VNCI/USAID); B Th Hng Mai, oàn Hng Quang, inh Tun Vit, Nguyn Th Dng, Hisham A. Abdo Kahin, Valerie Kozel, Keiko Kubota, Daniel Mont, Nguyn Hng Ngân, Nguyn Dip Hà, Nguyn Nguyt Nga, Toomas Palu, Phm Minh c, Phm Th Mng Hoa, Mai Th Thanh, Triu Quc Vit, V Hoàng Quyên, Lê Minh Phng, Nguyn Thúy Ngân, Nguyn Th Phng Loan và V Th Nha (Ngân hàng Th gii). Nguyn Vit Cng (i hc Kinh t Quc dân) ã h tr các phân tích s liu iu tra MSHG, và inh Tun Vit (Ngân hàng Th gii) ã chun b ph lc thng kê cho báo cáo. Báo cáo s dng các s liu ca Mc Qun tr nhà nc trong iu tra Mc sng h gia ình Vit Nam 2008. Mc Qun tr nhà nc c B K hach u t ch o và Tng cc Thng kê thc hin vi s h tr ca DFID, SDC và Ngân hàng Th gii. Chúng tôi xin cm n B K hoch u t ã ng ý cho công b s b s liu này trong Báo cáo Phát trin Vit Nam. Chúng tôi xin chân thành cm n các cá nhân ã giúp chúng tôi chun b và thc hin Mc Qun tr nhà nc và ti 9.189 công dân Vit Nam ã tham gia vào cuc iu tra này. Toàn b quá trình son tho báo cáo do ông Vikram Nehru, bà Victoria Kwakwa, và ông Martin Rama (Ngân hàng Th gii) ch o thc hin. Xin chân thành cm n s c vn ca các nhà phn bin, nhng ngi ã c vn cho chúng tôi v cng và d tho. Phn bin báo cáo là Soren Davidsen (B Ngoi giao an Mch), Martin Gainsborough (i hc Bristol), Yasuhiko Matsuda, và Joel Turkewitz (Ngân hàng Th gii). Xin chân thành cm n tt c nhng ngi ã cng cp các ý kin óng góp và nhn xét cho báo cáo này. MC LC Tóm tt ................................................................................................................................................... i 1 i mi Nhà nc và Th ch .......................................................................................................1 Mt Nhà nc ang phân cp và trao quyn ..................................................................................1 Các hình thc trách nhim gii trình mi .......................................................................................4 Các d liu làm c s cho Phân tích ..............................................................................................6 Các Ni dung chính ca Báo cáo ...................................................................................................8 2 Chính quyn Trung ng .............................................................................................................11 Vai trò và T chc ca Nhà nc Trung ng .............................................................................11 Qun lý Quá trình Ci cách Hành chính Công .............................................................................13 Qun lý Nhân lc .........................................................................................................................14 Qun lý Tài chính Công ...............................................................................................................22 3 Qun tr nhà nc cp a phng ................................................................................................29 Phân cp Ngân sách và Hành chính .............................................................................................30 Quy trình Lp k hoch ................................................................................................................40 Quy hoch Vùng ...........................................................................................................................43 S dng t ...................................................................................................................................45 4 Các dch v Trc tip và Hành chính...........................................................................................55 Các dch v hành chính ................................................................................................................56 Các dch v trc tip cho ngi dân ­ Y t và Giáo dc ..............................................................66 5 H thng Pháp lut và T pháp .....................................................................................................85 Xây dng Pháp lut ......................................................................................................................87 Gii quyt Tranh chp ..................................................................................................................90 Các tranh chp hành chính ...........................................................................................................99 Nhn thc Pháp lut ...................................................................................................................100 6 Giám sát ......................................................................................................................................104 Chng tham nhng .....................................................................................................................105 T chc Xã hi Dân s...............................................................................................................115 Quc hi và Hi ng Nhân dân ................................................................................................121 Thông tin ....................................................................................................................................127 Truyn thông ..............................................................................................................................133 7 Các Ch và Bài hc t i mi công tác qun tr nhà nc .................................................137 Tin b ........................................................................................................................................137 Trin vng ..................................................................................................................................138 Ch .........................................................................................................................................138 Thp k tip theo? ......................................................................................................................141 Chú thích ............................................................................................................................................142 Tài liu tham kho .............................................................................................................................148 Ph lc 1. Các mc thay i ..............................................................................................................157 Ph lc 2. S liu thng kê ...............................................................................................................175 Các hp: Hp 1.1. Các thách thc v th ch c nhn mnh trong báo cáo ca Mt trn T quc Vit Nam trc Quc hi ........................................................................................................7 Hp 1.2. Các d liu chính v qun tr nhà nc và th ch .................................................................9 Hp 2.1. Ch lng, thng và tr cp ca cán b, công chc ......................................................17 Hp 2.2. Bài hc rút ra t các nghiên cu quc t: trng dng nhân tài là tâm im ca hiu qu ....20 Hp 2.3. M rng phm vi và cht lng kim toán ...........................................................................27 Hp 3.1. Tr ngi trong vic phân cp cho a phng -- Trng hp hai tnh Bc Ninh và Hà Nam ....................................................................................................31 Hp 3.2. i mi trong thc hin thm quyn cp a phng -- Khu Kinh t M Chu Lai ........34 Hp 3.3. Tác ng ca s tham gia i vi phát trin .........................................................................39 Hp 3.4. Lp k hoch và ngân sách có s tham vn Hòa Bình.......................................................43 Hp 3.5. To sân chi bình ng v gii bng quyn s dng t ng tên chung ............................46 Hp 3.6. Ngi s dng t bt bình vi din tích tái nh c............................................................51 Hp 3.7. H thng gii quyt khiu ni hành chính liên quan n t ai hin nay............................53 Hp 4.1. Thc hin mô hình mt ca ti tnh c Lc........................................................................57 Hp 4.2. i mi trong công tác nâng cao trách nhim gii trình t trên xung ti cp c s - Phiu ly ý kin ngi dân ti thành ph H Chí Minh ...............................61 Hp 4.3. Phm vi ra quyt nh trong lnh vc y t .............................................................................68 Hp 4.4. Cnh tranh và c li trong ngành dc phm .....................................................................69 Hp 4.5. Các trng hc và mu giáo t ch v tài chính thành ph H Chí Minh ........................70 Hp 4.6. Mt trái ca "tin phong bì" trong lnh vc y t ...................................................................71 Hp 4.7. Vai trò ca các t chc xã hi dân s trong vic ci thin tình hình tip cn dch v Y t và giáo dc....................................................................................................................72 Hp 4.8. iu chnh hc phí trong ngành giáo dc .............................................................................76 Hp 4.9. Kinh nghim quc t trong vic gim các khon chi tr không chính thc ..........................82 Hp 4.10. Ý kin phn hi ca bnh nhân Bnh vin Nhi Trung ng............................................84 Hp 5.1. Vn hóa và các giá tr pháp lut ............................................................................................92 Hp 5.2. c lp gn vi trách nhim gii trình -- kinh nghim ca các quc gia chuyn i khác ....95 Hp 5.3. Tình trng thiu lut s nhng tnh có iu kin kinh t-xã hi khó khn ......................103 Hp 6.1. Nn hi l nh hng n hot ng ca các doanh nghip va và nh nh th nào ........106 Hp 6.2. Các chính sách chng tham nhng c c th hóa trong lut chng tham nhng ca Vit Nam ............................................................................................................................106 Hp 6.3. Các thách thc i vi h thng thanh tra ..........................................................................108 Hp 6.4. Cuc chin ca mt ngi t cáo tham nhng. ...................................................................111 Hp 6.5. Các cách tip cn c th i vi tham nhng ­ Hi quan Nga ........................................112 Hp 6.6. Vai trò giám sát chính ph ca các hi/hip hi..................................................................119 Hp 6.7. Các Ban Thanh tra Nhân dân và Ban Giám sát u t Cng ng ....................................121 Hp 6.8. Nhóm n ngh s Vit Nam ................................................................................................126 Hp 6.9. Quy nh v Thông tin ........................................................................................................129 Hp 6.10. Kinh nghim quc t v giám sát vic thc hin lut tip cn thông tin ..........................131 Hp 6.11. Tip cn thông tin Hà ni, Qung Bình, Ninh Thun và An Giang ...............................132 Hp 6.12. Ngun Thông tin Sáng to gii quyt nhng nhu cu chính sách bt ng ...................133 Hp 6.13. Vai trò ca báo chí trong phát hin các vn taxi sân bay Tân Sn Nht ...................136 Các hình: Hình 1.1. Nhà nc phân cp và giao quyn .........................................................................................2 Hình 2.1. Chênh lch mc lng trung bình trong khu vc nhà nc so vi các khu vc chính thc khác ....................................................................................................................18 Hình 2.2. Chênh lch mc lng trung bình trong khu vc nhà nc so vi các khu vc chính thc khác, có tính thêm các c im khó quan sát, 2006-2008...............................18 Hình 2.3. Dùng sai qu hoc tài sn công cho mc ích t nhân: có phi là tham nhng?.................22 Hình 3.1. Thông tin áp ng nhu cu ca h gia ình v ngân sách và k hoch ca xã (trong s nhng ngi quan tâm) .......................................................................................................35 Hình 3.2. H gia ình cho ý kin v k hoch và ngân sách xã trong thi k 2006 ­ 2008 ................35 Hình 3.3. Mc tin cy vào quyn s dng t ................................................................................45 Hình 3.4. Chi phí không chính thc ca doanh nghip c cp Giy chng nhn quyn s dng t nm 2006 ..........................................................................................................47 Hình 3.5. Quan im v mc tham nhng trong vic cp Giy chng nhn quyn s dng t (theo ý kin ca nhng ngi ã s dng dch v này) .......................................................47 Hình 3.6. Khiu ni chính thc liên quan n t ai..........................................................................48 Hình 3.7. Khiu ni hành chính v tin n bù gii phóng mt bng và tái nh c cho t b nhà nc thu hi, phân theo nguyên nhân .........................................................................49 Hình 4.1. T l h s c gii quyt úng hn ti mô hình mt ca tnh c Lc ........................58 Hình 4.2. Các h gia ình gp khó khn khi gii quyt các th tc hành chính ..................................62 Hình 4.3. Nhng khó khn khi xin giy chng nhn quyn s dng t ............................................63 Hình 4.4. Mc khó khn i vi các h gia ình khi mun tìm hiu thông tin hng dn v các th tc hành chính ................................................................................................................64 Hình 4.5. Th tc hành chính d dàng hn theo ánh giá ca h gia ình (2006-2008) .....................64 Hình 4.6. Tip cn thông tin không cn n mi quan h vi cán b tnh ..........................................66 Hình 4.7. Mc hài lòng (quy mô toàn quc) vi dch v y t và giáo dc .....................................81 Hình 4.8. Cht lng dch v y t và giáo dc ang c ci thin,theo ánh giá ca h gia ình (2006-2008)..........................................................................................................................81 Hình 4.9. Xu hng tham nhng trong dch v y t và giáo dc,theo ánh giá ca các h gia ình (2006-2008)..........................................................................................................................83 Hình 5.1. Các tnh có quy nh pháp lut d tiên liu có nhiu doanh nghip sn lòng u t hn ....87 Hình 5.2. S dng các bin pháp óng góp ý kin cho vn bn pháp lut (kho sát nhng ngi ã tng tham gia) .................................................................................................................89 Hình 5.3. Nhng lý do không tham gia óng góp ý kin cho vn bn pháp lut ................................89 Hình 5.4. Kinh t phát trin, áp lc vi tòa án gia tng .......................................................................93 Hình 5.5. Các cách thc gii quyt tranh chp kinh doanh .................................................................93 Hình 5.6. Tng cng nhn thc pháp lut u tranh chng tham nhng ....................................100 Hình 5.7. Các v tr giúp pháp lý thc hin bi Cc Tr giúp Pháp lý ............................................101 Hình 6.1. Tham nhng có phi là vn cho bn và gia ình bn ....................................................106 Hình 6.2. Các h gia ình có bao nhiêu thông tin v các quy nh v phòng và chng tham nhng ... 109 Hình 6.3. Lý do không t cáo tham nhng....................................................................................109 Hình 6.4. Có phi là "tham nhng" không? Quan im ca ngi dân ............................................110 Hình 6.5. ánh giá ca ngi dân v mc tham nhng nói chung (trong s nhng ngi có ý kin)............................................................................................................................113 Hình 6.6. ánh giá ca ngi dân nói tham nhng là nghiêm trng, theo ngi s dng hoc không s dng dch v .............................................................................................113 Hình 6.7. Xu hng tham nhng trong dch v, theo các h gia ình 2006-2008 ............................114 Các bng: Bng 2.1. S lng b và c quan cp trung ng ..............................................................................13 Bng 2.2. Ti sao cán b, công chc có ý nh b vic trong các c quan nhà nc? ........................15 Bng 2.3. Tng lng ti thiu ca cán b công chc so vi chi phí i sng và thu nhp cá nhân ..16 Bng 2.4. Các nc ã hoàn tt ánh giá Qun lý Tài chính Công trong khuôn kh PEFA ...............26 Bng 3.1. S tham gia ca h gia ình vào quá trình ra quyt nh và giám sát các công trình c s h tng các xã thuc Chng trình 135 các tnh Lai Châu, Lào Cai, Bình Phc và Sóc Trng .......36 Bng 3.2. Tham gia vào quá trình ra quyt nh và giám sát các d án h tng cp xã; các xã thuc các tnh Lai Châu, Lào Cai, Bình Phc, và Sóc Trng ....................................................36 Bng 3.3. Ting nói ca ngi dân và cán b xã: âu là nhng khó khn trong vic thc hin quy ch "dân ch c s"?...................................................................................................37 Bng 3.4. Khiu ni v thu hi t (phn trm ngi s dng t có t b thu hi) ..........................50 Bng 3.5. T l Phn trm các h gia ình không có ngun lc sn xut sau khi b thu hi t nông nghip (%).................................................................................................................51 Bng 3.6. ánh giá cách tip cn tham gia i vi các hot ng gii phóng mt bng TP H Chí Minh, Hng Yên và Thái Bình (% ngi dân) .............................................52 Bng 3.7. Phn trm s h nhn c phn hi n khiu ni v thu hi t và loi phn hi nhn c (TP H Chí Minh, Hng Yên và Thái Bình).............................................................53 Bng 4.1. T l phn trm các tnh xây dng k hoch cung cp các dch v hành chính trc tuyn nm 2010 trong tng s 36 tnh tham gia kho sát ...........................................59 Bng 4.2. S hài lòng ca ngi dân i vi mt s dch v hành chính ti thành ph H Chí Minh nm 2006 và nm 2008 ......................................................................................................65 Bng 4.3. Chi ca chính ph và h gia ình trong ngành y t .............................................................74 Bng 4.4. Chi giáo dc và y t trong tng chi ca h gia ình ............................................................75 Bng 5.1. Thi hành án dân s...............................................................................................................98 Bng 6.1. Các loi hình T chc Xã hi dân s trong nc c lut pháp công nhn....................116 Bng 6.2. S lng các hip hi ng ký chính thc (s liu c tính) ............................................118 Bng 6.3. i biu Chuyên trách trong Quc hi ..............................................................................123 Bng 6.4. i biu Quc hi t Hin pháp 1992 ...............................................................................125 Bng 6.5. Truyn thông Vit Nam ..................................................................................................134 TÓM TT Th ch không phi là mt công trình hay t quyn? S i lp c bn gia quyn t ch và chc, th ch là các qui nh theo ó các cá nhân, trách nhim gii trình s không t nó gii quyt công ty và nhà nc tác ng ln nhau. Các bc c. Các c ch v trách nhim gii trình s nh minh ha trên bìa ca Báo cáo Phát trin không t ng ny sinh gii quyt nhng quan Vit Nam này là s thu nh các th ch hin i. h mi này, mà phi c thit lp mt cách có S sp t có th cha hin i, nhng các hot ch ý. Trên thc t, nhiu hình thc trách nhim ng này mang tính bn l và cho thy Vit Nam gii trình mi ang c a ra, nhng không ang chuyn i. Lp k hoch cp a phng phi lúc nào ó cng là nhng bin pháp ti u. vi s tham gia ca ngi dân. Các nhóm dân c Vn còn nhiu bt cp cn gii quyt. giám sát các công trình công cng. Dch v hành chính hiu qu vi ngi dân là khách hàng. Báo cáo Phát trin Vit Nam này tp trung vào T vn pháp lý cho ngi dân. Báo chí chuyên vic phân cp trao quyn và trách nhim gii nghip a tin các s kin quan trng. Tt c u trình, hai khía cnh ca th ch hin i và là là gc r có mt xã hi hin i, ci m và nhng khía cnh i mi quan trng nht ca hot ng hiu qu cao. Vit Nam trong hai thp k va qua. Công cuc i Mi ã c ghi nhn rng rãi vì Nói mt cách khái quát, Báo cáo Phát trin Vit ã em li nhng ng lc cho sn xut và tng Nam này phân bit hai hình thc trách nhim gii trng. Vic trao quyn và trách nhim cho các trình là: trách nhim gii trình hng lên trên ch th c phân cp, trong trng hp này là tp trung vào vic tuân th các quy tc, các ch nông dân và doanh nghip, cho phép h t quyt th và ch o n t b máy nhà nc, và trách nh hot ng ca mình ã em li nhng kt nhim gii trình hng xung di tp trung vào qu áng mng mà nhng bin pháp kim soát các kt qu mà mt cá nhân hay mt c quan có quan liêu ngày xa không th làm c. Tuy nhim v thc hin. Mt cá nhân hay c quan vy, kinh nghim ca Vit Nam trong hai thp k vi trách nhim gii trình hng lên trên s quan va qua cng ã cho thy s trao quyn và phân tâm nhiu n vic tuân th các quy nh. Còn cp các lnh vc khác: trao quyn và phân cp mt cá nhân hay c quan vi trách nhim gii cho chính quyn cp tnh và cp thp hn, cho trình hng xung di s quan tâm nhiu hn các n v hành chính và s nghip, cho tòa án n vic phc v khách hàng. C hai hình thc và các c quan dân c, và cho các phng tin trách nhim gii trình này u quan trng và cn truyn thông i chúng và xã hi dân s. thit. Vic trao quyn hn và bãi b nhng kim soát Ging nh tt c các mô hình, phng pháp quan liêu có th ã em li li ích, song cng phân tích này b bt nhiu chi tit, ví d nh các ng thi t ra mt vn c bn: làm th nào bin th hay hình thc kt hp ca trách nhim m bo trách nhim gii trình sau khi trao gii trình. Nhng các mô hình có th rt hu ích i các th ch hin i bi vì chúng tp trung vào nhng khía cnh ct s tip cn thông tin, và các vn khác. c lõi ca vn . Trong trng hp này, các c thc hin vi hn 9.000 h gia ình trên khp im ca trách nhim gii trình hng lên trên Vit Nam, b d liu này là mt tài sn quý giá là cp bc và các hình thc thng pht v hành tìm hiu v quá trình phát trin th ch ca chính, trong khi ó các c tính ca trách nhim Vit Nam. Vic các s liu này c thu thp và gii trình hng xung di là phn hi t khách gi ây có th cung cp thông tin u vào cho hàng, cung cp thông tin cho khách hàng, và s các cuc tranh lun v ci cách qun tr nhà nc tham gia trong quá trình ra quyt nh. là mt du mc quan trng cho Vit Nam. Quá trình phân cp và trao quyn ca Vit Nam tìm hiu v nhng tác ng ca quá trình ã cho thy nhiu kt qu tích cc. Cnh tranh phân cp và trao quyn và các h thng trách gia các tnh ang thúc y h ci thin môi nhim gii trình hin hành ca Vit Nam, chúng trng kinh doanh ca mình. Vic các nhà cung tôi bt u vi nhng h qu ng sau quá trình cp dch v ngoài quc doanh tham gia d dàng phân cp và trao quyn, các b máy nhà nc hn và các c s ca nhà nc có nhiu quyn trung ng cn t iu chnh khi các chc nng t ch hn trong qun lý ang h tr cho s sáng và trách nhim c trao cho cp di. Sau ó, to cng nh a dng hóa các loi hình dch v. chúng tôi tìm hiu kinh nghim ca vic phân cp và trao quyn v mt a lý cho các chính Mc dù các hình thc phân cp và trao quyn quyn cp di. Vic phân cp và trao quyn này có th em li nhng kt qu tích cc, iu v mt chc nng cho các n v cung cp dch ó không có ngha là phân cp và trao quyn lúc c hành chính và các dch v trc tip khác nh nào cng tt. Ngc li, s kim soát t trung chm sóc y t và giáo dc là bc tip theo. Sau ng ôi khi cng rt quan trng. Khi s cnh ó, chúng tôi phân tích tm quan trng ngày tranh gia các tnh dn n vic h b qua tác càng tng ca h thng pháp lut và t pháp, ng ca nhng chính sách ca h ti các tnh mà vai trò ca nhng h thng này ang thay bn, thì ó là lúc cn n lp quy hoch cp i trong quá trình thc hin phân cp và trao vùng. Khi cn n tính thng nht trên toàn quyn. Cui cùng, chúng tôi tho lun v các quc, ví d nh trong h thng xây dng pháp hình thc ngày càng a dng ca vic giám sát lut, thì cn hn ch s phân cp và trao quyn h thng phân cp và trao quyn ­ các c quan ch không nên khuyn khích nó. Nhng thay i chng tham nhng, các t chc xã hi dân s, gn ây trong quy trình làm lut u là nhng các phng tin truyn thông i chúng và Quc ci thin, mt phn là do nhng thay i ó ã hi ã tn ti nhiu nm nay, song vai trò ca tp trung các c quan có th làm lut và cách nhng t chc này ang thay i và bn thân h thc làm lut. Khi có thông tin bt cân xng, ví có th cn t phân cp và trao quyn mnh hn d nh cht lng ca dch v chm sóc y t và thì mi hot ng có hiu qu. Phn cui ca trình ca các nhân viên y t, hay khi các quan báo cáo s nghiên cu v mt vn mang tính ngi v bình ng òi hi có s tip cn bình kt ni các c ch trách nhim gii trình li vi ng i vi các dch v, thì ó là lúc cn n nhau ­ vn thông tin. các tiêu chun cp quc gia. Chính quyn trung ng cung cp mt s cn c thc chng, Báo cáo Phát trin Vit Nam này da vào rt nhiu các Thông qua vic phân cp và trao quyn cho các cuc iu tra và nghiên cu trng hp, ch yu doanh nghip và h gia ình, cho chính quyn là s liu t cuc iu tra Mc sng H gia ình các cp a phng và cho các n v cung nm 2008, trong ó có c mt cu phn v Qun cp dch v t ch v tài chính, chính ph ang tr nhà nc, tìm hiu v mc hài lòng ca dn dn c chuyn t vai trò ca ngi ch ngi dân i vi các dch v ca chính ph, s o sang vai trò ca ngi a ra quy nh, và tham gia trong quá trình hoch nh chính sách, trong quá trình này, vai trò ca nhà nc trung ii tóm tt ng trong vic m bo tính thng nht và nht ã c a ra, và ã t c mt s thành tu quán cho toàn b b máy chính quyn càng tr nht nh, c bit là trong vic n gin hóa nên quan trng hn bao gi ht. Trên thc t, yêu th tc hành chính, nhng ôi khi vn còn chm cu phi dung hòa gia vic t qun tr ca các tr trong vic chuyn t chính sách sang thành c quan và tính thng nht ca vic qun lý nhà hành ng c th. nc òi hi phi có mt s chuyn i v cách thc vn hành ca chính quyn trung ng. S có th duy trì tính hiu qu trong vai trò mi chuyn i ca nhà nc trung ng Vit Nam ca mình, nhà nc cng s phi i mt vi bao gm nhng s thay i trong t chc ni b nhng thách thc mi mà s phân cp và trao và xác nh li các chc nng và nhim v. Vic quyn mang li. Mt trong nhng thách thc qun lý s thay i mt cách hiu qu òi hi ó là gi chân c nhng cán b có nng lc phi phi hp vic hoch nh chính sách ca tt và tâm huyt, ng thi phi cnh tranh giành c các b ngành, nhm góp phn gim thiu s nhân tài vi khu vc t nhân ang ngày càng nhm ln và m bo rng các chính sách s t tng trng nhanh chóng. Mc dù có th coi mc c nhng mc tiêu ra. lng là mt yu t quan trng trong cuc cnh tranh giành nhân tài gia khu vc nhà nc và Các n lc ci cách hành chính công là rt tham khu vc t nhân, nhiu yu t khác cng óng vng. c khi ng vào thp k 1990, K vai trò quan trng, ví d nh c hi cán b có hoch tng th Ci cách Hành chính Công bao th phát huy tài nng và c khen thng cho gm các vn v phân cp, xác nh chc nng, nhng n lc ca h. Trên thc t, v trung bình hin i hóa qun lý tài chính công, chính ph thì mc lng ca nhà nc cng không thua in t, ci cách h thng công chc và các vn kém mc lng th trng quá xa. Nhng t khác. Nhiu mc tiêu ca ci cách hành chính tng lng ti thiu ca khu vc nhà nc u I. Lng ti thiu so vi Ch s giá c II. Mc lng cao hn trung bình ca nhà nc so tiêu dùng và GDP vi mc lng khác trong khu vc chính thc, 2006-2008 400 350 20% 300 250 Tháng 1/2000 = 100 15% 200 11.0% 150 10% 100 50 5% 2.4% 0 Tháng 1/2000 n tháng 12/2008 0% Tin thng cha Tin thng sau khi iu chnh theo iu chnh theo các c im cá nhân: yt cá nhân CPI GDP hin ti Lng ti thiu 2008 khu vc và h gia ình 2006-8 Chú thích: Biu bên trái s dng các s liu GDP hàng nm. i vi biu bên phi, hai ct cho thy h s trên bin gi ca nhà nc i vi các phép hi quy liên ngành ca các mc lng logarit cho các c im khác nhau, và cho cùng mt h s i vi phép hi quy nhóm vi các c im ca ngi c iu tra. Ct bên phi, da vào các s liu nhóm vi các c im riêng bit, là không có ý ngha v mt thng kê, trong khi ct bên trái li có ý ngha v mt thng kê. Nhng con s ca phép quan sát cho hai ct trong biu bên phi là ln lt là 3.668 và 2.083. Ngun: Phân tích ca tác gi da vào các s liu t cuc iu tra Mc sng H gia ình nm 2008. Phân tích cho s liu bên tay phi da vào phng pháp tip cn ca Cng, 2008. iii các th ch hin i có mc tng cao hn so vi tc lm phát và y các thay i hay vic có nhng ngi b nh cng khá tng ng vi mc tng GDP (Hình hng phn i s thay i ó cng có th gây I). H thng tr lng da nhiu vào các khon cn tr hoc chm tr cho quá trình ci cách. tr cp và tin thng là phc tp, do ó khó có th so sánh gia lng nhà nc vi lng Mt thách thc na cho b máy chính quyn khu vc t nhân. Nhng s liu sn có cho trung ng là m bo rng các ngun tài chính thy rng mc lng ca nhà nc không thp công c qun lý mt cách hiu qu, và ây là hn nhiu so vi mc lng trong khu vc t quan ngi ca nhiu ngi dân Vit Nam. Trong nhân, và thm chí có th còn cao hn (Hình II). s các hình thc tham nhng mà Vit Nam ang Tuy nhiên, i vi mt s ngh có nhu cu cao c gng bài tr, vic lm dng các ngun lc và mt s a phng thì mc lng nhà nc công là mi quan ngi ln nht ca dân chúng. có thp hn so vi lng ca t nhân. Mt s Trong khi mt chng trình ci cách ang c mc cao hn ca nhà nc có th là do trình thc hin nhm tng cng môi trng kim ca các công chc cao hn mà các cuc iu tra soát và t trng tâm vào tính minh bch và trách không bao ph ht c. nhim gii trình, các ri ro có th c tip tc gim thiu bng cách ci thin quy trình ngân H thng tuyn dng và bt là mt yu t sách, tng tính minh bch và giám sát. Hin nay then cht nh hng n kh nng tuyn dng gia các d toán thu chi vi các khon thu chi ca nhà nc. Vic m bo tt nhng vn thc t vn còn chênh lch áng k, và các khon c bn, thông qua các h thng thng nht v phí và l phí ca nhiu n v s nghip ­ mt kim soát và thi tuyn cnh tranh là rt quan h qu trc tip ca quá trình phân cp và trao trng trc khi nhà nc áp dng nhng chng quyn ca Vit Nam -- cng góp phn vào s trình qun lý kt qu hot ng phc tp. S cn thiu tính rõ ràng trong phm vi ngân sách. Vic thit ca tính thng nht trong khi công chc cung cp nhiu thông tin hn và thông tin tt hn nhà nc là mt ví d tt v loi quyt nh vn cho công chúng cng có th góp phn tng cng nên gi ti cp trung ng ch không phân cp trách nhim gii tình. Các xut ngân sách hin xung a phng. Lut Cán b công chc mi nay cha c công b cho công chúng cho n ã áp dng nguyên tc v nng lc, nhng gi tn khi nhng xut ó c phê duyt -- cùng ây thách thc là làm th nào chuyn nguyên tc vi vic thiu mt c ch chính thc cho tham này thành nhng quy trình tuyn dng và qun lý vn dân v ngân sách, vic này làm hn ch s c th, sau ó thc hin các quy trình ó. tham gia ca dân. H thng giám sát bên ngoài, c bit là giám sát ca Quc hi và Kim toán Tuy nhiên, ngay c nhng b quy nh và lut l Nhà nc, ã c ci thin. S giám sát c lp tt nht vn i mt vi thách thc. S ánh i ó là ht sc quan trng i vi mt h thng có gia mt bên là cao nng lc, tc là thng s phân cp và trao quyn. công theo kt qu công vic, vi mt bên là s n nh s nghip, vn là mt trong nhng khía Qun tr Nhà nc cp a phng cnh hp dn i vi nhiu cán b công chc, khin cho nhng ci cách nh vy tr nên khó S chuyn i ca Vit Nam t mt nhà nc khn tt c các nc trên th gii. Hn na, tp trung quan liêu cao nhm thc hin vic nhiu ngi có th b thit thòi t mt s ci k hoch hóa tp trung sang mt lot các c ch cách, ví d nh tng s phân bit trong các mc linh hot hn phù hp vi th trng ã bao hàm ánh giá kt qu công vic, trong khi các li ích c vic phân cp quyn hn và trách nhim cho có th là ri rác, ging ht nh vn v hành các chính quyn cp di. Khách quan mà nói, ng tp th vn gây cn tr cho nhiu cuc ci mc phân cp và trao quyn t chính quyn cách cn thit. Ngay c khi các li ích ròng ca trung ng xung cho các tnh là tng i ln. ci cách là tích cc thì vic thiu mt ng lc Vi nhng thm quyn mi, các tnh gi ây ã rõ ràng t nhng ngi b nh hng thúc có th cung cp các dch v phù hp hn vi nguyn vng ca ngi dân a phng. iv tóm tt Trong khi chính quyn trung ng trao nhiu Mc dù ã có nhng tin b rõ rt trong vic thit quyn hn và trách nhim hn cho các tnh và lp các c ch mi v trách nhim gii trình này, các cp chính quyn thp hn, thì cách thc và song rõ ràng vn còn nhiu bt cp nhiu lnh mc giám sát cng c tng cng. Các c vc. Tuy có s tham gia trong quá trình ra quyt quan dân c a phng, tc là Hi ng Nhân nh, song thng mi ngi ch tp trung vào dân, c trao quyn phê duyt ngân sách và vic thc hin nhng vn ã c quyt nh, giám sát tình hình thc hin ngân sách. Trách ví d nh la chn các xã thuc din hng li nhim gii trình hng xung di cng c ca chng trình gim nghèo 135. S tham gia tng cng thông qua các bin pháp yêu cu tính trong quá trình lp k hoch chung có th b hn minh bch cao hn -- các chính quyn cp xã ch mt phn là do cu trúc th ch, vi các c phi công b các d toán và tình hình s dng quan lp k hoch có c s mnh cp trung ngân sách, vn cp phát và các khon óng góp ng và cp tnh nhng li yu cp huyn và ca nhân dân hàng nm. Tuy nhiên, vic tng xã. Mc dù nhiu ngi có th không tham gia cng trách nhim gii trình hng xung di tích cc do n gin là không quan tâm, nhng thông qua s tham gia và tính minh bch òi hi ngay c mt s ít ngi dân quan tâm cng có mt s thay i v vn hóa, t duy, mà iu này th góp phn làm nên thành công ca quá trình không th có c trong ngày mt ngày hai. Mt tham vn. Vic m bo c hi tham gia là ht thp k trôi qua k t khi ban hành Ngh nh sc cn thit. v Dân ch c s, mt ngh nh công nhn tm quan trng ca vic công b thông tin và m Mc dù phn nào ó c trao quyn ít hn so bo s tham gia tích cc ca ngi dân trong qua vi cp tnh và huyn, nhng cp xã cng là ni trình ra quyt nh, nhng vic thc hin Ngh quan trng trong vic thc hin thí im các h nh này vn còn cha c ng u. thng trách nhim gii trình hng xung di. III. Mi ngi có tham gia vào quá trình a ra quyt nh và IV. Nu h có tham gia thì tham gia giám sát các công trình c s h tng hay không? nh th nào? 100 Không Hiu hiu 75 và óng 27% góp ý kin 50 28% 25 0 Hiu Chn công Công trình Giám sát nhng trng xây dng công trình không xây dng óng góp ý kin 45% Chú thích: Biu mô t mc trung bình i vi các công trình c s h tng trong các xã 135 các tnh Lai Châu, Lào Cai, Bình Phc và Sóc Trng, trong ó có các công trình in, giao thông, trng hc, cung cp nc sch, trm y t, ch, nhà vn hóa xã, và các công trình thy li. Ngun: Tính toán ca tác gi da vào "Báo cáo ca cuc iu tra th báo cáo công dân v mc hài lòng ca ngi dân vi chng trình 135 giai on II" (Quyên và các ng tác gi, 2009). v các th ch hin i V.Thông tin v k hoch và ngân sách xã áp ng nhu cu ca h gia ình (trong s nhng ngi quan tâm) K hoch s dng t cp xã 100% S dng óng góp t nguyn K hoch n bù và tái ca dân cp xã nh c cp xã 50% S dng qu và tr cp 0% chính ph cp xã K hoch u t CSHT cng ng cp xã Phí và l phí do chính quyn xã thu K hoch phát trin KT-XH cp xã T l tr li có ít thông tin và thông tin không áp ng nhu cu T l tr li có thông tin áp ng nhu cu Chú thích: Da vào nhng ngi tr li phng vn nói rng h có quan tâm n nhng vn v ngân sách và k hoch. S quan sát dao ng t 2.481 to 4.424. Ngun: iu tra mc sng h gia ình 2008, phn v Qun tr nhà nc. Tuy vy, khong mt na các h gia ình Vit Khi các tnh nhn thc c rng các nhà u Nam cho bit là không c bit thông tin gì v t s c thu hút ti nhng ni có môi trng ngân sách và k hoch ca xã. Mc dù nhng kinh doanh thun li, thì quyn t ch trong vic ngi quan tâm nht n ngân sách và k hoch a ra các chính sách to iu kin cho tng này thng s nói là h có mt s thông tin, trng li có th e da n s cnh tranh lành nhng h cng nói là nhng thông tin ó không mnh gia các tnh. S cnh tranh gia các tnh áp ng c yêu cu ca h (Hình V). Các không phi lúc nào cng có li. Các quyt nh nghiên cu khác cng cho thy s phc tp trong trong mt tnh có th có nhng tác ng quan vic khc phc nhng bt cp này. Có nhiu lý trng i vi các tnh khác, k c tích cc ln do cho vic thông tin không áp ng c nhu tiêu cc. Bn cht xuyên biên gii ca nhiu vn cu ca ngi dân, trong ó có lý do v kh nng môi trng khin cho vic lp k hoch mt bit c bit vit, ngôn ng, trình giáo dc, và cách riêng r ca tng tnh tr nên không hiu quãng ng mà ngi dân phi i có c qu. Ngoài ra, vic lp k hoch mà thiu s phi thông tin. hp cng có th dn ti s chng chéo gây lãng phí. Cng có nhng tác ng lan ta tích cc, vì Hu ht các c ch mi v trách nhim gii trình s tng trng ca mt tnh có th có li cho các hng xung di -- áp ng trc tip nguyn tnh lân cn, nu nh có c s h tng thích hp. vng ca ngi dân thông qua s tham gia và Khi li ích ca vic lp quy hoch vùng có li tng tính minh bch -- ã c thc hin cp cho các tnh trong vùng, thì các tnh s t nguyn xã, trong khi phn ln thm quyn li c trao phi hp vi nhau. Tuy nhiên, khi các chi phí và cho cp tnh. Do ó, thách thc ny sinh là trách li ích không c chia s mt cách cân xng thì nhim gii trình vi các c ch mi có th khó vai trò ca chính quyn trung ng li càng quan i ôi vi nhau. trng. Các tiêu chun quc gia có th là mt gii pháp, nhng cng cn có s can thip ca chính vi tóm tt VI. Lòng tin vào quyn s hu tài sn i vi t ai VII. Các khiu ni chính thc liên quan n t ai 5=ri ro 5 trng thu 14000 rt thp 4 12000 10000 3 8000 1=ri ro 6000 trng thu 2 4000 rt cao 2000 1 0 2006 2007 2008 2003 2004 2005 2006 2007 Chú thích: Biu bên trái cho thy mc trung bình t các nhóm trùng nhau. S quan sát là t 342 n 1,212 doanh nghip trong các nhóm. Ngun: Biu bên trái là tính toán ca tác gi d trên s liu t VNCI (D án Sáng kin Nng lc Cnh tranh Vit Nam) và VCCI (Phòng Thng mi Công nghip Vit Nam), cuc iu tra Nng lc cnh tranh cp tnh, các nhóm trùng nhau. Biu bên phi da trên s liu t B Tài nguyên Môi trng. quyn trung ng khuyn khích vic lp quy chi tit các quyn và ngha v ca c ngi s hoch vùng, ví d nh gia các tnh có chung dng t và các c quan nhà nc. Mt s du khu vc u ngun hay các khu vc ô th. mc quan trng ã t c trong vic chính thc hóa h thng quyn s hu tài sn vn rt Vic trao thm quyn quyt nh sn xut cho lng lo trc ây, và tng cng quy trình hp ngi nông dân và doanh nghip ã thit lp lý, tính d chuyn nhng, kim soát và bo v. quyn s hu tài sn c bn i vi sn lng Ch riêng trong nhng nm va qua, lòng tin ca u ra, nhng quyn s hu tài sn i vi tài các doanh nghip i vi quyn s hu tài sn ã sn ca h, nht là t ai, là cn thit khuyn tng lên nhiu (Hình VI). Mc dù có nhng tin khích u t. Thm quyn giao t c trao cho b nêu trên, song vic giao t và tái nh c khi các cp a phng, là cp có thm quyn áng t ã c thu hi vào mc ích khác vn còn k trong vic qun lý s dng t. Quá trình là mt vn gây nhiu xung t Vit Nam. phân cp trong qun lý s dng t i ôi vi s Khong 70 n 90% các khiu ni ca ngi dân chuyn i mnh m t nông nghip thành t là liên quan n t ai, và s lng này ã tng phi nông nghip dùng cho các khu công nghip, lên nhiu theo thi gian, c th là tng hn gp khu ch xut, các khu ô th, khu du lch và khu ôi ch trong 5 nm. (Hình VII). thng mi. Tuy nhiên, vic chuyn i mc ích s dng t hay chuyn nhng t t ngi Các hoàn cnh quyt nh xem khi nào thì t có này sang ngi khác li không din ra mt cách th b thu hi bao gm không ch nhng trng ng u và cân i. Trong quá trình chuyn i hp mà theo truyn thng c gii thích là vì này, các quan chc chính quyn tnh có ng c li ích chung, ví d nh xây mt con ng, mà mnh m u ãi cho các nhà u t. còn c nhng trng hp mà li ích dng nh ri vào tay t nhân. Hn na, nguyên nhân quan Các ln sa i Lut t ai trong vòng hai trng nht ca s bt bình ca dân chúng là mc thp niên qua ã a vào khái nim giá t, tng n bù không tha áng cho nhng ngi có cng quyn li cho các nhà u t, và quy nh t b thu hi. Vic xác nh giá "th trng" vii các th ch hin i tính mc n bù cho vic tái nh c không t tính t ch và trách nhim gii trình là mt c nguyn còn nhiu bt cp vì th trng còn mi, im ca s phát trin ca Vit Nam. và vn càng tr nên phc tp hn do có thông tin không cân xng gia ngi mua và ngi Nm 2001, các n v hành chính ã c trao bán ­ ngi nông dân thng không bit giá tr quyn ra quyt nh áng k i vi các ngân ca mnh t i vi sinh k ca h hoc giá tr sách khoán t chính ph i vi các khon chi ca mnh t i vi các mc ích s dng khác. hành chính và tr lng cho cán b nhân viên. Vic da nhiu hn vào vic chuyn nhng t Các n v này c phép s dng s tin tit t nguyn, có thng lng có th khc phc kim c t ct gim chi phí tr thêm lng phn nào nhng khó khn này. cho cán b trong gii hn nht nh, và cng ã có thay i v cách thc hot ng ca nhng Các dch v hành chính và dch v trc tip n v này. Mt lot ci cách c khi ng thí im vào nhng nm 1990 ã c gng to Trách nhim cng ã c phân cp và chuyn iu kin d dàng hn cho ngi dân và doanh giao theo các lnh vc chc nng cho các n v nghip khi làm vic vi nhà nc thông qua vic cung cp dch v (n v s nghip). Vic m áp dng c ch "mt ca" cho các dch v hành bo va ch ng cung cp dch v li va có chính. Sau ó mô hình thí im này ã c nhân nhng tiêu chun thng nht v cht lng dch rng áng k. Tính n tháng 10 nm 2009, 84% v mà ngi dân có th d dàng tip cn là mt các s chuyên ngành ti cp tnh ã thành lp b thách thc cha có li gii tha áng. ã có lúc phn mt ca ca mình. Nhìn chung mô hình vic th nghim vi các c ch dung hòa gia mt ca ã thành công. i vi ngi dân và VIII. Tip xúc vi các dch v hành chính và s d dàng trong tip cn thông tin 70 Công chng 60 ng ký h khu T l nói tìm thông tin hng dn ng ký kinh doanh h gia ình 50 n gin 40 Xin cp giy phép Xin cp GCN xây dng/sa cha nhà s dng t Xin cp GCN s hu nhà 30 Khiu ni hành chính 20 0 10 20 30 40 50 T l gp khó khn vi th tc hành chính Chú thích: Ch bao gm nhng ngi tr li phng vn ã s dng dch v t nm 2006. S quan sát dao ng t 71 n 4.085. Biu cho thy t l phn trm s ngi c phng vn nói rng vic tìm kim vn bn hng dn là d hoc rt d, và t l phn trm s ngi tr li phng vn nói rng h ã gp khó khn khi tip xúc vi dch v. Nhng câu tr li "không bit" c b ra khi phân tích này. Ngun: Phn v Qun tr Nhà nc ca cuc iu tra Mc sng H gia ình nm 2008. viii tóm tt doanh nghip, h không còn phi lo ngi nhiu các mi quan h cá nhân vi cán b nhà nc v vic phi xp hàng dài ch i và nhng câu tip cn c vi các vn bn này. hi h a ra không c tr li nh trc kia na. Trong khi ngi dân nói chung u nhn xét là ã có s ci thin trong các th tc hành chính Trong khi mô hình mt ca tp trung vào cách -- tt c các tnh, có nhiu ngi ánh giá là thc áp dng các th tc hành chính hin hành, tình hình tt hn ch không ti i -- mc ci thì mt sáng kin th hai có tên là án 30 a thin các tnh giàu mnh hn các tnh nghèo. ra mc tiêu n gin hóa và gim bt các th tc Tng t vi nhn xét ca ngi dân, cuc iu hành chính hin hành. Vi s ng h t nhà lãnh tra ch s cnh tranh cp tnh cp doanh o cao nht ca chính ph, án 30 ang t nghip cng cho thy doanh nghip cm thy có c nhng tin b áng ghi nhn. Mt c s d s ci thin rõ rt hn các tnh giàu. So vi mt liu trc tuyn trên toàn quc vi khong 5.700 phn ba s tnh nghèo nht thì các doanh nghip th tc hành chính ã c khai trng vào ngày mt phn ba các tnh giàu nht có xu hng 26 tháng 10 nm 2009, làm nn tng cho quá trình ánh giá tích cc v nhng ci thin trong th n gin hóa vào nm sau. Thành công ca tc giy t, chi phí, s ln i n các c quan án 30 có c mt phn là nh cng ng ngi hành chính, và thái thân thin ca các cán b dân và doanh nghip va có kh nng (thông qua nhà nc. ting nói tp th ca các hip hi ngành) va có ng lc thúc y s thay i. Khi Vit Nam và ngi dân Vit Nam có thu nhp cao hn, rõ ràng là áp lc phi ci thin hn na Vic n gin hóa các th tc hành chính ã bt nhng dch v này li càng tr nên mnh hn. u có nhng tác ng tích cc. Ngi dân tr Khi mc lng tng lên thì thi gian cng có li trong phn v Qun tr nhà nc trong cuc giá tr hn và chi phí ca vic phi ngi ch i iu tra Mc sng H gia ình cho bit h gp cng tng lên. Cùng vi nhng tin b mà Vit ít khó khn hn khi tip xúc vi hu ht các th Nam t c trong vic tng cng quyn s tc hành chính, tuy hn ¼ s ngi tr li phng hu tài sn trong hình thc s hu nhà và giy vn cho bit h vn gp khó khn liên quan n chng nhn quyn s dng t, ngi dân s có các th tc v nhà t. Tng cng vai trò quan nhu cu s dng các dch v hành chính ngày trng ca thông tin, cuc iu tra cng nhn càng nhiu. Nhu cu ngày càng tng i vi các xét rng vic d dàng tìm kim nhng thông tin dch v hành chính có hiu qu hn s là mt nét hng dn s giúp cho ngi dân tránh c in hình trong quá trình phát trin ca Vit Nam khó khn (Xem Hình VIII.) Cng ng doanh trong thp k ti. nghip nói chung cng cho bit ã có nhng ci thin trong môi trng kinh doanh nh các ci Các n v hành chính s nghip, ví d nh bnh cách hành chính. Tính n nm 2008, gn 90% vin hay trng hc, ã có c quyn t ch s ngi tr li phng vn trong cuc iu tra áng k trong mt vài lnh vc. H ã c trao Ch s Nng lc Cnh tranh cp Tnh (PCI) nói quyn to ngun thu riêng bng cách thu phí rng mô hình mt ca ã c thc hin a i vi nhng dch v ct lõi, t mc phí trong phng, và cng s ngi tng t ng ý rng mt khung giá nht nh i vi nhng dch v vic thc hin mô hình mt ca cp tnh là tt không ct lõi và các dch v theo yêu cu, c cho hot ng kinh doanh. Khi c hi v kh vay vn t các ngân hàng thng mi và nhiu nng tip cn các loi vn bn khác nhau, t tài bin pháp khác. H cng c trao thm quyn liu ngân sách a phng cho n các tài liu v áng k trong vic s dng các ngun lc tài lp k hoch, cho n các s liu v ng ký kinh chính, c các khon thu mà h t huy ng c doanh và ng ký thu, các doanh nghip u ln các khon kinh phí khoán do nhà nc cp cho bit h ã tip cn d dàng hn và ít cn n phát. Nhng cuc ci cách c thc hin t sau i mi ã mang li cho các n v hành chính ix các th ch hin i s nghip không nhng ch quyn t ch v tài t vn cha c sa i t khi c a vào áp chính mà còn c các khía cnh qun lý khác. dng nm 1994, và s tin phí thu thêm c có chiu hng gim dn. Tng t nh vy, trong Lý do ca vic trao quyn t ch nhiu hn cho ngành giáo dc, mc hc phí thp mà nhà nc các n v hành chính s nghip là ci thin quy nh c coi là nguyên nhân chính dn n cht lng dch v. Trng hp ca ngành y t t l b ngh ca giáo viên tng cao. cho thy mt s tác ng tích cc. Các n v hành chính s nghip ã ct gim chi phí hành Mt ch xuyên sut ca Báo cáo Phát trin chính bng cách bãi b nhng khon chi tiêu Vit Nam li c nhc li ây: xung t li không hp lý và khoán chi tiêu c nh cho riêng ích làm ny sinh khó khn i vi vic cung tng phòng ban, b phn. Nhng nhà qun lý cp dch v. mt s bnh vin công, có hin cng tr nên nng ng hn và nhy bén hn, tng các bác s kim thêm thu nhp bng cách các c cu t chc cng c cng c, và ngun m phòng khám t, iu này to ra ng c cho nhân lc cng ã c s dng mt cách có hiu các bác s này gii thiu bnh nhân phi làm xét qu hn. nghim hoc s dng các dch v khác mà có li cho cá nhân bác s. Nhng ng c không phù Tuy nhiên, mt s tác ng tích cc quan trng hp trong vic phân phi thuc i vi các nhân nht li din ra không ng u, em li li ích viên các c s y t có th khin h kê cho bnh nhiu hn cho mt s n v nht nh. hu nhân nhng loi thuc t tin, kê quá nhiu ht các bnh vin cp tnh và cp trung ng, loi thuc, hay kê liu cao mt cách không cn s thu và các ngun thu ã tng lên, nhng xu thit. Các quy nh ca nhà nc nghiêm cm hng này li không rõ ràng i vi các c s y các nhân viên y t vòi tin hay quà biu t bnh t tuyn huyn. Quy ch thu phí i vi ngành y nhân, nhng nhng quy nh này cng không IX. Các tnh có quy nh d d oán s thu hút c nhiu doanh nghip mun u t vào 5.75 Ch s k hoch s u t 5.50 trong 2 nm tip theo 5.25 5.00 4.75 4.50 2 2.2 2.4 2.6 2.8 Ch s tính d oán ca lut Chú thích: Các du chm th hin mc trung bình ca các tnh trong hai câu hi: "Câu nào th hin úng nht k hoch u t ca doanh nghip bn trong vòng 2 nm ti? 1=D nh óng ca, 2=D nh gim áng k quy mô hot ng, 3=D nh gim quy mô hot ng, 4=D nh duy trì quy mô hot ng, 5=D nh tng quy mô hot ng, 6=D nh tng áng k quy mô hot ng." Và "Các thay i trong quy nh v kinh t tài chính nh hng n doanh nghip bn có mc d d oán n âu? 1=Không d oán c, 2=Ít khi d oán c, 3=ôi khi có th d oán c, 4=Thng d oán c, 5=Luôn luôn d oán c" Ngun: Sáng kin nng lc cnh tranh quc gia Vit Nam. Ch s nng lc Cnh tranh cp Tnh 2008. x tóm tt c thc thi nghiêm ngt trên thc t. Nhng Nam. Nhng thay i trong hành lang pháp lý quy nh gn ây nghiêm cm các nhân viên y li gây nên tâm lý không chc chn cho doanh t không c thành lp hay tham gia vào vic nghip, cho các h gia ình, và cho c nhng cán qun lý các doanh nghip t nhân, ví d nh các b nhà nc chu trách nhim thc thi nhng quy bnh vin t. Tuy nhiên, vic làm thêm ngoài gi nh pháp lut này. Thách thc chính i vi ci hành chính hin vn c cho phép và còn c cách pháp lut là m bo rng khung pháp lý khuyn khích. phi thng nht, kh thi, và phi c ngi dân và nhng ngi thc thi pháp lut hiu rõ. Mt Vic c gng dung hòa gia phân cp trao quyn h thng pháp lut n nh và có th d oán và duy trì tiêu chun cht lng òi hi phi có c có th em li lòng tin cho doanh nghip nhng thay i trong các c ch v trách nhim khi thc hin các d án u t tn kém. Tuy gii trình, k c trách nhim gii trình hng lên nhiên hin nay, các doanh nghip Vit Nam trên m bo tuân th các tiêu chun quc nhìn chung vn nhn nh rng các lut v kinh gia, và trách nhim gii trình hng xung di t và tài chính là rt khó d oán. Nói chung, khi i vi ngi s dng dch v. gii quyt doanh nghip có lòng tin vào tính d d oán ca mt vn cn bn v thông tin không cân xng lut thì h s yên tâm u t hn. (Hình IX.) trong vic cung cp dch v chm sóc y t, cn phi có mt h thng vng chc v cp chng Vic làm cho lut l và quy nh tr nên d d nhn i vi các c s y t và nhng ngi cung oán phi bt u bng vic công b các vn cp dch v. Mt h thng nh vy s góp phn bn d tho, nhng ó mi ch là bc u tiên. m bo rng nhng cán b hành ngh y phi có Vic công b các d tho lut, nh ã c thc trình và nng lc, và m bo vic x lý hin k t khi có Lut Ban hành các vn bn nghiêm nhng ngi vi phm nghiêm trng các quy phm pháp lut bt u có hiu lc t tháng tiêu chun v y c và tiêu chun chm sóc y t 1/2009, rõ ràng là mt bc tin b, nhng vic nói chung. tp trung vào tham vn các d tho ã làm l c hi tranh lun v nhng vn c bn nh mc H thng lut pháp và t pháp tiêu ca lut ang c xut. Vic tách bit gia chc nng làm lut vi chc nng son tho Hàng ngàn lut và quy nh mi tt c các cp có th góp phn gim bt ri ro này. chính quyn ã c ban hành nhm thích ng vi bi cnh ang thay i ca nn kinh t Vit Mi liên h gia h thng phân cp và trao quyn v kinh t và hành chính vi h thng t pháp rt X. Nn kinh t ang tng trng, áp lc ngày càng tng i vi tòa án 180 S v dân s s xét x 160 (2000=100) 140 GDP thc t (2000=100) 120 Dân s (2000=100) 100 80 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 Ngun: B T pháp, Tng cc Thng kê. xi các th ch hin i phc tp. Mt bên, phân cp và trao quyn trong C gng dung hòa gia tính c lp và trách vic a ra các quyt nh kinh t trong các lnh nhim gii trình là c bit khó t c i vi vc khác s làm tng khi lng công vic ca ngành t pháp. Tuy vy, trách nhim gii trình có tòa án vì h s phi gii quyt nhiu tranh chp th c nâng cao mà không mt i tính c lp hn. ng thi, trách nhim gii quyt tranh bng cách chú trng vào tính minh bch. Mc dù chp cng ang dn c phân cp và trao quyn ã có mt s tin b trong vic công b các h s t các c quan chính ph cp trung ng và cp v án, vic công b các bn án, và vic phân tích tnh sang cho tòa án. có tính tin cy, các tòa i n phán quyt, vn còn hn ch. án phi hot ng hiu qu và c lp. Tuy nhiên hin nay, các thm phán thng tham kho ý Các tòa án Vit nam không c s dng vi kin tòa cp trên và thm chí c ý kin ca chính mc rng nh các nc khác. Tuy nhiên, quyn a phng trc khi a ra phán quyt iu này không có ngha tòa án không phi là i vi v vic mà h ang th lý. mt u tiên cho ci cách. Ngc li, trong h thng phân cp và trao quyn ca Vit Nam Vic tng tính c lp ca tòa án là vic nói thì khi ngi dân ngày càng tr nên kht khe hn d mà làm thì khó. Nhng có th thc hin mt i vi chính ph, khi tng trng ang din ra s bin pháp hng ti iu này. Nhim k nhanh chóng và các hot ng kinh t c lp t pháp, hin nay là 5 nm, có th kéo dài hn, hn, áp lc i vi tòa án s ngày càng tng lên và vic c quan lp pháp trc tip rót tài chính trong vic cung cp dch v t pháp mt cách cho tòa án cng góp phn làm tng tính c lp. công bng và hiu qu. Trên thc t, s v xét Vic chuyn sang mt h thng xét x da trên x tòa án phn ánh tt hn mc tng trng tranh tng là ni dung ã c a vào trong kinh t so vi t l tng dân s, nh c minh Chin lc Ci cách T pháp n nm 2020, có ha Hình X. th khin cho vai trò ca thm phán tr nên rõ ràng hn ­ vai trò ca trng tài ch không phi H thng ca Vit Nam yêu cu i vi mt là mt bên tham gia vào v án, và nh ó cng s loi v vic cn phi thng lng hòa gii c kh nng c tuyên b vô ti và các quyn trc khi em ra tòa, và hàng triu v vic ã con ngi c bn khác (ca b cáo). c gii quyt theo cách này trong thp k qua. Tuy nhiên, vic dung hòa gia mt h thng XI. "Tham nhng có phi là mt vn XII. ánh giá ca ngi dân v mc tham nhng ln i vi gia ình ca bn không?" nói chung Rt nghiêm trng Không bit 9% Khó nói 28% Nghiêm trng 13% 35% Không có Không tham nhng 22% 1% có Nh 65% 8% Bình thng 19% Ngun: Cuc iu tra Mc sng H gia ình nm 2008, phn v Qun lý nhà nc xii tóm tt nhm ti vic gii quyt vn mt cách hòa pháp, nhng li gp khó khn v hành ng tp bình và bn cht khó tha hip ca nhiu tranh th. Nh c phân tích các phn khác trong chp s gây ra nhiu khó khn khi có s không Báo cáo Phát trin Vit Nam, các t chc hip cân bng v quyn lc gia các bên. Hn na, hi có th góp phn gii quyt s mâu thun c tính không thiên v ca tòa án có th b nghi ng bn gia các li ích ri rác vi chi phí và ri ro i vi mt s tranh chp, do các hi ng hòa tp trung. Trong trng hp này, cá nhân mt gii cp xã c ng u bi các quan chc ti lut s có th thy không áng b công thúc y ban Nhân dân xã, làm ny sinh xung t li y mt s ci thin nào ó, vì lut s ó s phi ích khi tranh chp có liên quan n chính quyn chu tt c các chi phí liên quan trong khi ch a phng. Tuy nhiên, ngay c khi nhng vn nhn c mt phn nhng li ích sau ó. Mt này c gii quyt, thì vn cn có mt h hip hi mang tính tp th ging nh oàn Lut thng t pháp vng mnh. s Quc gia có th góp phn khc phc mâu thun này. Nhiu doanh nghip gp phi nhng tranh chp vi chính quyn a phng hay các cán b Giám sát nhà nc a phng. Mc dù tòa án có thm quyn gii quyt các tranh chp hành chính t Trong câu chuyn v phân cp trao quyn và nm 1996, s v tranh chp hành chính tòa án trách nhim gii trình này, mt s c quan óng th lý và xét x vn còn hn ch. Nhiu loi vai trò c bit quan trng. Thay vì ch là ngi v vic ch có th a ra tòa xét x sau khi ã tip nhn nhng thm quyn mi và do ó cn qua quá trình gii quyt bng con ng chính phi có trách nhim gii trình, nhng c quan quyn, càng làm ny sinh nghi ng i vi tính này c bit bi vì h óng vai trò giám sát công tâm ca h thng. trong vic m bo trách nhim gii trình ca nhng c quan khác. Nhng c quan chu trách Mt vai trò quan trng ca h thng pháp lut và nhim phát hin và ngn chn tham nhng, các t pháp là ngn chn tranh chp trc khi chúng t chc xã hi dân s, các c quan dân c, và các xy ra. Vic ci thin cht lng ca phát trin phng tin truyn thông i chúng, tt c u h thng pháp lut có th hu ích trong khía cnh óng nhng vai trò quan trng khác nhau trong này, nhng mt vn quan trng không kém h thng trách nhim gii trình ang thay i, là nâng cao nhn thc ca ngi dân và cng và mi c quan u gp phi nhng thách thc ng doanh nghip v các quyn hp pháp ca riêng ca mình. Vic m bo tip cn i vi h. ã có nhng n lc áng k trong vic ci thông tin s làm cho tt c các c quan này hot thin công tác ph bin tuyên truyn pháp lut ng có hiu qu hn. và t vn pháp lý Vit Nam. Các trung tâm tr giúp pháp lý di ng ã cung cp các dch v tr Mt biu hin ca yu kém trong qun tr nhà giúp pháp lý, c bit là vùng nông thôn và nc là tham nhng. Mc dù tham nhng tn ti vùng sâu vùng xa, và s lng các v c tr tt c các nc, nhng vic không kim soát giúp pháp lý cng ang tng dn. Theo ánh giá c tham nhng s làm nht chí các nhà u ca hu ht các nc, vic có c dch v tr t, gây nên lãng phí ngun lc, và xói mòn lòng giúp pháp lý thông qua th trng s gp nhiu tin ca dân chúng. Ngi dân nhn thc rt rõ khó khn nhiu vùng min Vit Nam. Trên v tm quan trng ca vic chng tham nhng. thc t, mt mâu thun c bn ny sinh: vic ít Vit Nam, nhiu ngi ánh giá rng tham s dng tòa án làm hn ch nhu cu i vi dch nhng là mt vn nn. (Hình XI, Hình XII). v pháp lý, trong khi mc hn ch ca dch v t vn pháp lý cng khin cho tòa án tr nên kém Vic xác nh nhng xu hng ca tham nhng hp dn hn trong vic gii quyt tranh chp. là mt vic phc tp, nhng ht sc quan trng hiu c các n lc chng tham nhng ang Bn thân nhng ngi hành ngh lut cng có hot ng hiu qu n mc nào. Có nhiu th góp phn y nhanh quá trình ci cách t ánh giá khác nhau v vn này, và iu này xiii các th ch hin i không có gì áng ngc nhiên. Ngi dân không khó khn, thì tm quan trng ca vic làm cho bi quan, nhng ch có mt t l nh nhn nh kênh này d tip cn vi nhng ngi dân quan rng tình hình ang tr nên khá hn. Các cuc tâm là không có gì phi bàn cãi. iu tra doanh nghip cho thy rng tham nhng không gây cn tr nhiu lm cho hot ng ca Mt ct tr na ca n lc chng tham nhng ca doanh nghip, song cng chính nhng cuc iu Vit Nam mà Lut Phòng Chng tham nhng và tra ó cho thy mc hi l tính bng phn trm các ngh nh hng dn a ra là yêu cu nhiu trong doanh thu không h gim. Dù xu hng có cán b nhà nc phi kê khai tài sn và thu nhp là th nào thì mc tham nhng cng vn áng -- tính n cui nm 2008, khong 395.000 cán lo ngi -- hn mt na s doanh nghip trong b nhà nc ã np bn kê khai thu nhp và tài cuc iu tra Ch s Nng lc cnh tranh cp sn ca mình. Hin nay, bn thân các bn kê khai tnh cho bit các doanh nghip trong ngành ca thu nhp này không c công b cho dân chúng h phi np nhng khon "li qu" khi ký kt mà ch c xác minh ni b, mc dù iu này hp ng vi chính ph. S cng rn và tng không c tin hành thng xuyên và có h cng cuc chin chng tham nhng tr nên cn thng. Quá trình xác minh không cho phép kim thit hn bao gi ht. Nhng làm th nào t tra bt thng, mc dù các bn kê khai có th c iu này? c s dng trong quá trình xem xét bt trc k i hi ng ln ti. Vic thc thi các quy nh hin hành v nhng hành vi úng mc theo lut nh là mt yu t Bên cnh nhng phng pháp tip cn tp trung thit yu ca trách nhim gii trình hng lên vào vic phát hin ra nhng ngi có hành vi sai trên. Trong khi các c quan chuyên trách nh phm, thì tính minh bch, ví d nh trong tài liu Thanh tra Chính ph, Kim toán Nhà nc, và u thu, có th là mt công c c bit hiu qu. B Công an rõ ràng óng vai trò quan trng trong Ngoài ra, mt cách tip cn có tác dng trong vic thc thi, Lut Phòng Chng tham nhng li mt ngành cha chc ã phát huy tác dng trong giao trách nhim chính trong vic t chc thanh các ngành khác. Trong khi Chin lc Phòng tra cho ngi ng u các t chc. H thng chng Tham nhng n nm 2020 yêu cu phi này có hiu qu trong vic xác nh gian ln và có nhng cách tip cn c th theo tng ngành, lãng phí hn là phát hin ra tham nhng. Kh chúng ta vn còn cha bit liu nhng chin lc nng xy ra xung t li ích, trong ó ngi này s c iu chnh phù hp n mc nào ng u t chc ang b iu tra s chuyn v i vi nhng c hi d dn n tham nhng vic sang cho c quan iu tra có thm quyn, có trong tng ngành. th s cn tr quá trình iu tra. Nhiu cuc ci cách chính sách mà mc ích H thng chng tham nhng ca Vit Nam cng chính không phi là chng tham nhng cng vn nhn mnh nhiu vào vic t cáo ca ngi dân. có tác ng gim c hi cho tham nhng. Các ci Mc dù ây là vn quan trng và ôi khi cng cách hành chính nhm n gin hóa gánh nng hu ích, cách tip cn này gp phi nhng thách th tc cho các doanh nghip và ngi dân cng thc thc t Vit Nam bi vì nhng n th có tác dng hn ch bt c hi cho tham nhng. khuyt danh không c công nhn. Mc dù v Các ci cách v qun lý tài chính công ã tng nguyên tc thì nhng ngi ng ra t cáo hành tính minh bch và hiu qu ca chi tiêu công, vi tham nhng c pháp lut bo v, nhiu ngi nhng ng thi cng làm cho vic che giu các li không h bit v th tc t cáo hay quyn ca hành vi tham nhng tr nên khó khn hn. Vic h. Thêm vào ó, loi hình tham nhng mà mi tn dng tt c nhng liên minh xã hi trong ngi thng hay gp phi nht li c nhiu cuc chin chng tham nhng, ví d nh bng ngi coi là chuyn thng tình ch không phi cách trao quyn nhiu hn cho các t chc xã là tham nhng. Tuy nhiên, ngay c khi mt cách hi dân s và các phng tin truyn thông i tip cn da vào nhng ngi t cáo gp phi chúng, cng là mt bin pháp hu ích. xiv tóm tt Trên thc t, khi các nhóm công dân hay doanh h, và thnh thong cng bác b các xut ca nghip có chung mi quan tâm có th thành lp chính ph. Nhng phiên cht vn này ã c các t chc xã hi dân s, h có th góp phn truyn hình trc tip và c nhiu ngi theo khc phc nhiu vn v hành ng tp th dõi. Vai trò giám sát ca Hi ng Nhân dân cp c tho lun trong Báo cáo Phát trin này. Bn tnh cng ã tr nên quan trng hn khi cp tnh thân các t chc qun chúng, xa nay vn c c trao quyn hn mi i vi tài chính công, coi là nhng t chc trung gian, cu ni gia u t công và qun lý t ai, cùng nhiu vn ng và ngi dân, cng ã có s phân cp và khác. S phân cp và trao quyn din ra các trao quyn khi ngân sách c nhà nc cp cp và lnh vc khác trong xã hi cng i kèm phát gim i. Ngoài ra, quy nh pháp lut cng vi s phân cp và trao quyn trong trách nhim ã ci m hn cho vic thành lp mt vài hình giám sát. thc t chc xã hi dân s mi. Tuy nhiên, quy trình thành lp các t chc dân s xã hi mi vn Quyn hn c m rng này ang gp phi mt rt phc tp, và các t chc khác nhau không phi s hn ch trên thc t. Hin nay, ch có 29% các lúc nào cng c i x nh nhau. Các t chc i biu Quc hi là chuyên trách, và t l này qun chúng ã c trao thêm mt s quyn và cp a phng còn thp hn. Vic có nhng i trách nhim mà các t chc khác không có. biu kiêm nhim cng c cho là có nhng u im nht nh, nhng tm quan trng và khi Trong h thng phân cp và trao quyn ca lng công vic, ít nht là cp trung ng, òi Vit Nam, vic phân cp và trao quyn ca các hi phi có s quan tâm chuyên sâu. Nhng n t chc xã hi dân s c tip cn mt cách lc nhm nâng cao tính chuyên nghip và nng cn trng. Vic thành lp mi loi hình t chc lc ca các i biu quc hi bao gm vic bi mi ã i kèm vi vic áp dng các bin pháp dng nghip v nhiu hn cho các i biu, và m bo trách nhim gii trình ca h, ch yu các n lc nhiu hn nhm trang b và truyn bá nhn mnh vào trách nhim gii trình hng lên kin thc cho các i biu. Vit Nam cng ã trên thông qua vic tuân th các quy nh. Hình nhn mnh hn vic tip xúc vi c tri và giúp thc trách nhim gii trình này có th là phù hp c tri trong vic a ra kin ngh, khiu ni trong mt s hoàn cnh, ví d trong vic iu và t cáo. tit các c s cung cp dch v chm sóc y t, nhng cng có th làm suy yu kh nng ca xã Bên cnh ó, có nhiu kh nng xy ra xung t hi dân s trong vic thc hin vai trò giám sát li ích i vi các i biu Quc hi và i biu ca mình. Các hn ch phn bin ca dân chúng Hi ng Nhân dân, và có th làm gim chc i vi mt s hình thc t chc xã hi dân s ã nng giám sát. Nhiu i biu vn gi nhng làm suy yu kh nng ca h trong vic chuyn chc v nht nh trong chính ph, và xung t ti các thông ip rõ ràng theo tp th, và góp li ích tr nên rõ ràng trong các phiên cht vn phn vào các cuc tranh lun chính sách. vi chính ph. Ht nhân ca nhiu cuc tranh lun chính sách Các phng tin truyn thông i chúng cng ã công chính là Quc hi, và cùng vi các c quan gt hái c nhiu li ích t quyn t ch ln dân c là Hi ng Nhân dân ti a phng, hn trong hai thp k qua, vi nhiu quyn kim Quc hi ã thc hin mt s bin pháp phân soát hn v tài chính, nhiu quyn la chn hn cp trao quyn trong nhng nm sau khi bt u trong c cu t chc, và c phép t chc các i mi. Nhng c quan này ã có c nhng hot ng kinh doanh trong các công on sn thm quyn giám sát nht nh và nói chung ã phm ca mình. Bên cnh nhng thay i v mt tr nên mnh m hn. Các i biu quc hi có pháp lý nhm trao nhiu quyn t ch hn cho quyn triu tp các b trng ra tr li cht vn các phng tin truyn thông, các thay i khác trc Quc hi, và thng buc các b trng cng ã din ra, c bit là v mt ni dung. phi gii trình v kt qu hot ng ca b ngành xv các th ch hin i Vic trao quyn t ch cho các phng tin Trên thc t, các h thng trách nhim gii trình truyn thông din ra song song vi vic ngày mi mà h thng phân cp và trao quyn cn càng tha nhn h nh mt ng minh trong ph thuc rt nhiu vào thông tin chính xác và vic thúc y mt s mc tiêu, trong ó có cuc kp thi. Tuy nhiên, hin ti, ngi dân và doanh chin chng tham nhng. Trên thc t, quyn t nghip Vit Nam, các phng tin truyn thông ch là ht sc cn thit i vi các phng tin và xã hi dân s, và thm chí c mt s công truyn thông thc hin tt nhim v này. Tuy chc nhà nc cng vn gp khó khn trong vic vy, quan ngi ca mt s ngi v cht lng tip cn thông tin h cn. Vic tip cn vi các trong chuyn ti thông tin và tác ng ca vic vn bn pháp lut ang dn ci thin nhng cha a tin quyt lit ã dn n nhng n lc trong hoàn chnh, và vic tip cn các th tc hành vic tái cng c trách nhim gii trình ca chính chính cng ang tng lên vi chng trình ca các phng tin truyn thông. Tuy nhiên, các chính ph trong vic ci cách th tc hành chính. c ch này hu nh li là s quay tr li trách Tuy vy, mt s ngi dân vn gp khó khn nhim gii trình hng lên trên, tc là tuân th trong vic tip cn chc nng thc t nht này quy tc -- các quy tc mà ranh gii ca chúng li ca thông tin có ngha là hng dn các th tc. không my rõ ràng, nht là trong lnh vc truyn D tho Lut Tip cn thông tin, d nh s a thông. Thách thc i vi ci cách các phng ra tho lun ti k hp Quc hi u nm 2010, tin truyn thông cng nh i vi các khía cnh có th s là mt bc tin quan trng khác ca h thng phân cp và trao quyn ca Vit Nam là làm th nào h thng trách nhim Mc dù yêu cu dng nh ã rõ ràng: công b gii trình phi phù hp vi các c ch khuyn thông tin là nguyên tc bt buc ch không phi khích t c nhng kt qu tích cc, nht là là trng hp u ái ngoi l, nhng thách thc là vic a tin quyt lit hn và có cht lng cao. rt ln. Vic áp ng yêu cu ht sc chính áng là bo v mt s hình thc thông tin là mt thách Vic phân tách rõ hn các chc nng iu tit thc. Vic thay i vn hóa pháp lý và t chc v (qun lý nhà nc) ra khi chc nng qun lý tính bí mt là mt thách th th hai. Mc dù vic trc tip ã cho thy nhng kt qu tích cc tip cn thông tin c tha nhn là mt quyn trong các ngành kinh t, và iu này có th áp trong Hin pháp, và hin có nhiu vn bn pháp dng c cho lnh vc truyn thông na. Tng t lut quy nh v tip cn các thông tin ca chính nh vy, vic tái nh hng các n lc ngn ph, nhng nhng thông tin ó không phi d chn vic a tin sai lch thông qua các bin dàng có c. Hu ht các vn bn pháp lut quy pháp x lý dân s ti tòa án, hn là làm nht chí nh v tip cn thông tin không quy nh rõ trách các nhà báo bi ri ro có th b truy t hình s, nhim ca c quan hay cá nhân i vi vic công có th m bo trách nhim gii trình mà không b thông tin. C bn hn, các quy nh trong lut phi dùng n các bin pháp khc nghit khin hin hành li theo hng quy nh "danh sách các nhà báo s n mc không còn mun a c phép", tc là quy nh nhng loi thông tin gì na. tin c phép công b. Hin Vit Nam vn cha chp nhn quan im rng tt c các thông tin Nhiu nhà báo cho rng vic nâng cao tính u cn c công khai do mun m bo an chuyên nghip ca các phóng viên và vic a ninh quc gia. Vic m bo quyn yêu cu c tin s góp phn em li lòng tin cn thit nhm cung cp thông tin c m rng i vi tt c có c s c lp vi trách nhim gii trình cho các loi thông tin không b coi là bí mt và c gii truyn thông. Vic m bo rng gii truyn áp dng cho tt c các ngành và cp chính ph s thông có thông tin thc hin nhim v có th là mt bc tin quan trng. làm tng chuyên nghip ca gii truyn thông và khuyn khích vic a tin chính xác. Vic xây dng Lut Tip cn thông tin mt cách hiu qu cng s òi hi phi khc phc c xvi tóm tt Hp I. Th nghim trong bi cnh phân cp trao quyn và trách nhim gii trình ca Vit Nam Trách nhim gii trình trong lnh vc chm sóc y t: Nhn thc c tm quan trng ca vic làm hài lòng bnh nhân và ngi thân ca các bnh nhân nhi trong vic iu tr, Bnh vin Nhi Trung ng ã c gng tìm hiu v nhng iu khin bnh nhân không hài lòng, bng cách xut mt tiu d án nhm thu thp ý kin phn hi ca cha m các em thông qua các cuc iu tra bnh nhân và nhng ngi chm sóc các em. t iu tra u tiên vi 6.000 cuc phng vn d kin s hoàn thành vào tháng 11 nm 2009. Nhng bài hc t vic phân cp các quyt nh v môi trng kinh doanh: Bng cách phân cp thm quyn quyt nh chính sách và tài khóa cho các nhà lãnh o Khu Kinh t m Chu Lai tnh Qung Nam, các quan chc a phng hi vng s có c linh hot trong hoch nh chính sách và có ng c th nghim các chính sách và th ch ca mình, và cui cùng s thúc y phát trin kinh t trong vùng. Chu Lai c d nh s trao cho các nhà lãnh o a phng nhiu thm quyn hn v tài khóa, hoch nh chính sách, và quyn hn pháp lý, vì thm quyn ra quyt nh và quyn thu chi ngân sách b phân chia gia chính quyn a phng vi chính quyn trung ng. Do quá trình ra quyt nh da trên s ng thun, trong ó bao gm c nhng b ngành có quyn li xung t trong quá trình th nghim và thành công ca Chu Lai, nên nhng n lc i mi ca Chu Lai ã không t c bc tin nào c th. Tng cng truyn thông và thông tin sau khi phân cp: Tnh Hòa Bình ã bt u n gin hóa quá trình lp k hoch bng vic son tho nhng "hng dn lp k hoch" cho cp xã và cp huyn. Nhng hng dn này bao trùm mt s khía cnh trong thông l lp k hoch tt hn, ví d nh s tham gia ca ngi dân a phng trong quá trình lp k hoch, nhn mnh vào phân tích da trên bng chng, t th t u tiên cho các can thip chính sách, và tham vn mt cách ch ng và tích cc. Trách nhim gii trình cp thành ph: Thành ph H Chí Minh ã có sáng kin thc hin mt cuc "iu tra v mc hài lòng ca ngi dân i vi các dch v công" nm 2008 dùng kinh phí ca riêng thành ph. Hi ng Nhân dân thành ph ã huy ng kinh phí thc hin li cuc iu tra này, theo ó thu thp thông tin v nhng khó khn vng mc ca dân trong vic s dng dch v, mc hài lòng và không hài lòng, mc minh bch và tip cn thông tin, và các c ch phn hi. S phn kháng ã c khc phc bng mt k hoch phi hp cht ch vi các c quan có liên quan, t chc các phiên tham vn trong quá trình lp k hoch m bo là bng câu hi là phù hp, và t chc các cuc hi tho sau ó m bo rng các kt qu iu tra c hiu rõ. Các thách thc và thành công ca c ch ngi t cáo hành vi tham nhng: Nm 2003, ông inh ình Phú, mt thiu tá quân i v hu th trn Sn thành ph Hi Phòng ã phát hin mt v tham nhng nghiêm trng liên quan n qun lý s dng t. Nhn thy tình trng không công bng này, u nm 2004, ông Phú ã bt u gi n t cáo i nhiu ni, nhng c áp li bng s im lng. Ông Phú ã b kt ti "li dng dân ch vu khng lãnh o, ng và chính quyn". Ông Phú ã b a ra tòa cp di Hi Phòng và b kt ti. Nhng là mt quân nhân ã ngh hu, ông không t b mt cách d dàng. Sau khi kin ngh khn cp lên Tòa án Nhân dân Ti cao, lên B Công an, Phó Th tng, lên Th tng và v vic này ã b iu tra và ông Phú ã c Thanh tra Chính ph tuyên b vô ti. Các phng tin truyn thông i chúng thc hin vai trò giám sát ca mình: K t nm 2007, nn thu cc không theo ng h km ã tr nên ph bin mt s hãng taxi "dù" ti sân bay thành ph H Chí Minh. Các phóng viên ca báo Thanh Niên ã bt u tìm hiu tình trng này bng cách phng vn các hành khách và tài x taxi, và sau ó phanh phui v vic lên mt báo. Sau nhng cuc iu tra c tin hành sau ó, t báo này ã a tin rng nhng nhân viên bo v cng hàng không ã vòi tin hi l ca các tài x taxi các tài x này có quyn u tiên ón khách. Các tài x taxi nói rng chính khon tin lót tay này ã buc h phi thu tin cc taxi cao hn t hành khách. Vic a tin quyt lit ã góp phn tng tính trách nhim gii trình ca nhng c quan ã góp phn gây nên nn taxi "dù". xvii các th ch hin i mt rào cn có liên quan v trách nhim gii · Trong h thng phân cp và trao quyn này, trình. Nu nh h thng trách nhim gii trình ngày càng có nhiu xung t li ích ny mang tính không cân xng, ví d nh vic mc sinh. sai lm s b x lý nng hn so vi vic không · Thông tin óng vai trò trung tâm trong bt làm tt vic gì ó, thì s dn n kt qu là nhng c mt h thng gii trình trách nhim nào. c quan cung cp thông tin s có hành vi tránh ri ro t bo v mình. Nhng iu này cng · Nhng ci cách thành công nht u là do mô t chính xác h thng ca Vit Nam: nhng có nhng ch th liên quan c trao quyn ngi công b thông tin có th b x lý nu nh thúc y thay i h phm sai lm, nhng li không c khen · Ngi dân ngày càng tr nên òi hi hn thng nu nh h cung cp thông tin. - khi Vit Nam n lc tr thành mt nc có thu nhp trung bình hin i, áp lc ci Các ch và bài hc cho ci cách qun tr thin cht lng dch v, ting nói và nhu nhà nc cu c tham gia ca ngi dân s ngày càng mnh m hn. Bi cnh ang thay i ca vic phân cp trao quyn và trách nhim gii trình không din ra Vic phân cp và trao thm quyn, dù là trên mt cách ng u hay theo mt mô hình nh khía cnh kinh t, a lý hay chc nng, u làm sn. Trên thc t, cách tip cn ci cách ca Vit ny sinh nhng câu hi v trách nhim gii trình. Nam là mt cách tip cn theo kiu th nghim, Trên thc t, khái nim "phân cp và trao quyn có ngha là tng bc tìm kim gii pháp cho các i ôi vi trách nhim gii trình" có v nh mâu vn ca xã hi. Và vic th nghim tip tc thun. Mc dù ây là mâu thun không d gii din ra, trong ó các ranh gii ang th b phá quyt, song các c ch trách nhim gii trình v theo cách này hay cách khác. Bn tóm tt mt ang góp phn bù p ch trng này. s sáng kin v qun tr nhà nc a phng, v cung cp dch v, và v giám sát c mô t Thp k u tiên sau i Mi là mt giai on trong Hp I. Mt s sáng kin có mc thành ca phân cp và trao quyn v kinh t, t nhng công hn so vi nhng sáng kin khác, nhng c quan lp k hoch ti cho ngi dân và doanh tinh thn th nghim và mc sn sàng phá v nghip. Thp k th hai ã chng kin s phân các ranh gii là nhng c im chung. cp trao quyn và trách nhim mnh m xung cho các tnh, và trách nhim gii trình ln hn Khi nghiên cu nhng ci cách th ch sâu rng cho cp xã. Gn ây hn, vic phân cp và trao Vit Nam và thc hin din ra trong hai thp k quyn v chc nng cho các n v cung cp qua, có mt s im chính ni bt lên. ó là: dch v ã ci thin kt qu, nhng li làm ny sinh nhng thách thc mi trong vic gn trách · Mc phân cp và trao quyn là tng i nhim gii trình vi các c ch khuyn khích. ln, c v phng din a lý và chc nng. Vy iu gì s ch i chúng ta trong thp k · Các h thng gii trình trách nhim mi ti? ang c xây dng, nhng thng chm và không phi lúc nào cng ti u. xviii 1. I MI NHÀ NC VÀ TH CH Nm 2009 t ra mt lot thách thc mi cho là mt vn ln mà rt nhiu ch th - c trong Vit Nam. Trc tình hình nn kinh t th gii i và ngoài chính ph - quan ngi. xung vi tc nhanh, trng tâm chính ca các nhà lãnh o và ngi dân Vit Nam là vt ln Báo cáo Phát trin Vit Nam 2010 tp trung vào tìm ra các gii pháp a nn kinh t trong nc nhng thách thc trong dài hn ca công cuc thoát khi cuc khng hong có khi ngun t i mi th ch. Th ch là nhng nguyên tc bên ngoài. Nu nh thách thc ca u nm 2008 xác nh mi quan h gia xã hi và các thành t ra cho chính ph là làm th nào kim soát viên trong xã hi và th ch ngày càng c nhìn mt nn kinh t phát trin quá nóng vi tc nhn nh là yu t chính quyt nh s phát trin lm phát gia tng chóng mt li b nóng hn bi lâu dài ca mt quc gia. dòng vn nc ngoài rt ln vào trong nc thì n nm 2009, tình hình li chuyn sang i mi th ch là mt quá trình lâu dài và do hng hoàn toàn ngc li. Nhng quan ngi v ó cn phi có hiu bit v quá trình thay i lm phát gia tng ã gim dn và các vn phát th ch có th xác nh c nhng vn sinh do tác ng thc s ca cuc khng hong Vit Nam hin ang phi ng u cng nh tài chính quc t tr thành trng tâm chú ý. Khi s phi ng u trong thp k ti. Phn tip Báo cáo này c công b thì d báo các ch s theo ca chng này cho rng, mt trong nhng tng tng li mt ln na tng lên, tuy nhiên c thù ca quá trình i mi và phát trin ca mt thách thc mi trên phng din tài chính Vit Nam trong các thp k va qua là quá trình li t ra cho các nhà hoch nh chính sách ca phân cp và trao quyn ­ mt quá trình không Vit Nam. ch din ra trên phng din a lý mà còn trên các phng din khác. Trong khi tình hình kinh t v mô ca Vit Nam tip tc bin ng thì mt lot nhng thách Mt Nhà nc ang phân cp và trao quyn thc ­ c thách thc mi cng nh nhng thách thc ã tn ti t lâu ­ òi hi Vit Nam phi có Khi tìm hiu các mi quan h qun lý nhà nc, nhng i mi khác vi các giai on trc ây. mt khuôn kh nghiên cu thông thng luôn C tri ngày càng òi hi nhà nc phi gia tng xem xét các mi quan h gia ba nhóm ch th hiu qu và tính minh bch ca các dch v công riêng bit: Nhà nc, khu vc doanh nghip, và cho tt c mi ngi, không ch n thun cho xã hi dân s. c im c bn này ca rt nhiu nhng ai có kh nng chi tr. Ngi dân ngày nghiên cu v th ch ngm gi nh mc c càng quan tâm n vic nhà nc m bo rng lp rt ln v các mc tiêu và kim soát trong ó các khon u t ca nhà nc c la chn th ch óng vai trò trung gian, cu ni iu hòa úng n, và nhng ngi b nh hng phi các mi quan h. c n bù tha áng. Tham nhng vn tip tc 1 các th ch hin i Tuy nhiên, Vit Nam, các thành phn cu thành dân ­ cho phép h có th gi li mt phn sn nên xã hi gn bó cht ch vi nhau hn so vi lng nông nghip sn xut ra. Quá trình chuyn hu ht các nc khác. iu này c bit úng i này c y nhanh cùng vi các chính sách trong thp k 70 và 80 trc khi m ra các chính ca thi k i mi ­ do ó, ây chính là mc sách kinh t ca thi k i mi. Các b phn thun li bt u tìm hiu quá trình thay i. ca h thng nhà nc c b trí theo a lý và Trong khu vc doanh nghip, các doanh nghip chc nng, các n v chc nng còn m ng hu nh không có quyn t ch và t tr v sn c chc nng sn xut kinh t nh nông nghip xut. C ch khuyn khích không còn da trên và công nghip, nhng tt c u c nhìn nhn các n lc tp th phi cá nhân hng ti các nh là các b phn trong mt tng th. Trách mc tiêu phát trin xã hi mà ã bt u a nhim gii trình ch yu c a vào h thng ra nhng "phn thng" thích áng cho các nhà kim soát hành chính nhm m bo s tuân th sn xut kinh t. V trách nhim gii trình, h nguyên tc và quy nh cng nh nhm t c thng trách nhim t trên xung di thông qua các mc tiêu ã ra. s tuân th các quy nh có tính cht áp t v hành chính bt u nhng ch cho h thng gii quyt các vn phát sinh do hiu qu trách nhim ngày càng hng mnh ti c ch hot ng kinh t xung quá thp trong nhng t chu trách nhim v hiu qu hot ng. i nm sau khi thng nht t nc, mt lot các vi sn xut kinh t, c ch trách nhim t di tri nghim "phá rào" bt u a nn kinh t lên nh th c hình thành và phát trin mt Vit Nam chuyn hng sang mt mô hình mi1. cách t nhiên thông qua c ch th trng. n Ngay trc khi bt u thi k i mi vào nm nay, các lnh vc nông nghip và công nghip 1986, mt s b phn trong tng th h thng ã (t nhân) ngày càng tr thành các ch th t ch c trao nhiu quyn t ch hn. Nông nghip, hoàn toàn và mi quan h tách bit vi nhà nc mt lnh vc ca nn kinh t c tp th hóa t cn c iu hòa bi các th ch mi. V bn nhng nm 50 ca th k trc, ã bt u quá cht, có th nói, mt trong nhng c trng ch trình chuyn i trong thp k 80 trên c s các yu ca thi k i mi là quá trình giao quyn quyn t ai c bn c tr li cho ngi nông di mt s hình thc. Hình 1.1. Nhà nc phân cp và giao quyn Trc khi i mi Hin nay v Tru n v dch y n Doanh ng cp thô s nghip Nông v cu ng nghip n cung cp dân dch v B máy chính ph Doanh nghip TW h Các t chc t chín n p lu các h xã hi dân s há h và p thp Chính quyn B máy Chính ph pháp p Tn c yn a phng Trung ng g t qu Truyn thn HND các cp H thông H thng Hi Quc hi Hi nông Quc t pháp và dân s pháp lut XH Dân 2 i mi nhà nc và th ch Tip theo quá trình trao quyn quyt nh trong và trao quyn. Lut s c m rng quyn cung các lnh vc kinh t là s trao quyn áng k cp dch v t vn lut và tham gia vào các quy trên các phng din khác. Hình 1.1 th hin trình t tng. Quyn tài phán cng ã c phân các mi quan h trao quyn. Chính quyn a cp cho tòa án x lý các tranh chp v kinh t. phng các cp ã c trao nhiu quyn t Quá trình trao quyn cho các cá nhân và t chc ch hn trong vic la chn các d án u t, hot ng trong lnh vc lut pháp tip tc c và thu chi ngân sách. Trong thp k u tiên sau thc hin trong thp k th hai sau i mi, vi khi trin khai chính sách i mi, quy trình lp vic lut s c trao quyn hành ngh trong k hoch và thm quyn quyt nh các vn các vn phòng và hãng lut, và các t chc xã t ai ã c phân cp áng k cho các a hi dân s c quyn cung cp dch v t vn phng. Trong thp k th hai sau i mi, các pháp lý. Thm quyn t pháp ca các tòa án cng a phng ã có vai trò ln hn trong quy trình c tip tc m rng x lý mt s v vic ngân sách và trong các quyt nh u t công, hành chính, và m rng phm vi trách nhim ca và quá trình phân cp thm quyn quyt nh các tòa án cp qun, huyn trong vic x lý các tranh vn liên quan n quyn s dng t vn ang chp v kinh t. Quá trình trao quyn cho các t c trin khai. Chính quyn a phng các chc và cá nhân hot ng trong lnh vc lut cp cng ngày càng có nhiu ting nói hn trong pháp c tip tc thc hin trong nhng nm các quyt nh qun lý nhân s. Trong vài nm gn ây. Phm vi hot ng ca h thng h tr gn ây, quá trình phân cp cho a phng vn pháp lý và các trung tâm t vn pháp lý ca các c trin khai vi vic trao quyn quyt nh v t chc xã hi dân s cng c m rng. Vic u t công, m rng các hình thc kt hp nhà thc thi các phán quyt dân s ngày càng tr nên nc ­ t nhân trong u t, và phân cp qun lý c lp vi h thng hành pháp và thm quyn nhân lc a phng. t pháp ca tòa án i vi các v vic hành chính cng ã m rng, tng t nh vi các v vic Các b phn trong h thng chính ph tham gia v hình s và dân s. Hin ang có mt s hot trc tip vào vic cung cp dch v cho ngi ng thí im ch trng xã hi hóa các hot dân, c bit trong lnh vc y t và giáo dc, ng t pháp và thi hành án. cng ã c trao quyn t ch v t chc hot ng và tài chính i vi các chc nng nói trên. Vai trò giám sát ca Quc hi cng c gia Trong thp k u tiên k t i mi, các n v tng. Trong hai thp k u tiên sau i mi, s nghip c trao quyn thu phí t ngi s quá trình phân cp và trao các thm quyn giám dng dch v, các nhà cung cp dch v t nhân sát cho Quc hi và Hi ng nhân dân các cp c phép tham gia cung cp mt s loi hình c thc hin và hin vn ang tip tc. Các c dch v. Trong mi nm k sau ó, vic trao quan giám sát nh Kim toán Nhà nc hin báo quyn t ch tài chính cho các n v hành chính cáo trc tip cho Quc hi. và n v s nghip cng nh s tham gia ca các ch th phi nhà nc trong cung cp dch Trong mt s lnh vc, s phân cp và trao quyn v tip tc c trin khai và m rng. Gn ây, din ra vn còn hn ch song ã có chuyn bin. quá trình này tip tc c thc hin vi vic Xã hi dân s hin ang tn ti và phát trin trao quyn t ch hn na cho các n v s Vit Nam vn ch yu bao gm các t chc có nghip cung cp dch v và y mnh quá trình quan h cht ch vi nhà nc, mc dù ã có "xã hi hóa" vic cung cp dch v, cho phép s nhng bc tin khiêm tn trong vic ni lng tham gia ca tt c các ch th phi nhà nc vào các quy nh tham gia ca t chc xã hi và to cung cp dch v, thm chí còn có các chính sách iu kin thun li cho các t chc xã hi dân s u ãi cho các ch th phi nhà nc. lên ting. Trong mi nm sau i mi, các t chc qun chúng c trao nhiu thm quyn Mt s ni dung trong h thng t pháp và pháp tin hành mt lot các hot ng công, và mt s lý cng có các du hiu ca quá trình phân cp loi hình t chc xã hi dân s c phép thành 3 các th ch hin i lp và hot ng trên nguyên tc tài chính c Ngay c khi vic phân cp và trao quyn phù lp. Gn ây, các t chc qun chúng và các t hp, các vn mi vn ny sinh. Vic trao chc xã hi dân s ã c trao quyn thc hin quyn cng song hành vi vic trao ngha v, và mt s hot ng công khác, c bit là trong vic m bo rng các t chc, ch th mi c lnh vc chng tham nhng, cung cp dch v, trao quyn có th thc hin các quyn và ngha dân ch c s, i mi th tc hành chính và xây v ca mình mt cách úng n là công vic ca dng pháp lut. h thng trách nhim gii trình. Lnh vc truyn thông mc dù vn gn bó cht Các hình thc trách nhim gii trình mi ch vi nhà nc hn so vi nhiu nc khác, quyn t ch ca các c quan, t chc truyn Trong ting Vit, hai thut ng trách nhim thông cng ã c m rng trên phng din gii trình (accountability) và trách nhim tài chính và phát hành, và trong mt chng mc (responsibility) rt ging nhau song ý ngha ca nào ó là v ni dung. Trong thp k u tiên hai t có s khác bit áng k.2 Khi nói chu trách sau i mi, gii truyn thông ã tr nên c lp nhim v iu gì có hàm ý công vic ó do ai hn v tài chính, và các quyn báo chí ca truyn thc hin, còn chu trách nhim gii trình thì òi thông và phóng viên c m rng. Trong thp hi nhiu ni dung khác ngoài ý ó. Thut ng k th hai sau i mi, các c quan, t chc "trách nhim gii trình" hàm ý rng các thông tin truyn thông ngày càng tr nên c lp hn vi chính xác và d tip cn là c s ánh giá xem c quan ch qun ca mình và c phép linh mt công vic có c thc hin tt hay không. hot hn trong sn xut truyn thông. Trách nhim gii trình cng gm có các c ch khen thng, x pht úng n khuyn khích Mc dù quá trình phân cp và trao quyn ã din hiu qu làm vic. Trong Báo cáo này có phân ra và em li các kt qu tích cc song không bit hai loi trách nhim gii trình: phi lúc nào phân cp và trao quyn cng hoàn toàn tt. Báo cáo Phát trin Vit Nam ln này · Trách nhim gii trình m bo vic tuân cho rng, cn duy trì s kim soát trung ng th (h thng trách nhim gii trình hng vì mt s mc ích nht nh. Khi s cnh tranh lên trên: Cá nhân hay t chc chú trng ti gia các a phng dn n vic chính quyn các nguyên tc, quy nh và kim soát a mt s tnh b qua các tác ng chính sách ca t trên xung, nhn mnh ti s tuân th các tnh mình ti các tnh lân cn, lúc ó cn phi quy nh và hng dn trong mt h thng có c ch khuyn khích vic lp k hoch cp cp bc. vùng. Khi cn ti s thng nht và ng b trong · Trách nhim gii trình i vi kt qu hot c nc, ví d nh h thng xây dng pháp lut ng (h thng trách nhim gii trình hng thì cn tp trung thm quyn xây dng lut, hn xung di): Cá nhân hay t chc chú trng là trao quyn ­ mt s thay i trong quy trình ti các kt qu h c giao thc hin, và xây dng lut pháp hin nay phn nào là nhng có các c ch m bo rng cá nhân hay i mi tích cc do ã tp trung trao quyn xây t chc nào làm không úng s phi chu h dng lut cho mt s ch th c th và tp trung qu, và cá nhân hay t chc nào làm tt s phng thc xây dng lut. Hoc vi nhng c thng. phng din hay lnh vc thng ny sinh vn bt i xng v thông tin, ví d nh thông tin Ging nh mi mô hình, cách tip cn này ã v cht lng chm sóc sc khe và trình , b qua rt nhiu yu t nh các hình thc trách chuyên môn ca các cá nhân hành ngh chm nhim gii trình khác nhau, hoc các cách kt sóc sc khe, li cn phi có các chun mc hp trách nhim gii trình. Tuy nhiên, sc mnh quc gia áp dng chung trong c nc. ca các mô hình là ch tp trung vào các ni dung mu cht ca vn . Trong trng hp 4 i mi nhà nc và th ch này, các c trng ca trách nhim gii trình cu phi có s phê duyt t các cp cao hn, hng lên trên là h thng cp bc cng nh các v.v. Ngc li, mt h thng trách nhim gii hình thc thng pht hành chính, còn c trng trình ch chú trng n toàn các yu kém ­pht ca ca trách nhim gii trình hng xung di nhng sai phm hoc làm không tt ­ thì h là ý kin phn hi t khách hàng, các thông tin thng ó mi ch hoàn thành mt na nhim v cung cp cho khách hàng, và s tham gia vào cn làm ca mt h thng trách nhim gii trình. quá trình ra quyt nh. Vic khen thng kp thi và thích áng các cá nhân, t chc làm tt cng có ý ngha quan trng H thng trách nhim gii trình nào có th áp không kém. Thông thng, các hình thc pht dng phù hp nht cho mt chc nng c th ph do hot ng không úng thm quyn thng thuc vào các c tính ca chc nng ó hoc ln hn các li ích thu c khi a ra các quyt các hot ng ca nó. Nu có h thng thông nh úng n ­ mt c im hin hin trong tin hoàn ho thì hai loi hình trách nhim gii rt nhiu lnh vc Vit Nam ­ t vic công b trình nh trình bày trên cng tng t nh thông tin n quyt nh các vn nh hn. nhau do vic giám sát t trên xung có th d Khi Vit Nam ang dn tr thành mt nc có dàng ánh giá c mt t chc thc hin vai thu nhp trung bình, mt trong nhng thách thc trò ca mình tt n âu. Tuy nhiên, khi thông ln nht s là làm th nào xây dng c h tin là không hoàn ho, và tt nhiên là không bao thng trách nhim gii trình phù hp nht.3 gi có th hoàn ho, thì vic thc hin giám sát s rt tn kém. i vi vic cung cp dch v, Mt hng xác nh h thng trách nhim nhng ngi có thông tin tt nht có th là khách gii trình nh ã c trình bày trong Báo cáo hàng ­ ngi ang s dng dch v. Ngành y t Phát trin Th gii nm 2004, trong ó a ra hai là mt ví d tiêu biu. Vic các nhà cung cp phng thc tip cn i vi trách nhim gii dch v y t chu trách nhim i vi bnh nhân trình là tip cn dài và tip cn ngn. Phng và gia ình bnh nhân thông qua h thng trách thc tip cn dài i vi trách nhim gii trình nhim gii trình hng xung di ­ da trên òi hi có s tham gia ca công dân trong vic các thông tin t khách hàng - s hot ng hiu yêu cu các t chc cung cp dch v phi chu qu hn h thng trách nhim gii trình thun trách nhim gián tip thông qua quy trình bu túy t trên xung. Nhng ng thi, không phi c. thông tin nào khách hàng cng bit rõ. Vn ly ví d trong ngành y t, hu ht các bnh nhân Mt h thng nh th cng cn phi có vai trò không th d dàng có c các thông tin v cht quan trng ca thông tin cung cp cho h lng ca bác s và dc phm ­ do ó cn phi thng phn hi t ngi dân v nhng loi hình có mt s bin pháp m bo trách nhim gii dch v mà ngi dân cm thy là quan trng trình hng lên trên. nht. Mt im khác bit cn làm rõ khi tìm hiu các Vit Nam, mt c ch ngi dân th hin h thng trách nhim gii trình là nguyên nhân mong mun và lo ngi là thông qua Mt trn T ca tình trng hot ng yu kém hay hiu qu. quc Vit Nam ­ ni thu thp ý kin, nguyn Có hàng vn s khác bit gia li c ý, li do vng và nhng bc xc ca ngi dân thông qua vô trách nhim, và li do s ý, và nu mt h quá trình tham vn trong h thng các t chc thng trách nhim gii trình áp dng cùng mt qun chúng. Các vn này hàng nm u c bin pháp cho tt c các loi li ó thì h thng báo cáo ti phiên khai mc ca Quc hi. Vi ó s không em li nhng tác ng nh mong v th ca Mt trn T quc Vit Nam là mt mun. Tng t, nu mt sai phm b pht nng t chc chính thc, thm chí là mt t chc có hn là vic không thc hin công vic tt, h qu các quyn và ngha v c Hin pháp quy nh, s là các hành vi né tránh ri ro và dn n chm công tác báo cáo trc Quc hi v nhng vn tr trong thc hin công vic, làm phát sinh yêu ca ngi dân thc s có sc mnh. Hp 1.1 5 các th ch hin i tóm tt mt s vn mà ngi dân ang quan trách nhim gii trình. Mc ích ca vic tng tâm và thm chí còn cho thy nhng lnh vc, hp các mc thay i này không phi là a ra vn mà h thng trách nhim gii trình còn mt danh mc tt c các hành ng mà thc t có yu kém. nó a ra nhng nhn nh ch quan khi cn phi xác nh thi im v phân quyn và trách nhim H thng trách nhim gii trình này góp phn gii trình din ra thay i. Giá tr ca phn tng áp ng yêu cu v thông tin trong trách nhim hp mc thi gian chính là ch nó a ra mt gii trình ­ ngha là, h thng cung cp các thông bc tranh v mt h thng ang thay i. tin cho i ng lãnh o v nhng lo ngi và mong mun ca ngi dân. Nhng phng thc Các d liu làm c s cho Phân tích này cha áp ng yêu cu v v trí trung tâm ca trách nhim gii trình trong vic m bo Ch trng tâm ca Báo cáo Phát trin Vit rng nhng vn ngi dân nêu ra s c gii Nam này là s phân cp và trao quyn trong các quyt, và gii quyt n âu ­ nu nhng vn thp k qua din ra trên mt lot các lnh vc ó không c gii quyt, thì h qu s là hot ng và dch v, ng thi òi hi phi có gì? Báo cáo Phát trin Th gii nm 2004 khi các c ch mi v m bo trách nhim. Mc dù gii thiu phng thc tip cn dài i vi trách có th xác nh vic phân cp và trao quyn qua nhim gii trình cng ã trình bày v phng vic tìm hiu các vn bn lut, xem xét li c quá pháp tip cn ngn. Phng pháp tip cn ngn trình, song vic ánh giá và phân tích tác ng i vi trách nhim gii trình chú trng n các ca nhng thay i òi hi mt phng thc tip dch v c th - nó không ch da vào h thng cn khác. Quá trình phân tích ó cn có các d bu c mà nhn mnh n s trao i thông tin, liu v vic ngi dân và doanh nghip ánh giá ý kin gia nhà cung cp dch v và khách hàng. môi trng th ch nh th nào, v nhng tri H thng này hin mi ch ang c hình thành nghim ca h trong mi quan h vi nhà nc Vit Nam mt s ni và áp dng cho mt s và v nhng vn h gp phi. Các d liu v chc nng, song s tr nên quan trng hn khi qun lý này thng rt him có so vi các d các trách nhim c chuyn giao. liu v kinh t và nu nh vài thp k trc ây, Vit Nam gn nh không có các thông tin thc Quá trình chuyn i khi phân cp và giao quyn s v các ch này thì hin nay, ngày càng có cng nh tng trách nhim gii trình không phi nhiu d liu kho sát góp phn bù p s thiu là mt quá trình bng phng, thng ng hay ht thông tin này. c nh trc. Trong thc t, cách tip cn ca Vit Nam i vi ci cách là tng bc tìm kim Báo cáo Phát trin Vit Nam này s dng rt gii pháp cho các vn ca xã hi, là phng nhiu thông tin t mt s ngun d liu qun thc tip cn th nghim. Và phng thc th tr nhà nc chính (Hp 1.2). Mt là, trong nghim này khin cho các ng biên dch t kho sát Mc sng H gia ình Vit Nam chuyn theo hng này hay hng ngc li (VHLSS) nm 2008 do Tng cc Thng kê tin vn tip tc din ra. Các c ch v trách nhim hành ã có mt thay i ht sc quan trng. Mt gii trình không t ng hình thành và phát trin mô-un mi v Qun tr nhà nc ã c b iu hòa các mi quan h mi. Ngc li, sung và phiu kho sát v ni dung này c cn phi có s n lc thc s to ra các c gi ti trên 9000 h gia ình trong c nc. Quy ch này. Các vn phát sinh do c ch tp th, mô mu dao ng t 72 h Kon Tum ti 300 trong ó li ích thì c nhóm c hng trong h Thành ph H Chí Minh, và hu ht các khi tn tht thì ch ngi thc hin hành ng a phng u có trên 100 ngi tr li phiu phi gánh chu hin din trong rt nhiu ni dung kho sát. Các d liu kho sát cp tnh thng ca báo cáo và có th cn tr s phát trin. có t l phn trm sai sót nht nh và khi phân tích có tính n vn này. Tuy nhiên, vic có Ph lc ca báo cáo này bao gm mt lot các trên 9000 quan sát v s hài lòng ca ngi dân mc ch ra nhng thay i v phân quyn và i vi các dch v ca chính ph, s tham gia 6 i mi nhà nc và th ch Hp 1.1. Các thách thc v th ch c nhn mnh trong báo cáo ca Mt trn T quc Vit Nam trc Quc hi Trong báo cáo tháng Nm nm 2009 trc Quc hi, Mt trn T quc Vit Nam cho bit: t chc này ã thu thp c 2.446 ý kin và kin ngh ca c tri và ngi dân trong c nc. Mc dù lãnh o chính ph ã thc hin c nhiu thành tu trong nhiu lnh vc, song báo cáo vn ch ra mt s ni dung chính mà ngi dân lo ngi và quan tâm. Phn ni dung tóm tt các quan ngi ca ngi dân di ây cho thy nhng vn áng chú ý cng nh nhng im yu trong h thng trách nhim gii trình: Thiu các d liu tin cy v tình trng lao ng và vic làm trong thi k suy thoái kinh t. Báo cáo ch ra rng, các s liu v s lao ng mt vic và các lnh vc kinh t, các loi hình sn xut và kinh doanh "vn còn cha chính xác và không thng nht, gây ra nhiu khó khn cho vic thc thi các gii pháp h tr ca chính ph." Nhng vn liên quan n tái nh c c trình bày trong mt s ni dung ca báo cáo. Mc dù báo cáo ã ghi nhn rng, chính ph ã có nhiu chính sách cho nông nghip và phát trin nông thôn song báo cáo cng nhn xét: "nhng chính sách này ã không áp ng các nhu cu và yêu cu ang phát sinh và gia tng, và khong cách giàu nghèo vn tip tc tng lên. Vic thu hi t nông nghip và lâm nghip xây các khu công nghip, các trung tâm ô th và sân golf nhiu a phng vn còn c thc hin mt cách tràn lan, không có c s vng vàng dn n tình trng qu d tr t nông nghip tip tc b thu hp; và nhiu n v ã c giao t thc hin d án ã không hoàn thành các d án, tình trng t ã c cp b b hoang, lãng phí, không c khai thác, hoc vic s dng t không úng vi mc ích ã ra, hoc trao i t có các ngun thu không minh bch dn n s bt bình và không hài lòng trong mt b phn ngi dân." Mc dù báo cáo ghi nhn các khon tin thng trong dp Tt song cng lu ý mt s trng hp sai phm áng tic ã xy ra nhiu ni. mt s a phng, chính sách thng Tt không c thc hin mt cách dân ch, có trách nhim và tin thng Tt thng c quyt nh trên c s tha thun. Báo cáo ã lu ý rng, rt nhiu ngi nghèo ã không c hng li t chính sách này hoc nu có thì cng b chm tr hoc xà xo. "Rt nhiu c tri kin ngh lên chính ph và các cp chính quyn ch ra các cán b phi chu trách nhim có th x lý mt cách nghiêm minh nhng ngi làm sai chính sách và quy nh." Mc dù ã t c nhng thành tu áng khen ngi trong lnh vc phòng chng tham nhng và lãng phí, báo cáo cng ã ch ra rng tình trng tham nhng và lãng phí vn tip tc din ra. "Rt nhiu trng hp tham nhng ã c a ra ánh sáng và ã thu hút s ng h, chú ý và quan tâm ca ông o qun chúng nhân dân. Tuy nhiên, các c quan chc nng có trách nhim vn còn chm tr trong vic x lý hoc x lý không tha áng mt s v vic tham nhng, khin cho ngi dân suy gim lòng tin và s tín nhim vào nhng ngi chng tham nhng." góp phn ci thin tình hình chng tham nhng và lãng phí, báo cáo ch ra rng, c tri ngh chính ph "y nhanh ci cách hành chính công, cng c và khuyn khích s minh bch, rõ ràng ca h thng chm dt và ngn chn tình trng tham nhng và lãng phí, c bit là tham nhng và lãng phí trong qun lý t ai, u t, xây dng c bn, s dng tài sn công v.v. C tri cng ngh Quc hi cng c và tng cng hiu qu ca công tác giám sát trên phng din này." Trong công tác xây dng pháp lut, báo cáo ã hoan nghênh các n lc xây dng pháp lut. Báo cáo ghi nhn s lng các d án lut c thông qua và tho lun trong các k hp Quc hi ã tng lên so vi trc ây. Tuy nhiên, báo cáo cng ch ra, quá trình xây dng mt s vn bn lut còn quá chm. c bit là vic xây dng và ban hành các vn bn hng dn. Báo cáo kin ngh Quc hi và y ban Thng v Quc hi tng bc gim dn s lng các iu lut và lut trong ó quy nh vic chính ph và các b ch qun chu trách nhim ban hành các vn bn hng dn c th. Nói cách khác, thông l li các vn cn quy nh chi tit ca các vn bn lut cho b ch qun hoc chính ph ban hành trong vn bn di lut là iu mà c tri cho rng góp phn làm chm quá trình xây dng vn bn pháp quy. Cui cùng, Báo cáo ca Mt trn T quc Vit Nam trc Quc hi ã tóm tt ngn gn thách thc ca vic xây dng mt h thng trách nhim gii trình trong mt h thng nhà nc phân cp và trao quyn: "Rt nhiu c tri kin ngh chính ph... `gii quyt nhng khó khn và tr ngi trong vic iu hành và qun lý hot ng kinh t xã hi ca t nc, c bit là th tc hành chính, thái , tinh thn trách nhim ca cán b và công chc trong khi thc hin các chc nng và ngha v ca mình nhm a ra các gii pháp và c ch úng n, hp lý và kp thi, t ó gii quyt khó khn và tr ngi, y mnh phát trin kinh t và áp ng mong i ca ngi dân.'" Ngun: y ban Trung ng Mt trn T quc Vit Nam, oàn Ch tch. Hà Ni ngày 19/5/2009. Báo cáo: "Tng hp ý kin và kin ngh ca c tri và nhân dân". Công b ti hi ngh ln th 5 ca Quc hi Khóa 12. 7 các th ch hin i ca ngi dân vào quá trình hoch nh chính trên phng din qun tr nhà nc mà không sách, kh nng tip cn thông tin, và các vn phi dng li vic phng oán. S óng góp ca khác, là mt ngun tài sn quý báu cho bt k các t chc tin hành kho sát, Tng cc Thng ngi nghiên cu nào khi c gng tìm hiu s kê và VNCI-VCCI, và hàng ngàn ngi dân và phát trin v th ch ca Vit Nam. Vic thu thp doanh nghip tham gia vào nhng cuc kho sát d liu cho mô-un này và các d liu ó làm này thc s vô cùng quý báu. Tuy nhiên, cng c s cho các cuc tho lun v i mi c ch nh bt k các b d liu nào, trách nhim ca qun tr là mt bc tin quan trng cho Vit nhng ngi t chc và tham gia kho sát dng Nam. li cht lng ca d liu. Các cá nhân và t chc ó không phi chu trách nhim v nhng Ngun d liu th hai cng rt quen thuc vi kt lun và phân tích trong Báo cáo Phát trin các nhà nghiên cu. T nm 2005, cuc kho Vit Nam; ó là trách nhim ca nhóm nghiên sát hàng nm do Sáng kin Cnh tranh Vit Nam cu thc hin Báo cáo. (Vietnam Competitiveness Initiative - VNCI) và Phòng Thng mi và Công nghip Vit Nam Các Ni dung chính ca Báo cáo (VCCI) thc hin ã c s dng xác lp Ch s Nng lc Cnh tranh cp tnh (Provincial Báo cáo Phát trin Vit Nam 2010, tng t nh Competitiveness Index - PCI) ­ mt ch s c các báo cáo ca nhng nm trc, có s tham gia s dng rt ph bin. Ch s PCI c ghi nhn ca nhiu i tác phát trin. Các Báo cáo Phát rng rãi là mt ch s có tác ng tích cc ti ý trin Vit Nam là phng tin trao i ý kin thc ca các a phng v cnh tranh ­ và tt c không ch vi Chính ph Vit Nam và cng ng các a phng u mong mun v trí xp hng tài tr mà còn là s trao i gia các nhà tài tr cnh tranh ca mình c lên cao sau mi nm. tham gia vào quá trình son báo cáo. Các Báo ây cng là mt ngun d liu khá c áo v cáo Phát trin Vit Nam t mc tiêu tác ng môi trng th ch ca các doanh nghip. Vi ti chng trình ngh s v ci cách, xây dng trên 5000 doanh nghip tham gia vào cuc kho s ng thun gia các t chc nghiên cu chính sát thc hin trong nm 2008 - mt con s ln sách và công chúng, hài hòa nh hng ca các doanh nghip tham gia kho sát v các vn các nhà tài tr, và ghi nhn s tham gia ca các liên quan n môi trng kinh doanh ­ cuc chuyên gia. Báo cáo Phát trin Vit Nam 2010 kho sát PCI hàng nm là mt ngun d liu quý vi ch tp trung là Các Th ch Hin i, là v ánh giá ca doanh nghip i vi mt lot mt tuyên b chung ca cng ng các nhà tài các vn thuc các lnh vc khác nhau. Ngoài tr v nhng tin b và các trin vng phát trin ra, vic mt s doanh nghip tham gia vào cuc ca Vit Nam cng nh nhng mong mun, k kho sát vào nhiu thi im khác nhau cho phép vng cho mt h thng phân cp và trao quyn, tìm hiu mt cách khá thuyt phc nhng thay song chu trách nhim gii trình. i din ra. Báo cáo Phát trin Vit Nam nm nay tìm hiu mc và bn cht ca quá trình cng s dng các d liu thu c t cuc kho phân cp và trao quyn, v các c ch m sát nm 2008 ch s PCI và các s liu v doanh bo trách nhim gii trình hin ang c xây nghip tham gia trong c hai t kho sát 2006 dng và cn c phát trin, Báo cáo Phát trin và 2008 có th hiu rõ hn s chuyn hóa ca Vit Nam này tìm hiu nm vn ln ca h môi trng th ch Vit Nam. Ngoài hai cuc thng nhà nc. Chng 2 tìm hiu v b máy kho sát quy mô ln này v doanh nghip và h nhà nc cp trung ng thc hin chc nng gia ình, Báo cáo cng tìm hiu các d liu t qun lý nhà nc i vi xã hi ngay c khi các các ngun kho sát khác. chc nng khác ã c phân cp và trao quyn. Chng 2 tp trung vào hai ngun lc chính Các d liu là ngun thông tin phong phú giúp ca nhà nc: nhân lc và tài chính. Chng 3 cho nhóm nghiên cu có th a ra ý kin nhn tìm hiu h thng qun tr nhà nc cp a nh v nhng thách thc t ra cho Vit Nam phng. Chng 4 tp trung vào s tng tác 8 i mi nhà nc và th ch Hp 1.2. Các d liu chính v qun lý nhà nc và th ch Tng cc Thng kê (GSO) ã tin hành Kho sát Mc sng H Gia ình Vit Nam (VHLSS) theo nh k hai nm mt ln, bt u t nm 1993. Mô-un kho sát v Qun tr nhà nc trong khuôn kh VHLSS ln u tiên c a vào phiu kho sát h gia ình trong nm 2008, và thu thp d liu t 9.189 h gia ình. Các c im cn bn ca cuc kho sát c tóm tt di ây. Phiu kho sát c thc hin thông qua các cuc phng vn trc tip và công tác kim soát cht lng do Tng cc Thng kê thc hin. Do lut quy nh ngi dân phi tham gia vào cuc kho sát này nên t l tr li phiu iu tra t c mc rt cao. Các h gia ình tr li các câu hi trong mô-un v Qun tr nhà nc c la chn mt cách ngu nhiên trong s các h gia ình tham gia tr li phiu kho sát cho VHLSS. Quy mô ca mu mi a phng t l thun vi dân s ca a phng. Kho sát VHLSS không phi da trên mt mu n gin la chn ngu nhiên các cá nhân tr li phiu iu tra mà da trên mt mu các h gia ình các khu vc c la chn tng a phng. Nu các khu vc c la chn ca tng a phng i din cho dân s ca a phng ó thì mu cho mô-un Qun tr nhà nc cng có th coi là mu i din cho a phng. Tuy nhiên, nu khu vc c la chn không i din cho toàn b mt a phng, thì mu có th không áp ng nh ngha v tính i din. Ngoài ra, mt thách thc khá ph bin ca vic la chn chính xác mt s nhóm ngi tr li phng vn a vào mu kho sát, c bit là nhóm nhng ngi di c không có ng ký, cng là hn ch i vi mô-un Qun tr nhà nc, tng t nh vi toàn b VHLSS. Tng cc Thng kê có k hoch công b d liu cho các nhà nghiên cu trên website ca Tng cc t tháng 1/ 2010 http://gso.gov.vn . Kho sát Ch s Nng lc Cnh tranh cp tnh (PCI) do VNCI và VCCI** thc hin c tin hành nh k hàng nm t nm 2005. Quy mô mu và t l tr li phiu kho sát tng u qua các nm khi mc ph bin ca ch s PCI gia tng. Trong t kho sát ca nm 2009 ã có trên 10.000 doanh nghip tr li phiu iu tra. Kt qu ca t kho sát này d kin s c công b cùng thi im vi Báo cáo Phát trin Vit Nam. Báo cáo này s da trên các d liu thu thp t các cuc kho sát PCI trong hai nm 2006 và 2008. c trng c bn ca hai cuc kho sát này bao gm: Cuc kho sát PCI c thc hin qua h thng bu in. Hàng nm, nhóm kho sát ca VNCI và VCCI gi mi ngàn phiu kho sát ti các doanh nghip và sau ó có gi th theo dõi nhc nh. Là mt cuc kho sát t nguyn qua th vi các câu hi ht sc nhy cm nên ban u, t l tr li phiu kho sát rt thp. Khi ch s PCI ngày càng tr nên ph bin hn, t l tr li phiu iu tra ã tng lên n 30% cho t kho sát nm 2008. kim tra xem mu kho sát có phn ánh các c trng ca khu vc doanh nghip hay không, nhóm kho sát ã so sánh các d liu PCI vi d liu trung v t Tng cc Thu hoc ca Cuc iu tra Doanh nghip. Sau khi iu chnh quyn s cho kho sát PCI th hin nhng khác bit v doanh nghip các a phng, thì mu kho sát nhìn chung là "phn ánh" tp hp các doanh nghip mà mu là i din, vi mt s ngoi l. Các doanh nghip tham gia cuc kho sát PCI có xu hng là có thi gian hot ng dài hn (15% so vi 10% ng ký trc khi Lut Doanh nghip ra i) và có quy mô ln hn mt chút (30% so vi 16% có trên 5 lao ng) so vi các doanh nghip trong tp hp doanh nghip, và có xu hng hot ng có li hn. Tuy nhiên, nhìn trên tng th, vi quy mô mu ln và s tng ng gia mu và tp hp các doanh nghip nên các d liu PCI là ngun d liu rt hu ích tìm hiu mt lot các vn v qun tr nhà nc và th ch. Mc dù t l tr li phiu iu tra ã tng lên và giúp cho cuc kho sát PCI ngày càng tr thành mt ngun d liu quý báu xem xét mt cách a chiu các thách thc v qun tr nhà nc nhìn t góc doanh nghip, song nó t ra rt nhiu thách thc cho nhóm nghiên cu khi tìm hiu v nhng thay i theo thi gian. T l tr li phiu kho sát gia tng là do s thay i v mc tin tng, rng cá nhân/ t chc tr li phiu kho sát c bo mt. Vì lý do này nên yu t nhóm ca mu kho sát­ có ngha là cùng mt tp hp các doanh nghip tr li câu hi kho sát trong các nm khác nhau ­ là mt c im rt quý gia. Có trên 2000 doanh nghip ã tham gia vào cuc kho sát PCI trong c hai nm 2007 và 2008, và 635 doanh nghip tham gia vào cuc kho sát trong c ba nm 2006, 2007, và 2008. Có th tham kho d liu cuc kho sát PCI ti trang http://www.pcivietnam.org/ . Ngun: Tng cc Thng kê, Kho sát Mc sng H gia ình Vit Nam. **Edmund Malesky. 2008. Ch s Nng lc Cnh tranh cp tnh Vit Nam: o lng Qun tr Nhà nc v Kinh t i vi s Phát trin ca Khu vc t nhân. Báo cáo cui cùng 2008. Báo cáo Chính sách s 13 v Sáng kin Cnh tranh Vit Nam. Phòng Thng mi và Công nghip Vit Nam (VCCI) và Sáng kin Cnh tranh Vit Nam (VNCI) thuc C quan Phát trin Quc t Hoa K: Hà Ni, Vit Nam. 9 các th ch hin i gia các n v nhà nc, các n v tip xúc c quan có chc nng giám sát c lp i vi trc tip vi công chúng, cung cp dch v, và xã hi. Cho dù các th ch giám sát này là mt tìm hiu các c ch m bo trách nhim gii c quan chc nng thun túy ca chính ph, nh trình ã hình thành sau khi các n v này c h thng iu tra và công t i vi tham nhng, t ch trong mt phm vi nht nh. Chng 5 hay là mt th ch có vai trò cung cp thông tin tp trung vào h thng pháp lý và t pháp là lnh cho công chúng, nh các c quan truyn thông vc mà s phân cp và trao quyn không phi là và các t chc xã hi, hay là s pha trn c hai vn có th xác nh rõ ràng ­ quá trình xây vai trò ­ nh Quc hi ­ thì nhng th ch giám dng pháp lut cn phi c tp trung hóa hn sát này u óng vai trò quan trng cho h thng na trong khi h thng t pháp cn c c m bo trách nhim gii trình ca Vit Nam lp nhiu hn có th thc hin công vic ca trong thp k ti. Báo cáo kt thúc vi vn v mình mt cách hiu qu. Chng 6 tìm hiu v tp trung thông tin cho các h thng trách nhim các th ch giám sát, trong ó có bao gm các gii trình và mt s thách thc trc mt. 10 2. CHÍNH QUYN TRUNG NG Ngay mt h thng nhà nc phân cp và giao quyn cao vn cn mt b máy chính ph cp trung ng thc hin các mc tiêu xã hi nh cung cp hàng hóa công, kim soát ngoi ng, gii quyt tình trng thông tin bt i xng, m bo bình ng và n nh. Quá trình chuyn i chc nng t mt b máy ch o sang b máy hoch nh pháp lut, t v th là khi s dng hu ht lao ng sang v th phi cnh tranh vi khu vc t nhân v tuyn dng nhân lc, ã t ra nhng thách thc mi y khó khn cho b máy nhà nc trung ng. Mc lng ca ngi lao ng trong khu vc nhà nc dng nh không quá chênh lch vi mc lng ca ngi lao ng trong khu vc t nhân song thúc y h thng công v, cn tng tính minh bch và cnh tranh trong cách thc qun lý nhân s. Công tác qun lý và giám sát các ngun lc tài chính thông qua h thng qun lý tài chính công ã c ci thin áng k song nhng chm tr kéo dài trong vic công b mt s thông tin, s bt tng xng gia ngân sách u t c bn và ngân sách thng xuyên, cng nh nng lc hn ch trong công tác kim toán ni b và kim toán c lp vn là nhng thách thc tn ti lâu nay nâng cao s minh bch và hiu qu ca h thng qun lý tài chính công. Nhng tin b trong qun lý tài chính công bt ngun t s ng thun gia các bên liên quan vi giá tr ca ci cách. Ngc li, s i lp gia mt bên là trách nhim ca công chc và mt bên là s n nh trong phát trin s nghip ca công chc t ra thách thc cho nhng ci cách trong h thng công v. Do các ch th có liên quan cha t ra sc ép òi hi phi có s thay i trong h thng công v nên nhng ci cách trên phng din này c bit khó thc hin và ph thuc vào s hu thun, quyt tâm ca lãnh o cp cao. Quá trình phân cp và trao quyn ca nhà nc dng quyn nng v thu có ngun thu ngân ã làm thay i rt nhiu phng din i sng sách cho vic thc hin tt c các công vic nói kinh t ca Vit Nam nhng iu này không trên, u là ngha v do nhà nc m trách thc ng ngha vi vic nhà nc nên phân cp mi hin. Cho dù nhà nc có phân cp và trao quyn quyn quyt nh. Mc dù có th phân cp và n âu vn luôn phi có mt b máy nhà nc trao quyn nhiu ni dung ca i sng kinh t tp trung vng mnh và hiu qu kt ni tt cho các ch th khác ­ nh doanh nghip, ngi c. Trong thc t, khái nim v hành chính công nông dân, ngi tiêu dùng ­ nhà nc vn phi là mt phn ni dung, ch không phi là toàn b nm quyn quyt nh i vi các ni dung khác. nhà nc, ã c a vào Vit Nam thông qua Cung cp hàng hóa công, kim soát ngoi ng, quá trình phân cp trách nhim ­ mt c trng gii quyt vn thông tin bt i xng là các ca quá trình i mi Vit Nam4. chc nng truyn thng ca nhà nc. Vic xây dng h thng pháp lut, m bo hiu lc thi Tuy nhiên, vic trao quyn trong các lnh vc hành ca các quy nh pháp lut, cung cp các khác có ý ngha quan trng i vi vic nhà nc hàng hóa công có tm quan trng quc gia, và s t qun lý bn thân và iu hòa các mi quan h 11 các th ch hin i mi. Thông qua vic trao quyn cho các doanh a phng, các n v hành chính, n v s nghip và h gia ình, cho các cp chính quyn nghip ­ vai trò ca nhà nc trong vic m thp hn, và cho các n v s nghip t ch, bo s ng b và thng nht trong toàn h chính ph ang tng bc chuyn dn t vai trò thng chính ph tr thành mt thách thc ngày qun lý iu hành sang vai trò ngi hoch nh càng ln. Trong thc t, s i lp gia mt bên pháp lut. Tuy nhiên, m bo duy trì hot là nhu cu t ch ca các ch th khác nhau và ng hiu qu trong vai trò mi, nhà nc cng mt bên là s ng b, thng nht ca h thng cn phi chp nhn i mt vi nhng thách thc chính ph òi hi chính ph trung ng phi có mi do quá trình phân cp và trao quyn t ra. s iu chnh trong vn hành ca h thng. Khi doanh nghip ngày càng có nhiu quyn ch ng trong vic tuyn dng theo các iu Quá trình chuyn i ca b máy nhà nc trung khon doanh nghip t àm phán, nhà nc s ng Vit Nam bao gm nhng thay i trong phi cnh tranh vi doanh nghip trong tuyn c cu t chc bên trong và vic xác nh li dng nhân lc. Cùng vi các hot ng kinh t các chc nng, nhim v. Nm 1988, b máy ã chuyn giao t nhà nc sang doanh nghip nhà nc trung ng bt u c tinh gin vi là quá trình chuyn i t phng thc trc vic gim s lng các c quan qun lý, và n ây huy ng ngun thu cho ngân sách nh vào nm 1992, mt lot nhng thay i ln hn ã các bin pháp kim soát giá c và bao cp sang c tin hành: Hin pháp mi và Lut T chc phng thc mi là to thu cho ngân sách theo Chính ph bt u thay th h thng qun lý trc pháp lut thông qua h thng thu, và kèm theo tip bng mnh lnh hành chính bng h thng ó là áp lc s dng các ngun thu ngân sách qun lý theo pháp lut. Nm 2001, t chc và này mt cách hiu qu. Thông tin, yu t c bn các chc nng ca chính ph trung ng c cho quá trình hoch nh chính sách, ngày càng xác nh rõ ràng hn: các ni dung sa i Lut tr nên quan trng hn bao gi ht khi phân cp T chc Chính ph ã có s phân bit v mt và trao quyn. khái nim gia chc nng qun lý hành chính và hot ng ca các n v s nghip. Ngoài Chng 2 tìm hiu nhng tác ng ca h thng ra, Lut T chc Chính ph cng quy nh rõ phân cp và trao quyn ti b máy nhà nc ràng các c quan c lp ca Chính ph hoc trung ng và cách thc chính ph trung ng Th tng Chính ph không c ban hành các iu chnh và chuyn i cho phù hp. Chng vn bn di lut. N lc tp trung hóa mt s này s tóm tt quá trình thay i c cu t chc c quan là iu có th hiu c ­ vic phân cp bên trong ca b máy nhà nc cho phù hp vi hot ng xây dng pháp lut ã to ra nhng vai trò mi. Tip theo, chng s tìm hiu cách vn bn gây khó hiu và mâu thun, nh s phân thc qun lý quá trình i mi h thng công tích trong Chng 5. v. K tip, chng t ra câu hi nhà nc làm th nào xây dng i ng cán b cho mình Nhng thay i trong Hin pháp và Lut T có c ngun nhân lc v s lng và chc Chính ph ã em li kt qu rõ rt, vi cht lng m bo thc hin vai trò mi ca s lng các b, c quan ngang b và c quan nhà nc. Cui cùng, ni dung chng s tìm c lp cp trung ng c gim i (Bng 2.1). hiu xem các th ch qun lý tài chính công ã Các cuc tho lun hin nay v vic tái c cu t i mi nh th nào phù hp vi vai trò mi chc li b máy nhà nc theo chc nng có xu ca nhà nc và các mi quan h mi trong nn hng chú trng ti các u im ca vic tinh kinh t. gin c cu b ngành, c th là gim s lng các b. Vic sát nhp các b và n v có th to Vai trò và T chc ca Nhà nc Trung ng ra nhng xáo trn ln song các n lc ci cách khác có th em li nhng kt qu rõ ràng hn. Vi vic phân cp và trao quyn ca nhà nc Ví d, vic hng ti s phi hp tt hn gia trung ng cho các ch th khác ­ chính quyn công tác hoch nh chính sách và lp k hoch 12 chính quyn trung ng Bng 2.1. S lng b và c quan cp trung ng T B và c quan ngang b Các c quan c lp trc thuc Chính ph hoc Th tng Chính ph 1986 67 48 1992 27 31 1997 23 25 2002 26 14 T 08/2007 22 8 Ngun: Nguyn Phc Th, 2007. Thái Vnh Thng, 2007a, 2007b. ca các b và c quan trung ng có th góp có th thc hin chc nng ca mình tt hn, vi phn hn ch nhng khó hiu gây nhm ln và các ci cách v quy trình hành chính. m bo rng các chính sách t c mc tiêu mong mun. Chng trình ci cách không có s hu thun cp cao, và do phm vi bao trùm khá rng ca Qun lý Quá trình Ci cách Hành chính Công K hoch Tng th Ci cách Hành chính Công nên vic qun lý quá trình i mi òi hi s Vi nhn thc rng, quá trình chuyn i cho tham gia và phi hp ca nhiu c quan trung phù hp vi vai trò mi òi hi phi có s thay ng và các b ngành. Mt y ban cp trung i sâu rng trên mi phng din ca qun lý ng - Ban ch o Ci cách Hành chính Công hành chính công, chính ph Vit Nam ã chú ý cp trung ng do Th tng làm trng ban và n mt lot các ci cách y tham vng ngay thành viên là b trng B Ni v, B T pháp, trong thp k 1990. Ci cách hành chính công là B K hoch và u t, Tài chính, và Vn phòng mt ch trng chung c Trung ng ng Chính ph, c thành lp qun lý chng Cng sn Vit Nam chính thc thông qua vào trình. Chng trình ci cách còn c s giúp nm 1995. n nm 2001, K hoch Tng th vic ca mt ban th ký và các ban ch o cp Ci cách Hành chính Công 2001-2010 ã ra tnh và cp b. chng trình i mi trên bn lnh vc chin lc: i mi th ch, i mi t chc, i mi K hoch Tng th Ci cách Hành chính Công ngun nhân lc và i mi h thng tài chính t ra rt nhiu mc tiêu và ã t c mt s công. Các mc tiêu ban u bao gm: nâng cao thành công nht nh. Các quy trình hành chính cht lng các vn bn pháp quy v hành chính c n gin hóa và minh bch hn; mt s công; phân cp; quy nh rõ ràng chc nng, phng thc mi c a vào áp dng rng nhim v; hin i hóa h thng qun lý tài chính rãi nh th tc hành chính mt ca, hay áp dng công; chính ph in t; và i mi h thng mang tính th nghim nh hành chính mt ca công v - ây thc s là mt chng trình ci liên thông, h thng qun lý theo thc hin và cách ht sc to ln. Trên c s rà soát và ánh th ý kin công dân. Ngi dân d dàng tip cn giá gia k quá trình thc hin K hoch Tng các dch v hành chính hn; dch v hành chính th Ci cách Hành chính công, các mc tiêu c cng minh bch hn và có trách nhim hn so th hn ã c t ra cho mt s phng din vi trc ây. Nh s trình bày trong phn sau quan trng ca hành chính công, bao gm: ào ca Chng này, minh bch và hiu qu trong tài to, o c, lng bng, và qun lý cán b, chính công cng c ci thin. công chc. K hoch tng th t ra hai ni dung chính: phân cp và giao quyn, vi chng trình Mc dù các thành tu t c rt áng chú ý phân cp, và k hoch chính ph trung ng song ôi khi, quá trình thc hin chính sách din 13 các th ch hin i ra còn khá chm. Do vic thc hin ci cách hành các ch s hin ti mi tp trung vào vic giám chính công c phân cp ti các n v hành sát u vào và u ra ca chính sách song cha chính, s iu phi, phi hp gia các ngành chú ý n các h qu nh s tác ng ca ci cp quc gia và a phng trong công tác xây cách hành chính ti công dân và doanh nghip. dng và trin khai k hoch còn hn ch. ôi khi, s tham gia ca các bên có quyn li liên quan C cu th ch cho vic qun lý chng trình nm ngoài h thng hành chính công nh các c ci cách hành chính công cng cn phi c quan do dân bu, khu vc t nhân và các t chc iu chnh li, do Ban Ch o Ci cách Hành xã hi, còn cha y . Nhìn tng th, ci cách chính công ã gii th cách ây không lâu. Mc hành chính công mi ch c nhìn nhn n dù thm quyn và ngun lc ã c gia tng thun là các bin pháp k thut nâng cao hiu song Ban Ch o Ci cách Hành chính Công qu hot ng hn là mt n lc có tính cht không có nng lc cn thit do s cán b quá cn bn nhm thay i lut chi ca h thng ít i, khin cho n lc ca Ban này trong công hành chính công h thng này tr nên có trách tác iu phi toàn b quá trình ci cách b suy nhim vi xã hi và ngi dân. Nhiu ý kin cho gim. Ngoài ra, vn nâng cao vai trò và cng rng, nhng thành tu t c trong ci cách c trách nhim gii trình ca ngi ng u hành chính công mi ch yu din ra cp trung các n v hành chính cng là mt yu t quan ng và mt s khu ô th giàu có, trong khi trng dn n quyt nh gii th Ban Ch o ci cách hành chính công các khu vc dân c Ci cách Hành chính Công. nghèo, nông thôn, min núi còn chm. Các ni dung ci cách trong K hoch Tng th Nm 2010 ang n gn và vic ánh giá K Ci cách Hành chính Công bao trùm mt phm hoch Tng th Ci cách Hành chính Công 2001- vi quá rng và ây cng là mt thách thc cho 2010 có th hiu c rõ hn nhng thành quá trình thc hin K hoch. Có nhiu ni dung công và tht bi ca K hoch rõ ràng là iu ht i mi trc ây c a vào chng trình sc cn thit. Vic xác nh nhng thách thc, ci cách hành chính công nay ã phát trin thành tr ngi và phân tích các bài hc kinh nghim các chng trình c lp. Các ni dung ci cách rút ra t vic thit k K hoch Tng th, công liên quan n xây dng pháp lut và qun lý tài b và tho lun vi các bên có quyn li liên chính công (hai trong s các ni dung chính ca quan, áng chú ý là ngi s dng dch v hành K hoch Tng th) òi hi phi có chuyên môn chính công và doanh nghip, s góp phn nh k thut không ch ca B Ni v và không có hng cho ci cách hành chính công mi nm gì áng ngc nhiên khi quá trình i mi ca tip theo. hai lnh vc này din ra hu nh c lp vi K hoch Tng th. Vic iu chnh li các quy trình Trong thc t, công tác rà soát và ánh giá k hành chính cng có k hoch riêng và hin ang hoch không nht thit ch làm mt ln. Vic xây c Vn phòng Chính ph iu hành mt cách dng mt h thng ánh giá và rà soát liên tc, có thành công. Các bin pháp ngn chn nn tham tính cht h thng ánh giá nhng im mnh nhng trong hành chính công ­ nh vic quy và im yu trong quá trình thc hin chng nh và ánh giá nhim v ca các v trí qun lý, trình ci cách hành chính công, ví d nh gn ci cách tin lng, luân chuyn cán b, kê khai lin h thng giám sát và ánh giá cho K hoch thu nhp và tài sn ­ ã c a vào Chin lc Tng th Ci cách Hành chính Công mi nm Phòng chng Tham nhng n nm 2020. Chin ti, là bin pháp có th góp phn xác nh nhng lc này cng có k hoch hành ng và c ch thách thc ny sinh khi thc hin k hoch. Hin qun tr riêng. ti ã có mt s ch s theo dõi tình hình thc Qun lý Nhân lc hin k hoch ci cách trên mt s phng din nhng các ni dung khác vn cha c ánh Tc phát trin kinh t nhanh ca Vit Nam ã giá mt cách k càng. iu c bit là, h thng có tác ng ph ti b máy nhà nc trung ng, 14 chính quyn trung ng ó là tác ng ti quá trình xây dng i ng ca chc không có ng c làm vic, hoc c hai. bn thân chính ph. Ngay c nhng nn kinh t Trong giai on t nm 2003 n 2007, ã có phát trin nht cng ã phi vt ln trong thi hn 16.000 cán b, công chc, trong s ó có gian rt dài vi vn làm th nào nhà nc khong 40% thành ph H Chí Minh, ã t duy trì i ng cán b, công chc hot ng hiu nguyn ra khi các c quan chính ph. qu và có nng lc. Vi s gia tng cnh tranh t khu vc t nhân và t nc ngoài, chính ph Mc dù xu hng chung khi tìm hiu v s cnh Vit Nam ang phi ng u vi mt thách tranh gia khu vc nhà nc và khu vc t nhân thc cn bn: làm th nào thu hút, gi chân và trên phng din tuyn dng nhân s là tp trung khuyn khích i ng cán b, công chc có nng vào vn tin lng, song còn có nhiu bin s lc làm vic trong h thng công v. khác ngoài lng cng góp phn to ra s cnh tranh ó. Theo mt iu tra do Hc vin Hành Trong thc t, cnh tranh trong tuyn dng cán Chính Quc gia (NAPA) tin hành nm 2006, b, công chc có th làm gia tng mt vn có rt nhiu yu t nh hng ti quyt nh ca ã nh hng tiêu cc n nn công v nhiu ngi lao ng trong vic la chn làm vic cho nc, và cng c thng xuyên t ra Vit khu vc nhà nc hay khu vc t nhân (Bng Nam, ó là tình trng chy máu cht xám. S 2.2). Khi c hi ti sao cán b, công chc cân phát trin ca nn kinh t th trng và quá trình nhc vic ri b khu vc nhà nc, nhng ngi hi nhp kinh t quc t ã to ra nhiu c hi tr li kho sát trong c hai gii nam và n u vic làm hp dn bên ngoài h thng chính ph cho rng, mc lng-thng-tr cp là yu t và thu hút rt nhiu ngi tài, có nng lc ra khi quan trng nht. Tuy nhiên, rt nhiu ngi tr h thng hành chính công. Mc dù vic ngi li phiu iu tra cng cho bit, h cm thy khu tài và có nng lc mun làm vic trong khu vc vc công có quá ít c hi cho h s dng nng kinh doanh và các công vic khác bên ngoài h lc và có quá ít s khuyn khích cho nhng n thng nhà nc là mt xu hng hoàn toàn t lc ca h. Chng này s ln lt tho lun v nhiên và áng khuyn khích song s cnh tranh hai ni dung cn bn trong qun lý cán b, công quá lch v mt bên này khin cho h thng chc ­ ch lng-thng-tr cp và ng c công v ri vào tình trng không có cán b, khuyn khích. công chc không nng lc, hoc cán b, công Bng 2.2. Ti sao cán b, công chc có ý nh b vic trong các c quan nhà nc? Nguyên nhân Chung (%) N gii (%) Nam gii (%) Kinh nghim không nh k vng 20,8 29,2 16,7 Không có ch khuyn khích, khen thng và phát trin 36,1 41,7 33,3 Ch lng, thng, tr cp không hp lý 50,0 70,8 39,6 B phân bit i x 13,9 12,5 14,6 Tìm c hi th hin nng lc 18,1 8,3 22,9 Tìm kim c hi tt hn 12,5 16,7 10,4 Các lý do khác 19,4 16,7 20,8 Ghi chú: Cuc kho sát c thc hin vi 460 công chc ca B Nông nghip và Phát trin Nông thôn, B Thy sn, Tnh Nam nh và Tnh Hòa Bình. Ngun: "Xây dng nng lc nghiên cu và lng ghép gii trong Hc vin Hành chính Quc gia." (NAPA, 2006). 15 các th ch hin i Bng 2.3. Tng lng ti thiu ca cán b công chc so vi chi phí i sng và tng trng GDP Mc lng Tng lng ti Tng ch s giá Tng GDP bình ti thiu thiu (%) tiêu dùng (%) quân u ngi (VND) danh ngha6 (%) Tháng 01/2000 ­ 12/2000 180.000 16,7 -0,9 9,0 Tháng 01/2001 ­ 12/2002 210.000 38,1 4,6 18,1 Tháng 01/2003 ­ 09/2005 290.000 20,7 19,8 50,3 Tháng 10/2005 ­ 09/2006 350.000 28,6 6,5 14,7 Tháng 10/2006 ­ 12/2007 450.000 20,0 13,9 16,0 Tháng 01/2008 ­ 04/2009 540.000 20,4 19,1 27,6 T 05/2009 650.000 Không có s liu Không có s liu Không có s liu Dn tích: 01/2000 ­ 12/2008 200,0 83,8 228,3 Ngun: T tính, da trên s liu ca B Lao ng Thng binh và Xã hi, và Tng cc Thng kê. Ch lng, thng và tr cp lng ca cán b công chc Vit Nam còn bao gm mt lot các loi tr cp, tin thng và thu Ch lng, thng và bi dng ca cán b nhp b sung ngoài lng c bn. Theo các kho công chc thay i nh th nào? ây là mt câu sát tin hành nm 2006, lng c bn ch chim hi không d tr li do tính cht phc tp ca 30% trong tng s tin lng, thng và tr cp. vic tính toán lng và mt thc t là, nhiu yu Ngoài ra còn có các h s lng khác nhau da t trong ch lng-thng-tr cp ca ngi trên thi gian làm vic ­ iu này ng ngha lao ng trong khu vc nhà nc cha c công vi vic lng c bn không th hin mt cách khai rng rãi. Tuy nhiên, mt hng mc chính hoàn ho theo lng ti thiu. im cui cùng trong ch lng, thng và tr cp là mc là, do th trng lao ng còn có s phân chia lng ti thiu và thông tin v mc lng ti theo ngh nghip và v trí a lý nên vic s dng thiu ã c công khai. Bng 2.3 cho bit mc các s liu trung bình cp quc gia s không iu chnh lng ti thiu so vi mt s mc th hin c mt s khác bit quan trng, c khác nhau. Mc lng ti thiu ã tng 200% bit là nhng lnh vc chi phí cao và nhng k t u nm 2000, trong khi Ch s giá tiêu lnh vc có nhu cu cao v k nng. ây vn là dùng ch tng khong 84%. Mc lng ti thiu mt câu hi còn b ng v vic lng ca cán b ca nhà nc rõ ràng ã tng nhanh hn mc công chc thc s là mc nào khi tính thêm lm phát. Tuy nhiên, do nhà nc phi cnh c h thng rt phc tp các loi tr cp khác tranh vi khu vc t nhân trong vic tuyn dng nhau. cán b nên nhà nc không th ch n thun tng lng theo lm phát. Trong cùng khong Kt qu iu tra Mc sng H gia ình Vit Nam thi gian khi lng ti thiu tng 200% thì GDP (VHLSS) nm 2008 là mt ngun s liu rt tt bình quân u ngi ã tng 238%.5 tr li câu hi t ra trên ây do b s liu này bao gm s liu v tng lng, thng, bi Vì nhiu lý do khác nhau nên vic so sánh mc dng và tr cp, cng nh các s liu v mt lng ca ngi lao ng trong khu vc nhà nc lot các c im ca cá nhân và h gia ình. Kt vi mc lng trên th trng lao ng phc tp qu hi quy a chiu cho thy, tính trên trung hn rt nhiu và không ch dng li lng ti bình, trình hc vn càng cao thì mc lng thiu. Nh trình bày trong Hp 2.1, c cu tin càng cao, tng t là tui và hôn nhân. Nu 16 chính quyn trung ng Hp 2.1. Ch lng, thng và tr cp ca cán b, công chc Ch lng, thng và tr cp ca cán b, công chc bao gm mt s các khon mc khác nhau nên khó có th a ra mt kt lun n gin v mc khác bit gia khu vc nhà nc và khu vc t nhân khi xét v lng. Lng. Lng ca mt ngi lao ng trong khu vc nhà nc bng mc lng ti thiu nhân vi h s - h s này c xác nh theo ngành ngh, v trí công tác và thâm niên công tác. Mc lng ti thiu c áp dng cho tt c cán b, công chc và viên chc. Khi h thng lng mi c áp dng vào tháng T nm 1993, mc lng ti thiu là 110.000 ng và h s là 1,0/1,78/8,5 (ti thiu/ trung bình/ ti a). T nm 1993 n nay, mc lng ti thiu ã c iu chnh mt vài ln và n tháng Mi nm 2005 là 350.000 ng. H s lng cng c iu chnh vào nm 2005, khi h s lng gim xung 1,0/2,34/10. Theo mt kt qu nghiên cu do Ban Nghiên cu ca Th tng tin hành vào nm 2006, lng ch chim 30% trong tng s thu nhp ca cán b công chc. Tr cp. Có tám loi tr cp: tr cp khu vc (bng 0,1­1,0 ln lng ti thiu); tr cp lao ng c hi, khó khn và nguy him (bng 0,1­0,4 ln lng ti thiu); tr cp i li (0,2­0,6 ln lng ti thiu); tr cp trách nhim (0,1­0,3 lng ti thiu); tr cp chc v (0,1­1,3 lng ti thiu); tr cp thâm niên áp dng cho các lc lng quc phòng và v trang (5­6% lng); tr cp c bit cho vùng sâu, vùng xa, biên gii và hi o (30­100% lng); tr cp cho các vùng khó khn (20­70% lng). T nm 2005, b sung thêm bn loi tr cp: tr cp ht bc, tr cp kiêm nhim chc v, tr cp ngha v do công vic hoc ngh nghip, và tr cp cho lc lng v trang c bit. Thng. Chính ph các c quan t quyt nh mc thng sau khi np thu cho nhà nc. Tuy nhiên, hàng nm chính ph vn có hng dn v vic xác nh mc thng và loi thng. Trong mt s trng hp, tin thng c chia u hoc chia theo t l trên c s h s lng ca ngi lao ng trong khu vc nhà nc. Theo kt qu nghiên cu ca V Khoa hc ca Th tng, tin tr cp và tin thng chim khong 10% trong c cu thu nhp ca cán b, công chc. Thu nhp ph. Cán b, công chc có th nhn thu nhp ph ca c quan ni làm vic và ca các t chc và cá nhân, thông thng di hình thc tin t trong phong bì. Có rt nhiu loi thu nhp ph: nhn hàng ngày t các dch v cung cp cho công chúng (dao ng t 5.000 n 10.000 ngàn ng n 100.000­200.000 ng); nhn hàng tháng di hình thc tin n tra hoc tin lng mm (100.000­200.000 ng i vi hu ht các c quan, và 200.000­500.000 ng i vi các n v s nghip); nhn hàng nm da trên c s hoàn thành công vic (1.000.000­2.000.000 ng) và nhân dp Tt Âm lch (200.000­1.000.000 ng), Tt Dng lch (100.000­500.000 ng) và Quc khánh (VND 100.000­500.000). Thu nhp b sung. Cán b công chc có th có thu nhp b sung t vic thc hin mt s công vic nht nh trong các c quan nhà nc (ví d: làm d án, tham gia vào các hi ng phê duyt, nghiên cu khoa hc) hoc làm công vic ngoài gi cho các t chc ngoài h thng chính ph hoc trc tip trên th trng lao ng. Vic làm thêm b sung vào thu nhp t công vic nhà nc là mt thc t ph bin trong các cán b, công chc nói riêng và lc lng lao ng nói chung. Ngun: H thng lng hin ti trong H thng Hành chính Công Vit Nam (NAPA và CIEM, 2006). các ch s khác không i, thì ngi lao ng nhau. Hình 2.1 cho thy h s có c t các kt có tay ngh s có thu nhp nhiu hn ngi lao qu hi quy cho tng t VHLSS trong ba t ng không có tay ngh, và ngi lao ng iu tra gn nht. vùng ông Nam b ca Vit Nam có mc thu nhp cao nht. Các kt qu thng kê cng cho Mt vn v mt phng pháp gây khó khn thy, sau khi tính toán tt c các yu t này thì cho vic phân tích là, mc dù nhng bin s nh ngi lao ng trong khu vc nhà nc có thu kinh nghim hay hc vn có th cho bit nng nhp trung bình cao hn ngi lao ng trong sut làm vic ca mt ngi lao ng, song các khu vc t nhân vi cùng các c im nh 17 các th ch hin i bin s khác nh làm vic chm ch và s thông thì s liu trung bình cng ã không th hin s minh li không phi là nhng bin s có th d khác bit áng k gia các ngành ngh, trình dàng o lng. có th a các bin s này hc vn và thm chí theo c v trí a lý. Các s vào tính toán òi hi phi có s quan sát lp i liu cho thy, mc dù theo trung bình, lng lp li i vi cùng mt ngi lao ng. im khu vc nhà nc cao hn khu vc t nhân song mu cht là, phng pháp phân tích này ã b s cách bit này thành ph H Chí Minh và Hà qua tác ng ca tt c các bin s dao ng gia Ni thp hn rt nhiu so vi các vùng khác các cá nhân, k c nhng c tính khó lng hóa ca Vit Nam. nh mc cn mn, thái , và s thông minh v.v. Sau khi a các bin s này vào tính thì s Tng t, vi nhng ngh nghip trong các lnh khác bit v lng gia ngi lao ng khu vc òi hi lng cao trong khu vc t nhân, nh vc nhà nc và ngi lao ng khu vc t ngân hàng, tài chính, pháp lut doanh nghip, nhân chính thng không còn áng k, nh th vic cho rng có s khác bit v mc lng gia hin trong Hình 2.2. Mt cách gii thích các nhà nc và t nhân có th có ý ngha quan trng kt qu tìm thy này là phn ln s khác bit này ch không ch n thun là vn chy máu có th c gii thích bng các c im không cht xám. Khi cán b, công chc cm thy mình quan sát c. Phát hin này có th gii thích cho không c tr lng tha áng, h thng có trng hp các công chc Vit Nam nu nh xu hng làm giàu bng cách lách lut. Quy nh lng cao hn là nh có các c trng khó lng mc lng cao hn cho các v trí có th d dàng hóa nh s thông minh và làm vic cn mn. b tác ng và sao cho lng t l thun vi ri ro và các la chn khác trên th trng là mt Cho dù mc lng trung bình ca ngi lao trong nhng bin pháp góp phn iu chnh mt ng khu vc nhà nc có cao hn hay không yu t có th dn n tham nhng. Hình 2.1. Chênh lch mc lng trung bình trong Hình 2.2. Chênh lch mc lng trung bình trong khu vc nhà nc so vi các khu vc chính thc khác khu vc nhà nc so vi các khu vc chính thc khác, có tính thêm các c im khó quan sát, 2006-2008 20% 20% 15% 11.9% 10.8% 15% 11.0% 10% 10% 5% 5% 2.6% 2.4% 0% 0% 2004 2006 2008 -5% -5% H s sau khi H s sau khi kim soát các kim soát các c c im im cá nhân, khu vc cá nhân và h gia ình Ghi chú: Hình bên trái cho bit các h s c c lng theo phng pháp hi quy a chiu (cross-sectional regressions) ca hàm logarithm cho tin lng-thng-tr cp trên bin gi cho khu vc nhà nc và mt lot các bin khác bao gm các c im cá nhân, c im ca h gia ình, bin gi cho vùng và cho a phng. Các h s này có tin cy cao. Hình bên phi da trên phng pháp hi quy nh hng c nh (fixed effects regressions) vi các bin gi gn cho ngi tr li phiu iu tra loi b nh hng lên s bin ng tin lng theo các c im ca cá nhân. Không có h s nào trong các h s v bin lao ng nhà nc có tin cy trong Hình bên phi. Ngun: T tính da trên Mô-un Qun tr VHLSS 2008, da trên phng pháp ca Cng (2008). 18 chính quyn trung ng Ngay c khi lng thp là mt trong nhng Vic m bo các c hi bình ng thng nguyên nhân dn n tình trng chy máu cht tin trên c s kt qu làm vic có th góp phn xám hoc góp phn làm gia tng nn tham nhng, khuyn khích ngi lao ng làm vic trong khu vic nâng lng cho toàn b cán b công chc vc nhà nc. S khác bit rõ rt trong câu tr cng không phi là bin pháp cha bách bnh li gia ngi lao ng là nam gii và ngi lao và kh thi.7 Chi lng và lng ti thiu cho i ng là n gii (Bng 2.2) có th c gii thích ng cán b làm vic cho khu vc nhà nc ã phn nào bi thc t là ph n thng không chim gn mt na chi thng xuyên ca chính nm gi các v trí qun lý cp cao trong khu ph. Tuy nhiên, có th ci thin tình trng này vc công. Trong mu c chn tr li kho sát trong khuôn kh ngân sách hin ti bng cách trong nghiên cu nói trên, ph n nm gi ít các n gin hóa thang lng, tng lng cho nhng v trí qun lý hn.8 ây là nhng c trng tiêu k nng mà mc lng hin ang quá thp, hoc biu cho khu vc công ca Vit Nam. Mc dù tng lng ng thi vi ct gim biên ch. có 31% cán b công chc là n song ch có 12% Ngoài ra, vic tng lng có tính cht chn lc lãnh o cp V/ S và tng ng là n, và theo bng cp, theo k nng và theo trách nhim 3% ch tch y ban Nhân dân tt c các cp hn là theo thi gian công tác, cng có th góp là n.9 Ngoài ra, theo mt nghiên cu nm 2005 phn gii quyt tình trng nhân s ca h thng ca B Ni v, cán b công chc là n không chính ph. c tham gia các khóa ào to nhiu nh nam gii, và không có xu hng i vic hoc thng ng c khuyn khích tin bng nam gii. Mc dù nhng khác bit này có th xut phát t nhiu yu t song cho thy có mt khu vc công hot ng hiu qu cao, mt iu là tim nng ca mt phn ln dân s ngoài tin lng, các yu t khác trong qun cha c tn dng trit . lý nhân lc cng có ý ngha quan trng không kém, thm chí là quan trng hn. Khi cán b Lut Cán b, Công chc10 mi ã cao nguyên công chc cm thy rng h ang làm vic trong tc trng dng nhân tài song thách thc hin nay mt h thng mà s thng tin và các quyt nh là làm th nào bin nguyên tc này thành các khác v nhân s c a ra mt cách xng quy trình tuyn dng và qun lý c th sau áng da trên các tiêu chí rõ ràng, minh bch, ó a chúng vào áp dng thc t - mt công h s có nhiu ng c phn u, làm vic vic không h d dàng. Mc dù vic tuyn dng cn mn hn và tuân th các chun mc o c nhng ngi mi tt nghip c thc hin cao hn. Mt s nghiên cu v mi quan h gia da trên các k thi cnh tranh và phng vn cá các yu t trong khu vc hành chính công vi nhân cng nh chú trng n lý thuyt và kin tham nhng ã thy rng, mc trng dng thc ca ng viên song vn cha chú ý n kinh nhân tài (theo s ánh giá ca ngi lao ng) nghim, nng lc, k nng và s phù hp ca các là mt trong s các yu t quan trng nht k nng ó cho v trí cn tuyn. Hn th na, d báo hiu qu hot ng ca khu vc công. kt qu tuyn dng ngi mi tt nghip thng (Hp 2.2). Ngoài ra, nghiên cu trên cng nhn không cao do ngi tham gia phng vn các ng mnh n tm quan trng ca vic thc hin viên thng không c ào to v phng vn úng các phng pháp qun lý cn bn, t vic tuyn dng, cng nh tiêu chí ánh giá và tuyn áp dng thng nht mt h thng kim soát và dng không rõ ràng và iu này to ra k h cho tuyn dng cnh tranh, trc khi tin hành các vic tuyn dng không theo úng quy trình. Vic bin pháp qun lý hiu qu phc tp hn. Trong tuyn dng vào các v trí có bc cao hn thng thc t, s cn thit phi có s thng nht, ng da trên các k thi nâng bc song nguyên tc b trong phn ln các dch v công là mt ví tuyn dng theo nng lc không c áp dng d tiêu biu cho thy s cn thit phi tp trung do không có s cnh tranh t các ng viên bên thm quyn quyt nh mt s lnh vc nht ngoài. Cnh tranh trong tuyn dng t ng viên nh, hn là phân cp và trao quyn. bên ngoài mi ch c áp dng thí im vi 19 các th ch hin i Hp 2.2. Bài hc rút ra t các nghiên cu quc t: trng dng nhân tài là tâm im ca hiu qu Trong khi có rt nhiu nghiên cu v nhng yu t quyt nh hiu qu hot ng ca khu vc t nhân, vic tìm hiu hot ng ca khu vc nhà nc trên phng din hiu qu và o c vn còn cha y . Tuy nhiên, mt s nghiên cu thc tin ã c thc hin tìm câu tr li cho câu hi âu là nhng c tính ca qun lý khu vc nhà nc có th làm gia tng hiu qu hot ng ca khu vc này. Mt nghiên cu* ã s dng các s liu ca 35 nc kém phát trin tìm hiu s tác ng ca tin lng mc cnh tranh, thng tin trong ni b, s n nh s nghip, và ch trng dng nhân tài ti hot ng ca b máy nhà nc. Các kt qu cho thy, trng dng nhân tài là yu t quyt nh quan trng nht tt c các nc i vi hot ng ca khu vc công. Mt nghiên cu khác** tp trung tìm hiu s thay i v hiu qu hot ng ca các c quan qun lý nhà nc khác nhau trong cùng mt nc, s dng các kt qu iu tra vi ngi tr li phiu iu tra là cán b công chc. Nghiên cu này c tin hành ba nc có nn kinh t chuyn i khng nh xem yu t nào trong t chc ni b ca khu vc nhà nc óng góp nhiu nht vào hiu qu hot ng (theo ánh giá ca ngi tr li phiu). Nghiên cu này s dng s liu ba nc là Ru-ma-ni, Cng hòa Slô-vác và Cng hòa Kic-gi-a tìm hiu xem các yu t trong qun lý nhân s, quy trình hành chính ni b và vic s dng các ng c khuyn khích có th nâng cao cht lng hot ng hay không. Kt qu nghiên cu t ba nc cho thy ch trng dng nhân tài có vai trò rt kiên nh và mnh m trong các quyt nh nhân s nâng cao hiu qu hot ng, còn quy trình hành chính ni b có nh hng gián tip hn. iu thú v là, vic s dng các ng c khuyn khích c th nhm nâng cao cht lng li không có nhiu nh hng. Vic m bo hiu qu công vic thông qua các quyt nh nhân s da trên nng lc là mt bin pháp hu hiu hn bt k bin pháp nào khác. Mt nghiên cu khác v Indonesia+ cng em li các kt qu tng t và lp lun rng, không nên quá chú trng n thù lao theo hiu qu công vic nu không có các yu t nn tng khác quan trng hn trong quá trình ci cách h thng công v. Tin lng theo hiu qu công vic ch là yu t th yu so vi vic khuyn khích to ng c cho ngi lao ng. Bin pháp tng tin lng cng là bin pháp ht sc phc tp và tn kém thc thi. Mc dù gii pháp làm th nào ci thin ch trng dng nhân tài vn là mt thách thc to ln song các nghiên cu nói trên, da trên s liu t mt lot các nc khác nhau và s dng các phng pháp nghiên cu khác nhau, u tng ng mt im là, tm quan trng ca ch trng dng nhân tài là vn không phi bàn cãi. * James E. Rauch và Peter B. Evans (2000). **James H. Anderson, Gary Reid và Randi Ryterman (2003). +Soren Davidsen (2007). mt s v trí cp bc rt cao. c bit i vi các ánh giá nng lc cha c s dng ph bin v trí cp bc cao thì cnh tranh và minh bch, nh là mt công c có s khen thng thích cùng vi vic to iu kin cho các ng viên áng cho nhng ngi làm vic tt thông qua h bên ngoài tham gia, là nhng bin pháp có th thng thng tin và b nhim, hay pht do làm làm tng s ng viên vào v trí cn tuyn và góp vic không tt. H thng ánh giá nng lc và phn a nhng ý tng mi t bên ngoài vào hiu qu làm vic s c ci tin áng k nu h thng công v. các kt qu ánh giá c a ra mt cách khách quan hn. Cán b công chc t ánh giá và ánh có ch trng dng nhân tài òi hi phi giá ca ng nghip là các yu t cn bn trong có thông tin rt y v nng lc làm vic ca quá trình ánh giá nng lc và hiu qu làm vic cán b công chc và có s gn kt vi thành t trong h thng hin thi. Ngoài ra còn có ánh trong s nghip. Tuy nhiên hin nay các phng giá ca cán b qun lý trc tip ­ thông thng pháp ánh giá nng lc làm vic vn cha có cán b qun lý trc tip him khi a ra các ánh s kt ni gia nng lc và xp hng, và vic giá trái ngc vi kt qu t ánh giá và ánh 20 chính quyn trung ng giá ca ng nghip. iu quan trng hn na im th hai là, vic gii hn phm vi ca Lut là, h thng cng t ra mt t l nht nh s Cán b, Công chc các i tng áp dng là lao ng c xp hng cao, thng là 80-95%. ngi lao ng trong chính ph, và ó là tin iu này có ngha là, mt t l rt ln cán b có các ch khác áp dng cho ngi lao công chc c xp hng cao nht cho dù nng ng làm vic trong các n v s nghip ­ viên lc và hiu qu làm vic ca h ti âu. chc ­ cng là nhng biu hin ca mt h thng phân cp và trao quyn. Trong thc t, vic mm H thng ánh giá kt qu làm vic cng cn hóa c cu tin lng cho mt s khu vc, ví d phi c ci thin vi vic a ra mô t công nh y t và giáo dc, là vic làm có ý ngha c vic và khuôn kh nng lc. Nu mô t công vic bit khi các n v s nghip này ang ngày càng quá chung chung, mt công chc yu kém s tr nên t ch v tài chính thông qua các ngun không bit nhim v ca h là gì và cán b qun thu t dch v ca mình.13 (Chng 4 s bàn sâu lý cng có th gp khó khn khi ánh giá cht hn v vn này). lng công vic ca nhng ngi di quyn mình. Mô t công vic và khung nng lc có th Tóm li, mc dù vic phân cp và trao ngha v h tr quá trình tuyn dng, giúp cho vic ánh cho doanh nghip, ngi nông dân, cho chính giá kt qu làm vic c chính xác hn và a quyn a phng và cho các n v s nghip ra c mt k hoch ào to cn thit có thu dng nh ã làm gim nh sc ép lên chính ph trung ng song yêu cu phi nâng Bên cnh vic áp dng nguyên tc thc tài, còn cao cht lng hot ng ca b máy chính ph có hai xu hng khác xut hin trong n lc trên phng din hiu qu và liêm chính vn là i mi h thng công v ca Vit Nam. Mt mt áp lc ln. Thách thc t ra cho công tác xu hng là s phân bit gia cán b và công qun lý ngun nhân lc hin nay là thu hút và chc trong lut Lut Cán b, Công chc mi. gi lao ng ang là mt thách thc ht sc gay iu này cho thy s phân nh rõ ràng hn go. Vic m bo các thang bc lng thng và gia nhng ngi c b nhim vào các v tr cp trong mt phm vi ngân sách nht nh là trí chính tr - cán b và nhng ngi theo ui mt thách thc ­ và gii quyt thách thc ó là s nghip công chc ­ ây là mt ni dung cn iu cn thit, song cha cho công cuc hin bn trong chng trình ci cách khu vc công i hóa nn công v ca Vit Nam. To ra mt nhiu quc gia. Mc dù các nc có quy nh môi trng làm vic ci m mang tính h tr, khác nhau v ngi gi các trng trách chính mt môi trng mà nhng ngi làm vic tt s tr - cán b và công chc song s phân bit v c khen thng, li là mt thách thc khác. mt khái nim gia hai khái nim này rt hu Mc dù Lut Cán b, Công chc mi có hiu ích vì nó góp phn làm rõ s khác bit gia mt lc ã ra mt s hng i úng ­ nguyên tc bên là hoch nh chính sách và mt bên là thc nng lc và hiu qu, vic bc u phân nh thi chính sách. Vit Nam, ng Cng sn Vit gia các v trí chính tr và phi chính tr, và vic Nam vn óng vai trò ch yu trong các quyt cho phép có s khác nhau gia các n v s nh v qun lý nhân s và nhiu kh nng s nghip ­ song vic xây dng các quy nh hng tip tc duy trì vai trò này trong tng lai gn. dn thc hin nhng hng i mi này nh th Tuy nhiên, nhng nc cng có th ch mt nào mi là chìa khóa cho công cuc i mi ng nh Vit Nam cng vn phân nh rch ròi hành chính công Vit Nam. Tuy nhiên, ngay c gia mt bên là các v trí chính tr có nhim v khi ã có các vn bn lut và quy nh tt nht trng tâm là hoch nh chính sách nhà nc, và thì vn còn mt s thách thc t ra. S i lp mt bên là các v trí phi chính tr - tp trung vào gia mt bên là ch trng dng nhân tài mà thc thi chính sách.11 Ví d, Trung Quc, mt theo ó ngi lao ng trong khu vc nhà nc trong các mc ích ca lut công v là quy nh c khen thng xng áng theo nng lc và "s phân tách hp lý gia h thng ng và h hiu qu làm vic, và mt bên là s n nh v thng hành chính công".12 s nghip ­ mt trong nhng yu t quan trng 21 các th ch hin i thu hút nhân lc vào làm công chc ­ khin cho chính công là h thng c s dng bo m công cuc i mi, ci cách h thng hành chính s tín nhim này. công các nc trên th gii u gp khó khn. Ngoài ra, mt s nc phi chp nhn hi sinh Trong s rt nhiu hình thc tham nhng hin mt s ni dung i mi, ví d nh tng s tách Vit Nam ang phi vt ln kim soát thì bit v xp hng nng lc và hiu qu công vic, vic s dng không úng mc ích các ngun mc dù li ích thu c t ni dung ci cách này lc công là hình thc tham nhng gây bc xúc là rt ln. Cho dù ci cách có th em li kt qu ln nht trong nhân dân. Khi nhng ngi tr li tích cc cui cùng song nu không có sc ép ca phiu iu tra trong mô-un qun tr ca iu chính nhng cán b công chc, nhng ngi có tra MSHG xem liu h có coi mt s hành vi liên quan òi hi phi i mi h thng hành nht nh là "tham nhng", hành vi mà ngi chính công thì vic tin hành ci cách s vn là dân không th chp nhn c nhiu nht là vic mt thách thc thc s. lm dng tài sn công (Hình 2.3). Các h thng qun lý tài chính hin i c thit k u Qun lý Tài chính Công nhm ngn chn nhng tình trng tng t. Vn t ra ây không phi là mt h thng qun B máy nhà nc trung ng là mt h thng lý tài chính hoàn ho cn có nhng gì, mà câu các th ch, con ngi và quyn nng theo lut hi là làm th nào ci tin h thng có th nh trao cho các th ch và cá nhân ó, song cn ngn chn nhng hành vi bt hp pháp ng thi phi có ngun lc b máy thc hin nhim to dng nim tin cho ngi dân rng, không ai v ca mình. Vic m bo huy ng ngun có th che giu nhng hành vi ó. lc và s dng ngun lc mt cách sáng sut và minh bch là mt công vic ct lõi ca bt Khi trách nhim c phân cp và giao cho k nhà nc nào. Ngi dân không ch trao cho các ch th khác, ngay c trong h thng hành chính ph ca mình quyn nng mà còn trao cho chính công, thì chc nng và c ch qun lý tài chính ph tin ca h, và h thng qun lý tài chính công cng cn phi c phát trin. Và Hình 2.3. Dùng sai qu hoc tài si công cho mc ích t nhân: có phi là tham nhng? Khó nói 11% Không 10% Có 79% Ngun: Mô un Qun tr Nhà nc ­ iu tra MSHG 2008. 22 chính quyn trung ng trong thc t, h thng qun lý tài chính công lch gia thu chi theo k hoch ngân sách và thu hin ang thay i. Mt chng trình ci cách chi ngân sách thc t vn còn ln. Mt s hng hin ang din ra trong lnh vc qun lý tài chính mc chi c chuyn ngun t các nm trc ­ công vi mc ích to ra mt môi trng kim các khon chi này không c a vào k hoch soát mnh m hn và phù hp hn cho mt h ngân sách ban u xong vn c a vào quyt thng ã c phân cp và giao quyn, và chú toán ngân sách cui cùng. Ngoài ra, d thu ngân trng hn ti minh bch và trách nhim gii sách ôi khi còn thp hn quá nhiu so vi thu trình. iu quan trng là, nhng thành tu ã t ngân sách thc t, mà mt nguyên nhân c bit c trong lnh vc qun lý tài chính công ch quan trng là do ngun thu t du thô (chim yu là nh s ng thun cao cha tng có 20% tng s thu ngân sách) và thu t bt ng trc ây trong khu vc nhà nc v nh hng sn do giá bt ng sn lên t ngt trong thi i mi h thng qun lý tài chính công. Vic có gian thc hin ngân sách. Mt nguyên nhân khác th theo dõi và qun lý tài chính không ch có ca thc trng này phát sinh t quá trình phân giá tr vi các ch th ch trì ni dung i mi cp và giao quyn ­ ch chính ca Báo cáo này, nh B Tài chính và Kho bc Nhà nc, mà Phát trin Vit Nam nm nay. Phí và l phí dch còn có ý ngha i vi nhng ngi thc hin v ca nhiu n v s nghip góp phn làm cho ci cách các b ngành và chính quyn các a phm vi ca ngân sách còn nhiu im không rõ phng, cng nh các c quan mi có chc nng ràng. Vic kim soát tt hn các yu t trên ây vai trò giám sát nh Quc hi và Hi ng Nhân có th góp phn gia tng chính xác ca d báo dân cp tnh. ngân sách và giúp cho các k hoch ngân sách tr nên hu ích hn. Nhìn tng th, h thng qun lý tài chính công hin thi vn còn phi ng u vi mt ri Mc dù ã có nhiu bc tin trong qun lý tài ro, tuy không quá ln, ó là các qu cha c chính công song cách thc phi hp ngân sách kim soát mt cách y hoc không c s u t xây dng c bn và ngân sách thng dng theo các mc ích ã ra. Báo cáo ánh xuyên trong mt k hoch ngân sách thng nht giá Trách nhim Gii trình Tài chính Quc gia vn là mt trong nhng im yu c bn ca h (CFAA) do Chính ph Vit Nam và Ngân hàng thng qun lý tài chính công ca Vit Nam. Hin Th gii phi hp thc hin vi s h tr ca nay, vic lp k hoch ngân sách cho chi u t cng ng tài tr14 mi c công b gn ây c bn và chi thng xuyên vn do hai b là B ã c bit nhn mnh n nhng thay i này. K hach u t và B Tài chính thc hin riêng Khuôn kh pháp lý hin ã tng i toàn din r. Do chi u t c bn bao gi cng òi hi và là nn tng cho công tác lp k hoch và thc phi có chi thng xuyên i cùng chi tr chi hin ngân sách ca chính ph cp trung ng phí vn hành và bo dng nên quy trình lp k và a phng. Ngoài ra, h thng ngân sách, h hoch ngân sách theo hai nhánh riêng nh hin thng kim soát, thanh tra và kim toán tính tuân nay ã cn tr quá trình qun lý hiu qu ngun th tài chính, k toán, và giám sát ngân sách ã lc. Có th mt h qu ca cách làm này là các có rt nhiu bc i mi tích cc. Tuy nhiên, hng mc chính trong chi tiêu công ôi khi không tip tc gim thiu ri ro cho h thng tài chính cân i, vi phn chi cho u t c bn ca mt công òi hi phi có các gii pháp gii quyt s ngành quá ln mà phn ngân sách cho chi nhng thách thc ã có t lâu và nhng thách thng xuyên không tng ng. Ngoài ra, theo thc mi ni lên trong quá trình phân cp trao quy trình hin nay, vic t u tiên chi ngân sách quyn ca Vit Nam. s không t hiu qu cao nh khi phi hp công tác lp k hoch ngân sách cho chi u t và chi Lp k hoch ngân sách và thc hin ngân sách thng xuyên vào mt u mi. V công tác lp k hoch ngân sách, hin nay H thng chun mc k toán hin ang c i các k hoch ngân sách ã c lp có tính thc mi. H thng k toán ã c cp nht và i tin hn nhiu so vi trc ây, mc dù s chênh 23 các th ch hin i mi to s thng nht, ng b v phân loi báo cáo tài chính nm và báo cáo thng niên thu và chi ngân sách trong công tác lp k hoch, ã c kim toán. Vic tng cng trách nhim k toán, và báo cáo, theo ó chi ngân sách c gii trình cho công chúng, không ch n thun phân loi trên c s hành chính, ni dung kinh t bao gm chính ph mà còn bao gm ngi np và chc nng. L trình ban hành các chun mc thu và nhà u t ­ là mt mc tiêu trng yu k toán công cng ã c ban hành và ây s trong h thng qun lý tài chính công. Các báo là c s lp báo cáo tài chính ca chính ph. cáo thng niên chi tit là nhng c ch chun Tng t, khi tin hành i mi công tác qun mc giúp cho công chúng hiu cách thc các lý thu vi các nguyên tc phân b rõ ràng hn và doanh nghip nhà nc khai thác các ngun lc phân cp trách nhim thì vic phân loi thu ngân nh th nào, và nhng doanh nghip này hot sách theo các chun mc quc t cng s góp ng có lãi và nng sut ra sao. Vic a các báo phn nâng cao tính minh bch ca h thng. cáo này tuân th theo chun mc quc t và vic yêu cu kim toán hàng nm s giúp cho công Tuy nhiên, trên mt s phng din thì các chun chúng hiu rõ hn v khu vc doanh nghip ca mc vn còn thiu. Mc dù ã có các bin pháp nhà nc ­ mt khu vc ln trong nn kinh t kim soát tích cc trong h thng bng lng song các thông tin v tình hình hot ng ca ca chính ph vi s tách bch gia chc nng khu vc này vn còn cha rõ. nhân s và qun lý bng lng và vic duy trì liên tc h s v ngi lao ng, thì bng lng Trong s nhng i mi quan trng nht mà Vit vn c tính toán theo cách th công. Vic phi Nam ã thc hin trong lnh vc qun lý tài chính hp và iu chnh mt cách h thng và thng công là nhng i mi góp phn gia tng s minh xuyên (hàng tháng) gia qun lý h s nhân s bch v ngân sách. Hin ti, Chính ph ã công và qun lý tin lng s góp phn m bo tính b các tài liu ngân sách hàng nm, báo cáo tình xác thc ca nhng thay i trong bng lng và hình thc hin ngân sách trong nm, tóm tt báo giúp phát hin sm các trng hp sai sót hoc cáo kim toán nhà nc và thông tin hp ng. gian ln. Trong dài hn, vic trin khai h thng S liu chi ngân sách thc t cp trung ng, qun lý nhân s và bng lng hin i c a phng và qun/ huyn cng ã c công tin hc hóa s góp phn tng cng cht lng b và báo cáo v s liu thc hin ngân sách c kim soát chi lng ­ mt hng mc chi chim tính hàng quý ã c a lên trang web ca B t trng áng k trong chi ngân sách thng Tài chính trong vòng mt tháng sau khi kt thúc xuyên ca chính ph. Thc t, vic áp dng rng quý. Vic thu thp và s dng các khon tài tr, rãi công ngh thông tin có th góp phn nâng óng góp ca cá nhân và t chc cng cn c cao tính minh bch theo nhiu cách thc khác công b công khai. Mt s phng din tài chính nhau, chng hn nh TABMIS - h thng thông ca các doanh nghip nhà nc cng nên c tin qun lý ngân sách và kho bc tích hp bt công b. u c trin khai t 2009, cho phép lu tr và kim soát cam kt tài chính, ci thin tình hình Mc dù ã có nhiu bc tin quan trng song qun lý lung tin và qun lý n, ng thi cng vn còn nhiu vn cn gii quyt tng cng c h thng qun lý và kim soát chi mà tác dng minh bch tài chính công. Các d tho k hoch cui cùng là nâng cao tính minh bch ca toàn h ngân sách không c công b cho n khi ngân thng tài chính công. sách ã c Quc hi thông qua. Thc t này, cùng vi vic thiu vng mt c ch chính thc Cùng vi vic giao quyn t ch cho khu vc tham vn ý kin công chúng v k hoch ngân doanh nghip Vit Nam, sc ép phi tng cng sách, ã hn ch s tham gia ca công chúng vào trách nhim gii trình theo các phng thc mi quá trình ngân sách. Tng t, mc dù các thông ngày càng gia tng. Các doanh nghip thuc s tin ngân sách c bn ã c cp nht trên trang hu nhà nc ­ hin vn ang óng vai trò quan web tng i thng xuyên song báo cáo quyt trng Vit Nam ­ thng không công b các toán và báo cáo kim toán thng niên ch c 24 chính quyn trung ng cp nht sau khi kt thúc nm tài chính mt thi mà cha chú ý úng mc ti các vn có tính gian khá lâu, thng là 18 tháng sau khi kt thúc cht h thng. Theo báo cáo ca c quan thanh nm. Vi tr ln nh th, công tác giám sát tra, vic thc hin chc nng kim tra, thanh tra tài chính công, c bit trong mt h thng ang ca các c quan này còn b hn ch do thiu cán phân cp và giao quyn nh ca Vit nam, tr b và ngun lc, cng nh không có chuyên nên khó khn hn rt nhiu. Ngoài ra, mc dù môn v các thông l kim toán hiu qu. các s liu c công khai song phn phân tích s liu i kèm thng quá vn tt. Vic ánh giá Mt s c quan thanh tra hin ang xác nh tác ng ca các chính sách mi v mt ngân li và xây dng chc nng, nhim v thanh tra sách, nu có, s góp phn to c s cho các quyt ca mình theo hng phát trin thành mô hình nh ó. kim toán ni b. Vi quá trình phân cp qun lý tài chính công hin ang c m rng (xem Theo dõi và giám sát Chng 3), công tác kim toán ni b ngày càng tr nên quan trng. Mc dù kim toán ni b ã Vi mt lot nhng i mi rt phc tp và có c ghi nhn trong Lut Kim toán Nhà nc tính cht chuyên môn cao nh lnh vc qun lý tài xong hin cha có nhiu bc tin trong vic chính công, rt khó có th nm bt theo kp bc ban hành vn bn hng dn thc hin. H thng tranh toàn cnh ca ngành. Nhiu nc ã gii thanh tra cn c trang b mt lot các k nng quyt thách thc này thông qua vic áp dng sâu hoàn toàn mi có th thc hin nhim v mi rng các ch s c th th hin cht lng ca h là kim toán ni b. thng qun lý tài chính công da trên các chun mc quc t. Báo cáo ánh giá Trách nhim Công tác giám sát c lp cng ã có nhiu thay Gii trình Tài chính và Chi tiêu Công (Public i tích cc. y ban c lp v tài chính và ngân Expenditure and Financial Accountability - sách ca Quc hi c thành lp vào nm 2007 PEFA) cung cp công c xác nh nhng im tng cng hot ng giám sát d toán ngân yu trong h thng qun lý tài chính công và sách và quyt toán ngân sách. Quc hi cng ã xây dng mt phng pháp ng b, thng nht t chc các bui tho lun c truyn hình trc nhm gii quyt nhng im yu ó. iu quan tip v ngân sách ca nhà nc. Cách thc này trng là, vic ánh giá trong khuôn kh PEFA ã to iu kin cho các t chc xã hi, ngi không phi là nhng ánh giá ca các chuyên gia lao ng và ngi dân tham gia vào công tác bên ngoài h thng, mà là s phi hp ánh giá giám sát quá trình ngân sách. Tuy nhiên, khai gia chính ph và các chuyên gia nc ngoài. Ý thác trit u im ca các c ch này, thi thc c u th ca ánh giá PEFA nên nhiu gian quy nh cho Quc hi và Hi ng Nhân nc trong khu vc ông Á ã hoàn thành t dân tnh thc hin công tác rà soát k hoch và ánh giá PEFA u tiên (nh Thái Lan, Cng hòa quyt toán ngân sách cn phi c kéo dài hn Dân ch Nhân dân Lào và Indonesia) hoc hin các c quan này có thi gian thc hin ang tin hành ánh giá (Cam-pu-chia). Trên th vic rà soát và tho lun ngân sách mt cách cht gii, hin có trên 80 nc hoc vùng lãnh th ã lng. Hn na, s phi hp cht ch hn gia hoàn tt vic ánh giá h thng qun lý tài chính các y ban và c quan giám sát ca chính ph s công nc mình trong khuôn kh ca PEFA. góp phn cng c cht lng ca hot ng phân (Bng 2.4.) tích và ra quyt nh. Vic giám sát tin theo hình thc hu kim là H thng giám sát do Kim toán Nhà nc Vit công vic quan trng, song iu không kém phn Nam (SAV) thc hin cng ã c cng c và quan trng là phi có mt h thng giám sát cht tng cng. c thành lp t nm 1994, n ch quá trình thc hin k hoch ngân sách. Hin nm 2005, Kim toán Nhà nc ã chuyn thành thi, công tác thanh tra, kim tra mi ch hng mt c quan c lp trc thuc Quc hi và hin n vic kim tra u vào và kim tra tuân th ang chu trách nhim kim toán tt c các c 25 các th ch hin i Bng 2.4. Các nn kinh t ã hoàn tt ánh giá Qun lý Tài chính Công trong khuôn kh PEFA Afghanistan Indonesia Ru-wan-da Albania Iraq Samoa Armenia Jamaica Sao Tome và Principe Azerbaijan Jordan Senegal Bangladesh Kenya Serbia Benin Kosovo Sierra Leone Botswana Kyrgyz Republic Solomon Islands Burkina Faso Lao PDR South Africa Burundi Lesotho St. Kitts & Nevis Cape Verde Liberia St. Lucia Cng hòa Trung Phi Madagascar St. Vincent và the Grenadines Chad Malawi Swaziland Comoros Mali Thy S (vùng Lucerne Canton) Cote d'Ivoire Mauritania Syria Cng hòa Dân ch Công-gô Mauritius Tajikistan Cng hòa Dominic Moldova Tanzania El Salvador Montenegro Timor Leste Ethiopia Morocco Tonga Fiji Islands Mozambique Trinidad và Tobago FYR Macedonia Namibia Tuvalu Gabon Nepal Uganda Ghana Norway Ukraine Grenada Pakistan (mt s a phng) Vanuatu Guinea Papua New Guinea B Tây và di Gaza Guinea Bissau Paraguay Yemen Haiti Peru Zambia India (Bang Himachal Pradesh) Republic of Congo Ghi chú: Bng này ch cho bit các nc (hoc vùng/ a phng) ã hoàn thành báo cáo ánh giá PFM. Mt s nc có nhiu ánh giá. Ngun: "Hin trng áp dng Khuôn kh o lng Hot ng PEFA. Do y ban Th ký PEFA cp nht ngày 7/10/2009." http://www.pefa.org 26 chính quyn trung ng quan và t chc s dng ngân sách, tin bc và trng n vic kim tra tính kinh t, hiu qu tài sn ca nhà nc, phát hin các v vic tham và hiu sut ca ngân sách cng bt u c nhng, và giúp vic cho Quc hi trong các hot a vào trong các t kim toán thng xuyên ng giám sát ngân sách. Theo các s liu mi ca Kim toán Nhà nc. Tuy nhiên, vn còn rt nht hin có, phm vi kim toán ca c quan này nhiu ni dung cn phi c tip tc i mi. ã c m rng mc dù có mt s c quan, Kim toán tài chính vn còn tình trng "kim t chc quan trng cha c kim toán trong toán loi tr", có ngha là mt s lnh vc nht vài nm lin. Tháng 7 nm 2009, Kim toán Nhà nh hoc mt s nhóm giao dch k toán nht nc công b báo cáo kim toán thc hin ngân nh không c a vào kim toán ­ iu này sách nm 2007 và theo ó ã phát hin 6,9 t làm hn ch cht lng ca kim toán. Kt qu ng ngân sách nhà nc ã b s dng sai mc ca kim toán tuân th ã ch ra hu ht các ích. trng hp không tuân th song tác ng và vn x lý sau khi kim toán kt thúc vn cha Nhng thay i tích cc cng ang din ra xét c chú trng úng mc. trên khía cnh nh tính ca hot ng kim toán. Phng pháp kim toán tài chính và kim Vi nhim v ang ngày càng m rng, Kim toán tuân th ca Kim toán Nhà nc hin ang toán Nhà nc cn c trang b tt hn na c i mi; các cuc kim toán hot ng chú có th hoàn thành tt công vic ca mình. Mc Hp 2.3. M rng phm vi và cht lng kim toán Mc dù ã có nhiu thay i áng k song Kim toán Nhà nc Vit Nam vn thy cn phi gii quyt nhiu vn hn na có th hoàn thành nhim v ca mình mt cách y và chuyên nghip. Có mt s chênh lch rt ln gia s lng các c quan, t chc cn c kim toán và nng lc tin hành kim toán các n v này. Hàng nm, trung bình 40-50% ngân sách tng hp ca các a phng c kim toán, và ch có 30-40% n v cp qun/ huyn c kim toán. ây là mt khó khn không d gì gii quyt sm do vic xây dng nng lc òi hòi rt nhiu thi gian. gii quyt nhng thách thc này, Kim toán Nhà nc hin ang tp trung vào sáu nhim v chính: i. M rng các hình thc kim toán theo quy nh ca Lut Kim toán Nhà nc, tp trung trong ngn hn vào kim toán báo cáo tài chính và kim toán tuân th. ii. Tin hành chun hóa, nh k hóa và chuyên nghip hóa nhm nâng cao cht lng và s nht quán ca các cuc kim toán. Nhn thy rng, chuyên nghip hóa các hot ng ca mình và to dng nim tin ca công chúng i vi các kt qu kim toán, Kim toán Nhà nc hng ti vic n gin hóa các tài liu kim toán tài liu kim toán d hiu và thc t hn. khuyn khích các thông l tt, Kim toán Nhà nc d nh hàng nm s "tin hành la chn và trao gii cht lng vàng cho các cuc kim toán, vinh danh các kim toán viên gii và dng cm, các cán b tn tâm và sáng to". iii. Công khai và minh bch các hot ng kim toán. Nhm m bo s c lp ca kim toán viên và c lp trong khi thc hin nhim v, Kim toán Nhà nc ã lên k hoch phi hp cht ch vi các c quan thanh tra, iu tra và báo chí. iv. Tng cng phân cp trong khi tuân th nguyên tc nhim v và thm quyn gn lin cht ch vi nhau m bo s cân bng gia thm quyn và trách nhim gii trình. v. Tng cng o c ngh nghip ca i ng kim toán viên. vi. Hin i hóa t chc và hot ng ca các c quan kim toán thông qua vic khuyn khích tin hành nghiên cu khoa hc và ng dng công ngh và phng pháp kim toán hin i. Ngun: "Kim toán Nhà nc m rng phm vi kim toán và nâng cao cht lng kim toán." Tháng 8/2008. Trang web ca B Tài chính. http://www.mof.gov.vn. 27 các th ch hin i dù ã có nhiu bc tin tích cc trong vic s ra, Kim toán Nhà nc c hng 2% s thc dng kim toán viên cho các cuc kim toán thu cho ngân sách nhà nc do Kim toán Nhà song s lng kim toán viên vn cha tng nc phát hin ra ­ quy nh này to ra ng c xng vi công vic ca Kim toán Nhà nc. khuyn khích hot ng kim toán cht ch hn. góp phn gii quyt tình trng thiu kim toán Các n lc khác nhm nâng cao cht lng công viên này, t nm 2003, Kim toán Nhà nc ã vic ca Kim toán Nhà nc c tóm tt trong c phép thuê kim toán viên t nhân. Ngoài Hp 2.3. 28 3. QUN TR NHÀ NC CP A PHNG Phân cp trao quyn cho chính quyn a phng là mt phn quan trng trong chng trình ci cách ca Vit Nam trong hai thp k va qua. C quyn lc và trách nhim gii trình u c tng lên, nhng không phi lúc nào cng tng ng nhau. Mc dù nhiu quyn lc c phân cp xung ti các tnh, nhng hu ht các c ch trách nhim gii trình mi ch tp trung các xã, phng. Ngh nh Dân ch c s là mt mc quan trng trong tng cng trách nhim gii trình cp a phng, nhng vic thc hin vn cha ng u. Qui hoch cp a phng ã có s tham gia ca ngi dân hn trc ây, nhng là chiu l. Mc dù s cnh tranh gia các tnh nhìn chung là tt, nhng vic tìm n vi các qui hoch vùng tt hn cho thy vn cn phi có vai trò c nh hng li ca chính quyn trung ng. Nhng tin b ca Vit Nam v quyn s hu t mà chính quyn a phng có quyn t ch tng i ln là rt áng khích l. Tuy nhiên, các bt ng liên quan n t ai ch yu là v n bù tái nh c ngày càng gia tng. Ci thin c ch xác nh giá " th trng" i vi t b thu hi và tái nh c nh ang c làm thành ph H Chí Minh có th giúp gim bt các v bt ng v n bù t ai. S tt hn nu ít l thuc vào vic tái nh c ch nh ca các d án t nhân. Mt phn quan trng trong quá trình chuyn i úng, i ôi vi các can thip xây dng nng lc ca Vit Nam t mt nhà nc phân theo th thích hp là khía cnh then cht ca ci cách th bc vi ch tp trung cao c thit k cho ch. mt nn kinh t k hoch hóa tp trung sang mt hình thc t chc nhy bén hn phù hp vi nn Mc phân cp, c v ngân sách ln qun lý kinh t th trng chính là quá trình phân cp nhà nc t trung ng xung a phng dù áp mt phn trách nhim và thm quyn cho chính dng bt k thc o khách quan nào cng u quyn a phng các cp. Có th nói rng các tng i ln. Cùng vi vic chính quyn cp cp chính quyn a phng càng thp thì càng tnh và a phng c trao thêm thm quyn và "gn gi vi ngi dân" hn, và có kh nng trách nhim, nhiu bin pháp ã c tin hành cung cp các dch v cn thit cho ngi dân a tng cng phng thc và mc giám sát, phng tt hn. ng thi, mt s chc nng thông qua các c quan dân c a phng là ca nhà nc thuc v chính quyn trung ng, Hi ng Nhân dân, do ó nâng cao tính minh vì nhng lý do nh m bo hiu qu, công bch và tng cng s tham gia. Tuy nhiên, hu bng, hoc kh thi, c thc hin vi s hp tác ht các c ch mi v trách nhim gii trình t ca các cp chính quyn a phng khi c trên xung ch din ra cp xã, trong khi phn trao nhiu quyn hn. Trong mt s trng hp, ln thm quyn phân cp c giao cho cp tnh. nng lc thc hin mt s chính sách nht nh Do vy, có mt vn thách thc là trách nhim mt cách hiu qu và minh bch cp chính gii trình không n khp vi nhng sp xp t quyn a phng có th thp hn. Phân cp cho chc mi. 29 các th ch hin i Thách thc ln th hai tt nhiên là vn trin phng. Nm 1996, cp tnh c giao thu 100% khai. B sung cho nhng mô hình kim soát hành mt s sc thu, nh thu t, thu nhà, thu tài chính t trên xung bng trách nhim gii trình nguyên và nhiu loi phí, l phí khác, ng thi ca cp trên vi cp di thông qua s tham gia cng c chia s vi trung ng mt phn các và minh bch òi hi phi có nhng thay i v loi thu khác nh thu VAT, thu doanh nghip vn hóa, và iu này không d sm t c. và thu thu nhp cá nhân cng nh thu kiu hi. Khung pháp lý vng chc cho phân cp qun tr Tng t, cp huyn và cp xã cng c giao nhà nc là Ngh nh v Dân ch c s, vn mt s loi thu, mc dù cp nh hn nh kin này ã công nhn tm quan trng ca vic thu môn bài, thu sát sinh, nhiu loi phí và l công khai thông tin và có s tham gia tích cc phí cng nh phn "nhân dân óng góp". Cp ca ngi dân vào quá trình ra quyt nh. Tuy huyn và xã cng c nhn mt phn ngun nhiên, mi nm sau khi Ngh nh ra i, kt thu t tnh theo quy nh ca pháp lut. Nm qu t c vn còn rt khiêm tn. Mc dù các 2002, cùng vi s ra i ca Lut Ngân sách nguyên tc tng cng s tham gia và tip cn Nhà nc, h thng cân i b sung ngân sách thông tin ã c quy nh rõ ràng, song c ch t trung ng xung a phng c xúc tin, lp k hoch có s tham gia và cung cp thông và cp tnh c phép vay u t vào c s h tin li không c rõ ràng nh vy. tng. Quan trng là cp tnh c quyn ch ng áng k trong vic giao nhim v thu cho Thách thc th ba là các tnh mi c trao các cp a phng bên di. quyn ít có ng c phi hp hot ng hn so vi trc ây, khi có s ch o t trung ng. V phía chi ngân sách, bt u t nm 1996 thm mt chng mc nào ó, cnh tranh gia các tnh quyn chi tiêu trong mt lot hot ng ã c là yu t tích cc, c bit khi các tnh cnh tranh giao cho chính quyn tnh, cng nh cp huyn to môi trng kinh doanh lành mnh nht. và cp xã nhng mc thp hn. Nm 2002, Song khi quyt nh ca tnh này nh hng n chính quyn tnh c trao thêm nhiu thm tnh khác, cho dù là tích cc hay tiêu cc, thì quyn hn trong vic u tiên ngun lc, bao vic thiu phi hp trong vùng có th dn n gm c quyt nh phân b ngân sách cho các hot ng kém hiu qu. ngành khác nhau và cho chính quyn a phng cp thp hn. Cng trong nm 2002, t l chi tiêu Chng này s tìm hiu tính cht và hàm ý ca c quyt nh các cp a phng lên n quá trình phân cp theo a lý Vit Nam xung gn mt phn hai lng chi tiêu công. Theo mt cp tnh, huyn và xã. Quan h gia các cp nghiên cu ca Ngân hàng Th gii, Vit Nam là chính quyn c phân cp và công dân cng nc phân cp chi tiêu mnh nht ông Á, sau nh doanh nghip, s tham gia vào quá trình lp Trung Quc và Nht Bn.15 Theo mt thc o k hoch và ngân sách, cung cp thông tin, và n gin là t l chi ngân sách c quyt nh các công c mi tng cng trách nhim gii cp a phng, thì Vit Nam là mt nc phân trình t trên xung s là nhng ch chính. cp rt mnh. Trong phn kt lun chúng tôi s bàn v mt trong nhng thm quyn rt quan trng c Mc dù có ý nh phân cp xung cho chính giao cho chính quyn a phng trong quá trình quyn a phng cp thp nht, song nhiu phân cp, ó là quyn phân b t ai. ngun kinh phí vn nm di s qun lý ca chính quyn tnh ch có mt s chng trình (ví Phân cp Ngân sách và Hành chính d chng trình 135) cp xã là cp qun lý ngân sách. Ngun kinh phí c cân i cho cp tnh Mt du n trong quá trình ci cách ca Vit huyn và xã s dng trên thc t c chuyn Nam k t khi bt u công cuc i Mi là quá xung hai cp này khác nhau rt nhiu, ph trình phân cp ngân sách. V phía thu, ngày càng thuc vào a phng. Tình trng này ang dn có nhiu sc thu c giao cho chính quyn a dn c ci thin, mc dù nng lc ca chính 30 qun tr nhà nc cp a phng Hp 3.1. Tr ngi trong vic phân cp cho a phng -- Trng hp hai tnh Bc Ninh và Hà Nam Mt nghiên cu in hình v hai tnh Bc Ninh và Hà Nam cho thy vn còn mt s tr ngi trong vic phân cp cho cp huyn và cp xã, ch yu liên quan n h thng qun lý tài chính công. Mc dù công tác ào to v qun lý tài chính công ã c tng cng, song nhu cu v nng lc cp huyn và xã cng tng lên. Hà Nam ã t chc các khóa hc bán thi gian v tài chính và k toán cho cán b 116 xã, và các khóa ào to k toán trng cho cán b tài chính cp huyn và cp tnh. Tuy nhiên, nhu cu nâng cao nng lc qun lý tài chính công vn còn rt ln. Các tnh hin nay không có thm quyn cân i vn t thng d ngân sách xung cho các xã b thâm ht ngân sách. Vic phân b d toán ngân sách xung cp a phng làm cho nhng c quan s dng ngân sách có quá ít thi gian phân b và giao d toán ngân sách cho các c quan trc thuc, c bit là i vi ngân sách cp xã. iu này gây khó khn cho vic hch toán và qun lý vic thc hin ngân sách. Ngun: CFAA (2008). quyn a phng cp c s trong vic qun lý t, nhng tnh np ngân sách ròng cho ngân sách ngân sách mt cách hiu qu vn còn là mt iu nhà nc u cho rng phân cp ngân sách là quá quan ngi, nh minh ha trong Hp 3.1. thiên theo nguyên tc u tiên nghèo. Các cuc phng vn sâu thc hin trong nm 2007 vi cán Quy trình phân cp ngân sách Vit Nam da b ca chính quyn by tnh17 cho thy các tnh trên nguyên tc u tiên nghèo ­ nhng tnh có t np ngân sách ròng cho trung ng ánh giá cao l nghèo cao hn c nhn cân i ngân sách quá trình phân cp, song cho rng h thng chia trên u ngi nhiu hn t trung ng.16 Cân s thu là quá mang tính khai thác, li cho các i b sung ngân sách c thc hin cho tt c tnh giàu không ngun lc h duy trình tc các tnh da trên các tiêu chí phân b ngân sách tng trng ca mình. H cng cho rng phn bao gm tiêu chí v dân s, t l nghèo và v trí ngân sách chi thng xuyên do trung ng phân a lý ca tnh có nm vùng khó khn không, b cho giáo dc và y t là da trên dân s theo và nhiu tiêu chí khác. T nm 2006, b sung s liu chính thc, và do vy h phi dùng ngân vn u t xây dng c bn c phân b da sách riêng ca tnh cho nhng ngi dân nhp c trên nhng tiêu chí này và mt s tiêu chí u không có ng ký h khu. tiên nghèo khác nh t l ngi dân tc thiu s, mc thu ngân sách ca a phng và s huyn Phân cp qun lý nhà nc khá mnh cng din c coi là huyn khó khn. Các Chng trình ra trong lnh vc u t công. Nm 1999, chính Mc tiêu Quc gia (NTP) cng óng góp vào quyn tnh c trao quyn quyt nh các d án quá trình phân b ngân sách u tiên nghèo. Hot u t quy mô nh và trung bình, và cp huyn ng ca các NTP bao gm min hc phí cho và xã c quyn quyt nh các d án loi các h nghèo, phát th bo him y t min phí tng t nu c chính quyn tnh và HND cho ngi có hoàn cnh khó khn, và h tr cho cho phép. Sau ó, n nm 2005, chính quyn các xã c bit khó khn. Cui cùng, các tnh d tnh c trao quyn quyt nh các d án u t kin có s thu ngân sách thp hn nhu cu chi công ln hn, theo danh mc do Th tng quy tiêu ti thiu s không phi np v trung ng nh. Chính quyn tnh cng c trao quyn tin thu thu c t các loi thu phi chia s quyt nh áng k i vi u t t nhân và theo quy nh. u t nc ngoài. Nm 2005, chính quyn tnh c phân cp thm quyn cp giy phép cho Cách tip cn b sung ngân sách u tiên nghèo u t nc ngoài, cùng vi vic thm nh và không phi c tt c các tnh ng h. Trên thc phê duyt các d án u t xây dng c bn s dng vn ODA t nm 2006. 31 các th ch hin i Chính quyn cp huyn và xã c trao quyn Trách nhim gii trình cp Tnh trong mt chng trình u t công c th, ó là chng trình 135. c xây dng vào cui thp Nhìn chung, chính quyn tnh ã c trao niên 1990 nh mt chng trình mc tiêu xóa quyn rt nhiu trong quá trình phân cp, hn rt ói gim nghèo, vi ngun vn b sung cho các nhiu so vi cp huyn và xã. Nhiu c ch trách xã nghèo, chng trình 135 ã c m rng ra nhim gii trình hng xung di mnh nht ­ 1.644 xã nghèo min núi vào nm 2006. Nm áp ng nhu cu ca ngi dân thông qua quá 1998, khi chng trình bt u trin khai, chính trình tham gia, tng cng minh bch và giám quyn huyn c nhn kinh phí t trung ng sát ­ din ra cp xã, theo quy ch "dân ch c thc hin các d án u t c s h tng s", vn này s c phân tích sau trong phn các xã c bit khó khn. Nm 2006, khi chng này. Song liu nhng quan h trách nhim gii trình 135 i vào giai on 2, chính quyn cp xã trình có tng ng m bo rng chính quyn ã c trao toàn b quyn qun lý các d án tnh áp ng nhu cu và nguyn vng ca a u t thuc chng trình 135. phng mt cách tt nht hay không? Mc dù nhng thành tích trên là rt áng k, song cp tnh, nhng hình thc quan trng v trách vic trin khai vn không áp ng c nhng nhim gii trình hng xung di ã c xúc mc tiêu tham vng hn ca chng trình 135, tin. Nm 2004, quy ch v minh bch tài chính ví d nh mc tiêu 100% s xã làm "ch u t" công òi hi chính quyn a phng phi công các d án và la chn d án. Ví d, mt nghiên khai d toán và s dng ngân sách nhà nc cu cho bit có n 15 trong s 20 d án c s hàng nm, các khon b sung t ngân sách cp h tng do huyn làm ch u t ch không phi trên, vic thu và chi phn "nhân dân óng góp", xã.18 Thông thng, cp huyn a ra mt danh mt hình thc thu t nguyn. Ngoài ra còn có sách các d án có th cp vn, và cp xã t chc nhng c ch khác c thc hin cng có th vic thông qua danh sách. Trong trng hp tt tng cng c s minh bch ca chính quyn nht, các xã có óng góp vào vic thit k d cp tnh, nh bt buc kê khai thu nhp và tài sn án, ví d nh có ting nói v a im t d án, i vi cán b cp cao a phng, và ngha v tuy nhiên h ít có nh hng n vic la chn phn hi yêu cu cung cp thông tin ca ngi d án. dân trong vòng 10 ngày. Công tác qun lý cán b cng c phân cp phn Mt mc quan trng v trách nhim gii trình nào. Chính quyn tnh c trao thm quyn quy ca chính quyn tnh là vic trao cho các c quan hoch cán b19, tuyn dng, b nhim, t chc dân c, tc Hi ng Nhân dân Tnh quyn phê giao nhim v, ánh giá, thanh tra và k c nâng duyt phân b ngun thu ngân sách a phng bc lng và ph cp cho cán b công chc làm cho các cp thp, các tiêu chí và c ch phân b, vic trong các c quan ban ngành a phng thu phí và l phí, óng góp ca ngi dân. Công trong phm vi qun lý ca mình. K t nm tác giám sát tài chính ca chính quyn tnh cng 2009, chính quyn huyn cng c m nhim c tng cng thông qua vic thành lp Kim nhng vic này, vi iu kin c chính quyn toán Nhà nc Vit Nam vi chc nng kim tnh giao. Ngi ng u các n v trong tt c toán c lp tt c các mc thu chi ngân sách nhà các cp chính quyn cng c phân cp áng nc, bao gm c ngân sách a phng. k, chu trách nhim v tình hình thc hin ca cán b trong c quan mình và ánh giá cán b. Ngc li, s tham gia trc tip ca ngi dân vào quá trình ra quyt nh s dng ngân sách Cui cùng, quy trình lp k hoch và quyt nh tnh li không my tin b. T nm 2004, ã có s dng t cng c phân cp. Tính cht phân yêu cu d tho k hoch phát trin kinh t xã cp và vic thc hin các trách nhim c phân hi ca tnh phi c tham vn rng rãi vi cp trong hai lnh vc này s c tìm hiu riêng ngi dân, song vn cha có nhng hng dn trong chng này. c th và rõ ràng. Tuy nhiên, chng này cng 32 qun tr nhà nc cp a phng gii thích, k c khi c a ra tham vn rng phê duyt, và phi m bo theo úng biên ch rãi, thì nhng k hoch này vn không gn kt và tiêu chí do trung ng quy nh. Tin lng cht ch vi phân b ngân sách. cán b cng phi tuân theo hng dn ca chính quyn trung ng. Chính quyn cp tnh cng có trách nhim gii trình lên trên v nhng quyt nh ngân sách ca Nhiu bng chng cho thy trên thc t quyn mình. Các c quan chc nng trung ng quy t ch ca các tnh trong vic b trí "cán b ch nh nhng hn mc và tiêu chun nht nh mà cht" b hn ch rt nhiu. Phng vn sâu trong chính quyn tnh phi áp dng khi phân b ngân nm 2007 by tnh22 cho thy mc t ch sách m bo t c các mc tiêu phát trin ca chính quyn tnh trong vic la chn, b nht nh. i vi nhng tnh nghèo nh Qung nhim và bt "cán b ch cht" là rt hn ch, Nam và Tin Giang, t l chi tiêu c nh trc vì cp y ng tnh và cp cao hn óng vai trò trong ngân sách a phng có th lên n 80- quan trng trong vic ra quyt nh. 90%. K c mt s tnh giàu hn nh Khánh Hòa và Vnh Phúc, phn chi tiêu c nh trc Trách nhim Gii trình cp Xã này cng chim n hn mt na tng ngân sách.20 Tình trng này làm gim kh nng linh Mc dù c trao quyn ít hn so vi cp tnh và hot ca ngân sách và k hoch ca tnh áp cp huyn, song cp xã cng là ni th nghim ng nhu cu a phng. các h thng trách nhim gii trình t trên xung mc áng k. Pháp lnh v Dân ch C Mt nghiên cu ánh giá qun lý tài chính công s, ln u c ban hành nm 1998 và sa i tnh Sóc Trng nm 2008 khng nh rng quyt nm 2003 và 2007 ã tp trung vào chính quyn nh phân b ngân sách cho các ngành và b cp xã và quy nh bn quyn c bn, theo châm sung ngân sách cho chính quyn cp di vn ngôn ni ting ca H Ch Tch: dân bit, dân phi tuân th theo nhiu ch o và nh mc bàn, dân làm, dân kim tra. Nhng quyn này ca trung ng, iu này rt cuc hn ch quyn c áp dng trong nhiu hot ng cp xã, t ch ca tnh.21 Nghiên cu cho bit iu này nh vic s dng ngân sách xã và óng góp ca càng úng hn i vi cp huyn và xã ­ h ngi dân, k hoch phát trin kinh t xã hi, d c trao trách nhim qun lý và có trách nhim án và k hoch u t công, qun lý s dng t, gii trình lên trên, song li ít có nh hng i vn bn pháp lý, và các th tc hành chính, cùng vi u tiên phân b ngun lc và mc tiêu cung vi nhiu hot ng khác. cp dch v. Mt nghiên cu gn ây cho thy "phm vi ra quyt nh" hn ch ca cán b a m bo thông tin, tham vn và tham gia trong phng có th nh hng n vic thu hút u quá trình ra quyt nh, và giám sát i vi các t nc ngoài và thành công ca các khu kinh t hot ng cp xã, các quyn này to nên mt ca tnh (Hp 3.2). Nghiên cu này cng cho khuôn kh chc chn tìm hiu h thng gii thy tinh thn sn sàng th nghim quy mô trình trách nhim t trên xung cp xã. Trong nh, là hình nh thu nh ca phong cách ci cách mi nm k t khi bt u th nghim c ch ca Vit Nam. dân ch c s, có hai câu hi then cht là (i) c ch này c thc hin sâu rng n âu, và (ii) Mc dù các tnh có vai trò trong quyt nh v hiu qu ca nó là gì. Câu hi th nht d tr li nhân lc, song h cng b gii hn. Vic qun lý hn câu hi th hai. cán b cp tnh phi tuân th nhiu nguyên tc và quy trình tiêu chun ã quy nh trong Lut Mc Qun tr nhà nc ca iu tra Mc sng Cán b và Công chc Nhà nc, cng nh nhiu gia ình cho bit ngi dân ánh giá nh th nào bin pháp phòng chng tham nhng quy nh v mc c thông tin v các hot ng cp trong Lut Phòng, Chng Tham nhng. Quy xã, và thc t cho thy lnh vc này còn cn c hoch cán b phi c Hi ng Nhân dân Tnh ci thin. Khong mt na s h Vit Nam cho 33 các th ch hin i Hp 3.2. i mi trong thc hin thm quyn cp a phng -- Khu Kinh t M Chu Lai Mt nghiên cu gn ây ã tìm hiu kinh nghim ca Vit Nam trong nhng th nghim nhm khuyn khích phát trin nông thôn, th nghim này ã rút ra nhng bài hc c v nhng hn ch ca phân cp và hiu rõ nhng iu kin tin hành i mi. Nhiu hy vng c t vào Khu Kinh t M Chu Lai tnh Qung Nam vi din tích 27.000 héc-ta khi khu kinh t này c thành lp vào nm 2003. Vi vic phân cp thm quyn chính sách và ngân sách cho lãnh o ca Khu Kinh t M, ngi ta k vng rng cán b a phng s có c không gian và ng c qun lý th nghim nhng chính sách và th ch mi, và kt qu s là kích thích s phát trin ca vùng này. Tuy nhiên, sau ba nm, phn ln u cm thy kt qu t c không có gì áng k. Tuy nhiên, n nay ã có chín tnh c phép thc hin Mô hình Chu Lai. Các nhà nghiên cu xác nh mt s im hn ch chính cn phi gii quyt mang li thành công cho cách tip cn này. Th nht, h cho rng vic Chu Lai ch tp trung thu hút u t nc ngoài ã ln át mt s chú ý dành cho phát trin khu vc t nhân trong nc. Mc dù mt môi trng iu tit vng mnh d nhiên là mt yu t hp dn i vi các nhà u t, song nó không phi là yu t duy nht ­ nghiên cu cho rng vn ca Chu Lai trong vic thu hút u t nc ngoài vào công nghip ch tác và công nghip nh ch yu là do v trí và c ch khuyn khích u t ca Chu Lai, ch không phi là cht lng ca môi trng iu tit. H qu là Chu Lai dành các ngun lc c s h tng khan him gii quyt nhng cái mà h cho là yêu cu ca các nhà u t nc ngoài dng nh ít có kh nng n vi Chu Lai (ví d nh cng trung chuyn quc t), hn là nhng nhu cu hin ti ca các doanh nghip t nhân trong nc. Th hai, các nhà nghiên cu nhn thy thit k pháp lý ca Chu Lai không tng thích vi vic th nghim chính sách và i mi th ch. áp li kinh nghim ca nhng nm 1990, thi gian mà các khu công nghip nông thôn không c hiu qu nh các khu công nghip thành th, các nhà hoch nh chính sách ã nhm vào cái mà h cho là lý do ca s thành công không ng u, tc là vic thiu phân cp ngân sách và chính sách cho cán b a phng. Do vy, ý nh t ra cho Chu Lai là s trao cho lãnh o a phng thêm thm quyn ngân sách, chính sách và pháp lý. Tuy nhiên, trên thc t, khung pháp lý ca Chu Lai ã chia thm quyn ra quyt nh v ngân sách và chính sách trong nhng lnh vc quan trng cho c cán b a phng và chính quyn trung ng. H qu ca quy trình ra quyt nh ng thun, trong ó các b có li ích mâu thun vi vic th nghim và thành công ca Chu Lai, là nhng n lc i mi ca Chu Lai ã b sa ly. Ngun: Eli Mazur, David Dapice, V Thành T Anh. "Khu Kinh t M Chu Lai và Phát trin Nông thôn: Phòng thí nghim K hoch hóa Tp trung cho i mi Chính sách và Th ch." Nghiên cu i thoi Chính sách ca UNDP 2008/2, Hà Ni, Tháng 7/2008. bit h không có thông tin gì v ngân sách và trong nm 2009 nêu rõ nhng thách thc v cung k hoch ca xã. Phn ông nhng ngi còn cp thông tin cp a phng.23 Mt s ngi li có ít hoc rt ít thông tin, và phn ln nhng dân gp khó khn do không bit ch hoc do rào ngi có thông tin cho bit nhng thông tin cn v ngôn ng, giáo dc, hoc quãng ng này không áp ng c nhu cu ca h. Nhìn mà h phi i ly thông tin. Mt s ngi cho chung, nhng ngi quan tâm n ngân sách và bit phng thc ph bin thông tin có vn - k hoch cp xã nói rng h tip cn c thông mt s ngi dân vn thích loa phóng thanh hn, tin nhng cha n 50% trong s h nói thông song phng thc này li không hu ích nu tin áp ng c nhu cu (Hình 3.1). xa hoc loa hot ng không tt, hoc nu ngi dân b khim thính, hoc không hiu c ngôn Nhng lý do gii thích vì sao thông tin li không ng. Nu thông tin c ph bin bng ngôn ng áp ng nhu cu khá a dng. Mt kho sát vi nói, chng hn qua loa phóng thanh, có th s c mu nh gm 500 công dân c thc hin khó khn khi nh li thông tin nu cn ­ do vy Hà Ni, Qung Bình, Ninh Thun và An Giang cn phi có nhiu kênh ph bin thông tin khác 34 qun tr nhà nc cp a phng Hình 3.1. Thông tin áp ng nhu cu chính sách khác nhau. k hoch cha nhau. Cui cùng, mt s ngi cho rng thái ca h gia ình v ngân sách vàPhn ôngca xã tng a ích gì. ra ý kin gì v và nng lc ca cán b không giúp(trong s nhng ngi quan tâm) ngân sách và k hoch ca xã, và nguyên nhân thng c vin dn nht là h Quyn th hai c thit lp trong Pháp lnh không c hi ý kin. (Hình 3.2) Tuy nhiên, Cp c s là quyn ngi dân Dân ch dng tin óng góp ca c tham vn. S khó hình dung c mt mô hình tham vn nào Mc Qun tr nhà nc ca VHLSS hi ngi có th m bo cho mi ngi dân u cm thy S dng ngân sách và óng góp ca Chính vào c phng vn v s tham gia ca h ph các c ly ý kin, hoc bit c âu là c s hp quy trình xây dng lut pháp hay hoch nh lý trong trng hp này. Nhng nguyên nhân Phí và l phí do chính quyn xã thu Hình 3.1. Thông tin áp ng nhu cu ca h gia ình v ngân sách và k hoch ca xã K hoch phát trin KT-XH cp xã (trong s nhng ngi quan tâm) K hoch u t CSHT cp xã K hoch tái nh góp ca ngi dân S dng tin óng c và n bù cp xã sách và óng dng t cp xã S dng ngânQuy hoch s góp ca Chính ph Phí và l phí do chính quyn xã thu 0% 25% 50% 75% 100% Có thông tin áp ng nhu cu ca ngi tr li K hoch phát trin KT-XH cp xã K hoch u t CSHT cp xã K hoch tái nh c và n bù cp xã Quy hoch s dng t cp xã 0% 25% 50% 75% 100% Có thông tin áp ng nhu cu ca ngi tr li Ngun: T tính toán da trên mc qun tr iu tra MSHG 2008. Hình 3.2. H gia ình cho ý kin v k hoch và ngân sách xã trong thi k 2006 ­ 2008 S dng óng góp ca ngi dân xã S dng ngân sách / tr cp ca Chính ph xã Phí và l phí do cp xã thu Hình 3.2. H gia ình cho ý kin v k hoch và ngân sách xã trong thi k 2006 ­ 2008 K hoch phát trin KT-XH cp xã K hoch u t CSHT cp xã K hoch tái nh c và n bù cp xã S dng óng góp ca ngi dân xã K / tr cp dng t ph xã S dng ngân sách hoch sca Chính cp xã Phí và l phí do cp xã thu 0% 25% 50% 75% 100% K hoch phát trin KT-XH cp xã Ngun: T c tính da trên mc qun tr iu tra MSHG 2008. K hoch u t CSHT cp xã K hoch tái nh c và n bù cp xã 35 K hoch s dng t cp xã 0% 25% 50% 75% 100% các th ch hin i khác thng c mi ngi nhc n gii thích hin rõ nht các a phng có chng trình cho vic không bày t quan im v nhng công 135. Trong chng trình này, ngi dân mi xã vic ca xã bao gm: vn quá phc tp (theo c tham gia la chn nhng d án phn ánh 7-8% s ngi không tham gia ý kin), hoc tt nht u tiên ca h. Chng trình 135 ni bt nhng ý kin ca h dù sao cng không c nh nguyên tc trao quyn và áp dng các c ch xem xét n (10-13% s ngi không tham gia mi nhm tng cng trách nhim gii trình t ý kin). trên xung. Nhng quyn c bn khác c quy nh trong Vi vai trò ni bt nh mt chng trình gim Pháp lnh Dân ch C s là quyn quyt nh nghèo và nhng n lc y tham vng nhm và quyn giám sát. Các quy trình này c th tng cng s tham gia, Chng trình 135 ã Bng 3.1. S tham gia ca h gia ình vào quá trình ra quyt nh và giám sát các công trình c s h tng các xã thuc Chng trình 135 các tnh Lai Châu, Lào Cai, Bình Phc và Sóc Trng Loi công trình h S h bit v S h óng S h tham S h tham gia S h tham gia tng công trình h góp u vào gia chn a vào xây dng giám sát thi tng (%) cho công trình im công công trình, công, trong s h tng24, t s trình, trong s trong s h h óng góp u nhng h bit h óng góp óng góp u vào (%) v công trình u vào (%) vào (%) (%) in 54 67 88 21 2 ng giao thông 74 50 86 13 11 Trng hc 71 33 97 8 5 Cung cp nc sch 73 41 92 43 0 Trm y t 61 17 93 13 0 Ch 87 27 100 0 0 Nhà vn hóa 78 26 100 0 0 Thy li 85 50 88 52 10 Trung bình 73 39 93 19 4 Ngun: Báo cáo Kt qu Kho sát bng Th Báo cáo Công dân v mc hài lòng ca ngi dân vi Chng trình 135-II (Quyn và CS, 2009) Bng 3.2. Tham gia vào quá trình ra quyt nh và giám sát các d án h tng cp xã; các xã thuc các tnh Lai Châu, Lào Cai, Bình Phc, và Sóc Trng D án thuc D án thc hin ti các xã 135-II do các CT135-II chng trình khác tài tr Phn trm s d án có t chc các cuc hp vi 86.6 80.0 s tham gia ca ngi dân la chn d án Phn trm các d án c ngi dân giám sát 81.9 72.4 Ngun: Kt qu iu tra mc hài lòng ca ngi dân i vi chng trình 135-II bng Th Báo cáo Công dân (Quyn và CS, 2009) 36 qun tr nhà nc cp a phng Bng 3.3. Ting nói ca ngi dân và cán b xã: âu là nhng khó khn trong vic thc hin quy ch "dân ch c s"? Khó khn liên quan n chính quyn Khó khn liên quan n ngi dân 8 xã Tnh · Chính quyn xã không hiu rõ tm quan trng · Nhn thc ca ngi dân v ni Thái Bình ca vn dân ch trong quá trình tho lun dung quy ch dân ch c s cha và ra quyt nh. c y . · Phn ln lãnh o chính quyn xã không · Ngi dân ít quan tâm n quyn nng lc chuyên môn, thiu ng c t chc c bit, quyn c bàn và các cuc hp tho lun vi ngi dân. quyt nh. · Cán b không tích cc to iu kin và trao · Ngi dân còn bn lo "kim n" quyn cho ngi dân tham gia tho lun và và có nhiu vn cá nhân phi ra quyt nh. quan tâm hn là các vn ca · Mt s ni dung c a ra tho lun vi cng ng. ngi dân ch mang tính hình thc, mt s · Ngi dân tp trung vào các quy ni dung khác không c mang ra bàn bc. nh liên quan n li ích kinh t, · Ni dung các thông tin c công b không và không quan tâm n các quy phù hp vi a phng, và hình thc công nh phc v cho mc ích phát b thông tin ít khi c áp dng hoc áp dng trin a phng nói chung không y . · Ngi dân có dân trí thp, nên · Mt s cán b không mun ngi dân bit không hiu rõ vn . nhiu hn, hoc không mun trao quyn cho · Ngi dân s rng cuc hp c ngi dân giám sát mình. t chc yêu cu ngi dân · ôi khi ngi dân không c mi tham gia óng góp tin hoc hin vt, do hoc chính quyn không cho h tham gia vy rt ít ngi tham gia. giám sát. · Trong nhng cuc hp có ít · Chính quyn xã không huy ng rn rãi, tin ngi, ngi dân ngi th hin tng và trao quyn cho các t chc xã hi quan im ca mình. dân s tham gia cung cp thông tin cho ngi dân và thc hin quyn giám sát. 4 xã tnh · Chính quyn a phng nhn thc hn ch · nhng xã giàu hn, ngi dân Sn La, Thái v mc tiêu chin lc ca dân ch c s, và ch yu quan tâm n các vn Bình, Gia Lai, h coi dân ch là mt vn nhy cm. kinh t cá nhân hn là các vn và Trà Vinh · Cán b s rng trao quyn cho ngi dân s ca nhà nc ánh mt quyn lc và thm quyn ca mình · các xã ít có ý thc cng ng, · Cán b không toàn tâm vi quy ch dân ch các cuc hp càng ít thu hút c c s ngi dân tham gia. · Thiu ngun tài tr c th cho vic thc hin · các xã nghèo và các xã có mt dân ch c s s ngi dân nhp c, ngi dân · Lng cán b thp, không hp dn nhng ít tích cc tham gia bàn bc và ngi có nng lc và ng viên h dành tâm thng ng ý vi bt k xut sc cho nhng vn ca nhà nc nh dân nào c a ra. ch c s. · Mc trách nhim gii trình ca chính quyn xã lên cp trên v các hot ng dân ch c s rt thp. Ngun: iu tra v Quy ch Dân ch C s ­ Tình hình thc hin và Nng lc T chc ca các T chc Xã hi Tnh Thái Bình (S Ni v và Liên hip các hi khoa hc k thut tnh Thái Bình, 2009); Huy ng các t chc nông thôn tham gia phát trin bình ng và sinh k bn vng, T chc Qun lý Nhà nc - nghiên cu tình hung Ban Ch o Dân ch C s (CAP, IPSARD, 2008). 37 các th ch hin i nhn c nhiu s chú ý áng k nhm tìm Dùng nhng hng dn cho chng trình 135 hiu vic thc hin chng trình. Các bin pháp làm c s ánh giá, nghiên cu này ã tìm hiu nhm tng cng s tham gia ã c thc hin hai d án mi xã trong s 25 xã khác nhau, 5 khá trit mt s vùng, song các vùng khác xã thuc mi tnh Lai Châu, Cao Bng, Qung mc thc hin kém hn. Mt kho sát thc Bình, Gia Lai và Sóc Trng. Kt qu nghiên cu hin nm 2009 v các xã ca Chng trình 135 khá khác nhau. Không th ph nhn là s tham bn tnh cho bit mc tham gia vào quá gia ca cp xã vào vic qun lý d án ã tng trình ra quyt nh v các d án h tng bn lên trong giai on hai ca Chng trình, và mi tnh là rt cao i vi nhng ngi bit v công quan h gia cp xã và cp huyn trong vic thc vic xây dng c s h tng, song s tham gia hin d án cng c tng cng ­ ây là nhng ch yu ch dng li vic la chn a im thành tu rt quan trng. ng thi, vai trò và d án. Mc tham gia vào vic ra quyt nh nng lc ca cp xã thng không t n mc trong quá trình xây dng công trình không c cn thit giao hoàn toàn trách nhim làm cao, và tham gia vào hot ng giám sát rt yu ch u t cho xã. Khng nh nhng kt qu (Bng 3.1). ca các nghiên cu khác, vic la chn d án vn nm cp huyn. Mt s c ch gii trình Mc dù mc tham gia trong Chng trình 135 trách nhim mi cng không c phát huy hiu có v cao, song hiu c các c ch này thc qu nh mong mun. mt s ni, vic tham s thúc y trách nhim gii trình hng xung gia ca ngi dân không c lng vào quá di nh th nào thì cn phi tr li thêm hai câu trình ra quyt nh, vì các c quan chc nng hi: c s ban u o lng mc tham gia a phng thng cho rng tham gia i ôi vi là gì, và s tham gia trên thc t là nh th nào? ri ro (mt quyn kim soát) hn là c hi (thc hin tt hn). tr li câu hi u tiên, mt nghiên cu ã ánh giá kim chng, không ch hi v các d án Mc dù tm quan trng ca Dân ch C s i ca Chng trình 135 có s tham gia và giám sát vi cách tip cn tng bc ca Vit Nam i ca ngi dân mà còn c các d án khác trong vi phân cp và trách nhim gii trình là không xã. Kt qu nh c trình bày trong bng 3.2 th ph nhn, và cng ã có nhng kt qu c cho thy nhng d án khác cng có mc tham th, song các nghiên cu v Chng trình 135 gia khá cao trong vic la chn d án, và cng và s liu t hp phn Qun tr nhà nc ca thng c ngi dân giám sát. Tuy nhiên, VHLSS u cho thy mt s c ch mi v trách trong c hai trng hp, tn sut tham gia và nhim gii trình hng xung di mi ch ang giám sát i vi các d án thuc Chng trình bám r. Bng 3.3 phác ra mt s khó khn c 135 dng nh có mc cao hn. nêu lên trong hai cuc kho sát quan trng khác v vic thc hin quy ch dân ch c s. Nhng tr li cho câu hi th hai v thc t ca hot khó khn này không ch liên quan ti vic thc ng tham gia s cn có hình thc phân tích hin các quy ch bi chính quyn a phng, khác. Mt nghiên cu tin hành trong nm 2009 mà còn liên quan c n nhng yu t con ngi, s dng các cuc phng vn bán cu trúc vi nh thiu s quan tâm, trình chuyên môn kém nhiu cán b cp huyn và cp xã, Ban Qun lý và c s ngn ngi trong vic bày t quan im. CT135 và Ban Giám sát, trng thôn, i din t chc oàn th và ngi dân tìm hiu tình hình Bt chp nhng thách thc i vi quy ch dân phân công trách nhim và thm quyn gia cp ch c s t nhn thc cho n vn hóa t chc, huyn và cp xã trong vic la chn d án, và t nng lc yu n nhng thách thc thc t, cp nào s ra quyt nh cp vn cho d án, cp nhng tin b t c cho n nay là rt áng nào chu trách nhim thc hin và giám sát.25 k. Thc t, áp dng cách tip cn phát trin da 38 qun tr nhà nc cp a phng Hp 3.3. Tác ng ca s tham gia i vi phát trin Vit Nam là mt th nghim t nhiên có th có mt ánh giá "tt" v tác ng ca s tham gia. Th nghim t nhiên này din ra t cui thp niên 90 n nm 2005, khi nhiu cng ng trên khp c nc c tip cn vi các chng trình Phát trin Da trên Cng ng (CDD) và các chng trình tng t vi mc tham gia hn ch. Do c hai loi d án c thc hin trên cùng mt a bàn nên có th so sánh gia "bi cnh xã hi và vn hóa hình thành i sng và t chc ca các i tng th hng". C hai loi chng trình u do chính ph Vit Nam qun lý, c hai u có chung các loi hình tiu d án nh nhau và c hai u huy ng nhng ngun lc tng t t cng ng. Song phng thc CDD c ng h bi nhng nhà hot ng phát trin tin tng hn vào li ích ca vic tham gia, và mun to ra hiu ng minh ha. Do vy, phng thc CDD bao gm nhng bc i rõ ràng v quá trình tham vn và ly ý kin ca các cng ng liên quan mt vài giai on trong c quy trinh, t la chn tiu d án n thi công và giám sát tài chính. Th nghim này kt thúc vào nm 2005 vì chính quyn tin rng phng án có s tham gia thc s u vit, và áp dng nó trong giai on tip theo trong chng trình phát trin a phng trên c nc. K t thi im ó, các cng ng a phng Vit Nam tip tc c tip cn vi nhiu chng trình phát trin a phng khác, tt c u theo c im CDD. Nghiên cu này s dng th nghim t nhiên ca Vit Nam ánh giá nhng phng thc mà s tham gia có tác ng ti kt qu phát trin cp a phng. ánh giá này tp trung vào 24 cng ng c nhn d án theo c hai chng trình, và ã thc hin tt c 162 tiu d án theo c phng thc CDD ln phng thc ít có s tham gia hn. Xét trên góc phng pháp lun, ánh giá này da vào s liu thng kê và các cách tip cn tham gia. V mt thng kê, thông tin chi tit c thu thp v các c im ca cng ng, tính cht tiu d án, các mc chi tiêu và h s ca nhng ngi chu trách nhim thc hin. V khía cnh tham gia, tho lun nhóm tp trung vi dân làng và cán b a phng c thu thp (riêng) ly ý kin ca h v các c im và tác ng ca các tiu d án c thc hin theo hai phng thc khác nhau. Không có gì ngc nhiên, kt qu nm gia hai thái cc là s tin tng lc quan ca các nhà theo trng phái phát trin và s hoài nghi lành mnh ca các nhà hàn lâm. Mt khác, không có s khác bit ln gia nhng ánh giá ca ngi dân và cán b a phng. Sau khi iu chnh theo các c im quan sát c v cng ng, các tiu da án và nhng ngi chu trách nhim thc hin, có v nh các d án có s tham gia nhìn chung mang li kt qu tt hn. Nhng chúng cng không mang li nhng iu k diu mi ni. Khong cách gia hai loi chng trình có ý ngha v mt thng kê i vi mt s kt qu, còn s khác thì không. Ngun: "Tham gia mang li s khác bit nh th nào? Bng chng t các cng ng có nhiu chng trình Vit Nam" (oàn Hng Quang và Martin Rama, 2009). vào cng ng trong vic qun lý các d án u thân h có nhn thc tt hn v nhng yêu cu t cp xã cho thy nhng tác ng tích cc i v dân ch c s. vi kt qu phát trin (Hp 3.3). Mt gii pháp khác là nâng cao ng c cho Nâng cao nhn thc ca cán b xã, bi dng k ngi dân tham gia và giám sát cp c s. nng và tng cng h tr tài chính cho dân ch Tt nhiên, iu này òi hi phi thc hin công c s có th góp phn ci thin vic thc hin tác tuyên truyn m bo mi ngi dân u quy ch rt nhiu. Nh ã thy trong Bng 3.3 c bit v nhng quyn dân ch c s ca nhn thc hn ch ca cán b v tm quan trng mình. Nhng iu ó cng vn cha . Nh ã chin lc ca dân ch c s là mt yu t gây thy trên, mt t l áng k ngi dân không cn tr chính. Bên cnh ó, cán b có th ch tham gia bàn bc công vic ca xã vì h ngh ng hn trong vic ly ý kin ca ngi dân rng ý kin ca h không c xem xét n. nu h c giao các ngun lc tài chính thc ci thin tình hình này, ý kin óng góp t các hin các hot ng dân ch c s, và nu bn bui tham vn cn ti c cp có thm quyn 39 các th ch hin i quyt nh, thng không phi là cp xã, và kt quyt nh v k hoch phát trin kinh t xã hi qu tham vn và giám sát phi c phn hi tr ca chính quyn a phng c phân cp, và li cho ngi dân. sau ó n nm 2003 chính quyn a phng các cp c giao nhiu trách nhim hn trong Quy trình Lp k hoch vic iu phi, phân b ngân sách và hoàn thin k hoch phát trin kinh t xã hi a phng Quy trình lp k hoch Vit Nam có mt lch mình. Các c quan trung ng, nh B K hoch s lâu dài, t thi k k hoch hóa tp trung, và u t và B Tài chính hin nay ch cung cp trong ó bn k hoch quy nh chi tit, c th c nh hng phát trin nói chung và gii hn v xã hi, t doanh nghip n ngi nông dân phi ngân sách (bc u tiên),và các c quan lp k óng góp nhng gì. Khi Vit Nam tng cng hoch (các tnh, b ngành) xây dng k hoch phân cp, trao quyn cho doanh nghip và ngi chi tit ca mình np cho B K hoch và u dân t ra quyt nh cho mình, và c hng t tng hp (bc th hai). Nh vy, quy trình nhng thành qu hay phi gánh chu nhng hu lp k hoch ã bt tính cht t trên xung hn qu t quyt nh ca mình, thì vai trò ca k nhiu so vi trc. Nhng mt vài góc , cân hoch cng ã thay i. Mc dù các k hoch i quyn lc gia các cp chính quyn vi cp vn còn ch tiêu, song càng ngày ngi ta càng trc tip cao hn vn còn cha ng u. nhn thc rõ, ây ch là ch tiêu nh hng. Và mc dù không th t c tc tng trng Hn na, tm nhìn v vai trò ca công tác lp ca c nn kinh t hay ca mt ngành nht nh k hoch cng còn khác nhau, t thái cc này - nào ó ch n thun bng nhng con s nm nhng phng pháp lp k hoch c vn c trong k hoch, song có th t nn tng cho vic tip tc do thói quen, sang thái cc khác ­ coi t c các ch tiêu ó bng cách lên k hoch k hoch ã li thi, không còn hu ích gì na tht cn thn cho hot ng u t và xây dng trong nn kinh t nh hng th trng. S tht c s h tng, da trên nhng hiu bit rõ ràng nm khong gia: mc dù mt vài khía cnh v nhu cu và nguyn vng ca ngi dân và ca cách làm k hoch c có th ã li thi, c doanh nghip. Do trách nhim cung cp dch v bit là các ch tiêu sn lng kinh t, song nhng và các phng tin m bo tài chính cho các khía cnh khác ca công tác k hoch thm chí trách nhim ó ã c phân cp xung a li còn quan trng hn trong mt nn kinh t phng các cp, và mt s trách nhim lp k phân cp. hoch u t cng ã c phân cp, cng cn phi ánh giá xem nhng mi quan h v trách Theo hu ht nhng thông tin có c, quy trình nhim gii trình ã thay i nh th nào. lp k hoch các tnh trên thc t ã có tính cht tham gia, mc dù tm nhìn v s tham gia y Vai trò thay i ca k hoch trong nn kinh t có l cha t c tim nng. Chng hn, mt nh hng th trng không phi lúc nào cng nghiên cu in hình v công tác lp k hoch c các bên liên quan hiu ging nh nhau. a phng tnh Hòa Bình27 cho thy s tham Mt nghiên cu tình hung26 tp trung vào các gia ca ngi dân a phng vào quy trình lp tnh in Biên, ng Tháp và Ninh Thun cho k hoch là tng i hn ch, mc dù gn ây thy công tác lp k hoch c coi là trách ã c ci thin rt nhiu. Các ch tiêu a ra nhim ca riêng ngành k hoch ch không phi trong k hoch thng là do cp tnh phân b, và là công vic ca mi cán b. iu này ã hn không thc s c bàn bc vi a phng hay ch n mc ti thiu s óng góp t các n v da trên nhng phân tích thc t. Hn na, bn chuyên môn, nhng ngi óng vai trò rt quan thân các ch tiêu hu nh cng ch tp trung vào trng trong vic a ra các ch tiêu thc t. Tuy u vào và u ra cho c nn kinh t, ging nh nhiên, cách tip cn lp k hoch t trên xung truyn thng k hoch hóa tp trung trc ây, nh trc kia nhìn chung ã thay i cn bn hn là các kt qu phát trin ca yu t th ch cùng vi công cuc i mi. Nm 1989, quyn và các yu t khác trong nn kinh t nh hng 40 qun tr nhà nc cp a phng th trng. Công tác k hoch trong nn kinh t hoch có mt vài nguyên nhân. Nhiu sáng kin, th trng nh hng nhiu hn vào vic trang d án i mi công tác lp k hoch do các c b cho xã hi hot ng có hiu qu, hn là ch quan UN thc hin nhiu tnh ã cho thy vn o hot ng ca xã hi. th ch là cn tr ln nht trong vic bin công tác lp k hoch có s tham gia thành hin thc Mt nghiên cu tình hung khác ti à Nng và cp huyn và cp xã. Các c quan k hoch cp Bc Ninh28 cho thy các bên liên quan rt ít tham trung ng và tnh c t chc tt, song xung gia vào vic xây dng quy hoch u t xây dng n cp huyn và xã thì i ng làm k hoch rt c bn. Mc dù quy trình lp k hoch ni b ã mng. cp huyn có phòng k hoch tài chính tr nên minh bch hn, song vic chia s thông vi vai trò chính ch là qun lý tài chính và rt ít tin ngay trong h thng chính ph không phi ý n mng k hoch. cp xã không có cán lúc nào cng c y . Mc dù trong lut ã b chuyên trách v k hoch ­ trong thi im quy nh29 phi có s tham gia ca cng ng lp k hoch, nhim v làm k hoch c giao vào quá trình xây dng quy hoch u t chi tit, cho bt k cán b nào theo quyt nh ca y song hot ng tham vn vi cng ng rt hn ban Nhân dân xã, ví d nh cán b thng kê xã ch, ch yu din ra nhng lnh vc c coi là hay th ký y ban. Bên cnh ó, thi gian xây có nh hng áng k n ngi dân. Mt phn dng k hoch rt ngn vì các tnh ch có cha lý do có th là do s yu kém ca h thng thông y hai tháng làm k hoch và np cho B K tin h tr cho quy trình lp k hoch. Nhng h hoch và u t; các xã thng có khong 10 thng này tip tc thiên v báo cáo hành chính và ngày xây dng k hoch phát trin hàng nm phù hp hn vi phong cách xây dng k hoch ca xã. Hn ch v thi gian, thiu k nng và kiu c. D liu cp xã và cp thôn bn không c thiu cán b k hoch chuyên trách là nhng c thu thp mt cách h thng. yu t góp phn vào s thiu ht thc tin làm k hoch có s tham gia cp c s. Mc sn sàng u t xây dng nng lc tham gia và cung cp thông tin các cp chính quyn Mt s ngi còn nhn thc sai lm v s tham a phng mt phn tùy thuc vào thm quyn gia ca ngi dân trong lnh vc phát trin. Mt mà h có thc hành nhng cách tip cn này. s cán b cho rng ngi dân không my hiu Nu chính quyn cp cao hn không mun phân bit v k hoch phát trin, và thc hin tham cp thm quyn lp k hoch cho cp di, hoc vn thc cht là rt tn kém, c v thi gian ln nu nh mc phân cp trong phân b ngân kinh phí. Mt khác, nhiu ngi n gin là sách thp, thì li ích i vi cán b a phng không quan tâm. Trong mc Qun tr nhà nc trong vic áp dng cách tip cn có s tham gia ca VHLSS, ch có mt phn ba s ngi tr li s thp. Mc dù mc phân cp cho tnh là t ra quan tâm n KHPTKTXH và k hoch rt ln, song mc quyn hn và ngân sách u t xây dng c bn cp xã. Mc dù vy, k trao cho chính quyn cp di thp hn khá c mt s ít ngi dân quan tâm cng có th làm nhiu ã làm gim s nhit tình i vi các c cho quá trình tham vn tr nên thành công. ch trách nhim gii trình mi. Mt vai trò ca chính quyn trung ng trong mt h thng phân S tham gia và tham vn có th theo chiu dc, cp là giúp chính quyn a phng xây dng nh gia i ng làm ngành k hoch và ngi nng lc và tng cng các kênh thông tin a dân a phng, hay theo chiu ngang, nh gia phng có th hc hi ln nhau. các c quan ban ngành, và hình thc tham vn theo chiu ngang vn còn yu. cp a phng, Vic thc hin tham vn không có gì phi nghi mi ngi thng ch mun làm vic gói gn ng - chính sách do Th tng Chính ph a ra trong phm vi an toàn ca mình, hn là phi hp yêu cu phi tin hành tham vn trong quá trình liên ngành, dn n s chng chéo, trùng lp và ít lp k hoch phát trin kinh t xã hi 5 nm ca phi hp gii quyt nhng vn chung. Kinh tnh. S thiu tham gia trong quy trình lp k nghim ca UNICEF trong vic y mnh công 41 các th ch hin i tác lp k hoch liên ngành mt s tnh nhm Kt qu là hin nay, công tác lp k hoch tnh gii quyt các vn tr em mt cách toàn din a ra mt danh sách nguyn vng, ch không cho thy không d gì t c s ng thun v phi là mt tm nhìn chin lc qun lý. các vn chung vn cn phi có hành ng tp th. Thiu k nng và ng c, kt hp vi vic Có th tìm hiu rõ hn v hiu qu ca quá trình thiu c ch phi hp chính thc chính là mt phân cp và các c ch trách nhim gii trình thách thc ln trong vic thit lp và tng cng mi mt cách h thng thông qua mt quy trình các quan h hàng ngang gia các ban ngành chc theo dõi và ánh giá công tác lp k hoch và nng. Cn lu ý rng cách t chc mt cuc hp ngân sách a phng, song ti thi im hin lp k hoch Phát trin kinh t xã hi hàng nm nay nhng quy trình này vn cha phát trin nh hin nay cp tnh là không xác nh a phng. Ví d nh nghiên cu tình hung vn và t c ng thun v cách gii quyt Hòa Bình cho thy trên thc t vic theo dõi vn bng cách tip cn liên ngành. Hn na, và ánh giá rt ít c thc hin, và do ó vic tình trng thiu ht k nng ca S K hoch và ánh giá vic thc hin nhng k hoch trc u t và y ban Nhân dân Tnh vn c giao ây không cung cp c thông tin cho công tác nhim v iu phi hot ng phát trin cp lp k hoch cho tng lai. Trong mt s trng a phng là mt cn tr khác i vi vic thit hp iu này là do thiu nhn thc y c v lp các mi liên kt liên ngành. vai trò và quy trình theo dõi và ánh giá, dn n vic la chn các ch tiêu không phù hp, Vn nng lc cng th hin rt rõ ràng trong c bit là quá chú trng n các ch tiêu u mi quan h gia k hoch và ngân sách, c ngân vào nh xây c bao nhiêu trng hc hay nuôi sách thng xuyên ln ngân sách u t xây dng c bao nhiêu con heo, thay vì các ch tiêu kt c bn, và m bo sao cho các k hoch ngành qu. Trên thc t, s hiu bit v công tác k i theo các chính sách thích hp. Mc dù các hoch k tha t h thng c có th là nguyên tnh c trao quyn ch ng trong vic lên k nhân dn n tình trng thiu s lng ghép hot hoch phát trin kinh t xã hi, song li ít có s ng theo dõi và ánh giá vào quy trình lp ngân h tr t trung ng làm cho vic xây dng sách. Vn còn có xu hng coi các ch tiêu s k hoch da trên bng chng và m bo tính lng là mc ích cui cùng, ch không phi là thc t, kh thi ca k hoch t góc ngun kt qu do chính sách sinh ra và ch tiêu theo lc. Nhng thách thc khác bao gm hng dn dõi tin b và iu chnh chính sách. Cui cùng, lp k hoch thiu rõ ràng và thi gian dành cho nghiên cu tình hung này cng xác nh mt các tnh xây dng và np k hoch quá ngn. hn ch ln là còn thiu s liu tt v kt qu phát trin cp huyn và cp xã tin hành Nghiên cu tình hung tnh Hòa Bình cung cp công tác lp k hoch mt cách thc tin và da mt s bài hc hu ích v vic khó có s phi trên bng chng. hp gia các bên. Mc dù Hòa Bình có cam kt ci cách rt cao vi s h tr ca các nhà tài tr, Mi quan tâm ca các nhà tài tr i vi vic song mi liên h gia k hoch và phân b ngân tng cng công tác k hoch và ngân sách cp sách li khá yu, và tng t là quan h gia k a phng có th dn n nhng h qu ngoài hoch u t và chi thng xuyên. Các chng d kin, nu không c qun lý mt cách úng trình khác nhau có các yêu cu báo cáo khác n. Nh ã mô t trên, nhiu chng trình ca nhau cng gây nhiu khó khn hn cho chính c chính ph và nhà tài tr nhm vào nhng vùng quyn a phng. Hn na, ít có thông tin qua c coi là có nng lc thc hin kém nht. iu li gia nhng ngi lp ngân sách u t - B này là hp lý vì ây là nhng vùng có t l nghèo K hoch và u t và S K hoch và u t cao nht, song khi không có s iu phi thn tnh, vi nhng ngi lp ngân sách chi thng trng thì các cán b a phng không nhng có xuyên - B Tài Chính và S Tài chính, dn n th b ngp trong trách nhim, mà còn b nhn rt ít gn kt gia hai loi phân b ngân sách này. chìm trong nhng ch o, hng dn v cách thc thc hin chính sách. Ví d trong trng 42 qun tr nhà nc cp a phng Hp 3.4. Lp k hoch và ngân sách có s tham vn Hòa Bình Tnh Hòa Bình rt quyt tâm i mi công tác lp k hoch và vi s h tr ca JICA và SDC, Hòa Bình ã bt u có nhng tin b tích cc trong phng thc xây dng k hoch và ngân sách. Hòa Bình bt u tinh gin quy trình lp k hoch bng vic son tho b "hng dn lp k hoch" cho cp xã và cp huyn, trong ó có nhng thc tin lp k hoch tt hn, nh có s tham gia ca ngi dân a phng trong quy trình lp k hoch, nhn mnh vào vic phân tích tình hình da trên bng chng, và xác lp u tiên can thip chính sách, cùng nhng hot ng tham vn tích cc cho K hoch Phát trin Kinh t Xã hi 5 nm ca tnh (2006-2010). Mt nghiên cu tình hung v i mi công tác k hoch xác nh có bn yu t chính dn n thành công: Khuôn kh rõ ràng. i mi công tác k hoch cp a phng òi hi phi có mt khung lp k hoch phân cp rõ ràng và cam kt chính tr rõ ràng trong vic trao quyn. Công c qun lý. Hiu rõ bn k hoch nh mt công c qun lý, vi nhng ch s theo dõi và iu chnh chính sách, là yu t then cht i mi công tác k hoch. Thông tin minh bch. Thành công trong i mi công tác k hoch a phng òi hi quá trình trao i thông tin và tham vn phi mt thit hn, minh bch hn, trong ó có c thông tin theo hàng ngang (gia các s ban ngành khác nhau) và theo hàng dc (thông tin hai chiu gia ngi dân tuyn c s và các cp qun lý cao hn). Nng lc mnh hn. Nng lc ca các c quan chc nng a phng trong vic thc hin các cách tip cn có s tham gia có th còn yu, nhng có th tng cng thông qua ào to trc tip. V lâu dài, ng c u t nâng cao nng lc thc hin cách tip cn có s tham gia s cao hn nu nh vic phân b ngân sách phân cp c tng cng. Ngun: C quan Phát trin Quc t Nht Bn và C quan Hp tác Phát trin Thy S. hp Hòa Bình, các nhà tài tr mun hài hòa các dn ca môi trng kinh doanh suôn s i vi cách tip cn i mi công tác k hoch a u t, thì s t ch trong vic ra chính sách thân phng, chia s thông tin và hot ng mt cách thin vi tng trng có th to ra cnh tranh mt thit gia hai c quan thc hin. tích cc gia các tnh. Vic công b Ch s nng lc Cnh tranh Cp tnh hàng nm, mt ánh giá Cui cùng, c ch trách nhim gii trình hng xp hng các tnh da trên nng lc cnh tranh xung di ã c trin khai, c bit là cp ca môi trng kinh doanh nhn c s chú ý xã, cng là yu t quan trng vi mt mc ích ngày càng tng qua các nm ­ các tnh u mun khác. Tham nhng s khó n mình hn trong mt ci thin xp hng ca tnh mình và không ai môi trng ci m và minh bch, do vy nhng mun b i s. bin pháp phòng nga nh th này có th giúp kim soát mt s hình thc tham nhng. Ban Xét t góc này, s cnh tranh gia các tnh giám sát cng ng a phng óng mt vai cng nh gia các doanh nghip là cnh tranh trò quan trng và s c tho lun Chng 6. lành mnh. Tuy vy, cnh tranh gia các tnh không phi lúc nào cng mang li li ích. Trên Quy hoch Vùng thc t, vic trao quyn cho chính quyn cp Phn trên nghiên cu vn trao quyn cho di làm ny sinh nhng thách thc mi, do chính quyn cp di và nhng c gng thit quyt nh mt tnh có th có tác ng quan lp các c ch trách nhim gii trình mi thông trng, dù là tích cc hay tiêu cc, i vi nhng qua vic tng cng s tham gia và minh bch. tnh khác. Khi có nhng "hiu ng lan ta" Nhng c ch này giúp cho các chính quyn a nh vy, cn phi có s hp tác nht nh. Ví phng mi c trao quyn áp ng tt hn vi d, quyn cp phép cho u t trc tip nc nhu cu ca c tri. Khi các tnh nhn ra s hp ngoài ã c phân cp cho tnh và khi ngh 43 các th ch hin i n li ích ca FDI, các tnh thng ch chuyên ánh i gia tng trng nhanh và tng trng tâm thu hút thêm nhiu nhà u t mi. Li ích bn vng, song ây là mt sai lm vì tng trng tng ngun thu ca a phng và tng công n nhanh mà không gây tn tht cho môi trng là vic làm nh công nghip hóa mang li quá rõ mt iu không tng. Nu mc tiêu ca chính ràng và ngay trc mt, trong khi ó nhng hu sách công là a din, a chiu, nh tng thu qu lâu dài i vi môi trng thng khá m nhp, ci thin cht lng cuc sng, và bo v nht và không ch gii hn trong phm vi mt môi trng, thì vic tng trng thu nhp nhanh a phng. Trên thc t, tính cht xuyên biên chóng có th mang li cho ngi ta o tng gii ca nhiu vn môi trng chính là yu là tình hình ang c ci thin nhanh chóng, t gây ra nhng hiu ng lan ta, làm cho vic trong khi s xung cp v môi trng ph nhn lp k hoch c lp, thc cht là bit lp ca iu này. Quy hoch vùng không th gii quyt các tnh, tr nên kém hiu qu. Ngun nc tiêu c tt c nhng thách thc này, nhng có th th mt tnh có th cha c nc thi hoc góp phn tng ti a hiu ng lan ta tích cc, ô nhim công nghip t mt tnh khác. Trong và gim thiu nhng tác ng tiêu cc gia các nhng trng hp nh vy, cn phi quy hoch tnh vi nhau. phát trin sao cho bao quát nhiu tnh, va t c tác ng hiu qu, va m bo chi phí Quan ngi v nhng cái c coi là tác ng tiêu ca các quyt nh quy hoch c phân b mt cc ca phân cp làm cho mt s nhà hoch nh cách công bng. chính sách t câu hi liu Vit Nam có phân cp quá xa, quá nhanh hay không. Tuy nhiên, li Cng có nhng hiu ng lan ta tích cc. Tng ích ca phân cp, trao quyn vn có th t c trng tnh này có th mang li li ích cho các ng thi vi vic gim thiu chi phí nu mun tnh lân cn, nu nh có c s h tng thích hp. quy hoch vùng tr thành chun mc. Nhng Quy hoch kt cu h tng là mt trng hp rõ trong mt h thng phân cp, làm th nào ràng khác, khi quy hoch vùng có th giúp ci khuyn khích các tnh lên k hoch tp th? Có thin kt qu phát trin ­ nhng con ng dng nhiu câu tr li cho câu hi này, nhng câu tr li ranh gii ca hai tnh s chng mang li li li hp lý nht còn tùy vào quy hoch vùng c ích cho tnh nào. i vi nhng d án xây dng k vng s gii quyt c yu t kém hiu qu ng ln do B Giao thông vn ti thc hin, nào. vic quy hoch nh vy ã tr thành thông l, song còn nhiu d án h tng khác c trin Khi quy hoch vùng mang li li ích cho c ôi khai mt cách c lp, dn n trùng lp, lãng bên, các tnh có th t nguyn hp tác vi nhau. phí. Ví d, thông thng mt tnh không có iu này c bit úng vi nhng tác ng lan dân s hay hot ng kinh t duy trì cho hi ta tích cc. Nu mt nhóm các tnh có th thng cng tnh mình, song nu mt nhóm các tnh nht v v trí t cng và t chc mng li duyên hi hp tác vi nhau thì h có th có ng b, thì tt c u có li. Vai trò ca chính nhu cu duy trì mt hi cng. Tng t, mt quyn trung ng trong trng hp này có th cng bin hay cng hàng không mt tnh, nu là h tr cho quy hoch vùng, nu không phi là không có ng dn n các tnh lân cn, s ch o nó. mt s nc vic này c thc ánh mt i c hi mang li li ích cho c hai. hin bng cách cung cp ngun kinh phí thích hp cho các d án liên tnh. Do vy, quy hoch vùng òi hi phi có tm nhìn xa n 20-30 nm. Kt cu h tng và dch v Tuy nhiên, khi chi phí và li ích không cân xng hu cn thng mi cn thit s ph thuc vào vi nhau, thì vai trò ca chính quyn trung ng loi hình phát trin c mng tng ra cho cn mnh hn nhiu. Ví d, nu hot ng phát tng lai. ng thi, nhng quyt nh c trin công nghip tnh này làm ô nhim ngun a ra bây gi thng có nhng hu qu quan nc ca tnh khác, thì khó có kh nng hai bên trng v môi trng và xã hi. Mc dù nhiu thng nht c vi nhau v mt gii pháp công nhà hoch nh chính sách thng cân nhc s bng. Tiêu chun quc gia v ô nhim công 44 qun tr nhà nc cp a phng nghip có th là mt phn ca gii pháp, nhng nh nm 2007 ã b sung thêm chi tit, làm cho bên cnh ó còn có vai trò ca chính quyn trung lut d gii thích hn. Ngh nh này quy nh ng can thip vào khuyn khích quy hoch v các th tc công khai minh bch trong vic vùng. Ví d, các chính sách òi hi quy hoch t nguyn chuyn i t ai. Mt s mc thi vùng cho mt nhóm nh các tnh cùng chung gian chính ã t c trong vic chính thc hóa mt lu vc sông có th giúp m bo quá trình h thng s hu tài sn vn rt không chính thc phát trin i úng hng. trc ây, và tng cng quy trình ánh giá k lng, minh bch, kim tra và bo v. S dng t Nhng bc tin b v quyn s dng t ai Vi tình trng quyn s hu t ai còn rt hn dng nh cng c nhn thc bi các doanh ch vào hai thp k trc ­ không có th trng nghip tham gia vào kho sát PCI. Hình 3.3 cho t ai và giá t cha c pháp lut công nhn thy ánh giá trung bình v quyn s hu tài sn ­ s bùng n ca các cuc ci cách ln trong hai trong giai on 2006-2008. Ba nhóm mu trùng thp k ó ã ci thin áng k quyn s hu lp cùng có câu chuyn nh nhau: vào nm 2008 tài sn. Lut t ai liên tc c sa i a ra các doanh nghip ít cm thy ri ro mt t do quy nh v giá t nm 1993, tng cng quyn trng thu hn nhiu so vi lo lng ca chính h ca các nhà u t (song không nói n nhng nm 2006. ngi nm gi din tích t nh) nm 1998, và cui cùng là lut sa i nm 2003 quy nh Quyn s hu tài sn vng chc mang li nhiu phi áp dng giá th trng cng nh a ra các li ích. Ch s hu tài sn có ng c gi gìn quyn và ngha v chi tit ca ngi s dng tài sn và u t tài sn kim li nhun cao t và c quan nhà nc. Mt bc tin na vào nht có th. Mt h thng m bo sao cho hành nm 2007 là s ra i ca Ngh nh vi nhng vi ca nhng ngi khác không c làm gim iu kin c th công nhn quyn s dng giá tr tài sn ca mt ngi mà không có s n t cho nhng ngi ang s dng t hin ti bù công bng s ngn cn c nhng tác ng k c khi h không có giy t pháp lý ­ mc ngoi ng mang tính hy hoi phúc li. Mt th dù trc ó ã công nhn trong lut, song ngh trng bt ng sn d giao dch, cho phép tài Hình 3.3. Mc tin cy vào quyn s dng t 5=ri ro 5 trng thu rt thp 4 3 1=ri ro trng thu 2 rt cao 1 2006 2007 2008 Nhóm 2006-7 Nhóm 2007-8 Nhóm 2006-8 Ngun: VNCI và VCCI, Kho sát Nng lc Cnh tranh Cp Tnh, các nhóm mu lp li. 45 các th ch hin i Hp 3.5. To sân chi bình ng v gii bng quyn s dng t ng tên chung Khi Lut t ai 1993 xác lp quyn s dng ca cá nhân i vi t ai, thì nhng giy chng nhn quyn s dng t c cp cho h gia ình ch ch ghi mt tên. Thông thng, tên ca ngi àn ông trong gia ình c s dng ng tên giy chng nhn này, iu này làm nh hng nghiêm trng n quyn ca ngi ph n i vi t ai, ng thi cng hn ch kh nng cho h c vay tín dng hoc c chia tài sn trong trng hp gia ình i n v. Nm 2000, Lut Hôn nhân và Gia ình quy nh tt c các tài sn phi ng ký tên c hai v chng, nhng vic thc hin không din ra cho n khi có Lut t ai 2003 yêu cu ghi c tên hai v chng vào giy chng nhn quyn s dng t. Mc dù iu này có th thc hin c i vi các giy chng nhn cp mi, song phn ông li không c nh vy. Theo iu tra mc sng h gia ình 2008 ch có 35% giy chng nhn quyn s dng t có tên ngi v. Mc dù vy, yêu cu cp giy chng nhn quyn s dng t ng tên c hai v chng là mt tm gng tt v ci cách, h tr cho nhng th ch mnh hn nh quyn s hu tài sn ng thi h tr c nhng mc tiêu xã hi khác nh bình ng gii. Tháng 10/2009, Chính ph ban hành Ngh nh 88 v vic cp giy chng nhn quyn s dng t, nhà và các tài sn khác gn lin vi t. Thông t hng dn ca B Tài nguyên và Môi trng yêu cu ng ký tên mt ngi i din ca gia ình trong giy chng nhn. iu khon này có th dn n vic ph n s có ít c hi có tên trên giy chng nhn hn vì ngi chng thng c chn là ngi i din cho gia ình. Phi n ngày 10/12/2009 thông t này mi bt u có hiu lc. Thông t này có th s c sa i theo hng có tên c hai v chng trên giy chng nhn. Ngun: Ngân hàng Th gii, 2008. "Vit Nam: Phân tích nh hng ca Giy chng nhn quyn s dng t có tên c hai v chng."; Trn Th Qu, 2001. "Ci cách t ai và Quyn s hu tài sn ca Ph n Vit Nam." Trung tâm các vn v Gii, Môi trng và Phát trin Bn vng, Hà Ni, Vit Nam. sn c chuyn nhng cho ngi khác, s t", phn ln các quc gia tài sn ch có th m bo sao cho tài sn ó c s dng cho b trng thu vì mc ích công sau khi ã n bù mc ích nào mang li li ích kinh t ti a. Mt công bng cho ngi ch s hu hay ngi nm nghiên cu khá công phu ã ch ra rng quyn quyn s dng tài sn. Quy trình nh vy không s hu tài sn vng chc là mt yu t óng góp có gì mâu thun vi quyn s hu tài sn vng c bn cho tng trng kinh t lâu dài. Kh nng chc nu nh nh ngha "s dng cho mc ích khai thác li ích ca tài sn cng là yu t then công" rõ ràng và gii hn hp lý, nu ngi ta cht m bo công bng trong xã hi, nh ã có cách hiu rõ ràng và phù hp v "n bù công gii thích trong Hp 3.5. bng", và nu nh h thng cho phép ngi ch s hu c tranh lun v quyt nh ó. Do vy, nhng bc ci thin v quyn s hu tài sn nh mô t trên ây có tim nng rt quan Vit Nam, vn t ai xuyên sut quy trình trng. Khi nn kinh t Vit Nam ngày càng ph phân cp theo nhiu cách khác nhau. Quyn thuc vào các quyt nh c a ra theo c ch quyt nh s dng và qun lý t ai c phân phân cp, vi nhng giao dch bình thng din cp cho chính quyn a phng. c bit là y ra gia các doanh nghip, lòng tin vào quyn s ban Nhân dân Tnh có quyn khá ln trong vic hu tài sn s tr nên ngày càng quan trng hn qun lý s dng t. H có th ra quyt nh thu trong nhng tính toán quyt nh u t ca mt hi, phân b, chuyn i và giao t cho các t doanh nghip. chc, t chc tôn giáo, các t chc và cá nhân trong và ngoài nc. y ban Nhân dân Huyn có Trong bt k h thng nào cng s có nhng th quyt nh v nhng vn tng t nhng trng hp tài sn ca cá nhân hay doanh nghip ch cho các h gia ình, các cá nhân và nhóm b nhà nc trng thu vì mc ích công, do li công dân. y ban Nhân dân xã hu nh không ích công ln hn tn tht ca cá nhân. Trong có quyn gì áng k vì h ch có th quyt nh nhng trng hp ó, thng c gi là "ly 46 qun tr nhà nc cp a phng Biu 3.4. Chi phí không chính thc ca Hình 3.5. Quan im v mc tham nhng trong vic doanh nghip c cp Giy chng nhn cp Giy chng nhn quyn s dng t (theo ý kin ca quyn s dng t nm 2006 nhng ngi ã s dng dch v này) Quà biu tham nhng hoc chi phí rt nghiêm trng không chính Không bit 4% thc trong 34% Quà biu d kin tham nhng hoc chi phí 14% nghiêm trng không chính 15% thc ngoài tham nhng d kin trung bình 86% 20% Không có tham nhng tham nhng 11% ít 16% Ngun: T c tính da trên Kho sát Doanh Ghi chú: Da trên tr li ca nhng ngi ã s dng dch nghip ca TCTK 2006. v trong thi gian t nm 2006. S mu là 1.352. Ngun: T c tính da trên Môun v Qun tr nhà nc ca VHLSS 2008. giao t thuc v qu t nông nghip và phi s th trng cách xa nhau nh vy, hành vi trc li dng cho mc ích công cng. ca các nhà u t là không tránh khi, và ngay c hin nay nhiu ngi cho rng tình trng tham Quy trình phân cp qun lý s dng t trùng hp nhng trong lnh vc t ai vn ang hoành vi vic chuyn i mnh m t nông nghip hành. (Hình 3.5) sang các mc ích s dng phi nông nghip nh khu công nghip, khu ch xut, khu ô th, du Mt trong s nhng nguyên nhân hàng u dn lch và thng mi. Mc tiêu y nhanh công n nhng quan ngi c nêu trong Báo cáo nghip hóa hin i hóa và tng u t nc ca Mt trn T quc Vit Nam lên Quc hi, ngoài cng góp phn y mnh quá trình chuyn c trích dn trong chng u, là mi quan i này. ngi v giao t và tái nh c sau khi t ã c chuyn mc ích s dng. Trên thc t, s Vic chuyn i s dng t t mc ích này bt bình ca ngi s dng t chim a phn sang mc ích khác hay t ngi ch này sang các n th khiu ni. Tùy theo ngun thông tin, ngi ch khác không din ra mt cách cân t 70% n 90% khiu ni có liên quan ti t bng. Trong quá trình chuyn i này, cán b ai31. Hn na, s n th khiu ni c ng chính quyn tnh thng có ng c mnh ký chính thc v vn tranh chp t ai ngày u tiên hn cho các nhà u t. Do chính quyn càng tng mnh theo thi gian, trong vòng nm tnh có c nhiu ngun thu hn và thm quyn nm qua ã tng hn gp ôi. (Hình 3.6). Ngi ln hn trong vic s dng ngun thu ca mình, dân không ch khiu ni thông qua np n nên ng c u tiên cho các nhà u t tham chính thc, mà còn n c t gia ca lãnh o gia óng thu tr nên mnh m hn.30 Trên thc ng và nhà nc, các phiên hp Quc Hi và t, u nhng nm 1990 khi giá t mi bt u các c quan trung ng, và trong thi gian bu c xác lp, thì giá chính thc c xác nh c Quc hi và Hi ng Nhân dân. Mt trng ch chim 10-30% giá t trên th trng chuyn hp trong nm 2007, mt cuc biu tình ã din nhng t ai. Vi mc giá danh ngha và giá ra ngay trc y ban Nhân dân Thành ph H 47 các th ch hin i Hình 3.6. Khiu ni chính thc liên quan n t ai 14000 12000 10000 8000 6000 4000 2000 0 2003 2004 2005 2006 2007 Ngun: B Tài nguyên Môi trng. Chí Minh, vi vài trm nông dân t ng bng ánh giá liu t ai có c phân b cho mc sông Cu Long tham gia biu tình trong 27 ngày. ích s dng hiu qu nht hay không ta hãy nhìn xem liu ngi ta ã ht mun t nguyn mt khía cnh nào ó, không có gì áng ngc mua bán t hay cha. nhiên khi vn t ai làm ny sinh khiu kin. Khi mt nc có tc tng trng nhanh ang Hai vn làm tng kh nng cn n nhng c trong quá trình chuyn i t mt h thng nông ch c bit ly t trong mt s trng hp. nghip ch o sang nn kinh t công nghip, Th nht, các d án ln nh d án làm ng vic phân b li t ai cho các mc ích s s cn i qua nhiu mnh t khác nhau, và dng khác là iu không th tránh khi. Trên d án kh thi cn phi có s tha thun vi tt thc t, mt h thng phân cp vi chuyên môn c nhng ngi ch t. Ý thc rõ v iu này, hóa theo vùng òi hi phi xây dng c nhng nhiu ngi mun gi t n phút cui cùng loi hình kt cu h tng phù hp, c bit là bán vi giá ct c. Th hai, ngi ch t bit rõ mng li ng b, iu này chc chn òi hi v k hoch u t ca nhà nc có th gi t phi chuyn i t ai t mc ích s dng t òi giá tht cao. Nhng hành vi trc li nh nhân sang cho nhà nc. vy làm bóp méo ng c và cui cùng ch có li cho nhng ngi có quan h tt và thông tin tt. làm sáng t hn v nhng nguyên nhân dn Vì c hai lý do này, nu ch da vào vic chuyn n s bt bình ca ngi dân, phn này s nhng t nguyn có th s không có c kt cp n ba khía cnh ca chuyn i t ai: có qu tt nht khi phi tin hành nhng d án u chuyn i mc ích s dng t hay không, làm t công. th nào chuyn i mc ích s dng t mt cách công bng và hiu qu, và h thng trách Nhng tình hung xác nh khi nào nhà nc có nhim gii trình có th giúp m bo sao cho h th trng thu t Vit Nam không ch bao gm thng vn hành nh thit k. nhng trng hp mà theo truyn thng có th coi là hàng hóa công cng, nh làm nhà hoc Cn lu ý rng nu ch vì mt d án áng làm, làm ng, mà còn bao gm c nhng trng thì iu này cng không có ngha là cn phi s hp ngi ta có th tranh lun là mang li li dng n bin pháp bt buc. Vi giá t cao, ích cho t nhân. Ngh nh nm 2007 quy nh nhiu ngi ch s dng t s t nguyn bán rõ t có th b buc thu hi trong nhng trng quyn s dng t ca mình. Trên thc t, hp sau: 48 qun tr nhà nc cp a phng · t chuyn i mc ích s dng vì lý do chn cho mt s d án khác, n gin ch vì quc phòng, an ninh, li ích quc gia, li chúng có yu t u t nc ngoài hay vì chúng ích công cng là d án ln. Và trên thc t, chính các trng hp chuyn i mc ích s dng bt buc thuc · D án c u t bng vn vin tr phát nhóm sau này là nhng d án gây nhiu tranh trin chính thc t các chính ph nc ngoài cãi nht. Mt cu quan chc ca B Tài nguyên hay t chc quc t Môi trng ã phân tích nhiu n th khiu ni · D án 100% vn u t trc tip nc và v kin ra tòa và thy rng hu nh tt c các ngoài v vic tranh chp u liên quan n các d án · D án u t xây dng c s h tng cho u t mang li li ích thng mi, trong khi khu công nghip, khu kinh t, khu công s v tranh chp liên quan n mc ích công ngh cao, phát trin ô th hoc khu dân c cng, phi thng mi nh xây dng công s, nông thôn, khu du lch hoc tri chn nuôi công trình an ninh quc phòng, hu nh không i gia súc. áng k. S thiu công bng trong vic cng ch thu hi t cho ngi khác hng li không · Các d án u t phát trin kinh t bng phi không có ngi nhìn ra. ngun vn nhà nc hoc vn liên doanh vi nc ngoài có tng mc u t nm trong Nu nh có nhu cu chính áng và hp pháp nhóm cao nht (còn gi là d án nhóm A). thu hi t cho mc ích công cng (chuyn i Ly t cho d án u t công nhìn chung s bt buc), s ny sinh mt lot vn liên quan tha mãn c tiêu chí "li ích công cng", vì n vic thu hi nh th nào và mc n bù là các d án u t công nh làm ng chính là bao nhiêu. Mt nghiên cu phân tích nguyên hàng hóa công cng. Nhng ngi ta không rõ nhân các n th khiu ni liên quan n t ai vì sao tái nh c bt buc li là phng án la do B Tài nguyên Môi trng công b mt vài Hình 3.7. Khiu ni hành chính v tin n bù gii phóng mt bng và tái nh c cho t b nhà nc thu hi, phân theo nguyên nhân Khiu ni không c b trí t tái nh c, mc dù Khiu ni v n Yêu cu n bù ã b thu hi toàn bù và tái nh c cho t ã b nhà b t không công bng, nc thu hi trc 3% cho thy có vi ây mà cha c phm pháp lut n bù và tham nhng 6% 1% Ch t ã nhn tin n bù ca nhà nc theo Khiu ni do chính sách t ai tin n bù quá c, nhng mun thp so vi giá c n bù li th trng theo giá t mi 70% 20% Ngun: MONRE (2005) 49 các th ch hin i nm trc cho thy nguyên nhân quan trng nht nông nghip sang công nghip ­ thông tin bt dn n s bt bình là mc n bù thp cho ch i xng v giá t ng ngha vi s bt i t b thu hi. (Hình 3.7). Mt nghiên cu khác xng v quyn thng lng. da trên mt kho sát ngi s dng t ba tnh có t b thu hi cng cho kt qu tng t Lut t ai 2003 cho phép ch u t và ngi - có th còn có nhng nguyên nhân khác, nhng s dng t c trc tip thng lng vi ch yu vn là mc n bù thp. (Bng 3.4) nhau v giá t t nguyn chuyn i, iu này áp dng cho các d án u t không thuc Mc dù Lut t ai 2003 yêu cu phi n bù nhóm d án có li ích quc gia hoc li ích công t theo khung giá t gn vi giá th trng, cng, an ninh và quc phòng hay d án phát trin song thc t cho thy giá n bù thng thp kinh t có tm quan trng ln. Mt trong nhng hn nhiu so vi giá th trng.32 Trong nm u im ca vic chuyn i mc ích s dng 2005, khác bit gia giá t hành chính và giá t t nguyn là nó mang li c hi chia s li th trng Hà Ni có th trong khong t ích công bng hn gia nhà u t và ngi s 10 n 100% giá th trng. Tho lun nhóm dng t, vì ch s dng t c trao quyn, xã Yên Kiêm thành ph H Chí Minh trong do vy s ít dn n khiu ni hn. Nó cng nm 2007 cho thy mc giá n bù thng ch y nhanh vic thc hin chuyn i t, vì th bng 20-30% giá th trng. Xã ình Dù tnh tc rt n gin. Theo quan im mt s ngi, Hng Yên, ngi dân cho rng giá n bù ch vn chính ây là vn cha có quy nh cho bng 30-40% giá th trng.33 Tng t, mc dù nhng trng hp mà ngi ch t òi mt các doanh nghip cho rng ri ro b trng thu ã mc giá phi lý, làm cn tr vic tip cn t ca ít hn (Hình 3.3), song h không h gim mc nhà u t. Vì thc tin này mà nhiu nhà u quan ngi v mt mc giá n bù thiu công t a chung cách thu hi t bt buc hn. Tuy bng. nhiên có th lp lun rng nu nhà u t không sn sàng tr mc giá mà ngi bán t ra, có Quy nh giá t bng bin pháp hành chính, k ngha là nng sut ca mnh t ó i vi bên c khi mong mun da trên giá th trng cng bán cao hn, và mnh t ó không c phép u làm ny sinh nhng câu hi hóc búa. Th cng bc thu hi. nht, "th trng" rt mng, và bin ng mnh, do vy c tính giá th trng không phi là vic Mt nguyên nhân chính khác làm cho nhng d dàng. Th hai, thông tin không y . Ngi ngi ch t bt bình là chính sách tái nh c nông dân không bit v giá c mnh t vn là và h tr không phù hp (Bng 3.4). Mt lot sinh k ca h, hay giá tr ca mnh t trong vn liên quan ti din tích tái nh c và quy tng lai. iu này c bit là vn nan gii trình tái nh c (Hp 3.6). khi t c chuyn i mc ích s dng t Bng 3.4. Khiu ni v thu hi t (phn trm ngi s dng t có t b thu hi) Khu vc kho sát Nguyên nhân Giá n bù thp Tái nh c Thiu vic làm, D án Nguyên không phù hp gim thu nhp "treo" nhân khác Tt c các vùng kho sát 95.1 47.3 31.2 42.5 43.2 TP H Chí Minh 89.2 35.4 23.0 25.1 23.3 Hng Yên 99.2 55.4 43.0 45.1 63.3 Thái Bình 100.0 57.6 20.5 83.3 42.5 Ngun: Gii quyt xung t nhng vùng nông thôn ô th hóa: Trao quyn cho các t chc xã hi dân s (VUSTA và VIDS, 2008) 50 qun tr nhà nc cp a phng Hp 3.6. Ngi s dng t bt bình vi din tích tái nh c Tho lun nhóm trng tâm và phng vn sâu vi nhng ngi s dng t b nh hng TP H Chí Minh, Hng Yên và Thái Bình cho thy phn ln các h gia ình vn còn t nông nghip u không mun sng khu tái nh c và do vy thng bán li các cn h tái nh c. Nhng ngi s dng t nào chn phng án sng cn h cng không hài lòng, vì thit k ca cn h tái nh c không phù hp vi tp quán sinh hot ca h vì không có t vn chung quanh. Giá t và giá cn h khu tái nh c thng rt cao, và ngi dân cho rng mc h tr di chuyn và tái nh c không áp ng c nhu cu ti thiu ca nhng ngi dân b thu hi t. Trong mt s trng hp, ngi dân b buc phi di di ngay c khi cha có khu tái nh c, mt hin tng ã xy ra i vi mt s d án gii phóng mt bng TP H Chí Minh và Hng Yên. Ngun: Gii quyt xung t nhng vùng nông thôn ô th hóa: Trao quyn cho các t chc xã hi dân s (VUSTA và VIDS, 2008) Bng 3.5. T l Phn trm các h gia ình không có ngun lc sn xut sau khi b thu hi t nông nghip (%) a bàn d án Thiu t sn xut Thiu vn Thiu nhân công c ba tnh d án 83.8 66.6 54.3 TP H Chí Minh 59.5 44.9 49.5 Hng Yên 94.7 68.8 46.6 Thái Bình 97.2 86.1 66.7 Ngun: Gii quyt xung t nhng vùng nông thôn ô th hóa: Trao quyn cho các t chc xã hi dân s (VUSTA và VIDS, 2008) Có l mt vn nghiêm trng hn là ch sau bên b nh hng bi vic thu hi t, c bit là khi ngun thu nhp chính ca ngi dân là t yêu cu n bù sát hn vi giá th trng ti thi ai ã b nhà nc thu hi, nhiu ngi không có im quyt nh thu hi t. Ngh nh cng yêu vn c v vt cht ln con ngi tip tc cu phi thành lp Qu Phát trin t cp tnh kim thu nhp (Bng 3.5). Vn này càng trm và cp huyn. Các qu phát trin t s óng mt trng hn nu nh ngi dân ã chi tiêu tin n vai trò quan trng trong vic thu hi, gii phóng bù vào nhng th không có kh nng sn xut ­ mt bng, n bù và tái nh c. trong nghiên cu ba tnh, gn mt phn ba s tin n bù c chi vào tiêu dùng hàng ngày. Mc dù mc phân cp, trao quyn s dng Vn này ng nhiên gn bó mt thit vi t cho nông dân và nhà u t cng nh phân giá n bù. Nu ngun vn con ngi ca ngi cp thm quyn cho tnh ã c m rng, và nông dân gn cht vi rung t, thì giá tr t các bin pháp nâng cao trách nhim gii trình i vi ngi nông dân y phi cao hn mc giá nhìn chung ã c áp dng khá tt sau khi trao n thun là giá th trng ca mnh t. quyn cho chính quyn cp tnh, song mt s bin pháp nâng cao trách nhim gii trình nh Rt nhiu vn tho lun trên ang tng neo giá n bù theo giá th trng hin hành, quy bc c ci thin. Tháng 8/2009, Chính ph hoch ô th có s tham gia, tham gia d tho k ã ban hành Ngh nh v Quy hoch S dng hoch n bù và tái nh c vn cha c áp t, Thu hi t và n bù.34 Ngh nh này ã dng cho n thi im này. Nhng bin pháp tng cng công tác n bù và h tr cho các nâng cao trách nhim gii trình khác nh tham 51 các th ch hin i Bng 3.6. ánh giá cách tip cn tham gia i vi các hot ng gii phóng mt bng TP H Chí Minh, Hng Yên và Thái Bình (% ngi dân) Hot ng Mc ánh giá Tt Trung bình Kém Xác nh giá t, tài sn và mc h tr 0.0 2.7 97.3 Trin khai cho tng h gia ình 0.0 60.4 39.6 Tài chính công và t chc 0.0 33.4 53.3 Minh bch tài chính 0.0 36.3 63.7 Ngun: Gii quyt xung t nhng vùng nông thôn ô th hóa: Trao quyn cho các t chc xã hi dân s (VUSTA và VIDS, 2008) gia xây dng quy hoch s dng t ca chính khác bao gm hn ch v thm quyn ca tòa án quyn tnh vn cha có. i vi nhng v án hành chính liên quan n t ai, và quyn lc ca Quc hi và Hi ng Tho lun nhóm tp trung và phng vn sâu ba nhân dân cng hn ch, cùng lm cng ch có tnh vi nhng ngi s dng t b nh hng th thúc gic chính quyn a phng gii quyt cho thy ngi dân không hài lòng vi cách tip khiu kin mà thôi (Hp 3.7). cn rt ít s tham gia c áp dng trong công tác quy hoch s dng t, quy nh giá n S thiu công bng, vô t trong vic gii quyt bù, quyt nh sp xp tái nh c, h tr ào khiu ni có th gii thích mt thc t là các to ngh và chuyn i ngh nghip, v.v. Vic quyt nh gii quyt thng ng v chính ra quyt nh thng theo kiu tip cn t trên quyn a phng. Nghiên cu tình hung TP xung. Mt iu tra ánh giá cách tip cn tham H Chí Minh, Hng Yên và Thái Bình cho thy gia ba tnh này trong mt s hot ng ch yu chính quyn a phng có phn hi vi hu ht cho thy kt qu tiêu cc (Bng 3.6). các n th khiu ni liên quan n t ai. Tuy nhiên, nhng phn hi này ch yu là gii thích iu tra mc sng h gia ình VHLSS 2008 và thuyt phc ngi dân thc hin quyt nh cung cp các s liu t cp trung ng n cp mà chính quyn ã a ra, song nhng quyt nh xã v mc nhn thc và tham gia ca ngi ca chính quyn rt ít khi c iu chnh theo dân vào quy hoch s dng dt và k hoch n yêu cu ca ngi dân (Bng 3.7). Vic thiên v bù và tái nh c. Ch có khong mt phn ba s rõ rt cho chính quyn a phng có th gii ngi dân nói rng h có quan tâm n k hoch thích mt phn là do h thng gii quyt khiu n bù và tái nh c cho bit h có thông tin ni thiu tính vô t. Nhng lý do khác có th là áp ng c nhu cu (Hình 3.1), và ch có mt mt s c quan gii quyt khiu ni nh y ban phn by cho bit h có góp ý cho các k hoch Nhân dân Huyn hay y ban Nhân dân xã hu này (Hình 3.2). nh không có quyn lc gì trong vic thay i quyt nh qun lý s dng t, và do vy không Nu tham gia vào mt tranh chp liên quan n còn la chn nào khác ngoài vic thuyt phc t ai vi mt c quan nhà nc, ngi dân ngi dân. Nghiên cu tình hung cho thy y phi i mt vi nhng tr ngi ln. H thng ban Nhân dân Tnh thng chuyn n khiu ni gii quyt khiu ni hành chính hin nay thiu cho y ban Nhân dân Huyn và ban qun lý gii tính công bng vô t, vì nhng khiu ni hành phóng mt bng, và y ban nhân dân Huyn li chính trc tiên c ngi ng u chính chuyn khiu ni xung cho y ban Nhân dân xã quyn a phng gii quyt, cng chính là i và ban gii phóng mt bng xã. Ch nào cng tng khiu ni ca ngi dân. Nhng tr ngi thy có xung t li ích. 52 qun tr nhà nc cp a phng Hp 3.7. H thng gii quyt khiu ni hành chính liên quan n t ai hin nay H thng ang c áp dng gii quyt nhng khiu ni hành chính hin nay c iu chnh bi Lut Khiu ni T cáo 1998, sa i nm 2004 và 2005. Theo Lut này, các cá nhân và t chc có quyn khiu ni các quyt nh hành chính mi cp chính quyn. n khiu ni c gii quyt bi ch tch y ban nhân dân chính quyn a phng mà ngi dân khiu kin. Sau khi gii quyt ln u, ngi khiu kin có th gi n lên cp chính quyn cao hn ­ có th lên ti cp v trng hay b trng ­ hoc khi kin ra tòa. Th tng Chính ph ã cho ch o v vic gii quyt khiu ni, và có quyn thm tra quyt nh gii quyt cui cùng. Thanh tra Chính ph h tr và c vn cho các c quan chính ph chu trách nhim gii quyt khiu ni. Lut Khiu ni và T cáo quy nh gii hn thi gian rõ ràng cho vic gii quyt khiu ni, và vn bn hng dn thc hin Lut t ai ban hành nm 2004 yêu cu chính quyn a phng phi công b quyt nh gii quyt các khiu ni liên quan n t ai, và thông báo v quyt nh này cho các bên khiu kin. Lut t ai 2003 gii hn quyn ca ngi khiu ni a v vic liên quan n t ai ra tòa, bng cách quy nh rng quyt nh x lý ca Ch tch y ban Nhân dân tnh là quyt nh chung cuc. Hn ch này cng c a vào trong Pháp lnh sa i Th tc Gii quyt các V án Hành chính nm 2006, mâu thun rõ ràng vi Lut Khiu ni T cáo, t nm 2005 ã cho phép tòa án xem xét li sau khi c quan hành chính ã x lý n khiu ni. Quc hi và Hi ng Nhân dân có nhim v giám sát vic gii quyt n th ca chính quyn. Ngi khiu ni c gi n khiu ni lên Quc hi và Hi ng nhân dân, nhng hai c quan này ch có th nhc nh, yêu cu các c quan chính quyn nhanh chóng x lý n kin mà thôi. Ngun: Lut Khiu ni T cáo (1998, sa i nm 2004 và 2005); Lut t ai (2003) và Ngh nh 181 hng dn thc hin Lut t ai (2004); Pháp lnh v Th tc X lý các V án Hành chính (1996, sa i nm 2006) Bng 3.7. Phn trm s h nhn c phn hi n khiu ni v thu hi t và loi phn hi nhn c (TP H Chí Minh, Hng Yên và Thái Bình) T l nhn Phng pháp phn hi phn hi cho T chc/Vùng iu chnh Gii thích Cng n khiu ni theo yêu cu và thuyt ch ca ngi phc dân y ban Nhân dân Xã 79.5 1.9 76.7 0.9 Ban Qun lý D án Gii phóng Mt bng 93.8 2.0 91.9 n/a y ban Nhân dân Huyn 20.8 1.9 17.0 1.9 Hi Nông dân 80.0 n\a 80.0 n/a Các t chc xã hi dân s khác 1.7 n\a 1.7 n/a Ngun: Gii quyt xung t nhng vùng nông thôn ô th hóa: Trao quyn cho các t chc xã hi dân s (VUSTA và VIDS, 2008) 53 các th ch hin i Xét tng th, chính quyn ã có nhiu n lc Ci thin khung pháp lý và chính sách quy hoch trong vic ci thin các bin pháp nâng cao trách s dng t có s tham gia ca y ban nhân dân nhim gii trình trong qun lý s dng t. Tuy tnh và huyn cng có th góp phn tng cng nhiên, có th lp lun rng tr gia trao quyn trách nhim gii trình t trên xung. Hn na, cho y ban nhân dân Tnh và vic thit lp các tng cng vic thc hin các chính sách hin bin pháp gii trình trách nhim mi dn n hành v ra quyt nh n bù, gii phóng mt nhng h ly có th tránh c. K hoch sa bng và tái nh c có s tham gia có th giúp i Lut t ai trong nm 2009 và Lut Khiu tránh c nhiu vn . Cui cùng, hng ti ni T cáo là nhng c hi tip tc tng cng mt h thng gii quyt khiu ni khách quan trách nhim gii trình. và công bng hn không ch to ra mt h thng hiu qu, mà còn dn dn xây dng ý thc ca n bù da trên giá th trng, mt quy trình ã ngi dân v nhng th tc. c ci tin cùng vi Ngh nh ban hành tháng 8/2009 là mt ng thái tích cc, nhng còn có Cui cùng, iu có v nh phi lý gia vic ci th làm nhiu hn na nâng cao trách nhim thin quyn s hu tài sn theo thi gian và gii trình. Ci thin các quy nh v chuyn i s lng n th khiu ni ngày càng tng v mc ích s dng mt cách t nguyn và m các vn liên quan n t ai và tái nh c rng các c ch này cho các loi hình t c thot nhìn có v là mt câu . Mc dù mt iu s dng cho mc ích thng mi có th tránh không nghi ng là có nhiu yu t liên quan n c tình trng khiu kin ca ngi s dng vn này, song có mt iu khá nht quán vi t, vì h c trao quyn thng lng n c im ca phát trin kinh t ã c nhn bù. Tng t, mc dù chính sách h tr chuyn mnh nhiu ln trong c báo cáo này là: ngi i vic làm ã c ci thin trong lut, song dân càng ngày càng òi hi phi c cung cp iu quan trng là phi m bo h tr ào to nhng dch v tt hn, và quá trình ra quyt nh ngh và chuyn i ngh nghip mt cách hiu phi minh bch hn, có trách nhim hn i vi qu trên thc t. Nhiu ngi s dng t ã mt ngi dân, ch không phi ch i vi c quan i ngun vn quan trng ca mình trong vic duy có thm quyn cp cao hn. trì sinh k, mt khi h b bt buc tái nh c. 54 4. CÁC DCH V TRC TIP VÀ HÀNH CHÍNH Phân cp trách nhim theo chc nng i vi các c s cung cp dch v hành chính nh ng ký h khu và các c s cung cp dch v trc tip nh y t và giáo dc là mt c trng trong quá trình phân cp quyn hn Vit Nam. Mô hình mt ca ã c thc hin ph bin, giúp cho kh nng tip cn các dch v hành chính d dàng hn và mô hình này ã thành công vi quy mô ln. Mt chng trình khá tham vng v n gin hóa th tc hành chính c bit n vi tên gi là án 30 có nhiu ha hn và c ng h v mt chính tr t nhng cp cao nht - cng ng doanh nghip ã và ang óng góp rt tích cc trong vic làm cho các nhà hoch nh chính sách rõ c nhng li ích mà án này mang li. Nhìn chung, có th nói rng các dch v hành chính ang c ci thin, mc dù mc ci thin các tnh có kinh t phát trin hn thng nhanh hn. Mc dù áp lc gia quyn t ch và yêu cu v tiêu chun làm cho quá trình phân cp trao quyn c bit phc tp, nhng quá trình phân cp cho các n v cung cp dch v vn thu c kt qu mt cách áng k. Tình trng thông tin không y còn ph bin, và òi hi phi có các c ch mnh v trách nhim gii trình t di lên thông qua các tiêu chun quc gia m bo cht lng dch v. Các chính sách khuyn khích không thng nht dn n chi tiêu quá mc i vi thuc men và mt s quy trình iu tr. Kh nng tham gia ca các n v cung cp dch v không thuc khu vc nhà nc nhìn chung là tích cc, nhng li ny sinh các vn mi v kim soát cht lng. Các c ch v trách nhim gii trình hng xung di, c bit là thông qua vic áp dng các iu tra nh MSHG và Phiu ly ý kin ngi dân v cht lng dch v (Citizen's Report Cards), có th b sung cho h thng trách nhim gii trình hng lên trên. Nói chung, các iu tra cho thy xu hng ci thin nhng ng thi cng cho thy ngi dân ngày càng òi hi cao hn. Vic áp dng c ch t ch v tài chính ngày càng tng cng t ra vn v tác ng ca phân cp trao quyn i vi ngi nghèo và nhóm i tng thit thòi. ng thi nhn thc v tham nhng, c bit trong lnh vc y t cng làm ny sinh nhng lo ngi v tính công bng. Trong khi phân cp thng c cp t góc hch toán vi yêu cu tiêu chun ng b v cht a lý, thì quyn lc và trách nhim trong nhiu lng i vi mi ngi dân ã t ra mt thách lnh vc li c phân cp theo ngành chc thc mà không th tìm c mt công thc hu nng. Do không xác nh trc trách nhim nhà hiu nào gii quyt. Vic tìm ra các c ch nc trong vic thc hin các chc nng hoc m bo cân bng gia vn t ch và trách cung cp các dch v nào ó, cho nên vic tng nhim gii trình ôi khi là mt nét c trng bc t chc li cách thc cung cp hoc qun trong kinh nghim phát trin ca Vit Nam. lý các dch v này có th giúp ci thin các kt qu u ra mt vài khía cnh. ng thi, áp Chng này s nghiên cu hai hình thc phân lc gia vic cung cp dch v trên nguyên tc t cp chc nng trong ó phân quyn c thc 55 các th ch hin i hin theo nhiu cách khác nhau. Th nht là nht nh và qun lý các hot ng liên quan, phân cp trách nhim i vi các n v hành nhng nhiu trng hp chính quyn trung ng chính thng trc thuc chính quyn a phng li làm ngc li bng cách áp t c ch qun hoc các n v thuc b. Trong chng trc, lý tp trung nhm ci thin tính hiu qu. in chúng ta ã xem xét môi trng chính sách cp hình trong cách làm nh vy là quy trình ang a phng thông qua quy trình lp k hoch, c thc hin nhm ci cách các th tc hành chng này s tp trung tho lun trách nhim chính vi ngi dân và các doanh nghip. Các c phân cp thc hin các chính sách ó. chng trình ci cách này c bt u vào Các n v hành chính ph trách các dch v nh nhng nm 1990 và ã c chính ph thúc y ng ký h tch và cp các vn bn chính thc mnh cho ti nm 2006 khi Vit Nam chun b khác thng không có tính t ch nh các c gia nhp T chc Thng mi Th gii. Hin quan khác c tho lun trong Báo cáo Phát nay, mt chng trình ci cách ang c thc trin Vit Nam ln này. Vic phân công trách hin nhm n gin hóa, công khai và ci thin nhim i vi các n v này li là bc u quy trình tham vn liên quan n các th tc nhm chn chnh li mi quan h gia nhà nc hành chính cng nhn c s ng h ca lãnh và ngi dân, và nh hng li trách nhim gii o cp cao. trình i vi ngi dân và doanh nghip. Mô hình mt ca Hình thc phân cp chc nng th hai c cp trong chng này là phân cp trách nhim Gii pháp u tiên trong quá trình ci cách c cho các c s cung cp dch v nh c s y t xác nh n gin là làm sao ngi dân và và trng hc. Các tiêu chun thng nht v cht doanh nghip có th làm vic vi nhà nc mt lng ngay t u c m bo thông qua vic cách d dàng hn thông qua áp dng mô hình cung cp trc tip các dch v này. Nhng mt ca. Ngay tên ca mô hình này ã cho thy nâng cao mc linh hot trong vic cp tài ý tng là giúp ngi dân và doanh nghip hn chính và tranh th c s cnh tranh, trách ch vic i li n nhiu c quan khác nhau nhim c phân cp cho các n v cung cp làm các th tc hành chính, t công chng dch v có kh nng t hch toán ngày càng cao. vn bn n ng ký quyn s dng t cho Áp lc gia kh nng t ch và trách nhim gii n ng ký kinh doanh. Mô hình mt ca u trình c bit quan trng i vi các loi dch v tiên ã c th nghim vi s h tr ca các thit yu vì ch cn thiu trách nhim gii trình nhà tài tr vào nm 1996 ti thành ph H Chí s có th làm gim cht lng và tác ng mnh Minh, bao gm nhiu dch v khác nhau nh: n nhn thc xã hi v tính công bng trong ng ký kinh doanh, xin giy phép xây dng, xin vic cung cp các dch v này. giy chng nhn quyn s dng t và quyn s hu nhà , xin cp phép cho các hot ng Các dch v hành chính vn hóa, công chng, t vn và tr giúp pháp lý, gii quyt khiu ni và t cáo và các vn Nm 2001, các n v hành chính ã có quyn xã hi khác. n cui nhng nm 1990 và u quyt nh áng k i vi khon ngân sách h nhng nm 2000, công tác thí im ã c trin tr ca chính ph dành cho chi phí hành chính khai tip ti các tnh Qung Bình, Qung Tr và và lng nhân viên. Ngoài ra, các n v này Ninh Bình. n nm 2003, mô hình này ã c c phép s dng các khon tit kim t chi áp dng rng rãi. Nm 2003, Th tng Chính phí tng thu nhp cho nhân viên trong gii ph ã ban hành mt quyt nh v thc hin hn cho phép. Nm 2005, nhng quyn này còn bt buc mô hình mt ca ti tt c 11.000 qun c tng cng hn na. huyn và xã phng ca Vit Nam, bao gm bn s cp tnh, sáu th tc cp huyn và bn th tc Mc dù quyn hn ã c phân cp cho các cp xã. Sau ó, nm 2007, mô hình mt ca ã n v hành chính thc hin mt s chc nng c nhân rng ti tt c các s và n v cp a 56 các dch v trc tip và hành chính Hp 4.1. Thc hin mô hình mt ca ti tnh c Lc hiu thêm v mô hình mt ca ã c ngi dân tnh c Lc tip nhn nh th nào, y ban Nhân dân tnh và i s quán an Mch ã t chc mt cuc iu tra v mc hài lòng ca nhng ngi s dng dch v mô hình mt ca ti 14 huyn và 30 xã. Da vào kt qu iu tra ca 1.825 phiu kt hp vi phng vn sâu và tho lun nhóm vi 300 ngi dân vào u nm 2009, nghiên cu cng ã tin hành vi nhóm cng ng không thuc vùng d án. Nghiên cu ã a ra mt góc nhìn có giá tr v hot ng ca mô hình mt ca ti tnh vùng Tây Nguyên này. Nhìn chung, kt qu rt kh quan. 80% s ngi c hi hài lòng vi nhng thay i trong lnh vc hành chính công ti a phng mình, c bit là mô hình mt ca. Các dch v nh cp các giy t thông thng c ngi dân ánh giá cao và các cán b nghiên cu nhn thy iu này ã ly c lòng tin vào chính quyn a phng các vùng nông thôn, c bit các vùng dân tc thiu s. Mt trong s nhng ngi c hi cho bit "thái phc v có nhiu thay i. Trc ây h không tr li bt c câu hi nào và nhiu ngi dân thuc dân tc thiu s ã b v vì h không c gii áp. Nhng bây gi các cán b ã tn tình hn nhiu". Tuy nhiên, kt qu nghiên cu cng cho thy vn còn vn cn c ci thin cp xã liên quan n tinh thn trách nhim, trình , o c và thái ca cán b làm vic trong mô hình mt ca. S tin li và n gin ca mô hình mt ca ã giúp ngi dân tit kim thi gian so vi vic phi i qua nhiu "ca" nh trc ây và mt trong s nhng li ích ca mô hình này mang li là giúp cho ngi nghèo và nhng ngi không giao tip c bng ting Kinh có th tip cn c các dch v hành chính mà không cn phi tr tin nh h tr. Mc dù so vi nm 2006 ã có nhng tin b rõ rt, nhng nghiên cu cng cho thy vn còn 20% s ngi c phng vn cho bit h vn cn có s h tr ca ngi khác có th hoàn tt các công vic giy t, và mt trong s 10 ngi s dng dch v mt ca ã phi nh n "môi gii". Mt t l nh t 5 n 6% phi tr thêm tin ngoài khon phí theo quy nh. Mô hình mt ca có kh nng tit kim thi gian cho ngi dân, nhng thc t thc hin vn còn ph thuc vào mc phc tp ca công vic c th, i vi các trng hp v mua bán t ai thng mt nhiu thi gian hn. Mt ngi c phng vn cho bit "gia ình chúng tôi có mt vài mnh t và khi con tôi i hc, chúng tôi ã quyt nh bán mt s mnh t có tin óng hc phí và chi tiêu hàng ngày. Tuy nhiên, hoàn tt các th tc v chuyn nhng t ai, cán b ca n v hành chính mt ca ã yêu cu tôi np nhiu loi giy t nh Chng nhn Ngun gc ca mnh t và nhiu loi chng nhn khác. Tôi ã i li nhiu ln và mt hàng tháng lo các loi giy t này ­ ít nht là t hai n bn tháng. Cho nên, thc t mt s trng hp là sau khi chúng tôi ã áp ng các yêu cu này thì quá mun vì không có ngi mua nào mun ch i lâu nh vy." Các vn có th chng cht thêm khi cán b làm vic theo mô hình mt ca ch làm vic bán thi gian hoc không có mt theo úng thi gian quy nh. Khi k v vic xin giy khai sinh cho con, mt ngi dân c hi cho bit "Tôi n ó nm ln t th Hai n th Nm nhng không mt ln nào gp cán b ph trách, cho nên ngày th Sáu tôi ã nhà. Vào ngày th Hai tun tip theo, tôi n tham d cuc hp xã hàng tun và gp mt s cán b ó và ã xin c giy khai sinh." Nhìn chung, tin b là rt rõ ràng. Ch có 60% ngi dân c hi hài lòng v tính tin ích ca mô hình mt ca khi ln u tiên mô hình mt ca a vào thc hin nm 2006, nhng tính n nm 2009 ã có 80% ngi dân c hi hài lòng vi mô hình này. Ngun: Viet Insight. "iu tra v tính hiu qu ca mô hình mt ca cp Huyn và Xã ti 14 Huyn và 30 Xã ca tnh c Lc." S Ni V, U Ban Nhân dân tnh c Lc và C quan Phát trin Quc t an Mch, tháng 6 nm 2009. phng, và cng áp dng bt buc vi cp trung hn na các th tc i vi ngi dân và doanh ng. iu quan trng là các quy nh nm 2007 nghip. ã cho phép và khuyn khích áp dng mô hình mt ca liên thông nhm liên kt v hành chính Vic thc hin tng bc c ci thin: tính n gia các ngành các cp, do ó ã n gin hóa nm 2006, ã có hai trong ba s cp tnh thành 57 các th ch hin i lp c mô hình mt ca, và n tháng 10 nm Nhìn chung, mô hình mt ca ã t c s 2009 con s này ã tng lên 84%. cp hành thành công.35 i vi ngi dân và doanh nghip, chính thp nht, vic thc hin mô hình mt ca hin tng phi xp hàng dài và không c tr gn nh hoàn tt. n tháng 10 nm 2009, gn li ã gim áng k so vi trc ây. iu này 99% các n v cp qun huyn và 96% n v ã c chng minh thông qua nghiên cu iu cp xã ã áp dng mô hình mt ca. tra v ngi s dng dch v mt ca ti tnh c Lc nm 2009. (Hp 4.1) i vi trng Mt ví d v mô hình mt ca liên thông theo hp gii quyt th tc thành lp doanh nghip mt thông t nm 2007 chính là mt ca duy nht ti tnh Bình Thun thi gian gim t 26 ngày gii quyt các th tc hành chính liên quan xung còn 15 ngày, và ti tnh Kiên Giang thi vi nhau ­ ng ký kinh doanh, ng ký thu gian gim t 15 ngày xung còn 5-7 ngày. và ng ký con du ­ theo trách nhim ca tng n v khác nhau: k hoch và u t, tài chính Theo ngi dân thì dù có nhng ci thin v th và công an. Ví d ti tnh Bình Thun và Kiên tc hành chính do áp dng mô hình mt ca thì Giang, nhng sáng kin này ã h tr cho công cng không tránh c nhng khiu ni. Mc tác ng ký kinh doanh ca các doanh nghip. dù ó là c ch mt ca duy nht nhng i vi Mt vài a phng cng trin khai mô hình mt các th tc hành chính phc tp thì quy trình ca liên thông cp c s nh thành ph H x lý cng vn phc tp. c bit là ti các xã Chí Minh, Hà Ni, à Nng, Hi Phòng, ng nông thôn và n v nghèo hn thng không Tháp và Phú Th i vi các dch v v cp giy có hoc thiu cán b chuyên trách nên dn chng nhn quyn s dng t và giy phép xây n tình trng chm tr và bt bình ca ngi dng; Tnh Qung Ninh ã t chc thc hin mô dân. Theo kt qu iu tra ngi s dng dch hình mt ca liên thông gii quyt các h s v mô hình mt ca c Lc, hu ht ngi và th tc hành chính vi các nhà u t ti tnh, c phng vn cho bit các th tc u c v.v... Kh nng la chn các loi dch v hành gii quyt, nhng cng nhiu ngi cho rng h chính a vào mô hình mt ca liên thông ti không c gii quyt theo úng thi hn. (Hình các a phng khác nhau chính là yu t then 4.1) i vi trng hp v các loi giy t liên cht trong quá trình phân cp quyn hn. quan n t ai, hn mt na s ngi c hi Hình 4.1. T l h s c gii quyt úng hn ti mô hình mt ca tnh c Lc Giy t t ai Giy t t ai Cp giy phép Cp giy phép Xác minh h.chính Xác minh h.chính Chính sách XH Chính sách XH Công chng Công chng 0% 50% 100% 0% 20% 40% 60% 80% T l úng hn Nu không úng hn, t l phi i li t 3 ln tr lên Ngun: Viet Insight. "iu tra v tính hiu qu ca mô hình mt ca cp Huyn và Xã ti 14 Huyn và 30 Xã ca tnh c Lc." S Ni V U Ban Nhân dân tnh c Lc và C quan Phát trin Quc t an Mch, tháng 6 nm 2009. 58 các dch v trc tip và hành chính cho bit các th tc không c gii quyt úng ng và cp tnh cng nh các thành ph trc hn, hn mt na trong s ó nói rng h phi i thuc trung ng phi cung cp các biu mu và li ít nht ba ln mi hoàn tt c các th tc. t khai v dch v công trc tuyn cho ngi dân và doanh nghip. Ngoài ra, nm 2009 và 2010 Công ngh Thông tin tt c các c quan này phi u tiên cung cp mt s dch v công trc tuyn nh cp giy ng Mt chng trình ci cách trng tâm khác ang ký kinh doanh, cp giy phép u t, cp phép c thc hin nhm góp phn nâng cao tính thành lp chi nhánh và vn phòng i din, gii minh bch và hiu qu trong vic gii quyt quyt khiu ni và t cáo, cp giy chng nhn các th tc hành chính là áp dng công ngh quyn s dng t và s hu nhà , cp giy trong lnh vc hành chính công. Lut Công ngh phép xây dng, v.v... Thông tin 2006 quy nh tt c các c quan nhà nc phi công khai trên trang thông tin in t Mt nghiên cu nm 2009 do Ngân hàng Th ca mình v mi th tc hành chính và các thông gii thc hin v vic áp dng Công ngh Thông tin khác. Cho n nay, tt c 63 tnh thành ã có tin và Truyn thông (ICT) ti chính quyn a trang thông tin in t chính thc và ang hot phng cho thy phn ln chính quyn cp tnh ng tt. Mt Quyt nh ca Th tng Chính ã a ra vn áp dng công ngh thông tin ph nm 2009 yêu cu cho n nm 2010, 100% vào các dch v hành chính trc tuyn khác nhau b ngành trung ng và các n v cp tnh thành trong các k hoch v công ngh thông tin cho phi công b mi thông tin trên trang thông tin 2010, mc dù t l ng dng thay i theo tng in t ca mình theo Lut Công ngh Thông tin. loi dch v (Bng 4.1). Vic cung cp các dch v công trc tuyn cng Vic áp dng ph bin mô hình chính ph in t ang trin khai nhanh chóng. Nm 2006, ch có ang c ng h mnh m, nhng tác ng ca 2% tnh thành cung cp các dch v trc tuyn mô hình s b hn ch do vic s dng internet cho các doanh nghip, nhng n nm 2008 t l Vit Nam còn mc khiêm tn. Vào thi im này ã tng lên 13%. Quyt nh ca Th tng cui nm 2006, ch có 17% ngi dân Vit Nam Chính ph nm 2009 cng t ra nhng mc s dng internet, ch yu tp trung các thành tiêu y tham vng v cung cp các dch v trc ph, th trn và các cm công nghip. Nhiu tuyn. n nm 2010, 80% các b ngành trung ngi nông thôn vn cha bit n internet. Bng 4.1. T l phn trm các tnh xây dng k hoch cung cp các dch v hành chính trc tuyn nm 2010 trong tng s 36 tnh tham gia kho sát T l các tnh ng ký và cp phép kinh doanh qua mng internet 75 ng ký và cp phép xây dng qua mng internet 72 ng ký khai sinh và khai t 33 ng ký kê khai và thông quan 22 Cung cp dch v kê khai thu trc tuyn 67 Cung cp thông tin v các loi h s, quy trình và gii quyt t cáo 69 Cung cp thông tin v các th tc t ai, quy hoch s dng t và các giy chng nhn 53 quyn s dng t Ngun: Phát trin Công ngh Thông tin và Truyn thông ti chính quyn a phng Vit Nam (Công ty T vn IVTECH và Ngân hàng Th gii, 2009) 59 các th ch hin i Nhìn t góc tích cc thì s ngi s dng nghip tp trung vào hot ng kinh doanh internet ang tng lên nhanh chóng, tng gp to ra giá tr thng d hn là mt thi gian in ôi so vi nm 2003. K t ln u tiên internet thông tin vào các biu mu và xp hàng ch i. c chính thc kt ni Vit Nam nm 1997, Vì Vit Nam ang c gng trong cuc cnh tranh s ngi s dng internet hàng nm tng trung vi các nc láng ging có mc thu nhp trung bình khong 30 ­ 40 %. Tuy nhiên, vn còn nhu bình, cho nên cn phi m bo rng các doanh cu v vic tip cn dch v này vi tt c ngi nghip s không phi u t nhiu thi gian và dân thm chí i vi c nhng ngi không có công sc vào các th tc mang tính quan liêu. kh nng tip cn internet. Lý do th hai là s thành công ca án 30 tác ng n quá trình a ra nhng th tc hành Th tc hành chính c n gin hóa mt chính mi v sau. Tuy nhiên cng có mt ri ro cách có h thng là sau khi t quan liêu c ct gim, to c hi cho các doanh nghip và ngi dân, thì các th Vic áp dng mô hình mt ca và chính ph in tc mi li có th nhanh chóng c áp dng t nhm ci thin giao dch gia các c quan th vào các th tc trc ó.36 chính ph/nhà nc vi ngi dân, bao gm c cá nhân và doanh nghip, tp trung vào cách gii Mt Ngh nh ti ây v Giám sát các Th tc quyt các th tc hành chính hin ang áp dng. Hành chính hy vng s kim soát c tình trng ây mi ch là mt phn gii pháp i vi vn này. Ngh nh s m bo vic áp dng có h v th tc hành chính. Mt khía cnh khác thng và mang tính liên tc các nguyên tc v cn nhc n trong n lc ca Vit Nam trong tính hiu qu, minh bch và tham vn trong quá vic n gin hóa các th tc hành chính chính trình ban hành các th tc hành chính mi và sa là tp trung vào các th tc cn gii quyt. ây i các th tc hin hành. D tho Ngh nh là mc tiêu chính ca án 30. yêu cu các th tc hành chính ca các b và tnh phi c ban hành úng quy trình ly ý Giai on 1 ca án 30 là yêu cu các b ngành kin, kp thi, hiu qu v chi phí và d hiu i và chính quyn a phng thng kê v các th vi cá nhân, t chc và các c quan chính ph. tc hành chính. Giai on này kt thúc vào ngày Vic phân tích tác ng trc và sau là mt yêu 15 tháng 8 nm 2009 và hin nay ang c trin cu bt buc trong quá trình ban hành các th khai giai on 2, theo ó các b ngành và chính tc hành chính mi, mi th tc hành chính hin quyn a phng tin hành rà soát các th tc hành s phi c các tnh và b rà soát hàng hành chính lên k hoch n gin hóa. Trong nm. Công tác rà soát s phi gn lin vi c giai on 2, mt c s d liu quc gia trc tuyn ch phn hi ca các t chc và cá nhân chu mi ã c khi ng vào ngày 26 tháng 10 tác ng ca các th tc hành chính. iu quan nm 2009. C s d liu này là mt h thng trng là d tho ngh nh yêu cu thng xuyên ng ký in t cho trên 5.700 th tc hành chính thc hin các th tc hành chính mi trên c s c thc hin ti bn cp hành chính, 9.000 vn d liu trc tuyn quc gia. bn pháp lut và 100.000 h s v th tc hành chính, mu và biu bng. Vic công b c s d Mt vn bn ban hành gn ây cng ã giúp tng liu này là mt bc tin ln i vi Vit Nam. cng trách nhim gii trình t trên xung theo Trong giai on cui ca án 30, s c thc mt cách khác. Ngh nh 20 nm 2008 iu tit hin t tháng 5 n tháng 12 nm 2010, các b vic các cá nhân và t chc cho ý kin phn hi ngành và chính quyn a phng s phi n v các th tc hành chính hin hành. Vn phòng gin hóa các th tc hành chính da trên kt qu Chính ph, các b và các tnh phi công b thông thu c t hai giai on trc. tin a ch tip nhn các thông tin phn hi ó và Thành công ca án 30 có mt ý ngha quan giao cho cán b tip nhn thông tin. Các ý kin trng vì hai lý do. Kt qu trc mt chính là óng góp ca ngi dân phi c công khai n gin các th tc, to thun li cho các doanh xem xét và x lý, bao gm c vic sa i th tc 60 các dch v trc tip và hành chính Hp 4.2. i mi trong công tác nâng cao trách nhim gii trình t trên xung ti cp c s - phiu ly ý kin ngi dân ti thành ph H Chí Minh Nm 2004, bn thành ph ã nhn c s h tr ca nhà tài tr tin hành iu tra kho sát v mc hài lòng vi các dch v công. Thành ph H Chí Minh là n v duy nht trin khai iu tra nhng ln tip theo bng chính sáng kin và ngân sách ca mình. Hiu qu ca c ch mi này v trách nhim gii trình ã c Hi ng Nhân dân thành ph công nhn, ây chính là c quan ã huy ng ngun lc tin hành các iu tra. Khi c quan dân c cp c s thy c giá tr ca vic nm bt c tính hiu qu t góc ngi s dng dch v thì mô hình này s th hin c trách nhim gii trình t trên xung i vi kt qu và trách nhim gii trình t di lên trong vic tuân th các nguyên tc, qua ó có th làm rõ tm quan trng và nhng thách thc ca công tác ci cách th tc hành chính. Ngoài vic n gin là ngi s dng cho im i vi các dch v, thì Kho sát iu tra v mc hài lòng i vi các dch v công thành ph H Chí Minh còn giúp làm rõ nhng kt qu nào ã c áp dng mt cách tích cc. Chính công tác kho sát iu tra khi thu thp thông tin v nhng khó khn và vng mc khi s dng dch v, mc hài lòng và không hài lòng, mc minh bch và kh nng tip cn thông tin, và c ch phn hi ngay t ban u cng gp phi mt s thách thc. S e dè do ngi phi va chm vi các c quan khác ã c gii quyt thông qua mt k hoch phi hp vi các c quan ó, t chc ly ý kin trong quá trình xây dng k hoch nhm m bo b câu hi iu tra phù hp, và sau ó t chc hi tho thng nht các kt qu. Các vn liên quan n cách thc truyn thông a tin v kt qu kho sát cng ã c ch ng x lý thông qua hp báo nhm làm rõ ý ngha ca nhng kt qu thu c. Ngun: Báo cáo v Kt qu iu tra v mc hài lòng ca ngi dân i vi dch v công nm 2008 ti thành ph H Chí Minh. hành chính. Kt qu x lý các ý kin phn hi là ni dung c tho lun trong chng này - phi c công khai trên trang thông tin in t các iu tra i vi doanh nghip và ngi dân ca c quan và thông qua các phng tin khác. nhm phn ánh thc t xem các th tc hành chính c thc hin nh th nào. C iu tra Tng cng Trách nhim Gii trình hng v Qun tr nhà nc trong iu tra MSHG và xung di iu tra nng lc cnh tranh cp tnh (PCI) u do các nhà tài tr và các c quan Vit Nam là C mô hình mt ca và án 30 u nhm gim Tng cc thng kê ca B k hoch u t i bt gánh nng v th tc hành chính i vi vi iu tra MSHG và Phòng Công nghip và ngi dân và doanh nghip và nhm ci thin Thng Mi i vi iu tra PCI phi hp thc quan h gia các c quan nhà nc và ngi hin.37 Vic áp dng Phiu ly ý kin ngi dân dân. Theo mô hình v phân cp trao quyn trong (Citizen's Report Cards) ti thành ph H Chí Báo cáo Phát trin Vit Nam này thì c hai gii Minh vào nm 2006 và 2008 là mt mô hình rt pháp trên u tp trung ci thin tính hiu qu tt v thông tin phn hi ­ do Hi ng nhân dân ca các n v hành chính thông qua vic giao xut và u t và do các phòng thng kê và c trách nhim và quyn hn ng thi cho phép quan nghiên cu thc hin. (Hp 4.2) Phiu ly doanh nghip và ngi dân tp trung hn vào ý kin ngi dân cng ang c trin khai vi các vn quan trng ca mình. Nhng cn phi s h tr ca các t chc phi chính ph quc t có nhng c ch nh th nào, và cn tin trin các tnh nông nghip nh Hà Tnh, c Lc và n mc nào m bo trách nhim gii trình Lai Châu.38 ây là mt hình thc ánh giá theo hng xung di? phng pháp gi là "kim toán xã hi", th báo cáo công dân có tính u vit nh mt c ch m Mt áp án cho câu hi này chính là vic tng bo trách nhim gii trình hng xung di. cng áp dng c ch phn hi - c ch này s Vic th ch hóa s giúp a trách nhim gii 61 các th ch hin i trình thành mt quy tc ch không còn là mt vn gii trình t trên xung. Các hip hi kinh doanh ngoi l. Rõ ràng là mô hình này các a bàn cng tích cc trong vic xác nh nhng hn ch nghèo hn s khó thc hin c nu không có s và tranh lun mt cách thuyt phc v thc trng h tr ca các nhà tài tr, nhng ngoài thành ph là gánh nng các th tc hành chính i vi các H Chí Minh, không rõ ti sao còn có nhiu thành doanh nghip là cao hn mc cn thit. Vic coi ph ln khác cng không theo mô hình này. truyn thông và xã hi là nhng ng minh khi xác nh vn là mt cách làm hiu qu nhm C ch th hai v trách nhim gii trình hng thúc y các ngun lc xã hi cung cung cp xung di là s tham gia ca xã hi và truyn các dch v hành chính tt hn. Chng 6 s thông vào quá trình ci cách th tc hành chính. tho lun vn này mt cách c th. án 30 không ch th hin im này trong chính các mc tiêu ca mình mà còn trong c Quan im ca ngi dân cách thc th hin các mc tiêu qua công tác truyn thông và xã hi. Mt trong nhng c quan Các tài nghiên cu cp quc gia cho thy vic truyn thông trc tuyn ln nht là VietnamNet ct gim và n gin hóa các th tc hành chính ã t chc mt bui tho lun trc tuyn v ch ã em li tác ng tích cc. Ngi dân tham gia này vào tháng 9 nm 2009, cho phép ngi iu tra MSHG ­ trong Mô un Qun tr Nhà truy cp trang web có th bày t ý kin và quan nc cho bit ít gp khó khn khi gii quyt hu im ca mình i vi các vn then cht ca ht các th tc hành chính, tuy vy vn còn mt ci cách hành chính ­ hàng trm c gi ã gi trong bn ngi c hi cho rng vn có nhng ý kin ngay trong ngày u tiên, không ch là vng mc khi gii quyt các th tc hành chính nhng ý kin phàn nàn mà còn có c nhng liên quan n t ai và nhà . (Hình 4.2). xut mang tính xây dng ci thin tình hình. Vic khuyn khích ngi dân a ra ý kin là Nhng vng mc gp phi cng chính là nhng nn tng c bn cho vic nâng cao trách nhim thách thc cn phi gii quyt ci thin các Hình 4.2. Các h gia ình gp khó khn khi gii quyt các th tc hành chính Chng thc các tài liu ng ký kinh doanh h gia ình ng ký h khu Xin phép xây/sa cha nhà Xin GCN quyn s dng t Xin GCN quyn s hu nhà 0 75 50 75 100 T l ngi dân ghi nhn gp khó khn i vi các dch v hành chính Ngun: T c lng da trên Mô un Qun tr Nhà nc ­ iu tra MSHG 2008. Lu ý: Da trên nhóm nh nhng ngi tham gia iu tra ã s dng dch v t 2006. S lng quan sát s dng cho Hình là t 312 n 412. 62 các dch v trc tip và hành chính dch v hành chính. i vi np h s xin giy hng liên quan n các th tc hành chính. chng nhn quyn s dng t và s hu nhà Trong s nhng ngi ã thc s s dng các là hai lnh vc dch v hành chính có s ngi dch v hành chính k t nm 2006, (và thm chí s dng gp nhiu vng mc nht, trong ó c nhng ngi không s dng), u cho bit là thi gian thc hin th tc c cho là nguyên các th tc ã d dàng hn. (Hình 4.5). Nhng nhân chính. ng thi i vi c hai dch v nhn xét này i vi các dch v hành chính khác này thì phàn nàn v chính các th tc nh tính nh: cp giy chng nhn quyn s dng t và phc tp, không rõ ràng, hoc n gin là không giy chng nhn quyn s hu nhà thì li không hiu, cng ã c gn mt na s ngi c kh quan lm, mc dù hai phn ba s ngi s hi cho rng cng là nguyên nhân ca nhng khó dng dch v này u nói rng ã có nhng ci khn vng mc. (Hình 4.3). thin. Vic nm c các thông tin v th tc s có th Phn ln quan im ca ngi dân u cho rng hn ch bt nhng bc xúc ca mt s ngi th tc hành chính ã c ci thin - mi tnh dân khi b gây khó d. Khi c hi v vic tìm u cho bit là công tác báo cáo tt hn ­ mc hiu các thông tin hng dn cn thit có khó ci thin các tnh phát trin hn thng cao khn không thì ngi dân cho bit thng gp hn. iu này c bit úng i vi công tác khó khn v các th tc liên quan n là quyn chng nhn vn bn qua các dch v công chng s hu nhà và quyn s dng t, và h cng và ng ký h khu. Các tnh nghèo hn thng cho rng các thông tin hng dn cn thit v hai có s ngi c hi cho bit là h gp khó khn lnh vc này tng i khó tìm. (Hình 4.4.) khi mun tìm hiu các thông tin v hai dch v nói trên, s ngi cho bit là h gp khó khn iu tra MSHG ­ Mô un Qun tr Nhà nc nhiu hn cng không có gì ngc nhiên khi h cng ã a vào các câu hi trc tip v xu cho rng mc ci thin th tc hành chính ít Hình 4.3. Nhng khó khn khi xin giy chng nhn quyn s dng t Th tc dài dòng và phc tp 4% Khác Không rõ lý do 3% Không bit 3% th tc 35% Thái phc v ca cán b 11% Mt thi Thiu cán b gian 1% 43% Ghi chú: Hình th hin thông tin tr li ch t nhng ngi tham gia iu tra có gp phin hà khi thc hin các th tc . S lng quan sát là 360. Ngun: Mô un Qun tr Nhà nc ­ iu tra MSHG 2008. 63 Hình 4.4. Mc khó khn i vi các h gia ình khi mun tìm hiu thông tin hng dn v các th tc hành chính các th ch hin i Hình 4.4. Mc khó khn i vi các h gia ình khi mun tìm hiu thông tin hng dn v các th tc hành chính Công chng -2% 67% ng ký h khu -4% 61% ng ký KD h G -3% 54% Xin phép/sa cha xây nhà -9% 44% Xin cp GCN quyn s dng t -20% 34% Xin cp GCN quyn s hu nhà -24% 34% -50% -25% 0% 25% 50% 75% Khó khn hoc rt khó khn n gin hoc rt n gin Ghi chú: Hình th hin t l phn trm s ngi c hi cho bit thông tin v th tc d dàng hoc rt d tìm và t l phn trm cho bit thông tin v các th tc khó hoc rt khó tìm. Nhng câu tr li chung chung không c th hin trong Hình này. Da trên nhóm nh nhng ngi tr li iu tra ã s dng dch v. S lng quan sát là t 215 n 4.112 Ngun: T tính toán da trên iu tra MSHG 2008. Hình 4.5. Th tc hành chính d dàng hn theo ánh giá ca h gia ình (2006-2008) 100% 88% 87% 93% 78% 73% 75% 68% 50% 25% D dàng hn 0% - 4% - 4% - 2% Khó khn -14% -16% -11% -25% hn Xin cp GCN Xin cp GCN Xin giy phép ng ký ng ký Công chng s dng t s hu nhà sa cha h khu kinh doanh hoc h G xây nhà Ghi chú: Ch tính nhng ngi c hi có s dng dch v này t nm 2006. Hình th hin phn trm s ngi c hi cho bit th tc d dàng hn so vi nm 2006 và phn trm cho bit có khó khn hn. Nhng ngi cho rng không có s thay i không c th hin trong Hình này. S lng quan sát là t 213 n 3.988 Ngun: T tính toán da trên iu tra MSHG 2008. 64 các dch v trc tip và hành chính tích cc hn. Ngi dân các tnh nghèo hn vn cha t c mc tiêu ra." Nu s hài ban u cng ít khi s dng các dch v hành lòng là mt mc tiêu di ng và nu ngi dân chính. ngày càng òi hi cao hn thì mc ci thin mang tính tuyt i vn cha t c k vng Vi suy lun nh vy i vi tng lai khi mà ca ngi dân. Vit Nam và ngi dân phát trin hn thì rõ ràng là áp lc v ci cách hn na dch v này s Quan im ca Doanh nghip không nh. Khi thu nhp tin lng tng lên, thì giá tr v thi gian và chi phí ch i cng tng Nhìn chung, cng ng doanh nghip cng cho lên. Khi Vit Nam tng cng hn na quyn s rng môi trng kinh doanh ã c ci thin hu tài sn thì ngi dân s gia tng s dng các nh có ci cách hành chính. Tính n nm 2008, dch v hành chính. Nhu cu v các dch v hành gn 90% doanh nghip c hi theo iu tra chính tng lên và òi hi tính hiu qu cao hn PCI cho bit mô hình mt ca ã c thc hin s là mt thc t phát trin ca Vit Nam trong a phng và nhiu doanh nghip nht trí thp k ti. rng công tác thc hin mô hình mt ca ca tnh rt hiu qu và có li cho doanh nghip. Hai Ngun thng kê khác cng cho thy rõ nhu cu phn ba s doanh nghip c hi cho rng ci ca ngi dân không ngng tng lên. Vic áp cách th tc hành chính ã to iu kin thun dng Th Báo cáo Công dân ti thành ph H li cho các hot ng kinh doanh và c thc Chí Minh là mt ví d. Nhóm i tng mc hin khá tt. S liu so sách i ngu cng cho tiêu tham gia mô hình này luôn bin ng vì các mt thông tin tng t v mc ci thin nói mc tiêu thay i theo tng nm. Tuy nhiên, c trên. Khi c hi v kh nng tip cn các loi nm 2006 và nm 2008 thì i tng tham gia vn bn khác nhau t ngân sách a phng cho và phng pháp tip cn li ging nhau. iu n các h s quy hoch, s liu ng ký kinh tra tp trung kho sát mc hài lòng ca ngi doanh và thu, các doanh nghip u cho rng d dân i vi mt s dch v hành chính và ánh tip cn hn và ít phi nh cy quan h cá nhân giá xem mc hài lòng thay i th nào theo vi các cán b có c nhng vn bn này. thi gian. (Bng 4.2.) i vi mi dch v, kt (Hình 4.6.) (Mc dù ây là mt xu hng thun lun hoàn toàn ging nhau là: có ít ngi hn li nhng mc vn còn cao.) không hài lòng so vi trc ây, nhng cng ít ngi hài lòng hn. Báo cáo kt lun "nu mc Khi so sánh vi ánh giá ca ngi dân thì kt tiêu là gim bt s không hài lòng, thì có th qu iu tra PCI i vi các doanh nghip cng nói rng ci cách hành chính ã t c nhng cho thy các tnh giàu hn thng có mc tin b nht nh trong vòng hai nm; nhng nu ci thin ln hn. So sánh vi nhóm tnh nghèo mc tiêu là tng mc hài lòng thì ci cách này th 3, các doanh nghip thuc nhóm tnh giu th Bng 4.2. S hài lòng ca ngi dân i vi mt s dch v hành chính ti thành ph H Chí Minh nm 2006 và nm 2008 Cp phép xây dng Cp giy chng Công chng nhà Thu kinh doanh nhn quyn SD t nc 2006 2008 2006 2008 2006 2008 2006 2008 Hài lòng 74.1 57.4 59.3 39.2 78.2 60.2 54.5 37.6 Bình thng 9.4 34.3 7.8 41.4 10.6 36.9 17.7 46.9 Không hài lòng 16.6 8.3 32.9 19.4 11.1 2.9 27.7 15.5 Ngun: "Báo cáo v Kt qu iu tra ch s Hài lòng nm 2008 ca ngi dân i vi các dch v công ti thành ph H Chí Minh" 65 các th ch hin i Hình 4.6. Tip cn thông tin không cn n mi quan h vi cán b tnh 5 5=cha bao gi cn n mi 4 quan h 3 1=luôn cn 2 n mi quan h 1 2006 2007 2008 Nhóm 2006-7 Nhóm 2007-8 Nhóm 2006-8 Ngun: T tính toán da trên, iu tra v Ch s nng lc cnh tranh cp tnh ca VNCI và VCCI, So sánh i ngu. 3 thng có mc ci thin v giy t, chi phí ca mt nc có dân s tr và ang tng trong và s ln i li cng nh s thân thin ca cán b. khuôn kh ngân sách eo hp, ang là mt thách Có th thy là các doanh nghip các tnh có t thc i vi Vit Nam. Mc tiêu ng thi m l nghèo thp hn thng cho bit nhng khon bo kinh phí và xây dng c ch qun tr nhà chi phí không chính thc ã gim. Tuy nhiên, nc m bo trách nhim gii trình là nhng cn chú ý là cho dù các tnh nghèo hn thì các nhân t quan trng trong quá trình thúc y ci doanh nghip nhìn chung cng vn ánh giá tích cách th ch trong lnh vc y t và giáo dc, c cc v tin trình ci cách hành chính, nhng iu hai lnh vc này u ã thc hin công tác phân này các tnh giàu hn li ít thy hn. cp trách nhim áng k và chính iu ó ang to ra nhiu thách thc v m bo trách nhim Các dch v trc tip cho ngi dân ­ Y t và gii trình.39 Giáo dc K t cui nhng nm 1980 và c bit là nm Trong các chc nng chính ca nhà nc thì 2002 và 2006, các n v cung cp dch v thuc cung cp các dch v cho ngi dân là mt chc khu vc nhà nc ã c hng quyn t ch nng cn bn. Y t và giáo dc là lnh vc mà áng k v mt s lnh vc, u tiên là t ch chính ph và ngi dân có s tng tác trc tip v tài chính. Các n v cung cp dch v c và thng xuyên hn c. Vic cung cp các dch quyn to ra các khon thu bng cách thu phí v này mt cách có hiu qu không ch là vn dch v t ngi s dng, xác nh mc phí m bo tính công bng và th hin trách nhim trong mt phm vi qui nh vay vn t các ngân xã hi nh mt cam kt ca mình mà còn có ý hàng thng mi và nhiu hình thc huy ng ngha kinh t trc tip vì dch v này m bo khác. Các n v này còn c giao quyn t cho ngi dân c chm lo, c hài lòng và ch v vic s dng các ngun tài chính bao gm phát trin lành mnh. c các khon t thu và ngân sách h tr ca nhà nc. Ba loi hình n v cung cp dch v c Cng nh nhiu nc khác, vic duy trì và giao quyn t ch v tài chính gm: các n v ci thin cht lng phc v cho s phát trin t hch toán tài chính, các n v t hch toán tài 66 các dch v trc tip và hành chính chính mt phn và các n v hoàn toàn hng v cht lng, giá c và dch v khách hàng tng ngân sách nhà nc tùy thuc vào tng loi hình lên. Mc dù có nhng ci thin nh vy, nhng mà các n v này s c bù p mt phn nhng li ích thc s phát huy tác dng n mc hoc không c hng các khon chi thng nào còn tùy thuc mt phn vào mc t ch xuyên. thc s ca các n v. Có nhiu yu t t vai trò ca pháp lut và công tác giám sát cho n Các chng trình ci cách c thc hin k t ng lc thc s ca t chc có th làm hn ch khi áp dng chính sách i Mi ã giúp cho các kh nng ra quyt nh ca giám c các c s y n v cung cp dch v không ch có quyn t t. iu này c th hin rõ trong mt nghiên ch i vi các vn tài chính mà còn c các cu gn ây. (Hp 4.3.) lnh vc v qun lý. Trng các n v cung cp dch v c giao quyn nht nh trong vic Mt s tác ng tích cc quan trng ã thu c tng lng cho nhân viên, và kim soát ngun nhng không ng u mà ch thc s có li nhân lc cng nh c cu t chc ca n v i vi mt s c s nht nh. hu ht các mình. Trong lnh vc y t, các n v cung cp bnh vin tuyn trung ng và tuyn tnh, doanh dch v c phép hp tác vi khu vc t nhân thu và các ngun thu tng lên. Ngc li, i liên doanh và hp tác kinh doanh và phát trin vi các c s y t tuyn huyn thì tác ng này các dch v mang tính "la chn", vi cht lng không rõ ràng. Kt qu nghiên cu nm 200841 dch v cao hn giành cho nhng i tng sn cho thy các ngun thu ti các bnh vin tuyn sàng tr thêm phí. huyn thì mt na là tng trong khi mt na là gim. Ngun thu t bo him y t tuyn huyn Hu ht các n v cung cp dch v trong lnh tng lên, nhng ngun thu t vin phí li gim và vc y t và giáo dc u ang thc hin các c ngun thu t các dch v la chn b hn ch. ch t ch mi. Nm 2007, 100% các c s y t công ti tuyn trung ng và 88% ti các tuyn Tình trng phân cp không ng u cng có th a phng ã c giao quyn t ch theo các thy qua vic huy ng u t t nhân và vic quy nh nm 2002 và nm 2006. Ti các tuyn tng lng cho nhân viên ti các n v cung cp a phng, c bit là tuyn huyn, "công tác dch v. Trong lnh vc y t, các c s tuyn trung t qun" i vi các n v cung cp dch v ã ng và ti các thành ph và tnh ln thng có chuyn bin tng i chm do thiu ht v nhân xu hng tp trung huy ng nhiu vn u t t lc và trang thit b và còn hn ch v ngun thu nhân nâng cp c s vt cht và trang thit b cng nh nng lc qun lý và tài chính. hn so vi các bnh vin tuyn huyn, các vùng min núi, xa xôi ho lánh và thit thòi. Các bnh C s cho vic áp dng chính sách t ch là nhm vin có ngun thu ln có th tng qu tin lng ci thin cht lng dch v thông qua tng thu, theo h s 1,5 n 2,5 ln, trong khi ó các bnh m rng tit kim và có các chính sách khuyn vin còn li thng gp nhiu khó khn v to khích hot ng có hiu qu. i vi trng hp ngun ph thu tng lng.42 Khi nghiên cu v y t cho thy thc s là ã có nhng tác ng thc a ti tnh Hà Tây43 cho thy sau mt nm tích cc. Các n v cung cp dch v trong lnh thc hin chính sách t ch v tài chính, 19 trong vc y t ã ct gim các chi phí hành chính bng tng s 21 bnh vin có th tng lng c bn t cách xóa b nhng chi phí không hp lý và phân 1 n 20 phn trm. Ch có hai bnh vin ln là b li ngân sách cho các khon chi c nh theo Bnh vin a khoa Hà Tây và Bnh vin Ba Vì tng khoa. Giám c ngày càng nng ng và ã tng lng c bn t 46 n 55%. phát huy vai trò qun lý hn, c cu t chc c nâng cao và ngun nhân lc hin có c s Kt qu ca nhng thay i này là mt h thng dng hiu qu hn.40 Hn na, cht lng tuyn cung cp dch v hai cp ang ph bin a dng và phân b nhân s ã uc ci thin, s phng, ít nht là trong lnh vc y t: mt là các cnh tranh gia các n v cung cp dch v y t c s cung cp dch v có cht lng cao và có 67 các th ch hin i Hp 4.3. Phm vi ra quyt nh trong lnh vc y t Vic phân cp trao quyn c thc hin trong lnh vc y t c thc hin mc nào và tác ng ra sao? Mt nghiên cu gn ây vt xa nhng iu quy nh ca pháp lut và tp trung tìm hiu xem trên thc t công tác phân cp c thc hin nh th nào. Bng cách áp dng phng pháp tip cn v "phm vi ra quyt nh", tác gi ã áp dng iu tra i vi các cán b y t nhm xác nh mc thc t ca công tác phân cp quyn hn theo các quyt nh t chính sách nhân s n qu lý tài chính nhm hiu rõ hn v c nng lc và trách nhim gii trình ca h thng phân cp Vit Nam. Các kt qu nghiên cu ban u gm: C ch t thu có mt tác ng quan trng n phm vi c t ra quyt nh. Do các ngun thu thu c di hình thc ngân sách cp t trung ng vi nhng iu kin ràng buc v hình thc chi, các tnh c phân b phn ln kinh phí t ngân sách trung ng cho bit mc ra quyt nh thng thp hn theo các chc nng hành chính c phân tích. Và các tnh giàu hn thng ít ph thuc vào ngân sách nhà nc, cho nên các tnh giàu hn thng có phm vi t ra quyt nh ln hn. Tuy nhiên, khi phân tích tác ng n nng lc, báo cáo cho thy không có mi tng quan gia phân ngân sách ca chính ph cp vi các ch s tng hp v nng lc. Nu phm vi t quyt nh i vi các quyt nh v qun lý tài chính mc va phi thì kh nng trong vic ra các quyt nh liên quan n các vn t chc li ít hn. Vic yêu cu phi có phê duyt ca S Y t i vi vic t chc li các khoa trong phm vi mt bnh vin c mt giám c cho bit y chính là mt ví d v thiu quyn t ch. Các tiêu chun và ch tiêu c th ch hóa ch không phi kt qu công vic thng là nhng ch tiêu chính xác nh vic phân b ngân sách cho ngành y t. Các tác gi cng cho bit vic hn ch v kh nng ngun lc kt hp vi các tiêu chun hành chính cng nhc ã làm hn ch phm vi ra quyt nh và là nguyên nhân chính dn n s không hài lòng i vi vic t chc b máy hành chính. Khi phân tích vic s dng s liu khi ra quyt nh, các tác gi cng cho bit mc dù có tp trung nhiu vào khâu thu thp s liu kp thi nhng vic s dng s liu khi xác nh lnh vc u tiên, lp k hoch và kim tra thng ít c trú trng. Ngoài ra, công tác giám sát cht lng ca các s liu còn yu. Ngun: Thomas J. Bossert, Andrew Mitchell, Nathan Blanchet. "Qun tr Nhà nc và Trách nhim gii trình ca H thng Y t Vit Nam: phân tích t chc cp tnh, phm vi ra quyt nh/trách nhim gii trình và nng lc." Bn tho tho lun, 31 tháng 8 nm 2009. thng tp trung cung cp các loi dch v có li kh nng thu hút cng nh khuyn khích cán b nhun cao. Trong lnh vc y t, vic lm dng có trình làm vic, còn li là nhng c s có các xét nghim, công ngh và thuc men t tin nng lc thp hn. Vic cán b có chuyên môn là nhng hin tng rt d nhn thy. chuyn sang làm vic ti các a bàn có c s dch v y t hot ng hiu qu cao hn và ch ng thi, nhng hin tng này cng do nhiu ãi ng tt hn có th làm cho h thng hai nguyên nhân khác. Th nht là c ch chia li cp biu hin rõ hn. nhun vi các n v cung cp trang thit b y t t nhân vi mc phí cho các công ngh mi hn Vic t ch và kh nng quyt nh i vi các thng cao hn mc quy nh, chính iu này khon thu phn nào giúp cho các c s y t a khuyn khích vic cung cp các dch v không ra các chính sách khuyn khích tích cc, nhng cn thit và òi hi phi s dng các thit b ó. cng có th ny sinh nhng khuyn khích không Ti mt s bnh vin công, các "n v cung cp mong mun. Bi vì to ngun thu có th tr t nhân này" li chính là các cán b y t ang lng cao hn, s có nhiu kh nng là vic cung làm vic trong bnh vin, cho nên các bnh vin cp các dch v s có th vt quá mc cn thit, này thng to iu kin trc tip và tt cho cán c bit là khi mà các khon phi tr cho các c b gii thiu bnh nhân n các c s t nhân s y t thng da trên phí dch v, và do ó làm các xét nghim không cn thit hoc các 68 các dch v trc tip và hành chính dch v khác mà có th h thu c li nhun. m bo mc giá hp lý cho nhiu loi thuc, Th hai, các dch v t chn i vi bnh nhân nhng tình trng thiu thông tin ã làm cho h sn sàng tr thêm phí cng dn n tình trng các thng b bóp méo và các nguyên tc v thanh c s này hot ng n thun là vì li nhun. toán bo him y t có th làm vô hiu tính cnh tranh. (Hp 4.4). Các chính sách khuyn khích không hp lý t nhà phân phi dc phm i vi cán b ti các Mc dù có nhiu chính sách khuyn khích mnh c s y t có th dn n tình trng là cán b y m to các ngun thu và tng lng, tuy nhiên t thng kê các loi thuc t tin, hoc các nhiu trng hp cho thy h thng hin nay loi thuc a chc nng, hoc quá liu lng, cha thc s mang li nhng kt qu nh mun. thm chí nhiu khi không cn thit và không hp Trên thc t, ít c s y t công có ngun thu lý. Thm chí nhiu loi thuc c kê n úng tng lng áng k cho nhân viên. Ngoài ra, nhng cng có nhng bng chng cho thy quy nhiu c s t t ra các quy nh ni b v cách trình mua sm và u thu hin nay c t chc chi tiêu cho nên các khon tr cp cho nhân viên ngay ti các c s và dn n thc trng là bnh thng là hng theo tng gia h s lng và nhân không c tip cn các loi thuc có chi t l ph cp ch không áp dng ch khích l phí thp nht. ây là mt vn quan trng i thc s nh các quy nh nm 2002. Mt phân vi c bnh nhân và chính ph, bi vì khong tích gn ây ca B Y t v h thng tin lng mt na ngân sách chi tiêu cho y t liên quan n ã kt lun rng lng chính thc m bo mc chi cho dc phm. Mc dù cnh tranh có th sng n nh ti thiu i vi cán b y t, b này Hp 4.4. Cnh tranh và c li trong ngành dc phm Mc dù tng chi tiêu cho lnh vc y t Vit Nam phn ánh úng mc thu nhp ca nhng nc có cùng mc phát trin, tuy nhiên chi tiêu t tin túi bnh nhân li cao hn. Mt s yu t c cho là nguyên nhân dn ti hin tng này chính là các chi phí liên quan n s ln thm khám ti bnh vin, c bit là các loi phí chính thc và các khon tr không chính thc, tác ng ca các khon tr t túi bnh nhân cho thuc men thng chim t l ln và không hp lý. i vi nhóm dân c nghèo nht, thng 15% chi phí cho các sn phm phi lng thc dành chi cho thuc men. Cng nh các lnh vc khác, vic cho phép nhiu doanh nghip tham gia s giúp m bo li nhun thp xung. Tuy nhiên, i vi th trng thuc thì không phi là mt th trng hàng hoá thông thng vì ba lý do. Th nht, do có s bt cân xng v thông tin (thông tin không y ) dn n ngi tiêu dùng hoàn toàn ph thuc vào t vn ca bác s, trong khi ó bác s thng ph thuc vào thông tin chào hàng ca bên phân phi. Th hai, nguyên tc thanh toán t c quan bo him xã hi có th bóp méo nhng bin pháp khuyn khích mà ngi mua gp phi. Cui cùng là ngoài hai lý do trên thì tham nhng xy ra trong các công on quan trng ca chui phân phi, bao gm hi quan, mua sm u thu ca bnh vin s bóp méo giá c hn na. Lý do u tiên là ph bin tt c các nc, lý do th hai tu vào tng nc và lý do th ba có mc nghiêm trng Vit Nam. Kt hp li thì tác ng ca c ba khuyt tt th trng này là rt ln. Vi nhng vn có tính phc tp nh vy, thì không phi n gin là cho phép s tham gia ca nhiu doanh nghip vào th trng là có th gii quyt c tình trng th trng b bóp méo. Phi có s phi kt hp ng b ca các chính sách, trong ó cn có các bin pháp c th. Th nht, cn có mt h thng thông tin mnh hn tránh thông tin sai lnh bao gm c hin i hoá bo him xã hi nhm giám sát vic kê n ca bác s, và hin i hoá hi quan nhm kim tra có hiu qu hn i vi vic vn chuyn thuc men. Th hai, ci tin các nguyên tc thanh toán bo him xã hi s giúp thc hin tt công tác khám cha bnh úng tuyn (ngha là yêu cu thm khám ti các bnh vin tuyn di trc), và xoá b hin tng u tiên các loi thuc ngoi nhp. Th ba, ci thin quy trình mua sm u thu ti bnh vin bng cách m bo n v trúng thu a ra các thông s k thut tt hn vi mc chi phí thp hn, và công b thông tin v tt c các nhà thu ch không ch kt qu ca n v trúng thu. Ngun: Nguyn Nguyt Nga và Martin Rama. "Cnh tranh trên th trng Dc phm ca Vit Nam" - sp phát hành. 69 các th ch hin i không khuyn khích cán b y t làm quá nng chính sách áp dng và nng lc ca h.45 Mc lc chuyên môn cho phép nhm m bo sc hc phí theo quy nh thp c cho là nguyên khe ca h. Nghiên cu cng cho bit h thng nhân chính và hu qu là t l giáo viên thôi vic tin lng hin nay nhìn chung không phù hp cao, tuyn hc sinh d dàng và mt hc sinh. và không khuyn khích ngi lao ng phát huy Mt s trng hc và mu giáo thm chí còn ht kh nng ca mình.44 Thc trng không có ngh b mô hình t ch v tài chính. kh nng tr lng cho cán b mt phn là do các quy nh v vin phí. Ch thu vin phí Phí s dng và thanh toán bo him c quy nm 1994 cha c sa i và rt nhiu loi nh ti các cp hin nay góp phn dn n mt phí c xây dng không tính n mc chi phí thc t là (hoc ít nht c công nhn rng rãi) hp lý hoc cp nht thng xuyên. Tt c các toàn b tin lng cho cán b ti các n v cung yu t này dn n tình trng thu không bù cp dch v còn thp. Vic các cán b làm thêm chi và không th d tng lng chính thc ti các khu vc t nhân và òi hi hoc nhn i vi các n v cung cp dch v công c tin hi l hoc "tin phong bì" t nhng ngi giao quyn t ch, bao gm các bnh vin công s dng dch v tng thêm thu nhp là hin và các trung tâm y t d phòng. tng rt ph bin i vi các nhân viên/cán b công tác trong ngành giáo dc và y t. C hai Trong lnh vc giáo dc, tình trng cng din ra hin tng này u mang tích tiêu cc. Th nht tng t. Mt nghiên cu mi ây do y ban là s phi gim thi gian và c gng ca cán b Mt trn T quc thc hin ti 4 qun/huyn làm vic trong khu vc công, và th hai là dn ca thành ph H Chí Minh cho bit thu nhp n tình trng bt công bng và hành vi không có ca giáo viên các trng công và mu giáo t o c. (Hp 4.6) Các quy nh rõ ràng là cm ch v tài chính u tng, nhng không theo các các cán b y t không c vòi vnh bnh nhân Hp 4.5. Các trng hc và mu giáo t ch v tài chính thành ph H Chí Minh Nm 2008, y ban Mt trn T quc phi hp vi các s ngành a phng ã tin hành nghiên cu phân tích v tác ng ca chính sách v t ch và xã hi hóa trong ngành giáo dc ti thành ph H Chí Minh. qun 3 và qun Gò Vp, hai trng trung hc công lp và hai trng mu giáo công lp thuc mô hình t ch v tài chính ã c kho sát. Kt qu là: C bn n v trng u cho bit khó khn ch yu là do thu nhp ca giáo viên hoc mc hc phí quy nh thp. C bn trng u kin ngh trc tip hoc gián tip là mc hc phí thp là nguyên nhân chính gây khó khn cho nhà trng. Mt trng mu giáo cho bit mc phí và lng không h thay i t nm 2002. Mt s hu qu ca tình trng này cng ã c phát hin. C bn trng u vp phi vn v t l thay i giáo viên cao, phn ln là s dng giáo viên tm thi và tình trng xin thôi vic ph bin ca giáo viên, rõ ràng iu này gây nh hng n cht lng ging dy. Hai n v trng cho bit yêu cu tuyn hc sinh rt d, cho nên cht lng u vào ca hc sinh tng i thp. Mt trong nhng trng ph thông công lp trc ây là trng công, sau ó tr thành bán công, ã phi chng kin s sinh viên nhp trng gim xung do chuyn i sang mô hình t ch v tài chính. Các trng hc và trng mu giáo c kho sát u a ra nhng kin ngh ci thin tình hình. Tt các các trng u yêu cu phi có h tr v tài chính. Hai n v trng ngh xem xét vic xóa b c ch t ch tài chính i vi các trng công và mu giáo, c bit là i vi nhng trng có s hc sinh ít và chuyn sang trng hng ngân sách nhà nc. Mt trng trung hc xut cn phi có gii pháp tng hc phí i vi mt s loi hình trng và gim hc phí i vi mt s trng m bo mc công bng v hc phí i vi các trng công bt k hình thc u t nào. Ngun: y ban Mt trn T quc Vit Nam ti thành ph H Chí Minh. 2008. "Tng quan v Kt qu iu tra xã hi hóa giáo dc ti qun 3 và qun Gò Vp". 70 các dch v trc tip và hành chính hi l hoc tng quà, nhng các quy nh này Gn ây, các chính sách u ãi cho các c s không c thc hin nghiêm ngt. Gn ây, phi nhà nc c áp dng mnh m hn, ví d cng có nhng quy nh nghiêm cm cán b y t nh chính sách min thu trong bn nm. Các nhà nc thành lp hoc chung vn qun lý các quy nh mi ã m rng chính sách u ãi cho doanh nghip t nhân nh các bnh vin t. Tuy mi doanh nghip t nhân, tuy nhiên, vn còn nhiên, hin tng làm vic ngoài gi ti các c có nhiu im cha rõ v vic nhng loi hình s y t t nhân li c các quy nh cho phép t chc xã hi nào có th hng li t các chính và khuyn khích. sách u ãi. Các nhà cung cp dch v phi nhà nc S các doanh nghip t nhân và t chc xã hi tham gia vào cung cp dch v công ã gia tng Quá trình phân cp và trao quyn không ch dng áng k theo thi gian. S phòng khám t nhân các c s dch v công mà còn m rng ti các c B Y t công nhn ã t con s 30.000 nhà cung cp dch v phi nhà nc: khu vc t vào tháng 6/2004. S các c s ngoài công lp nhân và các t chc xã hi (CSOs). Khu vc t trong lnh vc giáo dc thp hn trong lnh vc y nhân bt u c phép tham gia cung cp dch t. Trong nm hc 2005-2006 tng s các trng v y t t nm 1993, và giáo dc t nm 1994 hc ngoài công lp là 747, và 81% trong s ó và s tham gia này vn không ngng gia tng. là các trng trung hc ph thông. Trong cùng Chính sách "xã hi hóa" dch v công c a nm, ch có 16 trng i hc và cao ng t ra vào nm 1999 nhm thúc y vai trò ca các thc và s hc sinh, sinh viên theo hc ti các c ch th phi nhà nc trong vic cung cp dch v s t thc này ch chim 7% tng s sinh viên giáo dc, y t và các dch v khác. Chính sách ca các trng i hc và cao ng. S các qu này ã c nâng cp hn na vào nm 2006 vi xã hi và t thin ­ nhng t chc xã hi cung vic áp dng các chính sách u ãi cho các c cp các dch v xã hi ­ t con s khong 200 s dch v phi nhà nc nh min, gim thu và vào nm 2005. phí, và các iu kin u ãi hng tín dng nhà nc, quyn s dng t và quyn thuê t. Vic cho phép và khuyn khích các ch th phi Bên cnh các chính sách u ãi này, các c s nhà nc tham gia cung cp dch v có th em phi nhà nc c phép khai thác các ngun thu li nhng kt qu tích cc nh a dng hóa loi khác nhau và chia li nhun cho các thành viên hình dch v và nâng cao kh nng tip cn dch góp vn. v ca ngi dân. iu quan trng là, iu này Hp 4.6. Mt trái ca "tin phong bì" trong lnh vc y t Chính sách bo him y t cho ngi nghèo hin nay không bao gm các khon chi phong bì ph bin Vit Nam. Bnh nhân không có tin phong bì có th s không c phc v chu áo, không c iu tr y hoc c iu tr vi cht lng dch v thp. "Vn hóa phong bì" cng có th dn n nhng hành vi phi o c trong s các cán b y t. Gia ình ca bnh nhân chu s lo lng và cng thng khi thanh toán vì không bit phi tr bao nhiêu tin và tr cho ai Các bài báo mi ây khng nh vic tn ti và tác ng ca các khon tin phong bì. Có nhng chuyn k v hin tng bác s òi mt khon tin 1,5 t ng cho mt ca phu thut, bnh nhân phi bi dng cho mt nhóm gây mê t 200.000 n 500.000 nghìn ng, y tá c tình chm sóc không t t vì bnh nhân (hoc cha m bnh nhân trong trng hp bnh nhân là tr em) không a cho phong bì 10.000 hoc 20.000 ng; mt ngi cha già t chi không iu tr vì gia ình không có tin lo lót cho nhân viên y t; bác s òi bi dng cho mi thành viên trong nhóm phu thut 100.000 nghìn ng; yêu cu bi dng cho các ca sinh an toàn hoc chm sóc tr s sinh; trì hoãn viêc nhp vin hoc chun oán và iu tr do cha c bi dng. Ngun: Sarah Bales, 2008. "Các vn v u t tài chính ngun nhân lc trong ngành y t". 71 các th ch hin i ã to ra s cnh tranh cho các c s cung cp t nhân ã u t các công ngh hin i cho dch v công và là mt bin pháp tng cng phép bnh nhân c iu tr theo các phng trách nhim gii trình trong dài hn. Vit Nam, thc ti tân hn ngay Vit Nam. S tham gia các kt qu tích cc ca chính sách này hin hu ca các t chc xã hi trong cung cp dch rt nhiu ni. Khu vc y t t nhân ã tip v ã góp phn áng k vào vic ci thin kh nhn mt t l ln bnh nhân ngoi trú, gim nng tip cn dch v y t và giáo dc ca ngi ti cho các c s y t công ang b quá ti và dân, c bit là ngi nghèo và nhng ngi có cung cp cho công chúng dch v chm sóc sc hoàn cnh khó khn. iu này cng góp phn a khe vi iu kin tt hn. Mt s bnh vin dng hóa các loi hình dch v c cung cp ti ngi dân, nh trình bày trong Hp 4.7. Hp 4.7. Vai trò ca các t chc xã hi dân s trong vic ci thin tình hình tip cn dch v Y t và giáo dc Các t chc xã hi óng vai trò tích cc trong vic ci thin tình hình tip cn dch v và a dng hóa các loi hình dch v - mt s ví d v các t chc xã hi có th minh ha iu này. Trung tâm NMBC (Trung Tâm Nuôi dng Trí tu và Th cht) là mt t chc xã hi liên quan n sc khe. Thông qua các bài tp và hot ng th cht (phng pháp DSTT) không dùng ti thuc, các thành viên ca t chc này có th iu tr bnh tt cho mình. Do vic hc và thc hành phng pháp DSTT không h tn kém nên Trung tâm c bit mong mun vn ti giúp ngui nghèo có nhng vn v sc khe mà có th cha hoc loi b bng vic áp dng các k thut ca phng pháp này. Trung tâm và các nhóm thành viên không thu phí; nhng ai mun áp dng phng pháp DSTT không phi óng góp bt c gì khi tham gia hoc có th óng góp tùy theo kh nng và thin chí. n nay, các câu lc b và hip hi thành viên cng hng dn viên ã hot ng trên 32 tnh thành trong c nc, s lng thành viên tham gia lên n trên 130.000, trong ó có c cán b a phng và ng viên. S phát trin ca DSTT cho thy rng ngi dân hin ang hng li t hot ng ca t chc này và t chc này, thông qua các n phm ca mình, ã tip cn c vi rt nhiu ngi dân. Trong lnh vc giáo dc, Hip hi Tng tr ngi Tàn tt (DPMA) là mt ví d khác. T chc xã hi này bt u t nm 1995, ban u n thun là nhóm tng h vi s tham gia ca nhng ngi tàn tt thuc huyn Xuân Lc, tnh ng Nai. Nm 2001, hip hi ã thành lp mt c s dy ngh, m thut, và các hot ng khác, và tr thành mt trong các thành viên sáng lp ca hip hi quc gia các doanh nghip ca ngi tàn tt. Nm 2006, t chc này khai trng mt trung tâm ào to tin hc và hc viên là ngi tàn tt c gim hc phí so vi các thành viên khác. Hip hi cng ã thành lp các chng trình tng tr ln nhau dành cho ngi tàn tt và gia ình h, nh h thng tín dng thành lp các c s kinh doanh nh hoc i hc. DPMA cng h tr các thành viên hip hi tìm vic làm. DPMA hin có 7 hi thành viên vi 226 thành viên. Các c quan chính ph ã trao tng rt nhiu bng khen và gii thng cho hip hi và ngi sáng lp. Các t chc xã hi cng óng vai trò quan trng trong nhiu hot ng liên quan ti HIV và AIDS nh phòng chng, iu tr, chm sóc và h tr, tuyên truyn v thay i hành vi, t vn và xét nghim, gim thiu vic hy hoi sc khe và trong mt chng mc nào ó, các t chc này cng ã tham gia vào quá trình xây dng chính sách. S lng các t chc phi chính ph trong nc và các nhóm t tng tr cng ã tng lên trong nhng nm qua, vi trên 60 nhóm và 4.000 thành viên tronbg các nhóm t tng tr. Ngoài ra còn có rt nhiu các nhóm không chính thc và nhiu thành viên ca các t chc cng ng hin ang tham gia vào quá trình xây dng chính sách cng nh u tranh chng li phân bit i x vi nhng ngi sng chung vi HIV. Nhóm nhng ngi có nguy c mc HIV cao, nh nhng ngi tiêm chích ma túy, gái mi dâm và nhng ngi ng tính nam hin tham gia tích cc hn vào vic cung cp dch v và hng dn cho nhng ngi có kh nng b lây nhim cng nh nhng ngi mc HIV cn c chm sóc và iu tr. Ngun: "Các hình thc phi hp gia C quan Nhà nc và T chc Xã hi Vit Nam" (VUFO-Trung tâm T liu NGO, DFID và i s quán Phn Lan, 2008). "Báo cáo Quc gia s 3 v Tình hình trin khai thc hin Tuyên b cam kt v HIV và AIDS" (B Y t, 2008). 72 các dch v trc tip và hành chính Mc dù có nhiu óng góp tích cc song các c trong ngành giáo dc. Ti các trng hc và s y t t nhân vn gp phi nhng tr ngi ln trng mu giáo t thc Thành ph H Chí trong quá trình thành lp và hot ng: thu sut Minh tham gia và cuc kho sát ca y ban Mt cao, không có v trí thun tin phát trin, th trn T quc Thành ph, giáo viên dng nh tc hành chính cho vic xây dng các bnh vin áp ng các tiêu chun ngh nghip và ging dy t nhân và thiu ngun nhân lc.46 các môn hc theo úng quy nh ca B Giáo dc và ào to. Trong lnh vc giáo dc, nh Các c s giáo dc ngoài công lp cng gp phi hng ca vic chy theo li nhun ch th hin rt nhiu tr ngi. Theo mt nghiên cu ca y mc hc phí rt cao, cao hn so vi mc hc ban Mt trn T quc Thành ph H Chí Minh, phí ca các trng công. Tuy nhiên, mc hc phí hin có tình trng thiu qu t phân cho các cao không b coi là mt vn lo ngi do hc phí trng ngoài công lp và tin hành gii ta và c xác nh theo tình hình tài chính ca i a n bù t. Nhiu trng ngoài công lp không s các bc ph huynh. c cp t song c thuê t. Bn thân các c s, cá nhân cho các trng ngoài công lp Các t chc xã hi cng có th có ng c chy thuê t cng không phi là ngi có quyn s theo li nhun ­ t chc xã hi v danh ngha là dng t thc s mà ch là cá nhân, t chc thuê các t chc không v li nhun ­ song các quy t t nhng ngi có quyn s dng t và iu nh hin thi cho phép các t chc này c to này khin cho thi hn thuê t tr nên không n thu t các ngun khác nhau, trong ó có thu t nh. Theo mt nghiên cu nm 2008 ca Ngân gi tin tit kim trong ngân hàng và trái phiu, hàng Th gii v giáo dc i hc, các quy nh tham gia các liên doanh hoc liên danh, và cung tham gia cung cp dch v giáo dc i hc cp các hàng hóa và dch v ngoài các hàng hóa cho các trng i hc t nhân và nc ngoài và dch v chính ca h, và c phép chia li còn rt nhiu ni dung hn ch và không rõ ràng. nhun gia các thành viên góp vn. Ngoài ra, Các iu kin cp giy phép cho các c s giáo các ng c khuyn khích hin thi có th dn dc i hc và cao ng vn còn cha rõ và ôi n tình trng lm dng các chính sách ht sc khi còn mâu thun. u ãi ca chính ph dành cho các nhà cung cp dch v phi nhà nc. V bn cht, các c s cung cp dch v phi nhà nc thng theo ui li nhun. Mc dù vic Gánh nng tài chính cho ngi s dng dch v chy theo li nhun s góp phn thúc y tng trng kinh t song iu này không phi lúc nào Mt tác ng tim n ca các chính sách trao cng em li các kt qu ti u. Hu ht các c quyn t ch và xã hi hóa là s gia tng gánh s y t t nhân Vit Nam ch cung cp các dch nng tài chính cho ngi s dng dch v, và v mà h có th d dàng thu hi vn, các xét iu này có th làm hn ch kh nng tip cn nghim t tin và các dch v hình nh nh siêu dch v ca ngi dân, c bit là các h gia âm. Nhiu c s y t t nhân lm dng các công ình có thu nhp thp. Vi tình trng các n v ngh cp cao và các loi thuc t tin. Nhng s nghip công ngày càng phi ph thuc vào c s này thng t các khu dân c có bnh ngun thu ca chính mình t các hot ng dch nhân giu có, nh các thành ph ln hoc các ô v, và s gia tng các nhà cung cp dch v v li th có thu nhp cao. Ngoài ra còn có rt nhiu các nhun, s cng thng v tài chính ngày càng tr phòng khám t nhân không c cp phép; s nên gay gt cho ngi s dng dch v. Do vn các bác s là viên chc trong các bnh vin công bn u tiên trao quyn t ch cho các n v song cung cp dch v t nhân chim khong cung cp dch v công (Ngh nh 10) c ban 70% s bác s t nhân. hành nm 2002, tip theo ó là mt s các bc tin v vic trao quyn t ch, t tr và xã hi Tình trng không tuân th quy nh ca các c hóa nên nm 2002 có th coi là im mc hp lý s t nhân không phi là mt vn ph bin cho vic tìm hiu quá trình gia tng gánh nng tài chính lên ngi s dng dch v. 73 các th ch hin i Trong lnh vc y t, tng chi ca h gia ình h tr các h nghèo i vi các khon chi cho ã tng lên gn 150% vào nm 2006, và chi ca y t. Nm 2002, Qu Chm sóc sc khe này h gia ình chim mt t l phn trm rt cao c lp các a phng bù p các chi trong tng chi ca ngành y t (61% nm 2006). phí mà các h nghèo, h dân tc thiu s, h Chi ca chính ph cho ngành y t cng ã tng, vùng khó khn phi chi tr. Nm 2005, các qu nhng tc tng không bng tc tng chi HCFPs c s dng mua th bo him y ca h gia ình, tr giai on 2004-2006 (Bng t cho các h vùng khó khn, thay vì chi tr 4.3). T l h nghèo c bo him y t theo trc tip cho các c s cung cp dch v chm chng trình h tr ca chính ph tng t 10% sóc sc khe ca nhà nc. T ó n nay, s nm 2004 lên gn 40% nm 2006.47 lng và t l ngi nghèo c bo him y t ã tng lên áng k. Các qu chm sóc sc khe Kt qu kho sát VHLSS cng cho bit các thông c s dng tng i úng i tng hng tin b sung v gánh nng tài chính cho các h gia li và mc tht thoát không áng k. Tuy nhiên, ình. i vi c hai lnh vc dch v y t và giáo chng trình h tr này vn cha ti c các dc, kt qu kho sát VHLSS cho thy t l chi nhóm có kh nng ri ro cao48, và các a phng ca h gia ình cho hai dch v này trong tng nghèo gp nhiu khó khn hn trong vic b trí chi ca h gia ình cng ã tng t nm 2002. ngân sách cho 25% s chi cho chng trình mà Gánh nng tài chính ca các h nghèo cho c ngân sách trung ng không chi tr. hai dch v này trong tng chi ca h thp hn so vi các h không nghèo, mc dù nu xét chi Ngành giáo dc có mt s chng trình c dch v y t và giáo dc trong tng chi các hng thit k nhm giúp tr em các h nghèo có th mc không gm thc phm thì h nghèo có th i hc, trong ó bao gm min gim hc phí, phi tr nhiu hn. Các h gia ình vùng nông cung cp sách giáo khoa, v vit và hc bng thôn phi chu gánh nng tài chính cho dch v y cho các em nhà quá nghèo. Các chính sách này t ln hn rt nhiu so vi các h gia ình các khác nhau v ngun vn và phm vi. Chính sách khu vc ô th. i vi dch v giáo dc, gánh min hc phí và các khon óng góp có ngân nng tài chính cho các h nông thôn trc ây sách ln hn và phm vi ln hn các chính sách không bng các h gia ình ô th nhng n h tr khác. Tuy nhiên, theo s liu nm 2005, nay thì cng gn tng ng nhau. (Bng 4.4) t l tr em thuc nhóm các h gia ình nghèo nht và cn nghèo nht c hng li t chính i vi các h nghèo, t l chi cho giáo dc và y sách min hc phí vn còn rt thp, c bit là t trong tng chi ca h gia ình thp hn các h bc tiu hc.49 Nm 2008, ã có mt s bin trên ngng nghèo ­ iu này có th mt phn pháp c thông qua tip tc h tr ngi là nh chính sách h tr ca chính ph i vi nghèo, trong ó có vic m rng chng trình h nghèo và các h các vùng khó khn. Trong hc bng ti sinh viên là con các h nghèo, h ngành y t, Qu Chm sóc Sc khe cho Ngi dân tc thiu s, và h gia ình có công vi cách Nghèo (HCFPs) có vai trò quan trng trong vic Bng 4.3. Chi ca chính ph và h gia ình trong ngành y t 2002 2004 2006 Chi chính ph (t ng) 11.932 14.260 24.578 Chi h gia ình (t ng) 15.576 25.251 38.107 Chi chính ph (% trên tng chi) 43,4 36,1 39,2 Chi h gia ình (% trên tng chi) 56,6 63,9 60,8 Ngun: Tài khon 2008 ngành Y t, B Y t 74 các dch v trc tip và hành chính Bng 4.4. Chi giáo dc và y t trong tng chi ca h gia ình 2002 2004 2006 2008 Chi y t Tt c các h gia ình 5,22 6,14 5,67 5,92 H gia ình ô th 4,19 5,47 5,04 5,07 H gia ình nông thôn 5,55 6,39 6,14 6,52 H nghèo 4,37 4,80 3,88 4,72 H trên ngng nghèo 5,51 6,42 5,77 5,98 Chi giáo dc Tt c các h gia ình 4,48 4,65 5,64 5,36 H gia ình ô th 5,38 5,19 5,82 5,37 H gia ình nông thôn 4,19 4,46 5,51 5,35 H nghèo 3,69 3,72 3,87 3,74 H trên ngng nghèo 4,75 4,48 5,74 5,44 Ngun: T tính da trên s liu VHLSS mng. Mt chính sách khác i cùng vi chng Các quy nh úng n v mc phí dch v cng trình hc bng là vic cp tín dng u ãi cho có th tránh cho các h gia ình gánh nng tài sinh viên, và chng trình này s do Ngân hàng chính quá ln, ng thi m bo kh nng tip Chính sách Xã hi trin khai. n tháng 4 nm cn dch v ca h gia ình. Nh trình bày trong 2008, có khong 600.000 sinh viên ã c cp phn trc ca chng, mc phí s dng dch tín dng vi tng s tin là 4,5 ngàn t ng. v theo quy nh hin nay tng i thp, thm chí có th gây ra khó khn v tài chính cho các H tr cho các h nghèo là chính sách cn thit n v cung cp dch v công phi t m bo tài song cha . Nh trình bày trong phn trc, chính. Mi quan ngi t ra ây là có mt s vn có s phân tách rõ ràng gia nông thôn và loi phí hu nh không c kim soát. Các c ô th, gia cp trung ng và a phng. Các s dch v công có th t do quyt nh mc phí h gia ình nông thôn và các cp a phng i vi các dch v "t chn", và có th t mc ­ ngay c khi các h này không phi là nhng phí cho các dch v không phi là dch v ct lõi h nghèo chính thc ­ vn phi chu gánh nng và các dch v theo yêu cu trong mt gii hn tài chính ln hn và ngày càng tng nhanh hn. nht nh. Ngc li, các c s cung cp dch v Mt nh hng mi hin ang c cân nhc t nhân li hoàn toàn t do trong vic quyt nh gii quyt vn này là h tr có mc tiêu cho mc phí ti a li nhun. Theo mt kho sát các c s các vùng khó khn nht. Trong lnh do Vin Nghiên cu Chin lc và Chính sách vc iu tr sc khe, chính ph hin ang lp Y t thc hin 14 bnh vin cp tnh, thành k hoch h tr cho các c s da trên nguyên ph trc thuc trung ng và cp qun, huyn, tc: các c s các tuyn càng thp hoc các các bnh vin này thng có hai biu phí. Mt vùng khó khn nht s c h tr càng cao biu phí áp dng cho các dch v t hông thng nhm bù p cho vic các c s này gp nhiu và mt biu phí cho các dch v "t chn" và có khó khn trong vic t bù p chi phí t các s khác bit áng k v phí cho các dch v t ngun thu ca mình. chn gia các bnh vin. Mc dù iu này góp 75 các th ch hin i phn làm tng thu ca c s cung cp dch v to s cân bng gia vic t ra mc phí hp song li là nhng tr ngi ln v tài chính cho lý mà i a s ngi s dng dch v có th chi ngi s dng dch v. tr vi vic m bo bn vng tài chính ca các c s cung cp dch v rõ ràng là mt thách thc Ngành giáo dc ã thông qua mt s chính sách không nh trong nhng nm ti. Vic iu chnh iu chnh mc hc phí nhm gim nh tác ng phí dch v mt cách hiu qu hn và có s phân tài chính cho sinh viên và ph huynh do chính bit v phí cho các i tng s dng dch v sách t ch, t tr và xã hi hóa to ra. Mt là vn ngành y t cn cân nhc, tng t nh trong các bin pháp ó là vic cm thu phí bc nhng ci cách trong ngành y t. Vic ánh giá tiu hc. Tuy nhiên, trong thc t, các bc ph mt cách cn trng hn na các tác ng ca huynh vn óng phí, ngoài các khon óng góp nhng loi phí không b iu chnh và vic m "t nguyn" c tính u cho mi hc sinh mà rng các chính sách bo v ngi nghèo cng không có s iu chnh theo kh nng chi tr nh xây dng các chính sách h tr trc tip hay ca ph huynh. Hc phí bc trung hc và i gián tip cho h gia ình khu vc nông thôn hc cng ã c iu chnh phn ánh sát và các cp a phng cng là nhng vn cn vic thc hin vi iu kin th trng, và có s c xem xét thu áo. phân bit v mc phí gia các vùng ô th, nông thôn, và vùng sâu vùng xa (Hp 4.8). Hp 4.8. iu chnh hc phí trong ngành giáo dc Tháng 6/2009, Quc hi ã thông qua Ngh quyt 35, trong ó có mt s ni dung ci cách ch tài chính cho giáo dc. i vi các trng mu giáo và giáo dc c s, mc hc phí phi phù hp vi iu kin kinh t ca tng vùng và kh nng óng góp thc t ca ngi dân. Tip tc min phí giáo dc tiu hc. i vi các trng mu giáo, trung hc ph thông và trung hc c s, các trung tâm ào to thng xuyên, hc sinh là con các h gia ình có công vi t nc, các h gia ình chính sách, và các h nghèo s c min hc phí, và tr em các h cn nghèo c gim hc phí. Vi các trng dy ngh chuyên nghip, cao ng và i hc ca nhà nc, hc phí s c thu trên c s chia s chi phí ào to gia nhà nc và ngi i hc. Trong nhng nm u thc hin chính sách này, tng thu t hc phí ca các c s ào to công s ti a bng 40% tng chi thng xuyên và tng thu hc phí s tng dn trong các nm tip theo phù hp vi l trình iu chnh chính sách hc phí. Hc phí s c min gim cho tr em các gia ình có công vi t nc, các h gia ình chính sách, và gim 50% hc phí cho sinh viên ã hoàn thành giáo dc trung hc chuyn lên hc ngh. Nhà nc s h tr hc phí cho các trng mu giáo, trng giáo dc c s, các c s dy ngh, cao ng và i hc khi các c s này tip nhn hc sinh, sinh viên c hng chính sách min gim hc phí ca nhà nc. H tr hc phí cho tr em các gia ình có công vi t nc và các h gia ình chính sách hc ti các trng ngoài công lp và theo hc giáo dc c s. Các c s giáo dc và ào to c phép trin khai các chng trình cht lng cao và thu mc hc phí tng ng bù p chi phí ào to. Ngun: Ngh quyt Quc hi s 35, ngày 19/6/2009 "nh hng và Hng dn iu chnh mt s C ch tài chính trong Giáo dc và ào to t nm hc 2010-2011 n nm hc 2014-2015". 76 các dch v trc tip và hành chính Trách nhim gii trình thông qua h thng các giáo viên da trên tiêu chí và vic làm c th, tiêu chun/ chun mc ch không phi là ánh giá trên c s quan h và thâm niên. Quyn t ch ca các n v s nghip công c gia tng và vai trò ngày càng quan trng B Giáo dc và ào to gn ây ã ban hành ca các nhà cung cp dch v ngoài công lp các tiêu chí ánh giá hiu trng các trng trong lnh vc y t và giáo dc ã em li mt trung hc. Mt b 23 tiêu chí s c s dng s kt qu tích cc. Tuy nhiên, mâu thun gia ánh giá trình chính tr, o c ngh nghip, mt bên là thm quyn c trao và mt bên là chuyên môn nghip v và nng lc qun lý ca s cn thit phi duy trì các chun mc v cung các hiu trng. Theo các tiêu chí này, mt hiu cp dch v òi hi phi có s i mi các c trng "tt" là ngi "quyt oán, sáng to, có ch m bo trách nhim gii trình cho phù hp th a ra các quyt nh úng n, và chu trách vi tình hình mi ­ trách nhim gii trình t trên nhim v quyt nh ca mình". Vic ánh giá xung m bo s tuân th các chun mc quc s do các hiu trng t thc hin, kt hp vi gia và trách nhim gii trình trc khách hàng s ánh giá ca phó hiu trng, các cán b khác dng dch v. trong trng, ca i ng giáo viên và ca ngi ng u c quan ch qun trc tip qun lý hiu Trong thc t, các c ch mi v m bo trách trng ó. iu quan trng là, các kt qu ánh nhim tuân th các chun mc ã c a giá s c s dng làm c s cho các quyt ra cùng vi chính sách trao quyn t ch. Th nh thng chc, sa thi và các quyt nh khác. trng n v s nghip phi chu trách nhim v các quyt nh qun lý tài chính và nhân s. i vi giáo dc cao ng và i hc, mc tiêu Ngoài ra, nhm m bo rng các khon thu t chính ca chính ph là nâng cao công tác kim phí dch v c s dng nâng cp cht lng nh cht lng c lp và m bo cht lng. dch v, chính ph ã t ra mc lng ti a V ánh giá và Cp chng ch ­ mt b phn cho cán b, viên chc và yêu cu các n v s mi ã c thành lp trong B Giáo dc và nghip s dng 25% doanh thu tnh u t ào to. V ánh giá và Cp chng ch bc vào cht lng dch v trc khi chi lng b u trin khai quy trình t ánh giá i vi mt sung cho cán b và viên chc. s trng i hc. Mc dù ây là nhng bc quan trng xây dng h thng m bo cht ã có mt s thay i tích cc trong vic thông lng giáo dc i hc Vit Nam, cp chng qua và áp dng các chun mc cht lng quc ch cht lng là mt khái nim tng i mi gia cho cán b, viên chc và các c s cung cp và vn cha c trin khai hoàn toàn. Cng c dch v - mt hình thc v trách nhim gii trình h thng kim soát cht lng s có ý ngha c m bo tuân th. Nm 2004, chun cht lng bit quan trng trong bi cnh m rng mng giáo viên tiu hc toàn quc ã c thông qua li các trng i hc t thc. vi mt lot các tiêu chun trên các phng din: c s vt cht, i ng giáo v, t chc và qun H thng kim soát cht lng i vi các trng lý nhà trng, s tham gia ca xã hi trong giáo hc ngoài công lp hin vn còn yu. Theo dc, các hot ng và cht lng giáo dc, các nghiên cu ca y ban Mt trn T quc Thành kt qu giáo dc cn t. Nhng tiêu chun này ph H Chí Minh, các trng ph thông t thc không ch là nh hng cho vic phân b ngun và cng ng vn cha c chính quyn cp lc mà còn là òn by thúc y công tác giám sát qun/ huyn qun lý và cha c chính quyn c cp trung ng và a phng. Nm 2007, thành ph kim soát. Và hin cha có các t các tiêu chun công tác i vi giáo viên tiu kho sát ánh giá xem các trng hc ngoài hc cng c trin khai trong toàn quc. Vic công lp có tuân th quy nh ca lut pháp hay trin khai thc hin các tiêu chun này là vic không. làm cn thit có th ánh giá công tác ca 77 các th ch hin i Mt vn ht sc cn bn v thông tin bt i trình d tho lut ã có mt s phng án c xng còn tn ti trong lnh vc chm sóc sc a ra cho thy rõ ràng vic phân cp và giao khe. Hu ht bnh nhân không có kin thc quyn các phng din khác nhau có th dn có th xác nh xem nhng ni dung t vn v n s mâu thun, chng chéo ra sao và lý gii sc khe hay dch v iu tr mà h nhn c cho s cn thit phi duy trì giám sát ca cp có phù hp hay không, có m bo cht lng trung ng. mt mc nht nh không. Bnh nhân cng không th xác nh c liu h có th có các Mt trong nhng vn trng tâm c tho cách chm sóc hay iu tr khác không và ri ro lun liên quan n d tho lut mi này là cp ca nhng phng thc chm sóc và iu tr ó có thm quyn chng ch cho ngi hành ngh là gì. iu này c bit úng khi bnh nhân b chm sóc sc khe. Mc dù vic giao trách các vn nguy him v sc khe hay b thng nhim này cho các tnh, thành ph trc thuc tt nghiêm trng ­ bnh nhân him khi t ra các trung ng có th là mt cách làm thit thc và câu hi v nhng phng thc chm sóc và iu thích hp song có mt s lý do có c s lp lun tr khác ngoài cách thc bác s thông báo cho h cho quan im là nên h thng cp chng ch và h phi t nim tin hoàn toàn vào c s cung cp quc gia, mc dù mt s chc nng có th cp dch v. Nhng sai lm ca ngi hành ngh phân cp cho các trung tâm cp vùng thc hin y có th gây ra tàn tt sut i hoc t vong sm. theo y quyn trc tip và di d giám sát ca có th bo v công chúng, nhà nc cn có h c quan cp trung ng. thng m bo trách nhim gii trình thông qua vic tuân th các chun mc hoc tiêu chun. Nh ã tho lun trong chng trc, vic phân Mt h thng xác nhn cht lng không ch ca cp và trao quyn cng nh ngha v cho các các c s chm sóc sc khe mà ca i ng cp chính quyn a phng có th giúp các nhng ngi tham gia cung cp các dch v y t a phng có quyn la chn nhng dch v có th góp phn m bo rng ngi hành ngh y phù hp vi a phng mình, song cp trung có bng cp và nng lc cn thit, và trng ng tt nht vn nên gi li thm quyn i pht xng áng nhng ngi vi phm nghiêm vi mt s chc nng. V vic cp chng ch trng các chun mc v o c và chm sóc sc cho ngi hot ng trong lnh vc chm sóc khe trong ngành y. sc khe, kinh nghim quc t cho thy vic trao quyn cp chng ch cho các a phng Cn phi xây dng h thng chng nhn cht có th gây ra nhng vn nh hng n s lng cho tt c các loi hình c s dch v, k ng b, thng nht trong c nc và nh hng c các c s t nhân. Hin nay, rt nhiu c s n s di chuyn ca ngi tham gia cung cp cung cp dch v t nhân không ng ký vi các dch v chm sóc sc khe gia các a phng. c quan qun lý và do ó gây khó khn cho vic Vn này s c gim thiu rt nhiu nu có qun lý m bo các chun mc ngh nghip, mt h thng các tiêu chun và quy trình c và có mt s lng ln các bác s t nhân hành xây dng cp quc gia và áp dng chung cho ngh không phép. Vic thu thp thông tin v khu tt c các a phng. iu này có ngha là, các vc y t t nhân, s qun lý và giám sát cht a phng óng vai trò nh các chi nhánh ca lng chm sóc và iu tr sc khe các c s mt t chc trung ng trong vic cp chng ch y t t nhân hin gp phi rt nhiu thách thc hành ngh và không có thm quyn xây dng chng chéo. hay iu chnh quy trình cp chng ch. Ngoài ra, các cam kt quc t ca Vit Nam cng òi D tho Lut Khám cha bnh và iu tr hin hi phi có mt h thng tiêu chun rõ ràng cp ang c a ra tho lun trong k hp Quc quc gia, không phi cp a phng. Trong s hi nm 2009. Bên cnh các ni dung khác, Lut các cam kt quc t ó, H thng Công nhn ln s a ra nhng quy nh v h thng cp chng nhau ASEAN quy nh c quan qun lý nhà nc ch hành ngh cho ngi hành ngh trong lnh (B Y t hoc Hi ng Y t Quc gia) có trách vc chm sóc sc khe ca Vit Nam. Trong quá nhim m bo xác nhn vi các quc gia khác 78 các dch v trc tip và hành chính rng, mt ngi Vit Nam hành ngh y không hi phi có h thng khiu ni và x lý khiu vi phm bt k các tiêu chun ngh nghip và ni hu hiu trc tip gn lin vi h thng cp o c nào khi tham gia hành ngh Vit Nam. chng ch. Nu trin khai h thng chng ch a phng, c quan qun lý nhà nc ca Vit Nam s rt Vic t ra yêu cu bt buc phi có chng ch khó có th xác nhn iu này vi các nc khác áp dng cho tt c các i tng hành ngh y vì vi mi trng hp xác nhn, c quan này mà nu không có chng ch ó thì h không th s phi kim tra chéo tng a phng. Mi hành ngh có th góp phn gii quyt vn v a phng s phi duy trì h thng lu tr các thông tin bt cân xng nh nói trên, nhng trng hp vi phm trong sut quá trình hành ng thi li cng to ra c hi cho tham nhng ngh ca mt cá nhân. và vì lý do này, iu quan trng là các bin pháp phòng nga tham nhng phi c thit k c H thng m bo trách nhim gii trình i vi th và ch ng và phi c a vào trong bt ngi hành ngh chm sóc sc khe cng òi k h thng chng ch hành ngh nào. hi phi có mt h thng thm tra khiu ni và thng pht gn lin vi h thng cp chng ch, Tham nhng có th xy ra theo mt s cách. Mt mc dù nhng khiu ni nh có th c chuyn là, các khon qu ca c quan qun lý nhà nc li cho c s tuyn dng ngi hành ngh hoc (ví d nh các c s y t hoc B Y t) có th b các c quan a phng. Li mt ln na, s s dng không úng mc ích. Hai là, cán b, tng tác gia vic phân cp theo a lý và phân nhân viên ca c quan này có th li dng thm quyn theo chc nng cho thy vai trò ca c quyn ca mình yêu cu ngi xin ng ký quan qun lý trung ng trong trng hp này s chng ch hành ngh phi np thêm tin thì mi là gii pháp tt hn. Ví d, nu mt ngi hành xem xét và x lý h s ng ký. iu này s nh ngh ti thiu hai a phng khác nhau trong hng nghiêm trng ti s công bng và minh cùng mt giai on thi gian và khi có khiu ni, bch ca h thng nu nhìn t góc ngi hành liu mt a phng có thm quyn iu ngh. Ba là, nhng ngi không áp ng các tra vic hành ngh chm sóc sc khe ca ngi iu kin c cp chng ch hành ngh có này các a phng khác hay không? Ngay c th c ý hi l cán b, nhân viên ca c quan khi có s phi hp gia các a phng trong qun lý c cp chng ch. Khi iu này xy vic iu tra hành ngh ca ngi hành ngh, và ra, s an toàn ca ngi dân s b nh hng vì nu phát hin ra các trng hp khác, thì mt a khi ó, nhng ngi không c ào to y phng s có thm quyn gì áp dng các bin vn có th cung cp dch v chm sóc sc khe pháp pht thay mt cho tt c các a phng cho bnh nhân. khác có liên quan n v vic? Khi ngi hành ngh có th hành ngh trong toàn quc do mt Vic gii quyt ri ro s dng không úng các a phng khác cp, thì a phng nào s có khon qu òi hi phi có các quy trình qun lý thm quyn x lý khiu ni? tài chính hu hiu bao gm kim toán ni b, các bin pháp kim soát chi ni b, và các quy Trong trng hp này, các hip nh quc t trình u thu và mua sm chun mc. Ri ro cng có mt vai trò nht nh. Các tha thun th hai, ri ro xy ra kh nng hi l c cp ASEAN nh ã trình bày trong phn trc òi giy chng ch hin hu bt k c quan nhà hi c quan qun lý quc gia phi giám sát và nc nào có chc nng cp giy phép và không ánh giá vic hành ngh và hành vi ca nhng bao gi có th loi tr hoàn toàn ri ro này. Tuy ngi hành ngh là ngi nc ngoài theo các nhiên, có th gim thiu ri ro ti mc ti a tiêu chun v ngh nghip và o c khi h bng cách m bo s minh bch v các yêu cu, hành ngh Vit Nam, và c quan qun lý này iu kin c cp phép, thi gian ra quyt cng phi có các hành ng cn thit khi có vi nh cp phép, và l phí cp phép chính thc. phm xy ra. áp ng c yêu cu này òi Bin pháp tách bit hai quy trình, quy trình nhp 79 các th ch hin i thông tin ca ngi xin cp phép và quy trình ra Tuy nhiên, cho n nay vn cha có quy nh quyt nh cui cùng, và phân công hai quy trình nào v vic ly ý kin ngi s dng dch v t này cho hai b phn khác nhau, cng nh vic hoc dch v ca các t chc xã hi. cho phép các chuyên gia các khu vc khác vi ngi xin cp phép rà soát li n xin cp phép là Cuc kho sát VHLSS nm 2008 là mt cuc nhng bin pháp có th làm gim nguy c ngi kho sát h gia ình trên quy mô toàn quc vi cp phép và ngi xin cp phép thông ng vi quy mô mu rt ln, do mt c quan Vit Nam nhau và tác ng ti quá trình ra quyt nh. Có thc hin nhm thu thp d liu v hàng lot vn th thc hin bin pháp này thông qua mt t liên quan n qun lý nhà nc, trong ó có chc cp quc gia có th phân b các chc nng s hài lòng ca ngi dân i vi các dch v này cho các trung tâm khác nhau. Ngoài ra, cng nh y t và giáo dc. Nhìn chung, các kt qu cn có quy trình kháng ngh c lp i vi các tng i tích cc. Mt t l tng i nh các trng hp n xin cp phép b t chi mt cách h gia ình cho bit h không hài lòng vi các không úng n. dch v này, song thc t là ch có mt na s ngi s dng dch v khng nh rõ ràng rng Cui cùng, vic xây dng vn hóa o c h hài lòng vi các dch v này ­ iu này cho cng là mt thách thc áng k. Vic thit lp thy s cn thit phi tip tc ci tin nâng cao các chính sách rõ ràng v sa thi nhân viên òi cht lng cung cp dch v (Hình 4.7). hi l t ngi xin cp chng nhn và thc hin các khóa ào to v các cách thc x lý nhng Gia các nhóm ngi tr li phiu khác nhau trng hp ngi xin cp chng nhn a hi l có mc hài lòng khác nhau ­ nu các yu là các bin pháp cn thit song cha hình t khác ging nhau thì nam gii có thái tích thành và phát trin vn hóa o c. iu quan cc hn n gii mt chút khi ánh giá v giáo trng là vic áp dng cht ch và mnh m các dc; ngi tr li khu vc ô th ánh giá v chính sách này cùng vi nhng tín hiu rõ ràng giáo dc và các dch v y t a phng không ca b máy lãnh o là iu ht sc quan trng. tích cc bng ngi tr li khu vc nông thôn. Ngi tr li phiu thuc các dân tc thiu s Trách nhim gii trình i vi ngi s dng ánh giá tích cc v dch v chm sóc sc khe dch v a phng và giáo dc tiu hc song không nhn xét tích cc v dch v chm sóc sc khe Khi khó có th quan sát cht lng mt cách trung ng. Nhng mc dù các yu t này có trc tip nh trng hp cung cp dch v trong th gii thích mt vài s khác bit gia nhng ngành y t thì các c ch m bo trách nhim ngi tr li phiu kho sát v mc hài lòng gii trình t trên xung, ví d nh các tiêu chun xong phn ln s khác bit này có th c gii và quy nh nh trình bày trong phn trên, là ht thích n gin da trên ni sinh sng ca ngi sc cn thit. ng thi, mt s khía cnh trong tr li phiu. các dch v công cng có th quan sát c, và ngi dân là ngi tiêu dùng các dch v y t Các cuc kho sát cng c s dng theo và sc khe. Do ó, rõ ràng cn phi có các c dõi nhng thay i theo thi gian. Do mô-un ch m bo trách nhim gii trình vi khách Qun tr Nhà nc trong khuôn kh VHLSS hàng. Nhng h thng này hin ang c hình mi c trin khai ln u tiên vào nm 2008 thành Vit Nam vi vic thc hin các cuc nên vic c lng mc thay i theo thi kho sát ly ý kin ca ngi s dng dch v v gian c thc hin bng cách t câu hi trc tri nghim ca h khi s dng dch v. Trong tip, theo ó ngi tr li phiu kho sát c thc t, mt trong nhng vn bn lut quan trng ngh ánh giá xem tình hình tt hn hay xu ánh du s trao quyn cho các n v dch v, i. i b phn các h gia ình cho rng t Ngh nh 43 nm 2006, ã quy nh bt buc nm 2006, dch v y t và giáo dc ã có nhiu vic ly ý kin ca ngi s dng dch v công. chuyn bin tt (Hình 4.8). Xét trên trung bình, 80 các dch v trc tip và hành chính nam gii có xu hng ánh giá tích cc hn n chm sóc sc khe a phng, và h gia ình gii v nhng bin chuyn trong y t và giáo khu ô th có ánh giá kém tích cc hn i vi dc ph thông, mc dù nhng khác bit này rt tt c các dch v. nh. iu thú v là, nhng h gia ình có thu nhp cao hn li nhn xét kém tích cc hn v Mc dù hu ht ngi dân trong c nc cho s thay i theo chiu hng tt lên ca dch v bit các dch v y t và giáo dc ang c ci Hình 4.7. Mc hài lòng (quy mô toàn quc) vi dch v y t và giáo dc Dch v y y trung ng -9.4 53.3 Dch v y t a phng -9.6 41.7 GD i hc/cao ng công lp -3.3 51.7 ào to ngh công lp -4.2 46.7 GD THCS công lp -2.7 54.3 GD tiu hc công lp -3.4 57.1 -25 02 25 50 75 Thp hoc rt thp Cao hoc rt cao Ghi chú: Ch bao gm nhng ngi tr li phiu ã s dng dch v t nm 2006. Tt c các cp giáo dc và ào to ây u là dch v giáo dc công lp. Hình này cho thy t l phn trm ngi tr li phiu cho bit mc hài long nói chung ca h là cao hoc rt cao, hoc thp hoc rt thp. Hình không th hin t l ngi tr li phiu "không cao không thp". S phiu tr li "không bit" cng không c th hin. Ngun: Mô-un qun tr nhà nc trong Kho sát VHLSS 2008 Hình 4.8. Cht lng dch v y t và giáo dc ang c ci thin, theo ánh giá ca h gia ình (2006-2008) 100% 80% 81% cht lng ã c ci thin 77% hay xung cp so vi 2006 72% 71% 72% T l ngi tr li cho bit 75% 50% 25% ã ci thin 0% -1% -1% -2% -2% -2% -2% Xung cp -25% GD Tiu hc GD THCS Dy ngh GD i hc Dv y t Dv y t công lp a phng Trung ng Ghi chú: Ch bao gm nhng ngi tr li phiu ã s dng dch v t nm 2006. Tt c các cp bc giáo dc ây là giáo dc công lp. Hình th hin t l ngi tr li kho sát cho bit cht lng dch v ã c ci thin hay xung cp. Không th hin t l phiu tr li "không có thay i nào". Không th hin t l phiu tr li "không bit". Ngun: 2008 VHLSS 81 các th ch hin i thin song âu ó vn có bng chng cho thy s ngi s dng dch v nh mô-un Qun tr Nhà hài lòng ca mt t l nht nh dân c ã gim nc trong VHLSS có th góp phn to ra c ch xung. Th ý kin công dân thc hin Thành m bo trách nhim gii trình i vi ngi s ph H Chí Minh ­ nh gii thiu trong phn dng dch v, ngay c vi nhng vn ht sc u ca chng này, là mt ví d chng t nhn nhy cm nh tham nhng. Cuc kho sát ã hi xét trên ây. Nm 2006 có 78% ngi tr li ý kin ca ngi tr li phiu kho sát v mc phiu kho sát cho bit h hài lòng vi các dch tham nhng trong mt lot các dch v. i a v, thì con s này gim xung 69% trong nm s các h gia ình cho rng trong ngành y t và 2008. Tng t, so sánh các kt qu ca tng giáo dc có tham nhng, vi t l trên ¼ ngi thành ph trin khai th ý kin công dân trong có ý kin cho rng tham nhng là vn nn ht sc nm 2004 (Thành ph H Chí Minh, Hi Phòng, nghiêm trng các c s y t trung ng. Nam nh và à Nng) vi nhng câu hi v giáo dc và y t tng t nh trong mô-un Hình thc tham nhng ch yu phát sinh t s Qun tr Nhà nc ca VHLSS, t l phn trm tip xúc trc tip gia công dân và ngi hành ngi tham gia kho sát cho bit h hài lòng vi ngh chm sóc sc khe thng là các khon các dch v nhìn chung cng gim. Cui cùng, thanh toán không chính thc. Mt trong nhng các cuc kho sát thu thp ý kin phn hi ca nguyên nhân khin cho vic x lý vn này Hp 4.9. Kinh nghim quc t trong vic gim các khon chi tr không chính thc Mc dù cha có s nht trí v các la chn chính sách nhm hn ch các khon chi tr không chính thc trong h thng y t, mt s kinh nghim ca các nc cho thy vic áp dng phí s dng chính thc có th có tác dng trong mt s iu kin. Vic kt hp các hình thc khích l vi trách nhim có v là phng thuc hu hiu nht gim các khon chi tr không chính thc trong lnh vc chm sóc sc khe. Vì các khon chi tr không chính thc thng em li li ích cho cá nhân hn là cho c c s y t nên nu ch tng phí s dng chính thc thôi thì s có tác dng rt ít n vic gim các khon chi không chính thc. Nu các nhân viên y t c hng li mt phn t chi phí s dng chính thc, và nu có các hình thc khích l và hn ch khác thì có th gim các khon chi tr không chính thc. mt s bnh vin tham kho Cm-pu-chia, vic chính thc hóa các khon phí ã giúp gim n mc gn nh xóa hn c các khon chi không chính thc, giúp ngi bnh có th d kin c mc phí phi tr, và tng doanh thu ca bnh vin. Mt s yu t quan trng dn n thành công bao gm: h thng phí minh bch c thit k em li các thu nhp b sung cho nhân viên, tuyn dng nhân viên da trên mc yêu cu ca dch v , thành lp mt ban qun lý bnh vin có s tham gia ca nhân viên. nc cng hòa Ki-gi, mt chng trình th nghim nhm chính thc hóa các khon phí cng em li mt s bài hc. Ci cách các khon phí là mt phn ca mt chng trình ln a ra các bin pháp trng pht i vi các nhân viên làm vic không tt và cung cp thông tin v các khon phí cho ngi bnh và ngi cung cp dch v. Vic kt hp các bin pháp ã giúp gim mc ph bin ca các khon phí không chính thc t 60% xung 38% trong các khu vc th nghim. Gioóc-gia, Bnh vin Nhi th ô c thc hin ch t qun lý. Vì vy h có th t ra các khon phí và các bác s c nhn các khon thu nhp ngoài lng c nh. Tuy nhiên, các bác s vn tip tc thu thêm các khon phí không chính thc và không óng góp các khon thu này vào doanh thu ca bnh vin. áp li, ban qun lý bnh vin ã lp ra các bin pháp kt hp b sung. Vic giám sát nhân viên c tng cng, hp ng ca các bác s b rút ngn t 3 nm xung 6 tháng. iu kin gia hn hp ng c gn vi s tin phí chính thc mà các bác s này thu c. Mc phí chính thc c thông báo khp ni trong bnh vin. Vic kt hp các bin pháp gn lin thu nhp vi công vic, trng pht các hành vi không úng, và m rng các c hi chuyên môn ã ci thin hot ng ca bnh vin. Ngun: Barber, Bonnet và Bekedam (2004); Kutzin, Maeimanaliev, Ibraimova, Cashin, và O'Dougherty (2003); Lewis và Pettersson (2009); Garcia-Prado (2005) 82 các dch v trc tip và hành chính không d dàng là cách nhìn nhn rt khác nhau tr li phiu kho sát cho bit h không thy v nhng khon thanh toán này. Khi c hi có chuyn bin gì v mc tham nhng trong liu "vic mt viên chc/ cán b nhà nc nhn dch v y t và giáo dc k t nm 2006. Các xu mt món quà/ s tin nh sau khi thc hin hng chuyn bin tích cc v cht lng dch dch v công hoc gii quyt các quy trình hành v (Hình 4.8) không phn ánh tha áng các xu chính" có phi là tham nhng, thì cha y mt hng chuyn bin v tham nhng (Hình 4.9). na (45%) s ngi c hi có th tr li ngay lp tc ó là tham nhng. 18% cho bit iu này Tuy nhiên, nh trình bày trong phn trc ca rt khó nói, và 37% s ngi tr li cho rng ây chng này, tham nhng có th din ra rt không phi là tham nhng. Rt nhiu ngi Vit nhiu hình thc khác nhau và không phi mi Nam cho bit, n gin là h cm thy l lùng trng hp u trc tip phát sinh t vic ngi nu không bi dng thêm cho ngi thc hin cung cp dch v và khách hàng tip xúc vi dch v, c bit trong lnh vc chm sóc sc nhau. Ví d trong ngành y t, vic u thu và khe. Vic x lý hin tng tr tin không chính mua sm dc phm các c s y t trc tip thc rõ ràng là mt thách thc. Có th lc quan quyt nh loi thuc nào c cung cp cho bnh nhân, và do ó quyt nh mc chi tr ca khi thy rng mt gii pháp khá thành công bnh nhân. Nu nhng loi thuc có chi phí thp các nc khác là chính thc hóa các khon thanh nht và áp ng các tiêu chun v cht lng tóan không chính thc thành phí chính thc, nh không c la chn bán trong các ca hàng Vit Nam ã làm (Hp 4.9). dc phm ca bnh vin vì mt vài tác ng trc tip hay gián tip nào ó ca ngành dc S h gia ình cho rng tham nhng ã gim i phm, thì tng chi phí chm sóc sc khe cng ln hn s h cho rng tham nhng ã gia tng có th b nh hng nghiêm trng ­ vi 50% trong dch v y t và giáo dc, ngoi tr trng tng chi sc khe là chi cho dc phm thì có hp dch v y t trung ng khi s ý kin cho th thy nhng nh hng nghiêm trng ca vic rng tham nhng gim i và s ý kin cho rng này, không ch i vi bnh nhân mà còn i vi tham nhng tng lên chim t l phn trm úng c s tn ti ca h thng qu bo him xã hi và bng nhau trong tng s phiu kho sát. Tuy h thng y t nói chung. nhiên, i vi tt c các dch v, i a s ngi Hình 4.9. Xu hng tham nhng trong dch v y t và giáo dc, theo ánh giá ca các h gia ình (2006-2008) 50% T l phn trm ngi tr li phiu cho rng tham nhng 22% gia tng hoc gim i 25% 16% 15% 9% 11% 13% Xu i 0% Tt lên -25% -22% -27% -26% -24% -27% -29% -50% GD Tiu hc GD THCS Dy ngh GD i hc Dv y t Dv y t công lp a phng Trung ng Ghi chú: Ch bao gm nhng ngi tr li phiu ã s dng dch v t nm 2006. Tt c các bc giáo dc và ào to u là dch v giáo dc công lp. Hình cho thy t l phn trm ngi tr li phiu cho rng dch v ã tt lên hoc xu i k t nm 2006. Hình không th hin t l ngi tr li "không có thay i nào". Hình cng không th hin t l phiu tr li "không bit". Ngun: 2008 VHLSS 83 các th ch hin i Các cuc kho sát ly ý kin phn hi ca quyn quyt nh hn. Ý thc c iu này, khách hàng s dng dch v nh mô-un Qun Bnh vin Nhi Trung ng Hà Ni ã gi mt tr Nhà nc trong cuc kho sát VHLSS có th xut d án trin khai kho sát ý kin khách cho bit nhng thông tin quý báu v vic cung hàng ti chng trình Ngày Sáng to Vit Nam cp dch v cp trung ng, vùng, và thm chí 2009 ­ vi ch Nâng cao tính trách nhim, c cp a phng, nhng không cho bit thông minh bch, gim tham nhng. Nu thành công, tin v tình hình thc t cp c s. Tuy nhiên, ây s là mt mô hình các bnh vin khác vic giám sát công tác cung cp dch v cp Vit Nam chú ý hn ti yêu cu ca bnh nhân c s ngày càng tr nên quan trng, do các c và gia ình bnh nhân. s cung cp dch v ngày càng c trao nhiu Hp 4.10. Ý kin phn hi ca bnh nhân Bnh vin Nhi Trung ng Bnh vin Nhi trung ng (NHP), bnh vin ln nht v nhi khoa min bc Vit Nam, hin ang chu trách nhim cung cp dch v khám và iu tr sc khe cho bnh nhân tt c các tnh phía bc. Bnh vin có 850 ging và 1322 cán b nhân viên. Hàng ngày, bnh vin tip nhn khong 2000 bnh nhân, 80% trong s ó là tr em t s sinh ti 6 tui. Ngoài ra còn có 2500 ph huynh hoc ngi nhà i cùng các em. Trong khi thi gian thc t bnh nhân c i ng bác s và y tá chm sóc và iu tr là 40 phút song bnh nhân thng phi ch i ti thiu ba n bn gi hoàn chnh mi quy trình (khám, t vn, xét nghim, ly kt qu, kê n v.v.). Có ti thiu 55% ph huynh hoc ngi chm sóc bnh nhân không hài lòng vi thái và hành vi ca i ng nhân viên y t ca bnh vin. Nhn thc c tm quan trng ca vic làm cho bnh nhân và ngi nhà vui v, thoi mái vi dch v khám và iu tr ca bnh vin, Bnh vin Nhi Trung ng ã c gng tìm hiu các nguyên nhân khin cho bnh nhân và ngi nhà không hài lòng và ã xut mt d án nh nhm thu thp ý kin phn hi ca ph huynh bnh nhân ti chng trình Ngày Sáng to Vit Nam 2009. Mc tiêu cui cùng ca d án là nâng cao cht lng dch v chm sóc sc khe thông qua vic ci thin s trao i gia i ng cán b y t và ph huynh ca bnh nhân. Ban Giám c hi vng rng vic thu thp ý kin ph huynh s giúp h xác nh c các bin pháp cn thit ci thin tình hình. D án hin ang trin khai tt p. Phiu kho sát ã c thit k vi s h tr chuyên môn ca các chuyên gia trng i hc Y t Công cng và các cuc phng vn ph huynh bnh nhân ang c các em sinh viên tình nguyn ca trng tin hành. Trong giai on 1, n ht tháng 11/2009, d kin s thu thp c 6.000 phiu kho sát và s c s dng làm c s ánh giá mc hài lòng ca ph huynh bnh nhân. Theo báo cáo ban u ca nhóm kho sát vi ban giám c bnh vin trong quá trình kho sát, nu ch cn so sánh vi nhng ngày mi bt u tin hành phng vn các bnh nhân thì ã có nhng bc chuyn bin tích cc áng k trong thái phc v ca bác s và y tá i vi bnh nhân. Mc dù d án này hin ch nhm thc hin khu vc ngoi trú song ã có nhng k hoch m rng sáng kin này ti khu vc ni trú và các khu vc iu tr khác ca bnh vin. Nhng k hoch này nm trong khuôn kh k hoch phát trin bnh vin thành "Bnh vin Thân thin" cho tr em Vit Nam. 84 5. H THNG PHÁP LUT VÀ T PHÁP H thng t pháp và pháp lut óng vai trò ln hn trong h thng qun tr nhà nc và kinh t phân quyn. Mt khuôn kh pháp lý thng nht, có th thc thi, c mi ngi hiu rõ và thi hành s giúp ngn chn và gii quyt các bt ng. Công b các d tho lut là mt tin b rõ ràng trong nhng nm gn ây, nhng cn phi tham vn và phân tích nhiu hn na trong quá trình son tho giúp gim thiu ngôn ng pháp lý không ng nht và không rõ ràng. Mc dù c xã hi hng li t h thng pháp lý rõ ràng, nhng các cá nhân, công ty hay công dân có th không có nhiu ng c nghiên cu các d tho mt cách tích cc. Các hip hi kinh doanh có th giúp vt qua cn tr ch yu này. Vn này có tm quan trng kinh t rt rõ ràng vì các công ty s có th u t và tng trng tt hn khi khuôn kh pháp lý ni h hot ng rõ ràng và có th d tính c. Mc dù không c s dng nhiu Vit Nam nh các nc khác, nhng h thng t pháp s ngày càng tr nên quan trng cùng vi vic m rng các giao dch ca nn kinh t phân cp. Xung t gia s c lp và trách nhim gii trình làm cho ci cách t pháp c bit thách thc, nhng s c lp là rt cn thit gii quyt bt ng mt cách áng tin cy. S c lp s c bit quan trng i vi các bt ng liên quan n các c quan chính ph. Hiu bit pháp lut có ý ngha quan trng bo v quyn cá nhân và phát trin nhiu mc tiêu xã hi, k c chng tham nhng. H tr pháp lý c m rng trong thi gian va qua, nhng môi trng cho các dch v pháp lý t nhân, c bit là các vùng khó khn thì mi ch thi k u phát trin. Mt trong nhng thay i có tính bc ngot s nng ng ca nn kinh t th trng vn em trong vài thp k va qua Vit Nam là sn xut li nhiu li ích hn là tiêu cc.50 kinh t ngày càng dch chuyn theo hng phi tp trung hóa. Thay vì mt c quan k hoch Tc tng trng kinh t cao ca Vit Nam hóa trung ng quyt nh sn xut cái gì, sn là minh chng cho nhng u im ca mt h xut nh th nào và bán mc giá bao nhiêu, thng phi tp trung, theo nh hng th trng các doanh nghip -- cng nh nông dân và trong vic sn xut ra ca ci vt cht. Cnh các h gia ình sn xut ­ ã bt u t mình tranh gia các doanh nghip trên c th trng quyt nh nhng vn này trên ng c li u ra và u vào em li hiu qu và s sáng nhun. Tuy nhiên, không phi ai cng c li to, ng thi loi b s trì tr. Tuy nhiên, nu t nhng thay i này. Bn cht ca nn kinh t các doanh nghip cnh tranh vi nhau mà không theo nh hng th trng là trong khi mt s có hiu bit thng nht v các quy tc cnh tranh doanh nghip thành công trong vic to ra các và không có mt c quan phân x các tranh chp giá tr gia tng và tng trng, thì nhiu doanh thì cng ging nh trong mt trn bóng á mà nghip khác li tht bi. Tuy nhiên, nhìn chung mi i t á theo lut riêng ca mình và không 85 các th ch hin i có trng tài cm còi phân x. H thng pháp lut ch vi nhau. Các quy nh pháp lut rõ ràng và t pháp có vai trò cung cp hiu bit thng và thng nht s to thun li cho vic hiu và nht v các quy tc cnh tranh và gii quyt công din gii pháp lut; vì vy, khi cht lng ca bng nhng bt ng. Hn th na, các thit ch công tác xây dng pháp lut c nâng cao thì pháp lut và t pháp còn phc v cho mc ích hiu qu hot ng ca tòa án s c ci thin. bo v nhng i tng d b tn thng trong iu quan trng là các quy nh pháp lut có xã hi, và qua ó h tr, to iu kin cho s cht lng ­ cng vi hiu bit pháp lut ngày phát trin xã hi. càng cao ca ngi dân ­ s góp phn ngn chn nhiu tranh chp. Và s tham gia tích cc ca Trong quá trình chun b gia nhp T chc ngi dân vào quá trình xây dng lut cng giúp Thng mi Th gii (WTO), Vit Nam ã n m bo rng các quy nh pháp lut mi có lc y mnh ci cách pháp lut và t pháp. Yêu c s ng h ca xã hi. cu h thng hóa và rà soát các vn bn pháp lut cho kinh doanh ã to ra mt c s chc chn Vit Nam hiu rt rõ nhng thách thc này. K cho nhiu hình thc ci cách cng nh to ng hoch Phát trin Kinh t Xã hi 2006-2010 nhn lc mnh m thúc y ci cách úng hng. Tuy nh rng h thng pháp lut hin nay cha bo nhiên, vic tr thành thành viên ca WTO cng v y các quyn t do kinh doanh; và hai không làm gim i sc ép ci cách pháp lut và ngh quyt quan trng ca B Chính tr nm t pháp. Ngc li, khi Vit Nam ang dn tin 2005 v xây dng pháp lut và ci cách t pháp ti v th quc gia có thu nhp trung bình, hot ã t ra mt chin lc ci cách y tham vng. ng sn xut kinh doanh ca doanh nghip s Tuy nhiên, các vn nêu trên không thuyên ngày càng phc tp và yêu cu ca ngi dân i gim mà dng nh ngày càng nghiêm trng vi các dch v và quyn pháp lý s ngày càng hn. Trong bài phát biu ti bui khai mc k cao, do ó áp lc ci thin h thng pháp lut và hp Quc hi mùa xuân 2009, i din Mt trn t pháp s ch ngày mt tng cao. Ngay c nhng T quc Vit Nam ã nêu lên s tht vng ca nc có nn kinh t th trng phát trin hàng nhiu ngi dân i vi tin trình xây dng pháp trm nm vn phi liên tc thích ng vi nhng lut. Chính ph cng tha nhn ây là mt vn thách thc mi, và n lc không ngng a ra v quyn con ngi trong báo cáo ca mình nhng quy nh pháp lut phù hp cng nh các ti t Kim im nh k Toàn cu ti Liên c ch gii quyt tranh chp tt nht. hp quc hi tháng 5/2009. Vic i mi h thng pháp lut theo kp s Chng này s phân tích xem nn kinh t th phát trin ca kinh t th trng thc s là mt trng ang to ra nhng thách thc mi i vi thách thc to ln. c bit, i vi ci cách pháp h thng pháp lut và t pháp ca Vit Nam nh lut, càng ci cách thì khi lng công vic ch th nào, và xác nh các u tiên ci cách bng ngày mt tng, ch không gim. Hàng nghìn vn cách nào. Chng này bt u bng vic xem bn lut và quy nh ã c ban hành các xét tác ng ca công cuc ci cách pháp lut cp chính quyn nhm iu chnh nhng thay hin nay i vi môi trng th ch cho doanh i trong nn kinh t Vit Nam. Nhng thay i nghip nói riêng và xã hi nói chung, cng nh ca pháp lut s to ra nhiu bt trc cho doanh các thách thc ang phía trc. Sau ó chng nghip, h gia ình và các cán b thi hành pháp này s tìm hiu các c ch gii quyt tranh lut ó. Thách thc hin nay không còn là m chp ngày càng tng và tin trình ci cách t bo mt h thng pháp lut y iu chnh pháp hin nay ca Vit Nam, bao gm c vic mi quan h xã hi mà là m bo rng h thng gii quyt các khiu ni hành chính ti tòa án. pháp lut ó có tính nht quán, kh thi và c Cui cùng, chúng tôi s tìm hiu thc trng nhn hiu úng bi công chúng và nhng cán b thc thc pháp lut Vit Nam, và Vit Nam có th thi pháp lut ó. Do vy, ba ch trng tâm ca làm gì m bo ngi dân hiu bit tt hn chng này ­ xây dng pháp lut, h thng tòa v pháp lut cng nh các quyn và trách nhim án, và nhn thc pháp lut ­ có mi liên h cht ca h. 86 h thng pháp lut và t pháp Hình 5.1. Các tnh có quy nh pháp lut d tiên liu có nhiu doanh nghip sn lòng u t hn 5.75 5.50 trong vòng 2 nm ti K hoch u t 5.25 5.00 4.75 4.50 2. 2.2 2.4 2.6 2.8 Kh nng tiên liu ca quy nh pháp lut Chú thích: Mi chm trong hình i din cho im trung bình ca mi tnh trong hai câu hi sau: "Trong hai nm ti, nhn nh nào di ây phù hp vi k hoch kinh doanh ca doanh nghip bn? 1=Có k hoch óng ca doanh nghip, 2=Nhiu kh nng có k hoch gim quy mô kinh doanh, 3=Có k hoch gim quy mô kinh doanh, 4=S tip tc kinh doanh vi quy mô hin ti, 5=Nhiu kh nng có k hoch tng quy mô kinh doanh, 6=Có k hoch tng quy mô kinh doanh." Và "Doanh nghip ca bn có th oán c nhng thay i trong quy nh pháp lut v kinh t và tài chính ca Trung ng nh hng công vic kinh doanh ca bn? 1=Không bao gi, 2=Him khi, 3=Thnh thong, 4=Thng xuyên, 5=Luôn luôn" Ngun: Tính toán da trên iu tra Ch s nng lc cnh tranh cp tnh (PCI) 2008. Xây dng Pháp lut h thng xuyên hoc luôn luôn d oán trc c nhng thay i trong quy nh pháp lut v Xây dng pháp lut là mt ch rt c quan tài chính và kinh t ca Trung ng nh hng tâm không ch bi các lut s và thm phán mà n công vic kinh doanh ca h, trong khi 23% còn c các nhà kinh t và lãnh o doanh nghip, tr li rng h không bao gi d oán trc c bi nó có nhng ý ngha to ln i vi hot ng nhng thay i này. phát trin kinh t. Mt h thng pháp lut n nh, d tiên liu và có kh nng thc thi cao s Các d liu ca iu tra nói trên cng phn ánh to c nim tin cn thit i vi doanh nghip tác ng ca s thiu nht quán ó i vi hot h quyt nh thc hin nhng khon u t ng sn xut kinh doanh. Nhìn chung, nhng tn kém. doanh nghip tr li rng h có th tiên liu c nhng thay i trong pháp lut ca trung ng Mt góc nhìn hu hiu ánh giá thc trng thng có li nhun cao hn so vi nhng doanh môi trng pháp lý là nhìn t góc ca doanh nghip tr li rng h không th tiên liu c. nghip. Các d liu iu tra PCI cho thy rõ tình Quan trng hn, nhng doanh nghip tin vào trng thiu nht quán trong các quy nh pháp kh nng tiên liu các quy nh pháp lut cng lut ca Vit Nam. Các doanh nghip c kho thng tr li rng h d kin u t tng quy sát ã nhn nh khá tiêu cc v kh nng tiên mô kinh doanh trong vòng hai nm ti. Hình 5.1 liu ca các lut và quy nh cp trung ng và cho thy nhng tnh mà doanh nghip tin tng tnh, c bit là cp trung ng. Ví d, trong iu nhiu hn vào kh nng tiên liu các thay i tra nm 2008, ch 13% doanh nghip tr li rng trong pháp lut thì cng có nhiu doanh nghip 87 các th ch hin i d kin u t m rng kinh doanh hn. Có kh Trang thông tin in t ca các b cng c s nng các doanh nghip trong mu kho sát mun dng tng t ly ý kin cho các d án, d nói ti các vn bn thi hành lut hn là các lut, tho lut. bi vì chng trình xây dng pháp lut ca Quc hi ã c công b rng rãi t trc ­ tuy nhiên, Công b các d tho vn bn lut là mt bc các vn bn thi hành và các thông t dng nh tin b rõ rt - iu này giúp công chúng hiu rõ khó d oán hn. hn v các quy nh pháp lut d nh ban hành và to iu kin cho công chúng phn hi v Có bn yu t giúp xây dng mt h thng pháp nhng tác ng có th có ca d lut. Tuy nhiên, lut n nh, có cht lng. Th nht, khi xây nu quá chú trng n vic ly ý kin i vi các dng mt lut phi xác nh rõ lut ó s iu d tho thì s có nguy c sa vào tranh lun các chnh vn gì. Th hai, trong quá trình son chi tit trong d tho - ôi khi là nhng chi tit tho phi xem xét các vn bn pháp lut liên vn vt - mà không chú ý n các vn c bn quan khác tránh s không thng nht gây khó mà lut d nh iu chnh. gim nguy c khn trong công tác thc thi. Th ba, trong quá này, cn tách chc nng hoch nh chính sách trình xây dng lut phi cân nhc nhng tác ng ra khi chc nng son tho vn bn pháp lut, ca lut i vi ngi dân và doanh nghip, m kèm theo ó là tng cng tham vn - trc tip, bo rng nhng li ích ca lut phi ln hn các gián tip hoc không chính thc - và nghiên cu chi phí. Cui cùng, phi xác nh các vn tim chính sách trc khi xây dng d án lut. Trên n trong thc thi lut và khc phc chúng trong thc t, nhiu nc có i ng cán b chuyên quá trình son tho. Mc tiêu ca c quan son làm công tác chp bút th hin các ng li, tho là xây dng c mt lut iu chnh vn chính sách thành vn bn pháp lut, qua ó hn t ra mà không gây thêm quá nhiu các vn ch tình trng quy nh pháp lut không rõ ràng khác. hoc không thng nht. Mc tiêu nghe có v n gin nhng không h Còn quá sm ánh giá tác ng thc t ca d thc hin. Vic ánh giá các chi phí và tác Lut BHVBQPPL mi; tuy nhiên, có th tìm hiu ng ca mt vn bn lut cha i vào cuc sng mc và cách thc ngi dân và doanh nghip có th òi hi nhng thông tin và phân tích mà tham gia vào quá trình xây dng pháp lut thông c quan son tho lut không có. May mn thay, qua Mc v Qun tr Nhà nc trong Kho sát vic áp dng mt s công c hin i có th giúp Mc sng H Gia ình Vit Nam (VHLSS) và cung cp nhng thông tin ó. Kho sát PCI. C hai ngun thông tin này u cho thy mt thách thc cn bn i vi vic Nm 2008 ánh du mt mc quan trng vi vic tham gia ca ngi dân là s mt cân i gia Quc hi thông qua Lut Ban hành Vn bn Quy chi phí và li ích - vic tham gia làm phát sinh phm Pháp lut mi ("Lut BHVBQPPL 2008"), chi phí cá nhân nhng mang li li ích rng khp, có hiu lc t tháng 1/2009. Lut có hai ni dung cho c nhng ngi không tham gia. mi quan trng nhm tin ti xây dng mt h thng pháp lut có n nh, có cht lng: bt Rt ít ­ ch 3% ­ i tng c iu tra trong buc công b toàn vn d tho ca mi vn bn VHLSS tr li rng h ã tng óng góp ý kin quy phm pháp lut ly ý kin công chúng cho mt d tho vn bn pháp lut k t nm trong thi gian ít nht 60 ngày trc khi thông 2006. iu này không có gì áng ngc nhiên qua, và yêu cu thc hin Báo cáo Tác ng i vì thi gian mt cá nhân phi b ra tìm hiu vi mi d án, d tho lut. T trc khi Lut vn và a ra mt ý kin thuyt phc i vi BHVBQPPL mi có hiu lc, vic ng ti trên các nhà hoch nh chính sách thng ln hn mng Internet toàn b d tho các vn bn pháp nhiu so vi li ích mà cá nhân ó c hng lut trong chng trình làm lut ca Quc hi ã t vic tham gia ca mình. Trên thc t, khi c c thc hin mt cách có h thng và y . hi vì sao h không tham gia ý kin, ch 1/20 88 h thng pháp lut và t pháp Hình 5.2. S dng các bin pháp óng góp ý kin Hình 5.3. Nhng lý do không tham gia cho vn bn pháp lut óng góp ý kin cho vn bn pháp lut (kho sát nhng ngi ã tng tham gia) Khác Khác 6% Cho rng Thông qua các t chc CT-XH ý kin s không c Các cuc hp t/c lng nghe bi huyn và xã 5% Không c hi Các cuc hp t/c 55% bi QH và HND Website or email Không quan tâm 0% 25% 50% 75% 100% 34% ã tng s dng Không s dng Chú thích: Vi hình bên trái, ngi c hi có th la chn nhiu câu tr li. Ngun: Mc Qun tr Nhà nc, VHLSS 2008. tr li rng ý kin ca h s không c lng Thông qua các hip hi kinh doanh, c chi phí và nghe; phn ln tr li rng h không c hi li ích s c chia s ng u gia các doanh ý kin hoc n gin là h không quan tâm. Khi nghip, nh ó giúp các nhà làm lut và hoch ngi dân quan tâm óng góp ý kin, thng ó nh chính sách tng c hi tip thu nhng thông là nhng vn quan trng a phng ­ ví d tin cn thit. Hn th na, các hip hi doanh mt ngh quyt hoc quyt nh ca chính quyn nghip cng giúp tháo g các vn mà các tnh ­ và ngay c trong thi i Internet hin nay, doanh nghip riêng l không mun mo him hình thc tham gia ph bin nht vn là thông ng u: các doanh nghip n l ­ c bit qua các cuc hp c t chc bi huyn và xã. là doanh nghip nh ­ thng không mun có phin phc vi các c quan cp phép, thanh tra, Có nhng gii pháp giúp khc phc tình trng v.v.... Các hip hi có th m nhn vai trò vn bt cân xng gia li ích (cho s ông) và chi ng chính sách thay cho các doanh nghip khi phí (tp trung vào cá nhân) trong vic tham gia h e ngi trong vic a ra ting nói riêng ca óng góp ý kin cho vn bn pháp lut. Cho n mình. nay, Phòng Thng mi và Công nghip Vit Nam (VCCI) ã rt tích cc phát huy ting nói S tham gia ca công chúng giúp m bo rng ca cng ng doanh nghip, c bit là thông ý kin ca nhng ngi dân và doanh nghip b qua các t chc hip hi. Trên thc t, chung nh hng bi d lut s c xem xét trong quá sc hành ng là iu vô cùng cn thit m trình son tho lut; nhng iu này cng không bo các vn ca doanh nghip s c s khc phc hoàn toàn mi vn . Doanh nghip quan tâm chú ý ca các nhà hoch nh chính có th không lng trc c mt s chi phí và sách. Mc dù ông o doanh nghip trong cùng tác ng ca d lut, và h cng không quá bn ngành hoc a phng s hng thành qu ca tâm n mt s chi phí khác, ví d nhng chi phí vic vn ng chính sách ­ ví d ngn chn các v phía nhà nc. Do ó, bên cnh s tham gia quy nh pháp lut gây cn tr không cn thit ca công chúng, cn có mt h thng các nhà cho hot ng ca doanh nghip ­ nhng rt ít son tho có th ánh giá mt cách bài bn các doanh nghip cm thy h nên u t thi gian chi phí và li ích ca mt d lut. Trên thc t, và công sc cá nhân t ý kin ca mình. Lut BHVBQPPL yêu cu mi d lut u phi 89 các th ch hin i tin hành ánh giá tác ng. Lut quy nh ba th vn hành và hot ng hiu qu. Bên cnh loi ánh giá tác ng: trc khi trình d án lut, ó còn là òi hi áp dng pháp lut mt cách trong quá trình son tho, và sau khi vn bn lut ng b, thng nht. Nh vy, vic trao quyn ã có hiu lc mt vài nm. trong h thng gii quyt tranh chp là cn thit, nhng trong h thng phân quyn ó phi m Mc dù quy nh v ánh giá tác ng là mt bo pháp lut c áp dng thng nht. bc tin áng khen ngi, song phng pháp tip cn vn còn khá chung chung, quá trình trin Có bng chng rõ ràng cho thy khi các quan h khai vn còn nhiu thách thc. Cng d hiu ti kinh t c lp ngày càng m rng trong bi cnh sao mt s c quan chính ph vn cha cm thy kinh t tng trng nhanh ca Vit Nam thì các an tâm v vic phi thc hin ánh giá tác ng tranh chp kinh doanh cng tng nhanh chóng. cho tng d án lut. Vn còn thiu c v ngun Trong mu doanh nghip c kho sát trong lc tài chính ln nng lc cán b trin khai PCI, t l tr li rng h ã tng i mt vi vic ánh giá tác ng - mc dù mt s nghiên tranh chp kinh doanh ã tng mnh trong giai cu ã cho thy rng li ích ca vic ánh giá on 2006-2008. Không có gì áng ngc nhiên ln hn nhiu so vi chi phí. Hn th na, hin khi nhng doanh nghip hay phi i mt vi nay vic ánh giá tác ng chính sách thng tranh chp li là nhng doanh nghip nng ng c thc hin tng i mun trong quá trình nht. Trong c nm 2007 và 2008, chính nhng xây dng lut. Vic nghiên cu và phân tích phi doanh nghip hay phi i mt vi tranh chp li c tin hành trc khi bt tay vào son tho là nhng doanh nghip ang có k hoch u t lut xác nh rõ các vn ch cht mà lut m rng kinh doanh. cn gii quyt là gì. Trng tâm ca h thng gii quyt tranh chp Ngay c khi ã có các quy nh pháp lut ht là tòa án. Tuy nhiên, vic xem xét h thng gii sc rõ ràng và cân bng gia quyn li và trách quyt tranh chp y s không ch bó hp nhim ca Nhà nc và công dân, thì tranh chp trong h thng tòa án. Còn có rt nhiu thit vn là iu không th tránh khi. Phn tip theo ch khác có th giúp ngn chn tranh chp phát s phân tích h thng gii quyt các tranh chp sinh. Nhng thit ch ó bao gm các quy nh này. pháp lut rõ ràng, c th - nh ã cp phn trên - và c nhng thit ch không thuc phm Gii quyt Tranh chp trù pháp lut. Ví d, do rt nhiu tranh chp liên quan n t ai, nhóm thit ch giúp ngn nga Tranh chp là iu không th tránh khi. Ngay nhng tranh chp này phát sinh là mt h thng c khi pháp lut ã quy nh thành vn ht sc xác nh rõ ràng a gii, các quyn và quyn s chi tit thì cuc sng và hot ng kinh doanh hu ca tài sn. (Do phn ln vn v t ai vn ny sinh nhng tình hung bt ng gia và các quyn tài sn c quyt nh bi chính các bên. Nh tho lun trong Báo cáo Phát trin quyn a phng, nhng ni dung này c Vit Nam này, mc dù rt nhiu hot ng và phân tích trong Chng 3 v Qun tr Nhà nc trách nhim ã c phân cp cho doanh nghip ti a phng). H thng này Vit Nam ã t và nông dân, cho các n v s nghip và các nhiu tin b áng k trong nhng thp k va chính quyn a phng, mi liên h gia vic qua; tuy nhiên, tc ô th hóa và phát trin phân cp trao quyn và h thng gii quyt tranh nhanh chóng ca Vit Nam hin nay ­ và kèm chp li phc tp hn nhiu. Vic trao quyn theo ó là vic gii ta và tái nh c cho ngi trong hu ht các lnh vc u làm tng kh nng dân ­ ng ngha vi vic t ai vn tip tc là phát sinh tranh chp và do ó cn phi có mt mt vn nóng gây tranh chp trong tng lai. h thng gii quyt tranh chp công bng và hiu qu. Trong nhiu trng hp, h thng gii Ví d th hai v các thit ch giúp ngn nga quyt tranh chp ó cng òi hi mt mc t tranh chp là trong lnh vc tài chính. Các h ch nht nh (nói cách khác là s c lp) có 90 h thng pháp lut và t pháp thng thông tin tín dng ­ hin mi bt u c quan n bo lc gia ình, vic bt buc hòa gii phát trin Vit Nam ­ có th giúp hai bên trong gia hai bên có th to iu kin cho bo hành giao dch tài chính bit rõ uy tín tín dng ca tái din. Mt kho sát tin hành nm 200852 vi bên kia, tránh c nhng ri ro tranh chp tim mt din rng các i tng tham gia hòa gii n, và ng thi to iu kin cho doanh nghip cho thy phn ln cm thy có rt ít s thiên v chp nhn nhng ri ro có th lng trc mà v gii trong các quyt nh--tuy nhiên, cá bit trong trng hp thiu thông tin h s không ti mt tnh 24% ngi c hi ã tng tham dám thc hin. C hai ví d này ­ h thng thông gia hòa gii tr li rng h thy có s thiên v v tin tín dng và a chính ­ u cho thy thông tin gii--và cng không có nhiu ngi cho rng có có vai trò nh th nào trong vic ngn nga tranh s thiên v da trên dân tc hay thu nhp. Ngc chp phát sinh. li, khá nhiu ngi c hi (14%) cho rng ngi dân thng b bt li khi tranh chp vi Nhng khi mt tranh chp ny sinh, các bên s các c quan chính quyn a phng. Ti mt có nhng la chn nào gii quyt? Câu tr tnh, có ti 34% ngi c hi cho rng có s li ph thuc mt phn vào chính các bên tranh thiên v nh vy. chp và bn cht ca tranh chp. Pháp lut Vit Nam quy nh trong mt s trng hp nht i vi nhng tranh chp bt buc hòa gii, mt nh, các bên phi chính thc tin hành hòa gii s vn thc tin cng ã ny sinh.53 Trong các trc khi a tranh chp ra tòa. Sau khi Pháp tranh chp t ai, các bên không th khi kin lnh Hòa gii C s có hiu lc vào nm 1998, ra tòa nu cha tin hành hòa gii và có xác nhn nhiu n lc ã c thc hin nhm tng cng hòa gii không thành. Nhng nu mt bên không công tác hòa gii, nh tp hun, bi dng cho chu tham gia hòa gii thì vic hòa gii vn b các cán b hòa gii, t chc các cuc thi hòa gii coi là cha c thc hin. Vì vy, mt bên có viên gii và nhiu hình thc khuyn khích khác. th c tình kéo dài v vic vô thi hn bng cách Hot ng hòa gii c s rõ ràng ã c ngi n gin là không chu tham gia hòa gii, khin dân tin dùng--theo B T pháp, t nm 1999 bên kia cng không th khi kin ra tòa. n 2008 ã có hn 3,8 triu v vic c a ra hòa gii vi t l hòa gii thành công lên ti Vn th hai mang tính c thù i vi các 80%.51 tranh chp lao ng. i vi nhng tranh chp này, vic t chi tham gia hòa gii không có Các nhà phân tích hot ng hòa gii c s ca ngha là v vic s c coi là cha hòa gii, vì Vit Nam cng lu ý mt s vn . Mc dù c vy vn li không ging nh trong tranh chp lp vi h thng t pháp song các hòa gii viên t ai. Tuy nhiên, mt vn khác li ny sinh. vn cn có kin thc pháp lut tt có th t Thi hiu lut nh cho vic khi kin tranh chp vn cho các bên. Nng lc thc hin hòa gii lao ng là trong vòng 6 tháng k t ngày phát cng không ng u. Ngoài ra, các bên ­ và k sinh s kin pháp lý (ví d, t ngày chm dt hp c cán b hòa gii ­ có th không hiu úng vai ng lao ng), trong khi vic hòa gii ã tn trò ca hòa gii viên. Trong mt s trng hp, mt khá nhiu thi gian. Nu vic hòa gii c hòa gii viên li áp t ý chí ca mình thay vì tin hành sau nm tháng k t khi phát sinh tranh giúp các bên i n tha thun t nguyn. chp, vic khi kin ra tòa s rt khó khn. S mâu thun gia mt bên là các quy nh pháp Mt vn rõ nét na có liên quan n thành lut hng ti vic gii quyt tranh chp mt viên và vai trò ca hi ng hòa gii. Ch tch cách hòa bình và bên kia là bn cht không th hi ng hòa gii cp xã là ch tch hoc phó hòa gii ca nhiu tranh chp s gây ra nhiu vn ch tch y ban Nhân dân xã. Nu mt ngi trong áp dng hòa gii khi gia hai bên tranh dân hoc doanh nghip có tranh chp vi chính chp ã tn ti s mt cân bng nghiêm trng quyn ­ ví d liên quan n quyt nh gii ta v quyn lc. Ví d, trong các v ly hôn liên bt buc ­ thì c cu này ã tim n s xung t 91 các th ch hin i Hp 5.1. Vn hóa và các giá tr pháp lut Tc ng Vit Nam có câu "phép vua thua l làng". Câu tc ng toát lên hàm ý v suy ngh, thái ca ngi dân i vi pháp lut ca chính quyn (trung ng), và cho thy tâm lý phn kháng, bt tuân pháp lut cng nh e ngi không mun s dng c ch gii quyt tranh chp chính thc (tc tòa án). iu này là bi vì khái nim "phép vua" vn gn lin vi pháp lut cai tr ca nhà nc ngoi bang trong sut hn hai nghìn nm, và ã to nên li sng không theo pháp lut trong tâm thc ngi dân cho n ngày nay.* Vn hóa Vit Nam là s pha trn phong phú gia Khng giáo và Pht giáo. c bit các giá tr Khng giáo t Trung Quc có nh hng sâu sc n suy ngh và tp quán ca mt b phn ln dân chúng. Khng giáo cao luân thng o lý (c tr i lp vi pháp tr, tình i lp vi lý) và tôn ti trt t trong xã hi. Lut không quan trng bng o c và l#. Phm Duy Ngha cho rng Vit Nam có "vn hóa pháp lut kiu nông dân". Trong mt khong thi gian dài ngi dân ã không cn bit n pháp lut; h luôn c gng tránh s i u và hành x theo cách mà h thy là phù hp và `hp thi'. Nu có vn cn gii quyt, quyt nh phi c a ra trên c s thng nht ý kin tp th, i n ng thun. Vit Nam vn tn ti s gn kt xã hi mc cao, truyn thng vn hóa (làng xã) vng chc vi ý thc hp tác. * Nguyn c Lam, "Qun lý bng pháp lut: Tr ngi t phía ngi dân" (Tp chí Nhà Qun lý, s 11, tháng 5/ 2004). # Phm Duy Ngha (2000) "Pháp lut thng mi Vit Nam trc thách thc ca quá trình hi nhp kinh t quc t", Nhà nc và Pháp lut, (6):9. (Ly t bài tham lun ca John Gillespie "Extra- Constitutional Lawmaking: Vietnam's Unacknowledged Legislators" ti , Hi tho Vn hóa Pháp lut Vit Nam, 2003). li ích. Vì thành phn ca hi ng hòa gii còn dân thng. Trong hn 9.000 i tng iu tra bao gm "cán b t pháp, cán b a chính, công trong Mc Qun tr Nhà nc ca VHLSS 2008, an và i din Mt trn T quc và các t chc ch có 1% ã tng s dng tòa án trong vòng thành viên", dng nh nguy c xung t li ích hai nm trc cuc kho sát. Mc dù các nguyên là rt cao. Nguy c s càng phc tp nu tranh nhân rt a dng, song có th lý gii mt phn chp có liên quan n mt cán b hòa gii. Vi bi yu t vn hóa ­ nh c th hin trong hn 615,000 cán b hòa gii trên toàn quc, iu Hp 5.1. này cng không phi là him xy ra. Mc dù s liu thng kê cho thy tòa án không Vi nhng u, nhc im ca hòa gii c s thng xuyên c s dng gii quyt nhiu nh vy, có nhng tranh chp ca ngi dân và loi tranh chp ­ t các tranh chp hành chính doanh nghip s ch gii quyt c bi mt c vi c quan nhà nc n các tranh chp thng quan quyn lc cao hn. Gii quyt các tranh mi ­ iu này không có ngha tòa án là lnh vc chp này mt cách hiu qu và công bng là vai ci cách ít c u tiên. Ngc li, khi xã hi trò c bn ca tòa án. ngày càng phân quyn, ngi dân òi hi cao hn b máy nhà nc, hot ng kinh t ngày Tòa án Vit Nam không c s dng nhiu càng phát trin, thì tòa án phi i mt vi sc nh các quc gia khác. Trong mt kho sát so ép ngày mt tng trong vic thc thi công lý sánh 34 quc gia ­ ch yu là các nc trong thi công bng và hiu qu. Trên thc t, khi lng k chuyn i t k hoch hóa tp trung sang v vic tòa án tng theo tc tng trng kinh t th trng thuc Trung Âu, ông Âu và kinh t, ch không phi tc tng dân s, nh Liên bang Xô-vit c ­ Vit Nam là mt trong c th hin trong Hình 5.4. nhng nc có cha y 10% doanh nghip ã s dng tòa án gii quyt tranh chp trong Nu ngi dân và doanh nghip không tìm n vòng 3 nm trc cuc kho sát.54 Tâm lý e ngi tòa án thì h gii quyt các tranh chp ca mình s dng tòa án còn ph bin hn i vi ngi bng con ng nào? Kho sát PCI có th giúp 92 h thng pháp lut và t pháp Hình 5.4. Kinh t phát trin, áp lc vi tòa án gia tng 180 160 S v dân s phi gii quyt (2000=100) 140 GDP thc (2000=100) 120 Dân s (2000=100) 100 80 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 Ngun: T c tính da trên s liu ca B T pháp và Tng cc Thng kê. Hình 5.5. Các cách thc gii quyt tranh chp kinh doanh Trc tiên là àm phán và Nu cách th nht không có tác dng, Nu cách th hai vn không có tác dng, t thu xp gii quyt. (95%) (95%) tin hành hòa gii qua bn bè, ngi quen. tin hành hòa gii qua mt trung gian (chim 53% nhng ngi la chn a phng. (chim 51% nhng àm phán và t thu xp bc mt.) ngi ã la chn àm phán bc mt và hòa gii qua bn bè bc hai.) hòa gii qua hòa gii qua trung t thu xp gian a phng bn bè không làm gì c, không làm gì c, bt lc a ra chính quyn a phng gii quyt DN hoàn toàn bt lc hòa gii qua bn bè hòa gii qua hòa gii qua hip hi trung gian a phng a ra tòa án a phng a ra tòa án a ra chính quyn gii quyt a phng gii quyt a ra c.quyn a phng hòa gii qua hip hi a ra tòa án hòa gii qua trung gian gii quyt a phng không làm gì c, DN gii quyt qua hòa gii hoàn tòan bt lc báo chí qua hip hi gii quyt qua gii quyt qua 0 25 50 75 100 báo chí báo chí 0 25 50 75 100 0 25 50 75 100 Ngun: T c tính da trên Kho sát Nng lc Cnh tranh Cp tnh (PCI) 2008 tin hành bi VCCI-VNCI. 93 các th ch hin i tr li câu hi này. Phiu kho sát yêu cu doanh kho sát trong Mc Qun tr Nhà nc ca nghip nêu lên nhng loi tranh chp mà h gp VHLSS cho thy trong s nhng ngi tr li phi nhiu nht và sau ó lit kê ba phng thc rng h s không a tranh chp ra tòa án ngay gii quyt tranh chp mà h thng s dng nht. c khi cn thit, phn ln u bày t lo ngi v (Hình 5.5.) Vi các tranh chp kinh doanh, i cht lng xét x. Tuy nhiên, trong s nhng a s la chn gii pháp u tiên là t àm phán, ngi tr li rng h ã tng gii quyt tranh dàn xp. Ch có 0,7% nói rng gii pháp u tiên chp ti tòa, s ngi hài lòng vi cht lng xét ca h là a ra tòa án gii quyt, thm chí còn ít x li ln hn s ngi không hài lòng. Mc dù hn con s 1,1% la chn câu tr li "không làm vy, cng ging nh kho sát vi doanh nghip, gì c, doanh nghip hoàn toàn bt lc." cha n mt na s ngi c hi tr li rng h hài lòng vi vic gii quyt ti tòa án. Tng Trong s nhng doanh nghip la chn gii pháp t, tr li câu hi v mc tin tng ca h i u tiên là àm phán, t dàn xp, phn ln la vi tòa án, ch mt phn ba s ngi c hi chn gii pháp k tip là hòa gii qua bn bè nói rng h tin tng vào tòa án, trong khi a s hoc ngi thân. Ch 6% chn a tranh chp không chc chn v iu này. ra tòa án, và 17% chn a tranh chp ra chính quyn a phng. Cui cùng, trong nhóm doanh Mt lý do na tránh ch quan là tình hình nghip chn gii pháp mt là t dàn xp và gii không có xu hng ci thin. Nu tp trung vào pháp hai là hòa gii qua bn bè, phn ông tip nhng doanh nghip ã tham gia kho sát PCI tc la chn gii pháp th ba là hòa gii qua trong nhiu nm, t l doanh nghip tin rng ngi trung gian a phng. Ch có 9% la h thng pháp lut s bo v các quyn ca h chn a ra tòa án, ít hn con s 14% la chn không tng, mà thm chí còn gim nh. Mc dù không làm gì c. Nhìn chung, trong s nhng ngi dân tham gia kho sát VHLSS có v ánh doanh nghip có tranh chp ph bin nht là giá tích cc hn i vi nhng tin b trong tòa tranh chp kinh doanh, ch 12% la chn tòa án án--khong ba phn t cho rng ã có nhng ci là mt trong ba cách thc gii quyt tranh chp thin nht nh--s lc quan ó cn c xem mà h thng s dng. xét mt cách thn trng bi thc t ch có 1% trong s h ã tng có tranh chp gii quyt ti Vì sao ngi dân và doanh nghip ít khi a tòa án trong vòng hai nm trc kho sát. Trên tranh chp ca h ra tòa án gii quyt? Rt d thc t, nhng ngi ã tng gii quyt tranh suy oán nguyên nhân là do thiu lòng tin vào tòa chp ti tòa li t ra ít lc quan hn nhiu v s án, và trên thc t ó chính là mt phn nguyên ci thin trong h thng tòa án. nhân. Khi c hi liu doanh nghip có ng ý vi nhn nh rng h tin tng h thng pháp Tóm li, tòa án ít c s dng cho vic gii lut s bo v hp ng và các quyn tài sn ca quyt tranh chp; c doanh nghip ln ngi dân h trong các tranh chp liên quan n hot ng dng nh cha có s tin tng cn thit kinh doanh, ch có 20% doanh nghip tr li gi gm v vic ca mình cho tòa án gii quyt. không ng ý. Nhng mt khác, ch có 10% la Các mi quan h th trng ngày càng tng ­ chn hoàn toàn ng ý ­ iu này cho thy vn cng vi quy nh pháp lut thiu rõ ràng và hiu còn rt nhiu vic phi ci thin. Ngoài ra, nhng bit pháp lut còn nghèo nàn ­ s làm tng nhanh doanh nghip la chn câu tr li hoàn toàn s v tranh chp. Vì vy, thách thc t ra là rt không ng ý là nhng doanh nghip có quy mô ln ­ phi tng cng nim tin i vi tòa án ln ­ có th là do các doanh nghip ln thng gii quyt các tranh chp c lp và hiu qu, và có nhng mi quan h thng mi phc tp hn. nâng cao nng lc gii quyt khi lng v vic ngày càng tng. i vi ngi dân, bc tranh có phn phc tp hn do rt ít ngi c hi ã tng có kinh D nhiên Vit Nam không phi là quc gia u nghim gii quyt v vic vi tòa án. Kt qu tiên phi i mt vi nhng thách thc này. i 94 h thng pháp lut và t pháp Hp 5.2. c lp gn vi trách nhim gii trình -- kinh nghim ca các quc gia chuyn i khác Mt nghiên cu ci cách t pháp ti các nc Trung Âu, ông Âu và Liên bang Xô-vit c ã nhn nh rng không d gii quyt mi quan h gia yêu cu c lp xét x và òi hi v tính trách nhim gii trình tòa án có th tr thành c quan cm cân ny mc áng tin cy. Nhng ci cách t pháp quan trng ca nhng nc này trong thp k 1990 tp trung vào các vn c cu cn thit cng c vai trò ca tòa án là mt nhánh quyn lc nhà nc c lp và bình ng vi nhng nhánh còn li, phù hp vi tinh thn ca các hin pháp mi hoc sa i ca nhng nc này. Mt phn nh vào s chú trng này mà trong nhng nm u ca ci cách vn c lp xét x ã t c khá nhiu tin b so vi các yu t k thut khác, nh qun lý tòa án. C ch m bo c lp xét x c tng cng qua nhng ci thin trong quyn min t và nhim k cho các thm phán, nhng nhng vn v qun lý tòa án và minh bch ­ nh qun lý h s, qun lý v vic và công khai các quyt nh ca tòa án ­ li không c ci thin nhiu. Qun lý tòa án ã và ang là trng tâm ci cách nhiu nc trên th gii ­ ví d tng cng c ch qun lý v vic cng nh qun lý các ngun lc ca tòa án ­ nhng trong thi gian ci cách ban u các nc ang chuyn i, vn này không phi là u tiên hàng u. Mt du hiu quan trng ca h thng tòa án c lp và vô t là ngi dân và doanh nghip có th kin ra tòa các quyt nh ca chính quyn. Di thi k xã hi ch ngha, h thng t pháp ca nhng nc này hng ti vic bo v các quyn ca nhà nc. Khi bt u chuyn i, ý tng kin mt quyt nh ca chính quyn ra tòa vn là quá xa vi vi rt nhiu ngi. n cui nhng nm 1990 ­ sau mt thp k ci cách ­ ngi dân không còn quá l lm vi ý tng ó na, nhng nhiu nc công chúng vn chng my tin tng vào kh nng ngi dân hoc tòa án có th lt ngc li quyt nh ca chính quyn thông qua quy trình t tng. Các kho sát cho thy các mc tin tng khác nhau i vi kh nng thành công ca doanh nghip khi kiên chính quyn ra tòa. Kt qu ánh giá chung v tính vô t, không thiên v ca h thng tòa án trong các khiu kin liên quan n chính quyn cho thy các nc ã gia nhp EU làm tt hn nhng nc cha gia nhp. Nói cách khác, cha có bng chng cho thy các nc trong thi k chuyn i ã hi t hay "theo kp" vi các nc trong EU v khía cnh này ca hot ng tòa án. Rõ ràng nhng n lc tp trung ci cách c ch m bo tính c lp trong xét x mi ch c coi là thành công phn nào, và mt s nc chuyn i, tòa án vn chu nh hng chính tr trong vn b nhim và k lut thm phán. Phn ln tòa án hu nh không có tác ng gì n vic phân b ngân sách và hu nh không c kim soát vic s dng ngân sách ó. Báo cáo cng lp lun rng có hai vic cn làm m bo s c lp ca tòa án (i) loi b nh hng chính tr n vic tuyn dng, b nhim, bt hoc bãi min thm phán (nhng iu này thng thuc phm vi quyn hn ca các hi ng thm phán); và (ii) to iu kin tòa án c ch ng và t quyt hn na trong vic s dng ngun lc và qun lý hành chính tòa án. (Ví d, tòa án Macedonia c quyn qun lý ngân sách t u nm 2004). S cn thêm nhiu thi gian, công sc cng nh ngun lc các quc gia này có th xây dng c mt h thng tòa án không chu tác ng ca th lc chính tr, có kh nng t qun lý ngun nhân lc và tài lc, có kh nng hn ch tham nhng trong hàng ng cán b thông qua c ch t qun cng nh truy t hiu qu. Ngun: James H. Anderson, David S. Bernstein, và Cheryl W. Gray. 2005. H thng t pháp các nn kinh t chuyn i - ánh giá quá kh, hng ti tng lai. Ngân hàng Th gii. vi các quc gia trong thi k chuyn i, mt ràng buc trách nhim mi trong ni b thay trong nhng công cuc ci cách qun tr nhà th cho c ch c. Nu không chun b k càng, nc khó khn nht là làm sao tng cng s nhng ích li t mt h thng tòa án c lp li c lp cho tòa án ng thi xây dng c ch gii b vô hiu hóa bi không có c ch gii trình. Do trình trách nhim. ây là mt thách thc to ln ó, xây dng các c ch ràng buc trách nhim bi, v bn cht, s c lp ca tòa án òi hi loi gii trình kèm theo mt h thng tòa án c lp là b mt s quyn kim soát ca nhánh hành pháp. nhân t thit yu ca ci cách t pháp. Loi b c ch ràng buc trách nhim thông qua quyn lc hành chính ch mi là mt phn ca Mt kho sát thm phán do UNDP tài tr tin công vic; phn tip theo là to ra mt c ch hành nm 2007 cho thy mc nghiêm trng 95 các th ch hin i ca vn c lp xét x Vit Nam. Kho lc Ci cách T pháp (CLCCTP) n nm sát cho thy các thm phán thng tham kho 2020. CLCCTP 2020 hng ti vic tng cng ý kin tòa án cp trên và thm chí chính quyn s c lp trong tòa án và t chc li h thng tòa a phng khi quyt nh mt v vic. Hai phn án theo thm quyn xét x, c lp vi các cp ba thm phán c hi tr li rng h có cân chính quyn hành chính, tip ni nh hng ã nhc ý kin ca tòa án cp trên hoc ca lãnh t ra t vài nm trc. T nm 2002, vic qun o tòa án khi quyt nh v vic, trong khi 26% lý các tòa án cp qun/huyn ã c chuyn t nói rng h có cân nhc ý kin ca chính quyn B T pháp sang Tòa án Nhân dân Ti cao. Bên a phng. cnh ó, Quc hi c yêu cu tng cng vai trò giám sát i vi tòa án, và y ban T pháp ã Gia h thng kinh t và hành chính ngày càng c thành lp m nhn vai trò này. phân quyn sâu sc ca Vit Nam và h thng tòa án còn tn ti mi quan h ht sc phc tp. Nhìn chung Chin lc ci cách t pháp Mt mt, tng quyn t ch kinh t làm tng (CLCCTP) 2020 tha nhn s cn thit phi khi lng công vic i vi tòa án vì các tranh phân quyn giám sát i vi tòa án nhng cng chp c a ra gii quyt ti tòa án nhiu hn. nhn mnh vai trò lãnh o tp trung ca ng Mt khác, chc nng gii quyt tranh chp cng trong ch o ng li i vi hot ng tòa án. tng bc c chuyn giao t các c quan Tuy nhiên, khó có th duy trì c mi quan h chính quyn trung ng và a phng sang cho gia vai trò lãnh o tp trung ca ng và h h thng tòa án. K t khi bt u i mi, tòa án thng tòa án c t chc li. iu này ã c ã dn dn c tng thm quyn gii quyt i ch ra bi Chánh án Trng Hòa Bình trong mt vi nhiu loi tranh chp. Pháp lnh Th tc Gii bài vit ng trên Tp chí Vietnam Law and quyt các V Án Dân s nm 1989 ln u tiên Legal Forum.55 Khi phân tích vn có nên gp quy nh mt cách h thng các th tc t tng mt vài tòa án tnh thành mt tòa án phúc thm dân s và trao quyn cho tòa án gii quyt các v hay không, tác gi vit "Nu gp hai, ba tòa tnh án dân s ca các cá nhân và pháp nhân bo thành mt tòa phúc thm thì ngun nhân lc và v các quyn và li ích hp pháp ca h. Qua vt lc s tp trung hn. Nhng s khó xác nh nhiu nm, thm quyn ca tòa án m rng sang c ng y ca tnh nào s lãnh o và ch các v án kinh t (1993), án lao ng (1994), o tòa phúc thm, cng nh Hi ng Nhân dân án hành chính (1998), vic dân s (2004), v.v... ca tnh nào s giám sát hot ng ca tòa." Mt phn chc nng gii quyt tranh chp không c chuyn giao cho tòa án, mà cho các thit Không âu xung t gia vic phân quyn và ch khác nh trng tài, hòa gii, v.v... Tuy trách nhim gii trình li rõ ràng hn h thng nhiên, nhìn chung tòa án Vit Nam vn không t pháp. i vi trách nhim gii trình v cht hoàn toàn c lp theo nh cách hiu phng lng các phán xét, Vin Kim sát nhân dân ti Tây. Hin pháp Vit Nam quy nh quyn lc cao óng mt vai trò quan trng. Vin Kim sát nhà nc là thng nht, có s phân công và phi nhân dân ti cao có quyn tham d tt c các hp gia các c quan nhà nc trong vic thc phiên xét x và có quyn kháng cáo li quyt hin các chc nng lp pháp, hành pháp và t nh ca tòa án. Do ý kin ca Vin Kim sát pháp. Nh vy, im mu cht là s phân công nhân dân ti cao có th có tác ng quan trng gia ba quyn, ch không phi phân chia quyn i vi s nghip ca mt thm phán, ý kin ca lc i trng ln nhau. Vin Kim sát nhân dân ti cao thng c tip thu. CLCCTP 2020 có k hoch nghiên cu Nhn thc c s cn thit phi "xây dng mt vic chuyn i Vin Kim sát nhân dân ti cao nn t pháp trong sch, vng mnh, dân ch, thành mt th ch ch có các chc nng kim sát nghiêm minh, bo v công lý ...", tháng 6/2005 và vic chuyn i này có th gim i nhng B Chính tr ã ban hành Ngh quyt 49 ra can thip vào quá trình ra phán quyt ca tòa án. các mc tiêu, quan im và nhim v ca Chin Mt th ch th hai óng vai trò giám sát i vi 96 h thng pháp lut và t pháp ngành t pháp là Quc hi. Quc hi có th yêu nay cha có c ch rõ ràng phân x v ý ngha cu tòa án báo cáo và t câu hi i vi Chánh ca lut nh. Vn bo hin ã c thông án. Vai trò giám sát ca Quc hi i vi ngành qua ti i hi ng 2006, và cng c th T pháp c cng c nm 2007 vi vic to ra hin trong CLCCTP 2020; s cn thit phi tng mt ban chuyên trách v t pháp. cng hn na tính thng nht trong quy nh pháp lut cng ã c tha nhn trong báo cáo Các thm phán cng có th b k lut cá nhân ca Vit Nam hi tháng 5/2009 ti t Kim i vi nhng quyt nh có v nh không có im nh k Toàn cu v Nhân quyn. Hin ti, cn c. Các hình thc k lut có th bao gm tòa án không có vai trò din gii pháp lut. Mc quyt nh buc thôi vic i vi thm phán mà dù B T pháp có chc nng hu kim các vn các thm phán s không có quyn phn kháng li bn quy phm pháp lut sau khi chúng ã c các quyt nh này, hay cng có th là các hình ban hành--mt cách làm khác vi thông l quc thc pht theo Lut Hình s khi mt thm phán t--song c quan này ch kim tra c mt s, a ra nhng quyt nh phi pháp. Hn na, mt ch không phi toàn b các vn bn pháp lut thm phán cng có th phi chu trách nhim ã c ban hành. Rt nhiu quc gia gii quyt pháp lý v tài chính nu nh a ra phán quyt vn lut pháp thiu thng nht bng công tác hoc quyt nh sai gây tn tht cho mt công tin kim các d tho vn bn pháp lut trc dân trong t tng hành chính, dân s và hình s. khi ban hành, cng nh thit lp các c ch khc Ri ro này cng có th góp phn vào vic thm phc s thiu thng nht trong các vn bn lut phán `xin ý kin ch o t trên' trc khi ra các hoc ình ch thi hành khi phát hin. phán quyt.56 Án l có th óng vai trò quan trng trong vic Vy tòa án phi làm gì thit lp c ch gii giúp các thm phán din gii lut ­ mc dù khái trình trách nhim i lin vi c lp xét x? Mt nim án l thng gn vi h thng thông lut, ch xuyên sut Báo cáo Phát trin Vit Nam nhng ngay c h thng dân lut cng òi hi này là vai trò ca thông tin trong vic thit lp các bn án phi m bo tính thng nht, c v c ch trách nhim gii trình ­ và tòa án cng thi gian ln không gian, vì vy không th coi không phi là ngoi l. Mc dù vic công b bn án l là khái nim thuc thông l mà thôi. Trên án ã t c mt s tin b, nhng iu này thc t, các ngh quyt ca Tòa án Nhân dân Ti mi ch dng li vic ng ti trên trang thông cao cng mang tính cht din gii pháp lut, mc tin in t mt s bn án ca tòa cp cao. Nhìn dù chúng thng c gi là các hng dn áp chung, tính minh bch ca các bn án còn thp, dng pháp lut. tng t nh vy i vi vic phân tích, lp lun ra bn án. CLCCTP 2020 ­ ban hành nm Có th tng cng trách nhim gii trình thông 2005 ­ t ra vn m rng vic xut bn các qua mt h thng d liu t pháp minh bch hn. bn án, và ­ trên thc t ­ iu này s nâng cao Mc dù tòa án thu thp và tng hp s liu thng trách nhim ca các thm phán trong vic a ra kê, nhng nhng s liu này không c công nhng bn án công bng và th hin tính chuyên b. Khó khn trong vic ly s liu thng kê c nghip. Tng t, mc dù các v án dân s và bn khin ngi ngoài khó có th ánh giá chc hình s (tr mt s trng hp ngoi l) phi chn v hot ng ca tòa án, và bn thân tòa án c xét x công khai và công chúng c t cng không bit rõ nên s dng các thng kê ó do tham d, nhng trên thc t s ngoi l li cho mc ích qun lý nh th nào. khá nhiu. CLCCTP 2020 tuyên b mt nguyên tc c bn Vic xut bn các bn án có th giúp làm rõ nhng rng "các c quan t pháp, b tr t pháp phi trng hp mà bn án có sai sót hoc không phù t di s giám sát ca các c quan dân c và hp vi thc t; nhng trong mt s trng hp nhân dân." Không có s minh bch trong các bn thm phán có rt ít c s ra quyt nh. Hin án, phiên tòa và s liu thng kê tòa án, ngi 97 các th ch hin i dân s gp khó khn trong vic thc hin vai trò Mt vn na trong ci cách t pháp có liên giám sát thit yu này. ã có nhng bc i tích quan n tt c các bên là th tc t tng. Vic cc thc hin ng li này--Tòa án Nhân tng cng tranh tng c coi là em li nhiu dân Ti cao ã ch nh mt ban biên tp cho li ích; vì th, CLCCTP 2020 ã xác nh tranh vic xut bn bn án, vi hy vng tin ti vic tng là khâu "t phá". Tuy nhiên, khái nim xut bn có h thng các bn án. tranh tng trong mt h thng dân lut không hn có cùng ý ngha nh trong h thng thông Tng cng tính c lp ca tòa án là vn nói lut -- trong h thng thông lut, các bên ca d hn làm. Tuy nhiên, có mt vài bc i có th phiên tòa hoàn toàn chu trách nhim trình bày khin các tòa án tr nên c lp hn. Th nht, lp lun ca mình. Trong bi cnh Vit Nam, nhim k thm phán hin nay ch là nm nm. vic y mnh tranh tng ti tòa là bc tin nhiu nc các thm phán thng có nhim nhm tng cng quyn con ngi, các thm k sut i m bo các thm phán xét x phán thc s tr thành ngi ng gia phân x c lp và ch tuân theo pháp lut--các trng ch không phi mt bên tham gia vào v vic, hp ngoi l c quy nh ht sc c th, và qua ó tng cng nguyên tc suy oán vô ti và quy trình khiu ni chng mc nht nh bo các quyn con ngi c bn khác. v các thm phán khi vic bãi min trên c s nng lc yu kém. Nhim k sut i có th B lut T tng Dân s 2005 ã a tranh tng cha phù hp vi Vit Nam hin nay, nhng ít vào th tc t tng dân s; nhng thc t trin nht vic kéo dài nhim k hn nm nm cng khai li cha áp ng c các yêu cu trong có th giúp tng cng s c lp ca các thm B lut. hiu rõ hn nhng thách thc ca phán và uy tín ca các tòa án. vic thc thi các quy nh này, mt nghiên cu thí im ang c tin hành ti tnh Bc Ninh. Th hai, ngân sách cho tòa án nhiu nc c Tòa án Nhân dân Ti cao và các tòa án ca Bc quy nh trc tip bi c quan lp pháp trung Ninh hp tác vi JICA xác nh nhng vng ng. iu này hn ch kh nng ca c quan mc mà thm phán và ngi tham gia t tng hành pháp dùng ngân sách gây nh hng vi gp phi trong vic áp dng tranh tng trong dân tòa án. Theo CLCCTP 2020, ngân sách cho tòa s và a ra các gii pháp khc phc. Bên cnh án s c tng dn--các c ch xác nh nhng hng dn chi tit hn t Tòa án Nhân ngân sách cng có th s dng bin pháp giám dân Ti cao cho các tòa, gii pháp có th bao sát nht nh. Bng 5.1. Thi hành án dân s 2006 2007 2008 S v vic dân s phi thi hành án 602,059 648,266 664,047 S v vic dân s iu kin thi hành án 380,850 399,722 425,631 S v vic dân s ã thi hành án xong 270,967 302,432 336,408 T l v vic ã thi hành xong trong tng s v vic phi thi 45.0% 46.7% 50.7% hành án T l v vic ã thi hành xong trong tng s v vic iu 71.2% 75.7% 79.0% kin thi hành án T l v vic iu kin thi hành trong tng s v vic 63.3% 61.7% 64.1% phi thi hành án Ngun: B T pháp. 98 h thng pháp lut và t pháp gm c vic sa i nhng quy nh liên quan Các tranh chp hành chính trong B lut T tng Dân s trong tng lai. Liên quan mt thit n vn c lp xét x là Hp tác tng t cng ang din ra trong t tng h thng gii quyt các khiu kin hành chính. hình s. Tòa án Nhân dân Ti cao và Vin Kim Mc dù tranh chp hành chính không ph bin sát Nhân dân Ti cao ­ vi s h tr ca JICA ­ nh tranh chp kinh doanh, nhng mt s lng ang nghiên cu vn tng cng vai trò ca không nh doanh nghip cng gp phi các tranh ngi tham gia t tng, c bit là b cáo, trong chp vi c quan chính quyn hoc cán b qun quá trình t tng, qua ó m bo quyn ca b lý nhà nc a phng. Trong kho sát PCI cáo c xét x công bng bi mt hi ng xét 2008, 31% doanh nghip tr li rng tranh chp x không thiên v. Tranh tng nên c áp dng vi c quan/cán b qun lý nhà nc hoc thanh n mc nào trong t tng hình s ­ hay nói tra là mt trong ba loi tranh chp mà h thng cách khác, tòa án nên óng vai trò ngi xét x gp phi nht. iu áng nói là phn ông doanh vô t mc nh th nào ­ ây vn là câu hi nghip không mun a nhng tranh chp loi ang c các c quan hu quan cân nhc. Khi này ra tòa gii quyt. Trong s 486 doanh nghip Vin Kim sát Nhân dân và các t chc ã xác tr li rng tranh chp hành chính là tranh chp nh c nhng thay i cn thit trong th tc mà h hay gp phi nht, ch có 13% chn tòa án t tng hin nay t c mc ích này, có là mt trong ba cách thc gii quyt ch yu. th s phi sa i mt s quy nh liên quan trong B lut T tng Hình s. Tòa án c trao thm quyn gii quyt các tranh chp hành chính t nm 1996 nhng s v án Cui cùng, s tin tng vào h thng tòa án hành chính c th lý và xét x bi tòa án vn không ch ph thuc vào vic xét x công bng mc hn ch--trong 9 tháng u nm 2008, ch và hiu qu, mà còn ph thuc vào tình hình thi có cha n 7,000 v án hành chính c tòa án hành các bn án, quyt nh ca tòa án. Lnh vc các cp gii quyt; nhiu tnh, s v án hành này ang có nhng tin b thc s--nhng ci chính còn ít hn 10. Riêng thành ph H Chí cách gn ây ã giúp hot ng thi hành án c Minh chim ti 35% tng s án hành chính trên lp hn so vi chính quyn a phng và hiu c nc. Tuy nhiên, nhng con s này cng cho qu hn. Mc dù s lng án phi thi hành ngày thy tình hình ã ci thin áng k so vi nhng mt tng, t l án ã thi hành cng tng trong nm trc--nm 1998 ch có cha y 300 v án nhng nm gn ây. Lut Thi hành án Dân s hành chính c gii quyt bi h thng tòa án 2008 nâng cao hn na trách nhim ca h thng trên c nc.57 t chc thi hành án dân s, vi vic tng cng các c ch giám sát, khiu ni, t cáo trong thi Có mt s nguyên nhân gii thích con s khiêm hành án, hoàn thin các quy trình, th tc thi tn này. Nh ã phân tích trong Chng 3, tòa hành án, quy nh bi thng thit hi trong án ch th lý v án hành chính nu trc ó khiu trng hp thi hành án trái pháp lut. iu quan ni ã c tin hành mt ln ti c quan hành trng là nhng rào cn i vi vic thi hành án chính. Ngoài ra, không phi mi v vic hành ch ng ã c gim bt. Mc dù h thng thi chính u có th c khi kin ra tòa; các v hành án dân s ã c cng c rõ rt, song vic liên quan n t ai s không th khi kin ra to iu kin cho ch nh tha phát li tham gia tòa nu ã có quyt nh gii quyt khiu ni ln thi hành án dân s có th giúp ci thin hn na hai bi chính quyn tnh. Tt c nhng bin pháp s tin tng i vi tòa án. Trên thc t, vic này không ch hn ch kh nng tip cn tòa án thí im "xã hi hóa" công tác thi hành án dân gii quyt tranh chp hành chính mà còn làm s - cho phép t nhân tham gia và thu phí - cho c ch gii quyt tranh chp hành chính tr thành ph H Chí Minh là nhng th nghim nên thiu vô t, khách quan. cn thit thy c tác dng hoc hn ch ca vic phân cp qun lý. 99 các th ch hin i Các nguyên nhân khác có liên quan n nng in hình v các xung t t ai thành ph H lc ca tòa án và quy nh v vic gii quyt các Chí Minh, Hng Yên và Thái Bình58 cho thy có v án hành chính. Các v án hành chính thng ti hai phn ba ngi s dng t ai có tranh rt phc tp, nhng nng lc xét x ca nhiu chp ã phi np n khiu ni ti ít nht hai t thm phán vn còn rt hn ch. Khi xét x các chc hoc c quan nhà nc tr lên. v án hành chính, tòa án ch c xem xét tính hp pháp ­ ch không phi tính hp lý ­ ca các Nhn thc Pháp lut quyt nh và hành vi hành chính. Ngoài ra, các tòa hành chính không có quyn hy các quyt Nh ã nói trong phn u ca chng này, mt nh hành chính, iu này khin tòa khó ra phán vai trò quan trng ca h thng pháp lut và quyt x lý các quyt nh hành chính trái t pháp là ngn chn các tranh chp phát sinh. lut. Nâng cao cht lng ca công tác xây dng pháp lut có th góp phn t c iu này, song mt Kt qu iu tra trong Mc Qun tr Nhà nc iu quan trng không kém là phi tng cng ca VHLSS 2008 cho thy có rt nhiu tn ti nhn thc ca ngi dân và doanh nghip v các trong thc tin gii quyt khiu kin hành chính quyn hp pháp ca h. Các thit ch t pháp hin nay: mt phn ba s h gia ình ã tng gii quyt tranh chp công bng và kp thi cng có khiu kin hành chính nói rng vic tìm hiu s tr nên vô ngha nu ông o ngi dân thông tin cn thit v th tc khiu kin là khó không th tip cn. Mt ch có liên quan cht khn hoc rt khó khn, và gn mt na gp ch n ni dung ca chng là kh nng tip khó khn trong gii quyt các khiu kin. Thi cn và s hiu bit thông tin pháp lut trong xã gian là khó khn chính mà h gp phi, ngoài hi. Hiu bit pháp lut em li sc mnh cho ra ngi dân còn có nhng vng mc khác ngi dân và doanh nghip, giúp h òi nhng nh không hiu bit v quy nh, hoc quy nh quyn hp pháp ca mình và buc các c quan không rõ ràng, và chng mc ít hn, thái nhà nc phi nâng cao trách nhim gii trình. cán b tip dân. Do Lut Khiu ni, T cáo hin hành ã quy nh thi hn khá cht cho vic gii S cn thit phi nâng cao hiu bit ca ngi quyt khiu ni ca các c quan hành chính, nên dân v pháp lut và các quyn hp pháp ca h nhng khó khn v thi gian ca ngi dân ch c th hin rõ nét trong mt sáng kin gn ây. yu liên quan n các yu t khác nh phi np Trong nm 2009, Thanh tra Chính ph ã phi n khiu ni lên nhiu c quan. Mt nghiên cu hp vi Ngân hàng Th gii và mt s nhà tài Hình 5.6. Tng cng nhn thc pháp lut u tranh chng tham nhng 50% 40% t l án 30% 20% 10% 0% cung cp nâng cao các c ch khuyn thông tin nhn góp ý, khích t giác pháp lut thc phn hi tham nhng và các quyn Ngun: T tính trên c s các án d thi Ngày Sáng to Vit Nam 2009 - Nâng cao Tính Trách nhim và Minh bch, Gim Tham nhng. 100 h thng pháp lut và t pháp tr khác ng t chc Ngày Sáng to Vit Nam nng tip cn thông tin59 cho thy hn mt na 2009 - Nâng cao Tính Trách nhim và Minh nhng ngi c hi không bit gì v Pháp bch, Gim Tham nhng. Chng trình Ngày lnh Dân ch C s - mt vn bn lut c bn Sáng to Vit Nam ã nhn c hn 150 án quy nh quyn c thông tin và c tham gia d thi t các hip hi, các c quan nhà nc, các ca ngi dân. Kho sát cng cho thy mc dù t chc qun chúng và khu vc t nhân; 25 án phn ln ngi c phng vn u bit n mt ã c la chn trao gii thng vì xut s pháp lut quan trng, nhng khá nhiu ngi nhng bin pháp ht sc sáng to nhm gim không bit gì v nhng lut khác quy nh v các tham nhng. Trên phng din nào ó, nhng quyn và ngha v c bn ca ngi dân, nh B án này giúp chúng ta hiu c âu là nhng lut Dân s và Lut Thu Thu nhp Cá nhân. vn cn bn mà ngi dân Vit Nam thy cn gii quyt có th gim tham nhng. iu thú Tng t, rt nhiu doanh nghip cng th hin v là mt t l khá ln các án t trng tâm nhn thc hn ch v pháp lut. Mt iu tra vào công tác tng cng nhn thc pháp lut. khong 2.600 doanh nghip va và nh 10 (Hình 5.6.) Nhiu án hng ti vic cung cp tnh60 cho thy mt t l khá cao doanh nghip thông tin pháp lut cho nhng i tng thit hiu bit rt ít hoc hoàn toàn không hiu bit gì thòi trong xã hi nh ngi khim th, ngi v các lut và quy nh có liên quan, c bit là dân vùng xa xôi, ho lánh, ng bào dân tc pháp lut thu. thiu s không nói c ting Kinh. Bên cnh s sáng to y cm hng, các án còn cho thy Các vn bn pháp lut mi liên tip ra i khin mt bài hc quan trng trong vic xây dng các cho nhim v xây dng ý thc pháp lut cho c ch chu trách nhim và phòng chng tham ngi dân và doanh nghip tr nên c bit khó nhng Vit Nam. khn. Nhiu c gng ã c thc hin nhm tng cng công tác ph bin và t vn pháp Ngi dân cng hiu bit rt hn ch v các quy lut Vit Nam. Có ba ch th chính tham gia nh pháp lut quan trng khác liên quan n các vào nhng công tác này, ó là B T pháp, các quyn ca mình. Mt kho sát 500 ngi dân t chc xã hi dân s và các t chc hành ngh Hà Ni, Qung Bình, Ninh Thun và An Giang lut s. Ngoài ra, rt nhiu c s d liu pháp nhm tìm hiu các vn chính xoay quanh kh lut trc tuyn ã c phát trin, giúp ngi Hình 5.7. Các v tr giúp pháp lý thc hin bi Cc Tr giúp Pháp lý 200,000 S v tr giúp pháp lý 150,000 100,000 50,000 0 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Ngun: "H tr H thng tr giúp pháp lý quc gia Vit Nam 2005-2009. ánh giá gia k" (SIDA, SDC, Oxfam Novib và Save the Children, 2008); "H tr H thng tr giúp pháp lý quc gia Vit Nam 2005-2009. Báo cáo tin nm 2008" (SIDA, SDC, Oxfam Novib và Save the Children, 2008). 101 các th ch hin i s dng Internet có th d dàng tip cn các vn nhóm i tng trc kia c hng tr giúp bn lut. pháp lý s không còn thuc din hng tr giúp pháp lý theo quy nh ca lut, nh ph n là Cc Tr giúp Pháp lý thuc B T pháp c nn nhân ca bo lc gia ình và buôn bán ph thành lp nm 1997 vi mc tiêu tr giúp pháp n, ngi v thành niên, ngi mc HIV\AIDS, lý min phí cho ngi nghèo và các i tng và ngi mi mãn hn tù. Tuy nhiên, lut li m chính sách. Nm 2006, Lut Tr giúp Pháp lý rng i tng hng tr giúp pháp lý bao gm c ban hành, cho phép c quan tr giúp pháp c ngi già cô n, không ni nng ta và lý c i din và bo v quyn li cho nhng ngi tàn tt63. ngi c tr giúp pháp lý trong hot ng t tng. Hin ti Cc có 63 trung tâm tr giúp pháp Mt yu t c bn hn ch vic m rng hot lý cp tnh/thành, 5 vn phòng tr giúp pháp lý ng tr giúp pháp lý chính là kinh phí. óng cho ph n, 127 chi nhánh tr giúp pháp lý cp góp kinh phí ca chính quyn trung ng và a qun/huyn, và 928 câu lc b tr giúp pháp lý phng cho h thng tr giúp pháp lý ngày càng cp xã61. Các câu lc b tr giúp pháp lý óng tng; và k t nm 2007, hai Chng trình Mc mt vai trò quan trng trong vic ph bin vn tiêu Quc gia cng rót kinh phí b sung cho các bn pháp lut mi, tuyên truyn v tr giúp pháp hot ng ph bin pháp lut, t vn pháp lut, lý cho dân chúng hiu, và thu thp thông tin v câu lc b tr giúp pháp lý và tr giúp pháp lý nhu cu tr giúp pháp lý ti a phng. lu ng các xã khó khn thuc hai Chng trình này. Tuy nhiên, vic quá l thuc vào ngun Tr giúp pháp lý lu ng ang tr thành mt tin t các nhà tài tr quc t ­ h ã h tr cho hình thc ngày càng ph bin trong tr giúp pháp Cc Tr giúp Pháp lý sut t khi c quan này lý, c bit các vùng nông thôn và xa xôi, ho mi thành lp ­ và ngân sách hn hp ca các lánh. Nm 2008, có ti mt na s v tr giúp tnh nghèo dành cho công tác tr giúp pháp lý là pháp lý trên toàn quc c thc hin qua tr nhng mi quan ngi i vi tng lai ca hot giúp lu ng.62 Cng ging nh các câu lc b ng này. tr giúp pháp lý, tr giúp lu ng kt hp gia t vn và ph bin pháp lut. Mt hình thc hot S tham gia ca các t chc xã hi dân s ng b ích trong các t tr giúp lu ng là (XHDS) trong hot ng t vn và ph bin các bui nói chuyn pháp lut v nhng ch pháp lut có th khc phc phn nào khó khn mà ngi dân a phng quan tâm. Qua nhng nêu trên. T nm 2003, chính ph ã khuyn bui nói chuyn ó, ngi dân có th c bit khích vai trò ca các t chc XHDS trong t vn v các quyn ca mình, nhn thc c nhng vi pháp lut bng vic cho phép h thành lp các phm i vi quyn ca h và yêu cu tr giúp trung tâm t vn pháp lut, tha nhn các trung pháp lý. tâm này là nhng n v có th thc hin tr giúp pháp lý, và cho phép h i din cho khách S v tr giúp pháp lý c thc hin bi c hàng trong quá trình t tng. Trên thc t, mt quan tr giúp pháp lý tng u qua các nm; tuy kho sát do UNDP t chc nm 200664 ti 26 nhiên, k t nm 2006 con s này ã gim phn tnh, thành cho thy nhìn chung các hot ng t nào, có th là do nhng thay i trong th tc vn pháp lut ca các t chc XHDS c ánh yêu cu tr giúp pháp lý và vic thu hp din giá là hiu qu. c hng tr giúp pháp lý. (Hình 5.7). Lut Tr giúp Pháp lý ã thu hp mt s din c S dng dch v pháp lý trên th trng ­ mt hng tr giúp pháp lý ­ trc kia là ngi dân la chn tt yu nhiu nc ­ li là iu khó tc thiu s và tr em nói chung, còn bây gi ch khn nhiu ni ca Vit Nam. Thc t ang là ngi dân tc thiu s thng trú các khu tn ti mt mâu thun c bn: mt mt, vic xã vc có iu kin kinh t-xã hi c bit khó khn hi ngi s dng tòa án gii quyt tranh chp và tr em không ni nng ta. Ngoài ra, mt s khin cho cu i vi các dch v pháp lý cng 102 h thng pháp lut và t pháp b hn ch, mt khác, cung dch v pháp lý còn lut s trong vic bo v quyn ca các lut s hn ch khin cho phng án a tranh chp ra thành viên và ào to thành viên. Tháng 5/2009 tòa gii quyt tr nên kém hp dn. Cho dù lý do Liên oàn Lut s Toàn quc ra i, c cu t có là gì i chng na, không th ph nhn mt chc và iu l ca Liên oàn ã c thông qua thc t là s lng lut s Vit Nam còn quá bi cng ng lut s. Sau ó c cu t chc và thp, ch có mt lut s trên 21.000 dân.65 Tuy iu l ca Liên oàn ã c B T pháp phê nhiên, t l trung bình này không phn ánh c duyt. Nh ã lp lun phn trc ca Báo s chênh lnh gia thành th và nông thôn, gia cáo, mt t chc i din cho tp th nh vy có ng bng và min núi (Hp 5.3). th giúp gii quyt s mt cân xng gia li ích (nhiu ngi hng) và chi phí (gánh chu bi cá Hành lang pháp lý cho hot ng lut s ã c nhân) trong mt s hot ng. Cá nhân mt lut ci thin vi vic ban hành Lut Lut s nm s có th không mun n lc to ra nhng 2006, to iu kin cho các lut s c hành thay i nht nh, bi lut s ó s phi giành ngh vi t cách t chc và cá nhân. áng chú ra thi gian và chi phí, trong khi li ích ca vic ý là Lut tha nhn các oàn lut s là các t vn ng li c th hng rng khp. Mt t chc hot ng theo nguyên tc t trang tri kinh chc tp th nh Liên oàn Lut s Toàn quc phí và có iu l riêng iu chnh các vn có th giúp khc phc mâu thun này. ni b. Lut cng công nhn quyn ca các oàn Hp 5.3. Tình trng thiu lut s nhng tnh có iu kin kinh t-xã hi khó khn Mt kho sát ã c thc hin trong nm 2007 ánh giá thc trng t chc và hot ng lut s ti các tnh khó khn v kinh t-xã hi. Kho sát c tin hành 16 tnh, ch yu khu vc min núi. Kt qu kho sát cho thy s lng lut s ti các tnh này rt thp, ch chim có 3,8% tng s lut s trên toàn quc. Ngc li, thành ph H Chí Minh và Hà Ni chim ti 51% s lut s trên c nc. Kho sát cng cho thy phn ln lut s khu vc min núi là các cán b nhà nc ã ngh hu, hu nh trên 60 tui. oàn lut s ca mt s tnh c kho sát, có nhng lut s có ng ký nhng không hành ngh vì tui ã cao. Hn th na, mt s lut s không có bng lut và cha qua khóa ào to lut s t chc bi s t pháp và oàn lut s a phng. Mt nguyên nhân ca tình trng này là nhu cu i vi các dch v pháp lý "có thu phí" còn quá thp. Phn ln ngi dân thuc a bàn kho sát u không kh nng thuê lut s. Các lut s nhng tnh này ch yu tham gia vào các v án theo ch nh ca các c quan tin hành t tng. Tuy nhiên, trong mt s v vic h không c tr thù lao hoc tr rt thp theo quy nh ca pháp lut. Do ó, nhng sinh viên lut mi ra trng không mun làm lut s nhng a phng này, mà mun li các thành ph ln tìm vic. Mt s lut s thm chí ã xin ra khi oàn tìm công vic khác vì các lý do tài chính. Ngun: "Báo cáo ánh giá thc trng t chc và hot ng lut s và các xut h tr vic phát trin ngh lut s ti mt s tnh" (B T pháp, DANIDA và SIDA, 2007). Các tnh trong kho sát bao gm Qung Nam, Qung Ngãi, Kon Tum, Gia Lai, Ninh Thun, Bình Thun, Tuyên Quang, Hà Giang, Thái Nguyên, Bc Kn, Cao Bng, Hòa Bình, Sn La, in Biên, Lai Châu và Lào Cai. 103 6. GIÁM SÁT Trong quá trình phân cp và trao quyn Vit Nam, có mt s t chc rt áng c quan tâm không ch vì s phân cp ca bn thân các t chc này mà còn vì vai trò ca h trong vic xây dng trách nhim gii trình cho các th ch khác. B máy c quan iu tra chính thc có th thành công khi phát hin các hành vi lãng phí và gian ln, nhng i mt vi nhiu thách thc ln khi phi chng minh các hành vi tham nhng. Tng cng s t ch cho các c quan iu tra trong phm vi các quy nh hin hành s có th giúp ci thin hiu qu hot ng ca h. Kê khai tài sn s có th là mt công c hiu qu hn, nu kt qu kê khai tài sn c kim chng mt cách h thng hoc công b công khai. Tng tính minh bch và áp dng cách tip cn c th theo ngành s giúp gim bt tham nhng mà hin nay a s dân chúng cho là mt vn ht sc nghiêm trng. Cn giám sát tham nhng cng nh các hot ng chng tham nhng nm bt c s tin trin. Xã hi dân s Vit Nam chia làm hai nhóm rõ rt, mt nhóm có nhng liên h t lâu vi nhà nc và thc hin nhng trách nhim gn nh chính thc, nhóm còn li bao gm các t chc xã hi dân s mi xut hin. Các t chc xã hi dân s ã t c mt v th khá c lp v qun lý cng nh kinh phí hot ng. Các t chc qun chúng vn có th óng vai trò giám sát quan trng, mc dù h có nhng liên h gn gi vi nhà nc. Tuy nhiên, các hip hi vn gp phi nhng thách thc ln có giy phép hot ng trong khi các loi hình t chc xã hi dân s khác li có nhng khó khn riêng ca h. Quc hi và các Hi ng Nhân dân ngày càng có vai trò giám sát quan trng hn. Tuy nhiên, mt thc t là nhiu i biu quc hi làm vic kiêm nhim và thi gian khá ngn dành cho vic kim tra ngân sách và nghiên cu các d lut ã gây ra nhiu khó khn. Nhiu i biu quc hi ng thi nm gi các chc v trong chính ph, và vic này t các i biu vào tình hung có th có xung t li ích vi vai trò giám sát ca Quc hi. T l thay th i biu cao trong mi nhim k khin cho mt b máy h tr mnh và lâu dài tr thành mt yu t thit yu nh mt kho kin thc cho Quc hi. Tm quan trng ca báo chí cng c ghi nhn trong nhng nm qua. Nu khuôn kh pháp lý cho hot ng ca báo chí rõ ràng hn thì báo chí s có th có vai trò giám sát mnh m hn. Tng cng tính chuyên nghip ca các nhà báo và m bo rng h có thông tin cng có th khuyn khích các báo chí a tin chính xác hn. Mc dù nhiu lut, bao gm c Hin pháp, ã a ra các quy nh m bo quyn tip cn vi nhng loi thông tin c th, nhng nhiu công dân và doanh nghip, nhà báo và thm chí c các cán b nhà nc vn gp khó khn trong vic tip cn thông tin. Hu ht các quy nh trong các vn bn pháp lut hin nay yêu cu phi công khai mt s loi thông tin c th, nhng không phân công trách nhim hoc c ch c th công khai thông tin. Mt lut mi v tip cn thông tin s có th giúp gii quyt vn này. 104 giám sát Nhng chng trc ã nghiên cu s phân chia Nhng th ch này, trong ó có h thng thanh quyn lc và trách nhim --cho các cp chính tra và kim toán, óng vai trò thit yu tng quyn a phng, cho các n v cung cp dch cng trách nhim gii trình hng lên trên v và các tòa án-- và s cn thit phi có các c nhm tuân th các quy nh. Chúng tôi s tho ch mi m bo trách nhim gii trình nhm lun v nhiu vai trò khác nhau ca các t chc qun lý h thng ã c phân cp. mt mc xã hi dân s , ví d nh kênh thông tin và bên nào ó, s phân quyn cng ã din ra vi cung cp dch v, ngoài ra còn có vai trò h tr các c quan có mi liên h rt cht ch vi trung giám sát nhng c quan khác. Tip theo, chng ng cách ây 20 nm, tuy hin nay các c quan này tho lun v các chc nng giám sát ca mt này vn còn khá gn gi vi b máy nhà nc s c quan, bao gm Quc hi và các Hi ng trung ng. Trng tâm ca chng này khác v nhân dân. Vn thông tin cng s c tho cn bn vi nhng chng trc. Thay vì ch lun vi vai trò là si ch xuyên sut trong báo tip nhn nhng quyn hn mi cn thit m cáo này. Cui cùng, vai trò ca truyn thông i bo trách nhim gii trình ca mình, nhng c chúng nh mt th ch giám sát, cùng vi các c quan này ã i khác trong vai trò giám sát ch phân cp và trách nhim gii trình ca mình, m bo trách nhim gii trình ca nhng c s c trình bày phn cui chng. quan khác. Chng tham nhng Chng này tp trung vào các th ch óng vai trò giám sát hot ng ca các c quan ã c Kim soát tham nhng c xem là yu t ct phân tích bn chng trc. Trc ht, chúng lõi trong n lc phát trin mt xã hi có thu nhp tôi s trình bày v nhng thách thc trong qun trung bình và công bng ca Vit Nam. Tham tr nhà nc mà Mt trn T quc Vit Nam ã nhng tn ti trong mi quc gia nhng tham phn ánh trong báo cáo gi Quc hi, vi câu nhng không b kim soát có th cn tr u t, trích dn ã c ghi ngay chng m u ca làm tht thoát ngun lc và làm xói mòn lòng báo cáo này: tham nhng, và h thng các th tin ca nhân dân. Mt nghiên cu gn ây ca ch i u trong cuc chin chng tham nhng. trng i hc Copenhagen v nhng nhân t d Hp 6.1. Nn hi l nh hng n hot ng ca các doanh nghip va và nh nh th nào i hc Copenhagen s dng các s liu hi l do 1.661 công ty va và nh 10 tnh cung cp trong nhng nm 2005 và 2007 tìm hiu nguyên nhân và hu qu ca nn hi l Vit Nam. Mt trong nhng mc tiêu ca phân tích này là xác nh nhng c im làm tng kh nng các công ty tr tin hi l. Các nhân t ch yu là: kh nng d nhn thy (c ánh giá bng quy mô doanh nghip), tính chính thc (c ánh giá bng s ng ký), kh nng tr tin hi l (c ánh giá bng li nhun/nhân viên), tc tng trng doanh nghip (c ánh giá bng tc tng trng doanh thu thc t), chi phí cht (c ánh giá bng t l lao ng - vn ) và mc tng tác vi các quan chc (c ánh giá bng s ln thanh tra, tr giúp ca nhà nc, giao dch v hi quan và vic nhà nc có là khách hàng hay nhà cung cp không). Kt qu cho thy các doanh nghip va và nh hot ng tt thng có nhiu kh nng sn sàng tr tin hi l hn. Do nghiên cu da trên nhng s liu v nhóm, iu này cho phép có nhng hiu bit sâu sc hn v ng lc ca tham nhng. Kt qu nghiên cu cho thy các công ty tr tin hi l thng sau ó có tc tng trng doanh thu thp hn, nu không tính n các yu t nh hng khác nh quy mô, c cu pháp lý, v trí và ngành, iu này cho thy vic hi l có nh hng tiêu cc n hot ng ca các công ty Vit Nam. Ngun:John Rand, Patricia Silva, Finn Tarp, Trn Tin Cng và Nguyn Thành Tâm. 2008. " hiu v tham nhng mc công ty Vit Nam: Ai hi l và vic này nh hng n hot ng ca doanh nghip nh th nào? " Khoa Kinh t, i hc Copenhagen và Vin Nghiên cu Qun lý Kinh t Trung ng Ghi chú: Mi tnh gm Thành ph H Chí Minh, Hà Ni, Hi Phòng, Long An, Hà Tây, Qung Nam, PHú Th, Ngh An, Khánh Hòa và Lâm ng. 105 các th ch hin i báo liu các công ty Vit Nam s b nh hng Hình 6.1. Tham nhng có phi là vn cho ca nn tham nhng không; nhìn chung các công bn và gia ình bn ty thành công thng phi tr tin hi l, nh mô t trong Hp 6.1. Cho dù có phi là các công ty Khó thành công là i tng b chú ý hay do hi l nói mà các công ty này thành công hay không thì rõ 13% ràng ây không phi là du hiu tích cc; trong trng hp th nht, tham nhng nh hng n Không s thành công ca công ty; trong trng hp th 22% hai, ng lc các công ty tuân th pháp lut Có s yu i. 65% Ngi dân cng nhn thc rt rõ tm quan trng ca vic chng tham nhng. Mô hình qun tr Ghi chú: Câu tr li "không bit" không c a trongVHLSS 2008 t câu hi liu tham nhng vào phân tích. có là mt vn cho gia ình bn không. Vit Ngun: 2008 VHLSS. Nam, rt nhiu ngi coi tham nhng là mt vn (Hình 6.1). Nhn thc c mi e da ca tham nhng i vi xã hi là mt bc tin quan trng, iu này ã din ra trong mt vài nm k t khi chính ph Hp 6.2. Các chính sách chng tham nhng c c th hóa trong lut chng tham nhng ca Vit Nam Lut chng tham nhng kêu gi áp dng mt lot các bin pháp, bao gm: Minh bch và thông tin Công khai và minh bch trong tt c các hot ng và lnh vc Các yêu cu cung cp thông tin ca công dân Hành chính công C ch, quy nh và tiêu chun cho mi c quan, t chc và n v Trách nhim ca ngi ng u c quan, t chc và n v nu tham nhng xy ra trong phm vi ca mình S dng tài khon ngân hàng tr lng và thc hin các giao dch khác ca ngân sách nhà nc Ci cách hành chính: phân cp , ci cách các th tc hành chính và áp dng công ngh thông tin Ngun nhân lc Quy tc ng x và quy nh o c ngh nghip Luân chuyn các v trí nhy cm Công b thu nhp và tài sn ca mt b phn quan chc và nhân viên nhà nc Kim soát thu nhp ca nhng ngi gi v trí quyn lc hoc v tr cao Phát hin Phát hin tham nhng thông qua thanh tra, kim toán, iu tra, xét x, giám sát ca quc hi T cáo ca công dân, bo v và thng cho nhng ngi phát hin tham nhng S tham gia ca xã hi Thúc y vai trò chng tham nhng ca xã hi, bao gm các t chc xã hi dân s, báo chí, doanh nghip và công dân Ngun: Lut phòng chng tham nhng 2005. 106 giám sát nâng cao tm quan trng ca chng tham nhng Lut phòng chng tham nhng yêu cu ngi trong chng trình ngh s. Nm 2005, Ban Ni ng u c quan và t chc ca chính ph chính Trung ng vi s h tr ca i s quán thng xuyên t chc thanh kim tra ni b và Thy in ã công b "Báo cáo kho sát v nu có vi phm, thc hin các bin pháp cn tham nhng Vit Nam" và cng trong nm ó thit trong ó bao gm gii quyt trng hp thông qua Lut Chng tham nhng. Lut phòng tham nhng theo quyn hn ca t chc và chng tham nhng khá toàn din, a ra nhiu thông báo cho c quan iu tra. Tuân th các chính sách phòng và thc thi chng tham nhng quy nh này nh vic ngi ng u t chc nh mô t trong Hp 6.2. Tháng 5/2009 ánh thông qua k hoch thanh tra hàng nm -c du mt bc tin na là vic thông qua Chin ghi nhn là tng i tt. Mt nghiên cu gn lc Quc gia Chng tham nhng n nm 2020 ây ca i s quán an Mch tuy nhiên ã trong ó tha nhn vai trò ca s minh bch và cho thy rng h thng này có hiu qu trong công khai trong vic gim tham nhng, ng vic phát hin lãng phí và sai trái, nhng li ít thi cng a ra k hoch hành ng, thi gian hiu qu hn trong vic phát hin tham nhng. biu ca nhng thay i v mt lp pháp. Tháng 6.2009, Vit Nam ã phê chun Công c ca i vi vic iu tra tham nhng, có th vic LHQ v chng tham nhng. chuyn giao trách nhim hn na s c sm thc hin. Theo lut hin ti, khi có hành vi vi K t khi thông qua Lut phòng chng tham phm có th là tham nhng c phát hin trong nhng, mt s hng dn thc hin chi tit ã mt t chc, các thanh tra ch có th báo cáo và c ban hành, các bin pháp chng tham nhng khuyn ngh lên ngi ng u t chc, nhng ã c các b, tnh và thành ph trin khai; vic ch ngi ng u t chc có quyn chuyn phát hin và x pht các trng hp tham nhng v vic cho c quan chc nng iu tra. Vic ã c y mnh. Vic thc thi pháp lut chng t chc chu trách nhim u tiên nu có tham tham nhng tp trung vào vic thành lp các n nhng trong t chc ó và quy nh thêm rng v chuyên môn trong tt c các c quan chng h có quyn quyt nh liu v vic có nên c tham nhng ch cht, thông qua vic tng cng iu tra tip tc s t h trong tình trng xung phi hp gia các c quan và gia các các n t li ích. v cp tnh. Bên cnh Thanh tra Chính ph, mt c quan th Thi hành pháp lut và Phát hin ca các c hai óng vai trò quan trng trong vic nâng cao quan nhà nc trách nhim gii trình hng lên trên ca các c quan khác, và ng thi cng là c quan có Vic thc thi các quy nh ra trong vn bn nhng chc nng mà các c quan khác có th lut là mt yu t thit yu nâng cao trách hc tp là Kim toán Nhà nc; Kim toán Nhà nhim gii trình hng lên trên. Vit Nam, nc là mt c quan ch cht trong qun lý tài mt vài c quan nhà nc óng vai trò quan chính công có mc tiêu m bo các ngun lc trng trong lnh vc này. Thanh tra Chính ph c s dng úng nh ch o ca chính ph thc hin các hot ng thanh tra liên quan n nh ã c tho lun trong Chng 2. Mt s vic tuân th pháp lut, bao gm phát hin tham c im trong c cu ca KTNN liên quan ti nhng; Kim toán Nhà nc thc hin hot vic tìm hiu các c quan thanh tra có th nâng ng kim toán; B Công an thc hin hot cao trách nhim gii trình hng lên trên trong ng iu tra ti phm. Nhn thc c vic khi gim xung t li ích. c thành lp nm hp tác gia các c quan thc thi pháp lut, y 1994 nh là mt c quan trc thuc chính ph, ban Ch o v chng tham nhng c thành KTNN tr nên c lp vi c quan hành pháp k lp nm 2006 do Th tng Chính ph ng t 2005. Nhim v ca KTNN ngày càng c u. m rng-hin nay KTNN chu trách nhim kim 107 các th ch hin i Hp 6.3. Các thách thc i vi h thng thanh tra Mt nghiên cu gn ây ca i s quán an Mch kho sát tham nhng và chng tham nhng trong lnh vc xây dng. Các tác gi lp lun rng hot ng thanh tra ni b tng i có hiu qu trong vic phát hin lãng phí và tht thoát tài chính, c bit trong các d án xây dng. Theo thanh tra B Xây dng, h ã tit kim c 25 t VND v chi phí và thu hi khong 10 t VND trong các d án xây dng trong 2 nm qua. Tuy nhiên hiu qu ca hot ng thanh tra ni b i vi vic phát hin tham nhng vn còn hn ch. S lng các trng hp tham nhng do thanh tra ni b phát hin rt thp ­ B Xây dng không phát hin trng hp nào qua các hot ng thanh tra ni b trong 2 nm qua. Theo các thanh tra ca B Xây dng và B Giao thông Vn ti, vic phát hin tham nhng trong quá trình thanh tra có khó khn do các lý do sau: Quyn hn chính ca h là thanh tra vic tuân th quy nh ni b trong ngành liên quan (ví d xây dng và giao thông). Trong quá trình thanh tra, h tìm kim các vi phm v quy trình xây dng và sai sót v k toán. Trong quá trình ó, h có th phát hin ra các vi phm v quy nh ni b và lãng phí và tht thoát tài chính nhng trong phn ln các trng hp, không có chng c buc ti tham nhng. Vì phn ln các trng hp tham nhng liên quan n các i tng tình nghi có th che du thông tin, vic tìm kim bng chng tham nhng òi hi quyn hn iu tra vt ra khi quyn hn ca các thanh tra. Theo Lut phòng chng tham nhng, khi có vi phm tham nhng c phát hin trong mt t chc, ch có ngi ng u t chc b iu tra có quyn a v vic lên các c quan chc nng iu tra thêm hoc tin hành các th tc t pháp tip theo. Ngh nh 107 quy nh trách nhim ca ngi ng u t chc khi tham nhng c phát hin trong t chc ó nh vy có thlàm cho ngi ng u c quan ngn ngi a v vic ra iu tra thêm. Trong khi ó, Ngh nh này li không a ra các bin pháp khuyn khích hay phn thng cho vic thúc y nhanh v vic. Không có hng dn hoc h tr c th t các c quan iu tra v vic xác nh chng c cho hành vi tham nhng. Ví d mt thanh tra viên gii thích rng mc dù h phi hp cht ch và tham kho ý kin ca c quan cnh sát thng xuyên nhng h him khi tìm thy chng c quyt nh ti danh tham nhng. Trong 2 nm va qua, không có trng hp tham nhng nào c B Xây dng chuyn cho c quan cnh sát iu tra thêm. Ngun: Soren Davidsen, Nguyn Vit Hà, Hoàng Ngc Giao, Thaveeporn Vasavakul, Maridel Alcaide Garrido. 2009. "ánh giá thc hin Lut chng tham nhng: Vit Nam ã tin xa n âu ti cp ngành? Trng hp Nghiên cu trong ngành xây dng". B Ngoi giao an Mch. toán tt c các c quan và t chc s dng ngân Phát hin bi xã hi sách nhà nc, tin và tài sn nhà nc phát hin các v tham nhng và giúp Quc hi trong Bên cnh câu hi ai nên là ngi ng u trong vic giám sát ngân sách. Trên thc t, vai trò các hot ng phòng chng tham nhng là câu ca KTNN trong vic chng tham nhng có v hi v c ch và cách tip cn có th phòng, phát nng ng hn so vi C quan Kim toán Ti hin và rn e tham nhng có hiu qu nht. cao truyn thng. KTNN xem xét li các th Vit Nam, mt vài cách tip cn ã thu hút c tc và h thng kim soát ni b hin hành s chú ý rng rãi. nâng cao tính minh bch, tp trung vào nhng lnh vc có nguy c tham nhng cao trong quá Mt cách tip cn là da vào các báo cáo t xã trình kim toán, xác nh các l hng, yu kém hi trong ó nêu ra nhng nghi ng v hành vi và a ra các khuyn ngh ci cách chính sách. tham nhng. Trong khi các kênh báo cáo v Các khuyn ngh kim toán c công b rng tham nhng là cn thit, có nhiu thách thc i rãi. Quan trng hn, KTNN báo cáo lên Quc vi h thng này. Theo Lut Khiu ni T cáo, hi, không phi lên chính ph và ã có s minh nu mt công dân t cáo bng vn bn, h phi bch hn trong kt qu kim toán. nêu rõ tên, h và a ch cng nh ni dung t 108 giám sát Hình 6.2. Các h gia ình có bao nhiêu thông tin v Hình 6.3. Lý do không t cáo tham nhng các quy nh v phòng và chng tham nhng Không bit Nhiu Mt s quy trình 1% Không có 9% th tc Khác thông tin 5% 29% Ngh rng 8% không có hiu qu Ít 14% 28% Không xác S vì không nh c bin pháp Rt ít hành vi bo v 33% tham nhng 5% 68% Ghi chú: S bên trái da trên tt c nhng ngi tham gia tr li. S bên phi da vào s nhng ngi tr li ã không t cáo tham nhng. S ngi tham gia th hin trong 2 s ln lt là 9.188 và 9.040 ngi. Ngun: Mô-un Qun tr VHLSS 2008 cáo c th. Trong trng hp công dân n trc các s liu cp quc gia cho thy nhn thc tip t cáo ming, ngi tip công dân phi ghi ca ngi dân v các quy nh phòng và chng âm ni dung t cáo, tên, h và a ch ca ngi tham nhng còn yu (Hình 6.2.). Mt câu hi t cáo vi ch ký ca ngi ó. Thêm vào ó, trong Mô-un qun tr VHLSS 2008 a ra câu nhng ai t cáo phi chu trách nhim cá nhân v hi có ai t cáo mt v vic tham nhng nào t nhng li t cáo ó. Ngi t cáo có quyn yêu nm 2006. Ch có 2% là ã làm iu này. Trong cu gi bí mt tên và nhng thông tin cá nhân, s nhng ngi không làm, phn ln h nói rng nhng li buc ti không th c thc hin mà h không t cáo tham nhng vì h không gp không nêu danh tính. trng hp nào tham nhng nhng 1/3 s ngi c hi cho bit nhng lý do khác: vì h ngh V nguyên tc, nhng ngi t cáo c bo v rng iu ó chng có ích gì, vì h s hoc vì h bi iu 16 ca Lut Khiu ni T cáo trong không bit quy trình th tc (Hình 6.3). Kt qu ó cm vic e da, cn tr, can thip và nhng iu tra này cng tng t nh mt cuc iu tra hành ng khác mà có th ngn cn ngi t khác trong nm 2008 9 tnh do CECODES- S cáo. Ngi t cáo có th ngh các c quan quán Phn Lan thc hin.66 Trong cuc kho sát nhà nc liên quan bo v khi b e da hoc b ó, 74% ngi c hi tr li rng rt ít trng tr a. Hn na, nhng ai e da, tr a hay hp tham nhng c t cáo và nu có c t xúc phm ngi buc ti có th b x lý hành cáo thì cng không có chng c buc ti chính, x lý hình s hoc phi tr cho nhng tham nhng. thit hi dân s. Lut cng a ra nhng hình thc khuyn khích tích cc nh các t chc và cá Thách thc th hai trong cách tip cn da vào nhân ngn nga thit hi gây ra cho nhà nc do báo cáo hành ng tham nhng: các loi hình nhng khiu ni và t cáo ca h c thng tham nhng mà ngi dân có th hay gp phi theo nhng iu khon ca lut, mc dù các hình li không c phn ln ngi dân coi là tham thc khen thng này không c quy nh rõ. nhng. Khi c hi v các hành vi gi tng và liu các hành vi này có c coi là tham nhng Mc dù có nhng c ch pháp lý hng vào không, ngi dân thng t cáo vic s dng t cáo tham nhng, cách tip cn này có nhiu sai công qu hn là nhng hành vi tham nhng hn ch vi t cách là mt công c chng tham nh mà h hay gp phi. Có l không có gì ngc nhng. Không ch là vic m bo trong lut, nhiên khi nhng ngi giàu phi óng thu cao 109 các th ch hin i Hình 6.4. Có phi là "tham nhng" không? Quan im ca ngi dân Các quan chc òi các khon Các quyt nh thiên v nhng Các quan chc không x lý các v thanh toán không chính thc ngi hi l và tng quà vic ca ngi khác thiên v cho ngi thân hoc bn thân Khó nói Khó nói Khó nói 13% 14% 22% Có Không Không 54% 17% Có 15% Có Không 70% 71% 24% Các quan chc s dng Các quan chc nhn các món quà hoc Các quan chc nhn nhng sai công qu hoc tài sn khon tin nh trc khi khon tin và quà nh sau khi thu li cá nhân thc hin nhim v thc hin nhim v Khó nói Khó nói Khó nói 11% 16% 18% Không Có 10% 45% Có Không Có Không 79% 18% 66% 37% Ghi chú: S da trên 9.196 ngi tham gia tr li. Ngun: T tính toán da trên Mô un Qun tr VHLSS 2008. có xu hng t cáo vic s dng sai ngân qu mt lot các cán b nhà nc ­ n cui nm trong khi nhng ngi có thu nhp thp hn li 2008, khong 395.000 quan chc ã np kê khai có xu hng t cáo vic tng nhng món quà tài sn và thu nhp.68 nh.67 Hin ti vic kê khai tài sn và thu nhp không Trong khi cách tip cn da vào nhng ngi t phi là thông tin công khai nhng c kim tra cáo gp phi nhiu thách thc, tm quan trng ni b thông qua mt quá trình nm bc. Tuy ca vic to lp kênh này cho ngi dân là không nhiên trên thc t rt ít các bn kê khai c phi bàn cãi. Trên thc t, các phn hi tích cc kim tra. Mt nghiên cu nm 2009 ca i s i vi Ngày Sáng to Vit Nam nm 2009 cho quán an Mch tp trung vào ngành xây dng thy s sn sàng ca xã hi tham gia vào cuc cho thy không có bng chng v các kê khai ã chin chng tham nhng. Thm chí khi nhng c kim tra trong hai nm trc ó và không ngi t cáo i mt vi nhng tr ngi trong có gì ngc nhiên, không có trng hp tham cuc chin chng tham nhng, có nhiu trng nhng nào c phát hin thông qua các bng kê hp các n lc ca h ã c n áp nh trong khai này. B Xây dng ã s dng các bng kê mt ví d di ây (Hp 6.4). khai này trc khi b nhim cán b vào các v trí mi nhng trong nhng trng hp này, các Minh bch là mt bin pháp phòng nga bng kê khai ch c tit l cho các nhân viên trong n v mà ng c viên c c n. Mt trong nhng tr ct khác trong n lc chng tham nhng ca Vit Nam trong Lut phòng Mt vài s la chn ã c a ra mà có th chng tham nhng và các ngh nh kèm theo làm cho vic kê khai tài sn có ích hn trong vic là yêu cu công khai hóa tài sn và thu nhp ca rn e và phát hin tham nhng. Mt là gim s 110 giám sát Hp 6.4. Cuc chin ca mt ngi t cáo tham nhng Ông inh ình Phú, mt i tá v hu Sn, Hi Phòng phát hin v tham nhng nghiêm trng liên quan n qun lý t trong nm 2003. Trong qun Vân Hng, mt s t thu hi t các h gia ình phát trin khu du lch nhng trên thc t 25% s t thu hi này c tng cho các quan chc ca Sn và 10% c phân cho các "hot ng i ngoi". Cho rng nh vy là không công bng. Ông Phú t u nm 2004 ã gi n t cáo ti nhiu ni. n t cáo u tiên ca ông c gi cho chính quyn Hi Phòng nhng gp phi s im lng. Sau ó chính quyn Sn ban hành thông báo s 83 kt lun là th t cáo là không chính xác và ông Phú ã vi phm trt t a phng. Sau ó lãnh o th xã ã ban hành tài liu s 18 buc ti ngi t cáo là "li dng dân ch vu khng lãnh o, ng và chính quyn". Vì nhng li buc ti này ông Phú b a ra xét x tòa án s thm Hi Phòng và mt bn án ã c a ra i vi ông. Là mt ngi lính ngh hu, ông Phú không d dàng u hàng. 5 ngày sau phiên tòa, ông gi n khn cp n Tòa án NDTC, B Công an, Th tng Chính ph và Phó Th tng Chính ph. V vic c iu tra và c minh oan bi Thanh tra Chính ph. Ngày 24 tháng 3 nm 2006, Th tng Chính ph ban hành Thông báo s 55 kt lun là n t cáo ca ông Phú v lãnh o Sn là úng s tht và các lãnh o ó ã a ra quyt nh sai. Th tng cng khen ngi tinh thn trách nhim và can m ca ông Phú. Sau ó ông Phú c mnh danh "Anh hùng t cng" vì vic ã lt "thành trì tham nhng" Sn và thành ph Cng Hi Phòng. Ngun: Báo cáo v 3 trng hp tham nhng c minh oan (i s quán Phn Lan, 2009) lng các quan chc phi kê khai tài sn xung thc hin sâu sc hn nhng iu khon ã có mt danh sách gm các quan chc cp cao và các trong lut. Trong lnh vc xây dng, mt sáng quan chc nhng v trí d tham nhng, ví d kin ang c thc hin vt qua nhng nh trong vic mua sm ca c quan nhà nc. thách thc v t chc và công ngh a các Hai là thc hin kim tra t xut và c lp kê tài liu mua sm ra công khai.69 khai tài sn, vic này có th s có tác dng rn e tham nhng và kê khai sai s tht. Vic công Các cách tip cn theo ngành c th khai hóa tài sn ca quan chc cp cao, nh là nhiu nc khác s giúp xã hi d dàng phát hin Gn nh tt c các bin pháp chng tham nhng nhng sai lch trong kê khai và trong li sng. tho lun cho n nay và gn nh tt các cách Cui cùng, vic n gin hóa quy trình kim tra tip cn c s dng Vit Nam là các cách kê khai s làm vic này hiu qu hn. tip cn liên ngành nhm vào toàn b khu vc công. Tuy nhiên tham nhng có th s khác t Lut chng tham nhng và nhng lut khác òi ngành này sang ngành khác. Mt cách tip cn hi minh bch trong mt lot các hot ng, trong có hiu qu trong ngành này có th li không ó có vic mua sm công. Các iu khon minh hiu qu trong ngành khác. Mc dù Chin lc bch hóa giúp to sân chi bình ng cho nhng quc gia v chng tham nhng kêu gi có cách ai mun có hot ng kinh doanh vi nhà nc tip cn trong tng lnh vc c th, cn có thi và giúp làm cho các trng hp tham nhng khó gian xem các chin lc này c c th hóa che du hn. Nghiên cu ca i s quán an nh nào cho nhng lnh vc riêng bit. Các cách Mch xem xét mt lot các khu vc mà thông tin tip cn cn thit x lý các hình thc thanh có th c công khai hóa nh các trang web và toán không chính thc hoc tham nhng trong n phm chính thc. Nghiên cu ch ra rng mt lnh vc mua sm dc phm trong ngành y t phn thông tin cng c công khai. iu này s khác so vi các cách tip cn x lý tham không có gì ngc nhiên vì lng tài liu v mua nhng trong ngành xây dng. Ví d v kh nng sm công là rt ln. Tuy nhiên, vic tng cng tham nhng trong hi quan nc Nga c tính minh bch ca tài liu mua sm có th giúp trình bày trong Hp 6.5. 111 các th ch hin i Hp 6.5. Các cách tip cn c th i vi tham nhng ­ Hi quan Nga Rt ít các c quan công quyn mà các iu kin cho tham nhng th ch li rõ ràng nh trong ngành hi quan. Lng tin liên quan là rt ln và không ging nh các c quan thu, các c quan hi quan hot ng nhng vùng a lý xa xôi, a im ho lánh, thng xuyên c ngày êm và tng i ít nhân viên. iu kin cho tham nhng là rt nhiu. C quan Hi quan Liên bang Nga là mt trong nhng c quan chính ph ln nht vi hn 60.000 nhân viên hot ng trong 11 múi gi khác nhau. Gii kinh doanh thng xem hi quan là mt vt cn i vi thúc y thng mi. Thi gian giao hàng lâu so vi các nc khác, c coi là do các nhân viên hi quan kim tra giy t hàng hóa và bt k mt li nh nào cng có th làm chm tr chuyn hàng. Tháng 12/2000, chính phú Nga thc hin Chng trình trng im liên bang v phát trin ngành hi quan ca Liên bang Nga giai on 2001-2003. Chng trình này nhm mc ích mang li minh bch và nâng cao tính d oán cho các hot ng hi quan, thúc y quan h i tác gia lc lng hi quan và cng ng thng mi và to ra h thng gii quyt tranh chp có hiu qu. Chin lc này nhm x lý các ng c và c hi cho tham nhng và bao gm các ni dung: Hài hòa hóa và n gin hóa khuôn kh quy nh v hot ng hi quan, gim bt s không chc chn cho thng nhân, Các quy nh n gin và minh bch và vic áp dng bin pháp kim tra da trên nguy c gim bt vic kim tra th công tràn lan trc ó T ng hóa quy trình hi quan, gim các khâu không rõ ràng mà có th to c hi cho tham nhng Cng c h thng qun tr hi quan chuyên nghip tp trung vào ngun nhân lc, tái c cu t chc và nâng cao h thng qun lý Tng cng nng lc ca n v thanh tra nhân dân m bo c ch kháng ngh c lp Tng cng c ch phn hi t bên ngoài Tìm kim nâng cao tính chính trc thông qua và ch s hiu qu Gim tham nhng là mt thách thc dài hn, nhng cách tip cn theo tng ngành va tp trung can thip vào nhng c im d tn thng ca ngành ó và nâng cao trách nhim ca mi ngành. Ngun: Carlos Ferreira, Michael Engelschalk và William Mayville. 2007. "Thách thc ca vic chng tham nhng trong c quan hi quan" trong Sanjay Pradhan và J. Edgardo Campos, eds.; Các khuôn mt ca tham nhng-truy tìm tính d tn thng cp ngành. Washington DC: Ngân hàng Th gii. Khi ngh v chng tham nhng, iu quan trng miêu t trong phn sau ca chng này s giúp phi nh rng nhiu bin pháp ci cách chính hình thành các liên minh xã hi trong cuc chin sách có th có mc ích khác nhng li có tác chng tham nhng. dng gim tham nhng. Các ci cách hành chính c nêu trong Chng 4 nhm n gin hóa Giám sát tham nhng và chng tham nhng. i sng cho các doanh nghip và công dân và cng chính nhng bin pháp ci cách ó làm Giám sát là bin pháp cn thit cho thy có gim c hi tham nhng. Ci cách qun lý tài tin trin hay không và xác nh nhng im yu chính công nh trong chng 2 nâng cao s cn ci thin. Vic giám sát chng tham nhng minh bch và hiu qu trong s dng tài chính chng hn nh xem có tuân th các quy nh v công nhng cng làm cho các hành vi tham minh bch hóa hay không s giúp xác nh cn nhng khó che giu hn. Và vic giao quyn tng cng n lc âu. Giám sát các mc cho các t chc xã hi dân s và báo chí nh tham nhng thông qua kho sát các công ty và h 112 giám sát gia ình có th giúp th hin tin trin nhng tham nhng. Mc dù các thông tin này rt giá tr lnh vc nào và xác nh xem cn phi chú ý hn nhng vic kim tra k hn mc tuân th quy n im nào. Quan trng hn, iu này có th nh nh tuân th các iu khon v minh bch giúp m bo vi công chúng là chính ph ang hóa và xây dng các ch s tuân th tt cng chng tham nhng mt cách nghiêm túc. Tip s có ích. Chin lc quc gia v chng tham theo vic thông qua Công c LHQ v phòng nhng n 2020 kêu gi thit lp mt h thng chng tham nhng mùa hè nm 2009, vic giám ch s vào cui 2010, iu này to c hi thun sát ã tr nên quan trng hn áp ng c li tng cng giám sát các chính sách phòng các trách nhim báo cáo theo Công c. chng tham nhng. Mt h thng giám sát tt òi hi phi theo dõi Lng hóa mc và xu hng tham nhng vic thc hin các bin pháp chng tham nhng cng không phi là mt nhim v d dàng. Các cng nh mc và xu hng tham nhng ánh giá ln, liên quc gia v cm nhn mc c nhìn nhn và tri nghim bi các cá nhân tham nhng là công c quan trng thu hút s và doanh nghip. Các báo cáo v chng tham chú ý vào vn tham nhng nhng li có rt ít nhng ca chính ph trình lên Quc hi phi bao hng dn v các thách thc c th i vi mi gm các s liu v vic thc hin các bin pháp quc gia hoc nhng thay i theo thi gian.70 chng tham nhng ra trong Lut phòng chng May mn là mt s cuc kho sát phù hp hn Hình 6.5. ánh giá ca ngi dân v mc Hình 6.6. ánh giá ca ngi dân nói tham nhng tham nhng nói chung là nghiêm trng, theo ngi s dng hoc không s dng dch v Tòa án 36% 22% Công an 28% Rt 18% Không nghiêm 28% trng Cp GCN quyn bit 19% 9% Nghiêm SH nhà/SD t 28% 28% trng Dch v y t TW 19% 35% Không T l ngi s dng Dch v y t a phng 13% có 9% dch v ng ý vi 1% ý kin tham nhng Ít GD i hc công 17% 11% là rt nghiêm trng tham nhng Trung và nghiêm trng 8% bình 14% Dy ngh công 19% Khó 9% T l tng s ngi nói s dng dch v nói GD THCS công 8% 13% 6% rng tham nhng là rt nghiêm trng và GD tiu hc công 8% nghiêm trng 6% 0% 25% 50% 75% 100% Ghi chú: Tng s ngi tr li trong s bên trái là 9.188 ngi. S bên phi cho thy t l nhng ngi nói tham nhng là nghiêm trng hoc rt nghiêm trng trong tng s nhng ngi ã s dng dch v, và t l nhng ngi nói tham nhng là nghiêm trng hoc rt nghiêm trng trong tng s nhng ngi s dng dch v mà ã không tr li `không bit'. S ngi tr li là ít nht i vi dch v tòa án (56 và 92) và s ngi tr li cho nhng dich v khác là t 467 n 6.304. Ngun: T tính toán da trên Mô un qun tr VHLSS 2008. 113 các th ch hin i vi nhim v này ã c thc hin ti Vit tham nhng sau, có mt s thông tin v tham Nam. nhng liên quan n tng tác nhà nc-doanh nghip t các cuc kho sát. Trong cuc iu tra Trong s nhng ngi phn hi cho Mô-un PCI nm 2008 hn mt na s doanh nghip nói qun tr ca VHLSS, khong ¼ cho bit h rng các công ty trong ngành ca h phi tr hoa không có ý kin v mc tham nhng nhng hng khi làm vic vi chính ph và 60% công trong s nhng ngi còn li, phn ln ngh rng ty nói vic hi l các quan chc là mt tr ngi mc tham nhng là rt nghiêm trng, ch có tng i hoc ch yu trong công vic kinh 12% nói rng không có hoc có ít tham nhng doanh. (Hình 6.5). Khi c hi v nhng dch v cá nhân các h gia ình ã s dng (tòa án, cnh Vic hiu rõ xu hng trong tham nhng thm sát, t ai và ng ký nhà ca, dch v y t và chí còn phc tp hn mc dù iu này giúp hiu giáo dc), ngi dân dng nh ít tiêu cc hn các n lc chng tham nhng ang hot ng nu xét v khía cnh ít ngi tr li ngh rng nh th nào. Có mt s cách tip cn hiu tham nhng là rt nghiêm trng hoc nghiêm xu hng tham nhng da trên kho sát. Mt trng. (Hình 6.6). So vi nhng ngi tr li cách tip cn là n gin hi ý kin mi ngi cha s dng các dch v, ít ngi s dng dch v xu hng. Cách tip cn này có th không xác v thng nói tham nhng là nghiêm trng hoc nh c xu hng chính xác, nhng cng cho rt nghiêm trng. iu này là úng i vi tt c nhng thông tin hu ích v vic ngi dân ánh các dch v, ngoi tr tòa án, trong ó mu kho giá tin b ca vic chng tham nhng nh th sát là nh. nào. Mt cuc iu tra do CECODES và SQ Phn Lan tin hành 9 tnh71 nm 2008 cho S tng tác gia công dân vi nhà nc cho thy 67% ngi c hi ngh rng mc thy mt phn bc tranh ca tham nhng. Bc tham nhng sau khi thc hin Lut phòng chng tranh y s bao gm c s tng tác gia các tham nhng là gim trong khi chi có 7% cho doanh nghip vi nhà nc, tham nhng ngay là tng. Nhng ngi còn li cho rng mc bn thân bên trong nhà nc và thm chí tham không thay i. Mô-un qun tr VHLSS nm nhng trong khu vc t nhân. Trong khi có ít 2008 cng t câu hi tng t v xu hng thông tin v mc tham nhng trong hai loi tham nhng nhng kt qu ít tích cc hn. Khi Hình 6.7. Xu hng tham nhng trong dch v, theo các h gia ình 2006-2008 50% tham nhng tng ho c gi m Ph n trm ng i tr l i nói 22% 17% 17% 25% 16% 15% 13% 16% 9% 11% X u hn 0% T t hn -25% -27% -22% -27% -26% -24% -26% -24% -23% -29% -50% Giáo d c Giáo d c ào t o Giáo d c D ch v D ch v Gi y ch ng C nh sát Tòa án ti u h c trung h c ngh ih c yt yt nh n quy n công l p a phng TW s d ng t ho c s h u nhà Ghi chú: ch bao gm nhng ngi tr li ã s dng dch v t nm 2006. S ngi tr li s dng dch v tòa án là ít nht (92 ngi) và i vi các dch v khác là t 745 n 6.302 ngi. Tt c các cp giáo dc là ch giáo dc công. Hình ch t l ngi tr li nói dch v c ci thin hoc xu hn t 2006. Nhng ai nói không có thay i gì không c th hin. Câu tr li "không bit" không c th hin. Ngun: T tính da trên s liu Mô un Qun tr VHLSS 2008. 114 giám sát c hi v các dch v c th, t l h gia ình Nh vy nhìn chung các kt qu ánh giá phn s dng dch v ngh rng tham nhng ã phn nào không ng nht và iu này không có gì nào ci thin hn chút ít so vi t l cho rng là khác thng. Ngi dân không bi quan, tuy tình hình xu hn. Nhìn chung, ch khong ¼ s nhiên cng ch có mt b phn nh nói rng ngi c hi cho rng tham nhng ang gim tham nhng trong cung cp dch v công gim i. (Hình 6.7) i. Hai cuc iu tra các doanh nghip cng cho thy tham nhng ngày càng cn tr hot ng Mt cách tip cn th hai ánh giá xu hng ít hn nhng cng cho thy mc hi l trên s dng các kho sát là so sánh kt qu trong các tng doanh thu ã không gim xung. Tuy nhiên khía cnh a chiu c nhc li. Cuc kho sát cn chú ý là nu các doanh nghip thích ng vi ca PCI có mt s câu hi liên quan n tham tham nhng n mc tr thành bình thng nhng. Kt qu nhìn chung cho thy có t l các và không còn là vn thì tham nhng s khó công ty nói rng tham nhng là mt tr ngi cho b tiêu dit.73 Trên thc t, xu hng có nh th công ty ca h và t l các công ty cm thy các nào thì mc vn rt áng lo ngi-hn mt na công ty trong lnh vc kinh doanh ca h nhn doanh nghip trong cuc iu tra ca PCI nói c ngh hi l t các quan chc ca tnh ã rng các công ty trong ngành tr hoa hng khi gim xung t 2006 n 2008. làm n vi chính ph và ¼ các doanh nghip trong nghiên cu ca CIEM/DERG i hc Cách tip cn th ba, có l là cách tip cn tích Copenhagen nói h tr hi l. Nhu cu cnh giác cc nht so vi s thay i trong các cuc kho và y mnh cuc chin chng tham nhng vn sát là tìm tr li ca mt công ty trong các thi mnh nh trc. gian khác nhau. Có 3 cuc iu tra s dng cách tip cn "d liu tng ng" này. Mt do T chc Xã hi Dân s CIEM/DERG i hc Copenhagen72 thc hin cho thy s các doanh nghip va và nh tr hi Khi mt nhóm các công dân, các t chc hoc l gim xung trong giai on 2005-2007 mc các doanh nghip có chung nhng mi quan tâm dù mc hi l trên tng doanh thu có tng thì vic tp hp h li thành các t chc xã hi nh. dân s s có th em li cho h mt ting nói mnh m hn so vi khi n c. Cuc iu tra ca PCI cng cho nhng kt qu ln ln. Trong khi không có thay i nhiu v Xã hi dân s có t chc Vit Nam gm có tn sut các công ty nói phi hi l trong giai hai phân nhóm riêng bit. Mt trn T quc Vit on 2006-2008, t l công ty nói hi l trn Nam và mt lot các "t chc qun chúng" ln thu và quy nh có gim xung. Ngc li mc vi c cu cht ch có v th chính thc và thc hi l trong tng s doanh thu không gim hin nhng trách nhim gn nh chính thc.74 xung và t l công ty nói rng h tr hoa hng Trong h thng ang phân cp ca Vit Nam, s khi làm n vi chính ph li tng lên. phân cp ca xã hi dân s c tip cn mt cách rt thn trng. Mc dù mt ngh nh ã Mt cuc iu tra các nhóm công ty th ba li c ban hành vào nm 2003 m rng các cho kt qu tích cc hn. iu tra doanh nghip quyn và s t ch ca các hip hi, nhng vic ca NHTG c thc hin trong nm 2005 và thông qua Lut Hip hi ã c tho lun trong c thc hin li 2009. Nhiu ni dung câu hi sut mt thp k mà vn cha có kt lun. Trong có thay i nhng câu hi v vic liu doanh phn này, chúng tôi s tìm hiu mt cách ngn nghip có coi tham nhng là mt tr ngi cho gn v bc tranh tng th ca xã hi dân s có t hot ng ca công ty không c gi li và do chc trong bi cnh phân cp Vit Nam. ó có th so sánh theo thi gian. Trong gn 300 doanh nghip, t l ánh giá tham nhng là tr Các t chc xã hi dân s (CSO) Vit Nam ngi ã gim xung trong giai on 2005-2009. hot ng di nhiu hình thc khác nhau, và 115 các th ch hin i mt t l ln dân s tham gia nhng t chc này. 1957, ch có 25 hip hi và t chc xã hi c Các t chc qun chúng, không k Mt trn T thành lp trong khong thi gian 1957-1967 và quc Vit Nam, có khong 31 triu thành viên, 30 t chc c thành lp trong khong thi vi các hi ln nht chim khong 23 triu thành gian 20 nm sau ó, t 1967 n 1986.75 Có ba viên. Ngoài ra, nhiu ngi còn tham gia nhng im chính ã thay i mt cách tích cc trong t chc khác, ví d nh các t chc không yêu quá trình phân cp và trao quyn cho các t chc cu t cách thành viên hoc các t chc da vào xã hi dân s k t ó n nay, c bit là t cui cng ng (xem bng 6.1). Da vào nhng s nhng nm 1990. Trc ht, các t chc qun liu này, có th thy xã hi dân s ang tn ti chúng mà trc ây thng c coi là trung và tn ti tt Vit Nam. gian gia ng Cng sn vi ngi dân thì k t nm 1989 ã c phép có s c lp hn Bc tranh tng th khi bt u i Mi khác rt trong công tác qun lý và ngun tài chính. Hot nhiu so vi hin nay. Mc dù mt iu lut cho ng ca h ã tr nên phn nào c lp hn và phép thành lp hip hi ã c ban hành nm tách khi ng Cng sn, và tr cp tài chính Bng 6.1. Các loi hình T chc Xã hi dân s trong nc c lut pháp công nhn Nhóm Loi hình (2009) Quy mô (2005-2006) 1. Mt trn T quc 2. Hi Ph n Các t chc qun chúng có khong 31 Các t chc 3. Hi Nông dân triu thành viên, cha k Mt trn T quc qun chúng 4. oàn Thanh niên Cng sn H Chí Minh dù ây là t chc bo tr cho 29 t chc khác. 5. Hi Cu chin binh 6. Công oàn 1. Các hi/hip hi Có khong 320 hip hi hot ng cp quc gia và 2150 hip hi các tnh. Các hip hi ln nht gm có: Liên minh Hp tác xã Vit Nam (khong 10,5 triu thành Hip hi viên), Hi ngi cao tui (6,4 triu thành viên), Hi Ch thp (4,85 triu thành viên), Liên hip các Hi Khoa hc K thut Vit Nam (1,15 triu thành viên) 1. Các qu xã hi và qu t thin Các t chc 2. Các t chc khoa hc và công ngh không yêu cu Có khong 200 qu xã hi và qu t thin, t cách thành 3. Các trung tâm bo tr xã hi và 800 t chc khoa hc công ngh viên 4. Các t chc phát trin không yêu cu t cách thành viên do các hip hi lp ra. 1. Các ban thanh tra nhân dân Các t chc 2. Các ban giám sát u t ca cng ng da vào cng Không có s liu ng 3. Các nhóm hp tác 4. Các t chc tài chính quy mô nh Ngun:Các vn bn pháp lý; "Lp y khong cách: Xã hi dân s mi xut hin Vit Nam" (Irene Norlund, 2007); "Phát trin mt môi trng pháp lý lành mnh phát trin các t chc xã hi dân s" (VUFO-Trung tâm Ngun lc Các t chc phi chính ph, 2006). 116 giám sát t phía Nhà nc cng ã gim bt. Th hai, t nhiên, phn ln các bin pháp nhn mnh trách cách pháp lý ca mt s loi hình t chc xã hi nhim gii trình t di lên thông qua mt c dân s ã c m rng, và khung pháp lý cho cu nhiu cp bc. Nhiu quyt nh liên quan mt s t chc xã hi dân s hin ti ã c n các hi/hip hi, các t chc không yêu cu tng cng. Cui cùng, các t chc xã hi dân t cách thành viên và mt s t chc da vào s (CSO) ã cng c tng cng c quyn và cng ng cui cùng vn do chính ph kim trách nhim ca mình trong các hot ng công soát. Vic thành lp các Ban Thanh tra Nhân dân cng nh tham gia dân ch c s, t vn và tr và Ban Giám Sát u t ca Cng ng u do giúp pháp lý, cung cp các dch v công, tham Mt Trn T Quc cp xã quyt nh. ó là gia phòng chng tham nhng, thit lp các c nhng quyt nh liên quan n quyn hn phê quan truyn thông, tham gia xây dng và ánh duyt thành lp, sát nhp, chia tách và gii th giá các vn bn lut và chính sách, cung cp ý các t chc xã hi dân s, cng nh phê duyt kin phn hi v các th tc hành chính, và nhiu iu l hot ng hoc hp ng hp tác ca các hot ng khác. t chc này. Ngoài c cu phê duyt ó, còn có nhiu bin pháp khác m bo trách nhim Tuy nhiên, không phi tt c các t chc xã hi gii trình t di lên. dân s u c i x công bng trong tin trình phân cp. Các t chc qun chúng và các Trong nhiu nm nay, k t khi i Mi, các t t chc c bo tr nh các hi/hip hi thuc chc qun chúng ã có s thay i trong trách Liên hip các Hi Khoa hc K thut Vit Nam nhim gii trình hng lên trên. Các quy nh ban (VUSTA), Liên hip các Hi M thut và Vn hành nm 1989 v các t chc i chúng yêu cu, Hc Vit nam, Liên hip các hi Hu ngh Vit vic thành lp các t chc này phi c phép Nam c trao trách nhim giám sát rõ ràng ca các cp chính quyn t trung ng n a hn. Theo Quyt nh 22 ca Th tng Chính phng, và quy nh mt s c quan cp ngành ph, các thành viên ca VUSTA có chc nng chu trách nhim qun lý các t chc i chúng chính thc là mt c ch "phn bin xã hi" này. Vi vai trò hot ng gn nh c quan nhà hoc "ánh giá c lp" v các d án và chính nc, các t chc qun chúng cng c t di sách ca chính ph. Hn na, các t chc qun mt s hình thc trách nhim gii trình hng chúng còn c hng thêm mt s quyn và xung di. S minh bch trong s dng các qu trách nhim mà các t chc xã hi dân s khác ca nhà nc ã c tng cng, và do ngi không có, ví d nh: giám sát các cuc bu c dân ca các t chc qun chúng này giám sát. Quc hi và Hi ng Nhân dân và t chc b nhim ng c viên, hoc tham gia la chn thm Các t chc qun chúng phán, tham gia hòa gii cp c s, h tr chính quyn a phng thc hin dân ch c s, cùng Phm vi các t chc xã hi dân s óng vai trò vi các cp chính quyn ban hành các vn bn giám sát ch yu ph thuc vào hình thc hot pháp lý, v.v. ng ca t chc ó. Các t chc qun chúng có 3 u im chính: h có th huy ng mt s S xut hin ca mi mt loi hình t chc xã ông dân chúng, h có mt toàn quc, thm hi dân s mi u i kèm vi vic ban hành chí cp c s, và h có ngun tài chính thng các bin pháp m bo trách nhim gii trình xuyên t ngân sách nhà nc có th duy trì ca t chc mi này. Các bin pháp này u bao hot ng. Kh nng ca các t chc qun chúng gm nhng c ch quan trng quy nh trách trong vai trò kim tra các c quan hành pháp có nhim gii trình hng xung di, ví d nh các th khá hn ch do mi quan h gn gi ca h thành viên la chn ban qun lý, các thành viên vi ng Cng sn và s ph thuc phn nào son tho và thng nht iu l hot ng ca t vào ngân sách nhà nc. Nhng trên thc t, các chc, và b nhim các ban kim soát c lp t chc qun chúng cp c s có nhiu t ch giám sát các qu tài chính ca t chc, v.v. Tuy hn so vi các t chc cp trung ng.76 Ngoài 117 các th ch hin i ra, các t chc qun chúng ngày càng nhn c him thy nhiu nc khác. nhiu vn hn t các nhà tài tr và t chc phi chính ph quc t (INGO) thc hin các Các hi/hip hi chng trình phát trin, giúp cho h gim bt s ph thuc tài chính vào nhà nc. S lng các hi/hip hi Vit Nam ã tng áng k trong hai thp k va qua, vi s lng Mt vai trò ch cht ca các t chc xã hi dân các hip hi quc gia tng gp 4 ln so vi nm s vi t cách là các t chc hành ng tp th, 1990. S gia tng s lng các hi cp tnh còn ó là tp trung ph bin các quan im ca các ngon mc hn. Trc khi ngh nh v các hi/ thành viên và thông qua ó, làm cho ting nói hip hi c ban hành vào nm 2003, bình quân ca h mnh m hn. Mt nghiên cu gn ây mi nm có 12 hip hi quc gia mi và 96 hi cho thy, khác vi các loi hình t chc xã hi cp tnh mi c thành lp. Sau khi ngh nh dân s khác, các t chc qun chúng cho rng nói trên c ban hành, bình quân mi nm có vic truyn t các quan im và mi quan tâm 27 hip hi quc gia mi và 758 hi cp tnh mi ca các thành viên n các cp chính quyn là c thành lp (bng 6.2). To ra v th pháp lý mt mc tiêu ch yu trong hot ng ca h.77 cho xã hi dân s là iu thit yu h có th Mt ví d rõ rt cho thy vai trò ca các t chc khuyn khích ý kin ca công chúng. qun chúng trong vic truyn t ting nói ca ngi dân n chính ph, ó là báo cáo mà Mt Tt c các hip hi u có quyn cung cp dch trn T quc trình bày trong phiên hp toàn th v t vn và phê bình các vn nm trong phm ca Quc hi. Báo cáo này tng hp các ý kin vi hot ng ca hip hi. Các doanh nghip và và khuyn ngh ca các c tri và ngi dân, và hip hi chuyên môn còn có quyn phát hin gi lên Quc hi, ng cng nh Chính ph. tham nhng và báo cáo lên các c quan, t chc Báo cáo c trình bày trong phiên hp vào mùa và cá nhân có thm quyn. Thc t cho thy rng, xuân nm 2009, vi nhng trích dn nêu trong nhiu hip hi ang tham gia giám sát chính ph, chng u ca báo cáo VDR này, ã ánh giá và có nhiu ví d cho thy các hip hi có th rt tích cc v mt s chính sách, nhng ng thi, hiu qu khi thc hin vai trò này (Hp 6.6). cng a ra mt s nhn xét phê bình, bao gm vn tham nhng--iu này cho thy rng, Các hip hi ã báo cáo mt s khó khn gây Mt trn T quc Vit Nam và các t chc qun tr ngi cho vic thc hin hiu qu vai trò giám chúng khác, mc dù có liên h gn gi vi nhà sát ca h. H ã báo cáo rng nhng khuyn nc, nhng vn có th óng vai trò quan trng ngh và phê bình ca h v các d án công trình và có tính xây dng trong vic giám sát. Thc ra, công cng và d án khác mà h giám sát không vic các t chc này c báo cáo trong phiên phi lúc nào cng c chính quyn xem xét-- m u ca k hp quc hi ã là mt c hi chính nhng ngi c cho là có trách nhim Bng 6.2. S lng các hip hi ng ký chính thc (s liu c tính) Các hip hi cp quc gia Các hip hi cp tnh 1990 100 300 2002 240 1450 2004 301 1800 2006 350 2500 2008 400 6000 Ngun: B Ni v, Ban T chc phi chính ph (2008); "Gia nhp câu lc b: các t chc dân s Vit Nam" (Tin s Nguyn Minh Phng, Vin Khoa hc T chc Nhà nc, B Ni v, tháng 11/2007) 118 giám sát Hp 6.6. Vai trò giám sát chính ph ca các hi/hip hi Nhiu hi/hip hi có tr s trung ng và chi nhánh cp tnh hin ang tham gia giám sát các d án ca chính ph và ca ngành, c bit là nhng d án s dng ngun lc công. Mt ví d ni bt là Hip hi Bo v Ngi tiêu dùng Vit Nam (VCPA). Sau khi cuc iu tra ca Hip hi v sn phm nc tng cho thy nhng vi phm ln v tiêu chun và thông l an toàn, Hip hi ã gây sc ép vi các quan chc ca B Y t tht cht yêu cu vi các nhà sn xut nhm m bo rng sn phm c sn xut úng tiêu chun. Sau kt qu giám sát và iu tra ca VCPA vi ngành sn xut này, phó giám c S Y t thành ph H Chí Minh ã b k lut do không phát hin c s kém cht lng và thiu an toàn trong sn xut nc tng. Mt hip hi khác cng ang thc hin vai trò giám sát, ó là Hi Khoa hc K thut Thành ph H Chí Minh (USTA). Hip hi này ã tìm thy nhng sai sót trong gn 80 d án c s h tng và các d án xây dng khác ti thành ph H Chí MInh trong giai on 2003-2006. Nhng iu tra ca Hip hi v k hoch di di sân bay Sài Gòn ã tit kim cho thành ph 26 t ng. Chi nhánh ca Hip hi ti tnh Kon Tum ã ánh giá và phê phán nhiu d án công trình công cng ti ây, và khin cho chính quyn a phng tip nhn và trin khai nhiu khuyn ngh ca Hip hi. Nhng ví d khác bao gm Tng hi Xây dng Vit Nam (VFCE) và Hi Lch s. VFCE ã phát hin tham nhng và lãng phí trong mt s d án xây dng ca chính ph, và cng ã làm vic vi nhiu b ngành, bao gm c các c quan chính ph có vai trò giám sát hip hi, xác lp các tiêu chun k thut công trình mà da vào ó, ngành xây dng có th thc hin trách nhim gii trình ca mình. Hi Lch s ã nhân c hi này ch ra nhng im không chính xác trong các phiên bn chính thc v mt s tình tit lch s. Ngun: "Các hình thc tng tác gia các c quan nhà nc và t chc xã hi dân s Vit Nam" (Trung tâm Ngun lc VUFO-NGO, DFID và i s quán Phn Lan, 2008). gii quyt vn cng có th là nhng ngi giy phép hn là ng ký thành lp. Các tiêu chí ang c li t tình hình nguyên trng và do chp nhn hoc không chp nhn n ng ó, h không có ng c làm khác i. Mt ký thành lp hip hi còn thiu minh bch, khin tr ngi khác i vi nhiu hip hi, ó là h cho các cp có thm quyn phê duyt có kh thiu thông tin cn thit có th hot ng tt. nng quyt nh mt cách tùy tin. Ngoài ra, mt Thông thng, các c quan chính ph cha cung s tiêu chí xét duyt n ng ký ca các hip cp thông tin y v các k hoch và d án. hi hin ti vn quá cht ch, ví d nh yêu cu Thm chí nu nhng khim khuyt này c gii s lng thành viên ti thiu cao quá mc cn quyt, thì các hip hi vn s phi ng u vi thit. thách thc t s hn ch ngun lc--nhân lc, tin bc, thit b--làm gim phm vi giám sát Mt khía cnh na trong khung pháp lý gây khó ca h i vi các d án và c quan chính ph. khn cho các hip hi, ó là h phi chu mt c ch trc thuc kép v mt qun lý nhà nc. Các Mt s phng din trong khung pháp lý hin hip hi hin nay chu s "qun lý" ca B Ni ti có th c iu chnh các hip hi có th v (nu là hip hi cp quc gia) hoc y ban c thành lp và hot ng d dàng hn. Th nhân dân tnh (nu là hip hi cp tnh) và mt tc thành lp hip hi vn còn rc ri, phc tp b/ngành ch qun. Trong mt s trng hp, và mt nhiu thi gian. thành lp mt hip thm chí còn có s tham gia qun lý ca hai hoc hi, cn phi i qua 3 bc công nhn và phê nhiu b ch qun. S tham gia qun lý ca các duyt--y ban vn ng, iu l, và h s ng b ch qun có th em li ích li, nht là khi ký -- mà s lng ti thiu phi np là 6 loi hip hi cung cp nhng dch v thuc ngành tài liu, vi thi gian ch ti thiu c phê do b ch qun iu tit v mt tiêu chun cht duyt là 6 tháng. Các hip hi phàn nàn rng các lng, h thng thu phí và các quy nh khác. yêu cu pháp lý nh trên ging vi quy trình xin Tuy nhiên, vic gim bt gánh nng quan liêu 119 các th ch hin i i vi các hip hi, ng thi vn m bo và này cng i mt vi mt tr ngi mi. Nhng khuyn khích các b ch qun tích cc thc hin ý kin phê bình ng và Chính ph phi c chc nng ca mình vn còn là mt thách thc. trình lên chính ph theo c ch thông tin mt, và không c công b rng rãi nu cha c Ngoài ra, các hip hi ã cho bit v nhiu khó phép. Mc dù trc ây mt s hip hi khoa khn khác do mc tham gia ca mt s c hc công ngh ôi khi cng có các báo cáo mt quan và quan chc nhà nc trong các hot ng gi chính ph, nhng h cm thy rng, s hn ca h. Các quy nh hin ti yêu cu các hip ch tho lun các din àn công khai nói trên hi phi np báo cáo tài chính cho các c quan s gây nh hng n kh nng chuyn ti rõ nhà nc, trong ó gii trình ngun lc và vic ràng các thông ip tp th. s dng các qu vn, cng nh tình hình t chc và hot ng ca hip hi. Nhng bin pháp này Các Ban Thanh tra Nhân dân và Ban Giám sát có th cn thit m bo trách nhim gii u t Cng ng trình ca các hip hi, nht là trong nhng giai on phát trin ban u--các doanh nghip t Các t chc da vào cng ng (CBO) là mt nhân cng cn phi có h thng s sách k toán nhóm t chc xã hi dân s khác tham gia vai tt và np thu. Tuy nhiên, s phát sinh vn trò giám sát. Các ban thanh tra nhân dân và ban khi mc kim soát t n im mà ti ó giám sát u t cng ng u là các t chc xã các hip hi b can thip và b hn ch kh nng hi dân s có thm quyn giám sát (xem Hp cung cp hiu qu các hot ng công ích cng 6.7). Tuy nhiên, hai loi hình CBO này còn khá nh phi công ích ca mình. Vi các hip hi mà mi và cha c phát trin y tim nng. nu sau mt thi gian hot ng, h có th chng Nghiên cu v các CBO huyn Bc Ái tnh minh rng h ã thc thi trách nhim gii trình Ninh Thun78 cho thy, có nhiu khó khn trong ca mình thông qua các thành viên và xã hi, vic thành lp và hot ng ca các CBO tham thì c ch kim soát nhiu cp bc nói trên nên gia giám sát các chng trình ca chính ph; c ni lng. và mt s t chc tham gia giám sát chính sách ã gii th ch sau mt thi gian tn ti ngn. Các T chc Khoa hc và Công ngh Mt trong nhng hn ch c th c xác nh trong nghiên cu, ó là thái và ng c ca Các t chc khoa hc và công ngh mà chc ngi dân khi tham gia giám sát. Nhng ngi nng u tiên là tin hành nghiên cu, phân tích dân a phng thng không coi ây là quyn và vn ng chính sách, có th óng vai trò ch và trách nhim ca mình, mt khác, h thng cht trong giám sát, và thông qua các ánh giá phi ng u vi chính quyn a phng phê bình ca mình, h ã có th óng góp nhiu vn cng không mn mà vi vic b giám sát. cho nhng tin b trong chính sách phát trin ca Nghiên cu kt lun rng, iu thit yu là phi Vit Nam, ví d nh thông qua tin hành nhng xây dng lòng tin và ng c thúc y ngi dân ánh giá ói nghèo có s tham gia hoc t vn a phng tham gia giám sát. chính sách nhm gii quyt nhng bt n hoc lm phát trong nn kinh t v mô. Tuy nhiên, kh Các ban thanh tra nhân dân và ban giám sát u nng óng góp ca nhng t chc này i vi h t cng ng hot ng cp xã nhng h cng thng gii trình trách nhim Vit Nam ã c có quyn giám sát các hot ng do các cp chính t du hi. Quyt nh 97 ca Th tng Chính quyn cao hn quyt nh và qun lý, thm chí ph, có hiu lc vào tháng 9 ã quy nh rng, có th giám sát các hot ng ca doanh nghip các t chc khoa hc công ngh do các cá nhân nhà nc và các n v cung cp dch v (Hp thành lp theo Lut v Khoa hc Công ngh s 6.7). Do ó, iu rt quan trng là phi phát trin b hn ch hot ng mt s lnh vc, và không các c ch báo cáo nhanh và hiu qu lên chính bao gm các lnh vc nghiên cu quan trng. quyn trin khai hành ng gii quyt vn . Ngoài ra, nhóm các t chc khoa hc k thut Trong nhiu trng hp, iu này có ngha là báo cáo trc tip lên các cp chính quyn cao 120 giám sát Hp 6.7. Các Ban Thanh tra Nhân dân và Ban Giám sát u t Cng ng Nm 2005, hai t chc xã hi dân s mi vi chc nng giám sát ã c công nhn v th pháp lý: ó là các ban thanh tra nhân dân và ban giám sát u t cng ng. Các ban thanh tra nhân dân chu trách nhim giám sát vic thc thi tt c các quy nh và chính sách ca các y ban nhân dân xã, bao gm các vn liên quan n chng tham nhng và gii quyt các t cáo, khiu ni. Thm quyn trao cho ban giám sát u t tp trung c th vào vic giám sát các d án và chng trình u t "có nh hng trc tip n cng ng cp xã", bt k d án và chng trình thuc ngun vn nào. Ngha là không ch bao gm các d án u t ca chính quyn xã mà còn bao gm các d án u t c thc hin trong a bàn xã di s quyt nh và qun lý ca chính quyn trung ng, cp tnh hoc huyn. Mt lot các khía cnh u t có th c giám sát bi các ban giám sát u t cng ng: s hiu qu và lãng phí trong s dng vn, s tuân th các quy trình và quy nh k thut, u thu, quy hoch s dng t, các h thng tái nh c, các tác ng xã hi và môi trng, v.v. Nm 2007, thm quyn giám sát ca hai t chc xã hi dân s nói trên ã c m rng mt cách áng k. Ngh nh 47 quy nh vai trò và trách nhim ca xã hi trong phòng chng tham nhng, ã trao cho các ban thanh tra nhân dân trách nhim giám sát s thc hin lut phòng chng tham nhng không ch cp xã mà còn các c quan nhà nc, các n v cung cp dch v và các doanh nghip nhà nc, k c thông qua vic phát hin các trng hp tham nhng. Ngoài ra, Pháp lnh Dân ch c s ã trao quyn cho các ban thanh tra nhân dân và các ban giám sát u t cng ng c tham gia b phiu bí mt ánh giá các cán b lãnh o xã và giám sát mi hot ng ca chính quyn cp xã thuc phm vi dân ch c s, ví d nh: ngân sách ca xã, k hoch phát trin kinh t xã hi ca xã, các quy hoch s dng t và d tho quy hoch, d tho các k hoch n bù tái nh c, các d án u t, v.v. Mt s trong các hot ng này do chính quyn xã quyt nh và qun lý, nhng các hot ng khác có th do các cp chính quyn cao hn quyt nh và qun lý. Ngun: Ngh nh 99 (2005), Quyt nh 80 (2005), Ngh nh 47(2007) và Pháp lnh v Dân ch c s (2007). hn cp xã, cng nh báo cáo lên các th ch chc hoàn toàn c lp. cp xã, các ban này giám sát cp cao hn, nh Hi ng Nhân dân ch yu là thành viên ca các t chc thuc Mt và các ban thanh tra chính ph. Mt h thng báo trn T quc, mc dù các công dân a phng cáo hiu qu s góp phn tng cng ng c có quan tâm vn có th tham gia ban. Tng t, ca ngi dân tham gia giám sát. vic tham gia vào các hot ng chng tham nhng còn ph thuc vào s phân công ca lãnh cng c, tng cng các ban giám sát mi o chính quyn a phng hoc ca Ch tch này, cng cn phi xây dng nng lc cho h. y ban Nhân dân các cp. Do ó, nu nh hng Mc dù c trao trách nhim phc tp là giám li c cu t chc và thành phn thành viên ca sát các hot ng cp xã, nhng các ban này các ban này, các thành viên không ri vào các vn cha có k hoch xây dng k nng và kin mâu thun li ích, hoc thit lp c ch gii thc các thành viên có th thc hin trách quyt các mâu thun này, thì s có th tng cng nhim ca h, và ngân sách phân b cho hot c hiu qu cng nh uy tín ca các t chc này ng ca các ban này vn còn rt khiêm tn. Mt trong cuc u tranh chng tham nhng và trong ánh giá rà soát các hot ng thc t và tính vic thc hin các nhim v giám sát khác. hiu qu ca các ban thanh tra nhân dân cng nh các ban giám sát cng ng s giúp xác nh Quc hi và Hi ng Nhân dân mc hiu qu trong thc thi vai trò ca các t chc mi xut hin này. Các c quan dân c Vit Nam, Quc hi và Hi ng Nhân dân, là nhng c quan c trao Cui cùng, các ban thanh tra nhân dân và ban quyn trong nhng thp niên sau khi bt u giám sát u t cng ng cha phi là các t công cuc i Mi, trong ó có nhng quyn 121 các th ch hin i giám sát nht nh. Chc nng nhim v c Gn ây, mt chng trình thí im trên quy mô m rng, bao gm c giám sát ngân sách và theo ln nhm b HND cp qun, huyn, phng dõi hot ng kim toán cp trung ng và a ã c phê duyt. Nu nh thí im thành phng, và chc nng chng tham nhng, c công, sáng kin này s c trin khai rng trên bit cp tnh, rõ ràng là nhng nhim v rt toàn quc. Sáng kin này nhm làm cho h thng quan trng. chính quyn a phng hiu qu hn, vì h thng phân tng bc nh hin nay to s chng Quc hi Vit Nam c thành lp nm 1946 chéo áng k và hot ng kém hiu qu. Tuy và trc khi i Mi ã c trao quyn giám nhiên, vic b Hi ng Nhân dân có th nh sát ti cao. Cùng vi i Mi, Quc hi có vai hng n công tác giám sát chính quyn cp trò c lp hn: Hin pháp 1992 ã thành lp qun huyn, phng, nu nh không xây dng y ban Thng v Quc hi nh mt c quan các c ch mi. bù p cho tn tht ó, sáng hoàn toàn c lp khi c quan hành pháp, và kin này có k hoch tng cng trách nhim nm 2001 Lut T chc Quc hi ã quy nh gii trình ca chính quyn a phng cp qun, mt t l phn trm ti thiu các i biu chuyên huyn, phng i vi chính quyn cp cao hn, trách. Bên cnh ó, Quc hi cng c giao bng cách trao quyn cho chính quyn cp trên thêm quyn giám sát, quyn b phiu tín nhim, c trc tip b nhim ch tch UBND ca quyn theo dõi hot ng chng tham nhng chính quyn cp di. iu áng khích l là sáng và quyn phê duyt phân b ngân sách cho các kin này cng lên k hoch s tng cng vai trò ngành, chng trình và a phng. i Mi ca Hi ng Nhân dân Tnh trong vic giám sát cng cng c vai trò giám sát ca các y ban chính quyn cp qun, huyn và phng. chuyên trách ca Quc hi. Hn ch trong công tác giám sát Hi ng Nhân dân ba cp c thành lp vào nhng nm 1950. Cng ging nh Quc hi, Quc hi hin nay ã quyt oán hn nhiu so HND có quyn giám sát. Tt c các HND vi nhng nm trc. i biu quc hi yêu u c trao quyn thm nh và phê duyt các cu các b trng ra tr li cht vn trc trc vn bn pháp lý ca a phng, cht vn các Quc hi, thng xuyên buc các b trng phi c quan chc nng cao nht ca a phng, b gii trình v tình hình thc hin ca b mình, và phiu tín nhim, và giám sát hot ng chng nh k bác b xut ca chính ph. Tuy nhiên, tham nhng cp a phng.79 Quan trng là vn còn mt vài yu t gây tr ngi cho vai trò HND cp tnh có quyn phê duyt phân b giám sát ca Quc hi và Hi ng Nhân dân. ngân sách ba cp a phng. Mt hn ch quan trng chính là s lng các Vai trò giám sát ca HND Tnh ã tr nên quan i biu bán chuyên trách quá ln, nhng i trng hn k t sau i Mi khi chính quyn biu này khó b trí c thi gian cho nhng tnh c giao quyn v tài chính công, u t nhim v giám sát. Mc dù tình hình ã c công và qun lý s dng t, cùng vi các thm ci thin hn, song hin nay mi ch có 29% i quyn khác. Quyn lc mi ca các c quan biu Quc hi là i biu chuyên trách. Trong hành pháp a phng òi hi phi có hot ng các y ban chuyên trách ca Quc hi, t l i giám sát mnh m hn cp tnh. Bên cnh ó, biu chuyên trách cao hn mt chút, c bit là HND Tnh còn có mt vai trò c bit quan mt s y ban có tính cht xuyên sut nh y trng trong vic giám sát công tác chng tham ban Lut (Bng 6.3). cp a phng nhng nhng ca chính quyn a phng các cp ­ các thách thc này càng ln hn ­ ch có bn phn ban ch o chng tham nhng phi i mt vi trm i biu Hi ng Nhân dân nhim k này nhng vn tim tàng là xung t li ích do là i biu chuyên trách.80 Mt nghiên cu tình mt thc t là trng ban ch o chng tham hung mi ây tnh Ninh Thun81 cho thy ch nhng là ch tch UBND Tnh. có 16% i biu Hi ng Nhân dân Tnh làm 122 giám sát vic chuyên trách, và t l này thm chí còn thp hai phn ba s i biu là công chc. Trong các hn hai Hi ng Nhân dân huyn (7%) và bn Hi ng nhân dân huyn và xã chn làm nghiên Hi ng Nhân dân xã (5-7%). Có i biu bán cu, t l này ln lt là 57 và 42%. Nhng xung chuyên trách c coi là mt li th xét t góc t li ích này tr nên c bit rõ rt trong các i din cho nguyn vng ca ngi dân phiên cht vn vi chính quyn. Các i biu mi a phng, tng lp xã hi, tôn giáo và dân làm trong c quan công quyn thng có xu tc.82 ng thi, tm quan trng và khi lng hng nghiêng v bên hành pháp và ít khi lên công vic òi hi phi có s chuyên tâm toàn ting hay t câu hi cht vn84 tránh hu qu thi gian ca các i biu chuyên trách. xu, nh tr thù hoc thm chí mt chc. ây là nhng du hiu cho thy xung t li ích cng Mt yu t khác làm cn tr vai trò giám sát ca có th xy ra trong quá trình thm nh d án Quc hi và Hi ng nhân dân là xung t li lut ca các y ban ca Quc hi. Mt kho sát ích tim tàng mà các i biu làm vic trong c nm 2008 do Vn phòng Quc hi (VPQH) thc quan chính quyn phi i mt. Hin nay Quc hin vi s h tr ca y ban Châu Âu (EC)85 hi có tt c 99 i biu ng thi làm vic cho cho thy ch có 25% i biu Quc hi c chính ph, chim n 20% tng s i biu. Phn phng vn cho rng báo cáo thm tra ca các y ln các i biu Quc hi làm vic trong chính ban Quc hi có tính phn bin cao. S i biu quyn cp a phng (73%).83 Ninh Thun, c phng vn còn li cho rng các báo cáo này Bng 6.3. i biu Chuyên trách trong Quc hi 2002-2007 2007-2012 121 145 Quc hi (chung) (24%) (29%) 10 12 Hi ng Dân tc (26%) (31%) 18 14 y ban các vn xã hi (49%) (35%) 8 10 y ban i ngoi (24%) (33%) 14 16 y ban Khoa hc, Công ngh và Môi trng (39%) (43%) 14 y ban Kinh t 16 (39%) (40%) 10 y ban Tài chính Ngân sách (29%) 20 y ban Lut 21 (57%) (62%) 14 y ban T pháp (41%) 10 9 y ban Quc phòng và An ninh (26%) (26%) 14 16 y ban Vn hóa, Giáo dc, Thanh thiu niên và Nhi ng (36%) (43%) Ngun: Vn phòng Quc hi (2009). 123 các th ch hin i không khác lm so vi các t trình ca chính ph Quc hi dng nh không tng xng vi tm hoc không có quan im nào khác vi d lut quan trng ca công vic này. Kinh nghim ca c trình. các nc khác cho thy thi gian dành cho Quc hi và các y ban xem xét tho lun ngân sách Vic thiu phân tích sâu, c lp và da trên bng trung bình là hai n ba tháng, mt s trng chng cng c ch ra nh mt khim khuyn hp còn lên n bn tháng. cn bn trong vai trò giám sát ca Quc hi.86 Kt qu cuc kho sát ca Vn phòng Quc hi Các i biu Quc hi cng có rt ít thi gian và EC minh ha mt s h ly ca khim khuyt nghiên cu d tho lut trc phiên hp toàn này. Khi phát biu tranh lun, nhiu ngi tr li th. Kho sát ca VPQH và EC cho thy a s kho sát cho rng các i biu ch ý n câu i biu (84%) cho rng thi gian nghiên cu d ch thay vì tp trung vào chính sách, và thng tho lut là không . Phn ông i biu (93%) không có lp lun thuyt phc. Quc hi gn còn cho bit h nhn c d tho lut di 20 ây ã có nhiu n lc áng k nhm ci thin ngày trc phiên hp toàn th, và khong mt tình hình. Trung tâm Bi dng i biu Dân phn ba cho bit h ch nhn c tài liu trc c dành cho các i biu Quc hi và Hi ng t 5 n 10 ngày. Hn na, thi lng c nh Nhân dân c thành lp, tin hành ánh giá nhu dành cho tho lun mi d án lut cng hn ch cu ào to và xây dng k hoch và chng s óng góp ý kin ca i biu. Ví d, trong trình bi dng. Bên cnh ó, Vin Nghiên cu thi gian c d tho Lut Ban hành các Vn Lp pháp cng c thành lp nh mt c quan bn Quy phm Pháp lut vào phiên hp mùa thu c nh trc thuc y ban Thng v Quc hi nm 2007, ch có hai phn ba trong s 44 i vi chc nng xây dng và ph bin kin thc biu ng ký phát biu có c hi c nói. Chính cho các i biu. Nhng n lc duy trì kho kin vì vy không có gì áng ngc nhiên khi mt phn thc lâu dài cho i biu rt áng biu dng, ba s i biu cho rng lut "thng" c phê c bit khi cân nhc n mt thc t là t l thay chun mà không c tho lun k. th i biu khá cao t khóa trc sang khóa sau. Mi mt khóa quc hi có khong 70% s i Phiên b phiu bt tín nhim u tiên c t biu là thay mi. Nu không có nng lc nghiên chc vào nm 2004 khi Quc hi min nhim B cu và kin thc ca riêng mình, ngun nhân lc trng B Nông nghip và Phát trin Nông thôn mà Quc hi u t vào s b hao ht rt nhiu sau nhng cáo buc v tham nhng. Tuy nhiên, mi khi kt thúc mt khóa quc hi. do thiu quy nh c th v hình thc và th tc nên vic b phiu tín nhim cho các v trí dân Thiu thi gian thc hin các hot ng giám c hay c b nhim ca Quc hi ít khi c sát là mt hn ch ln khác. Thi gian dành thi hành. Quy nh hin nay yêu cu phi có ít nghiên cu t m và tho lun v ngân sách nhà nht 20% tng s i biu yêu cu, song không nc, các chng trình quc gia và d án quc nói rõ phi ly ý kin ca các i biu nh th gia trong lch trình tài chính rt ngn. Theo quy nào, và làm th nào t c s thng nht ca nh ca Lut Ngân sách Nhà nc, d toán ngân các i biu. Da trên ví d ca Ninh Thun, sách nhà nc vào phân b ngân sách trung ng tình hình Hi ng Nhân dân cng không khá c gi cho Hi ng Nhân dân và các y ban hn so vi Quc hi. Khi c hi v hiu qu ca Quc hi trc ngày 1 tháng 10. y ban Tài ca quá trình b phiu tín nhim, nhiu i biu chính và Ngân sách phi hoàn thành vic xem Hi ng Nhân dân tnh Ninh Thun (36%) tr xét trc ngày 5 tháng 10 d toán và k hoch li rng vic này cha c thc hin. T l tr c hoàn thin và gi cho các thành viên Quc li cng tng t ti Hi ng Nhân dân huyn hi 10 ngày trc khi khai mc phiên hp tho Phan Rang ­ Tháp Chàm. lun v ngân sách. Mt tun làm vic cho y ban tài chính và ngân sách ch trì vic xem xét cùng Vic thiu quy nh c th không ch nh hng vi Hi ng Dân tc và các y ban khác ca n vic thc hành b phiu tín nhim mà còn 124 giám sát nh hng n vic thc hin các kin ngh ca s lng i biu chuyên trách và xây dng k Hi ng Nhân dân. Khuôn kh pháp lý hin hoch hàng nm v các vn cn u tiên giám nay v Hi ng Nhân dân quy nh chi tit ni sát có th góp phn ci thin tình hình. Mt iu dung và quy trình hot ng giám sát, song li không kém phn quan trng khác là khuyn không nêu chi tit công vic cn phi làm trong khích quan h i tác vi các t chc giám sát giai on sau giám sát. Nghiên cu ti Ninh khác. Tng cng phi hp gia Hi ng Nhân Thun cho thy vic thc hin các kin ngh dân vi Ban Thanh tra Nhân dân và Ban giám sau giám sát rt hn ch do thiu c ch thc sát u t cng ng có th là mt c hi y hin cng nh nhng ch tài c th. Vic thc ha hn. thi ph thuc vào các cá nhân chu trách nhim theo dõi thc hin khi h tham gia các cuc hp Trách nhim gii trình ca chính quyn. Sp ti Lut T chc Hi ng Nhân dân và y ban Nhân dân sa i có th ci Các chính sách nhm tng cng trách nhim thin tình hình này bng cách làm rõ trách nhim gii trình ca Quc hi và Hi ng Nhân dân ca Thng trc Hi ng Nhân dân và các ban ã c ci thin áng k cùng vi công cuc chuyên môn trong vic thc hin các kin ngh i Mi. Tip xúc vi c tri và h tr c tri gii sau giám sát, tng cng vai trò ca t chc xã quyt n th khiu t c chú trng nhiu hi dân s trong giai on sau giám sát, và yêu hn. Công tác giám sát bu c cng c y cu chính quyn báo cáo v kt qu thc hin mnh, các quy trình và quy tc bu c mang các kin ngh. tính hòa nhp hn. Các ng c viên và i biu chuyên trách phi công khai thu nhp và tài sn. Bên cnh ó, hot ng giám sát ca Hi ng i biu Hi ng Nhân dân chu s b phiu Nhân dân cng cha phát huy ht tim nng do tín nhim ca c tri, và Hi ng nhân dân xã cá nhân các i biu ít tham gia vào hot ng cng tin hành b phiu tín nhim cho v trí ch giám sát. Nghiên cu Ninh Thun cho thy, tch. Quan trng là Quc hi ã ci thin vic thu mi cp, giám sát bi cá nhân i biu là rt thp ý kin c tri trong quá trình xây dng pháp hn ch hoc hu nh không có. Dn dn tng lut, và m ra các phiên cht vn công khai c Bng 6.4. i biu Quc hi t Hin pháp 1992 1992-1997 1997-2002 2002-2007 2007-2012 i biu 395 450 498 493 2 3 2 1 T ng c (1%) (1%) (1%) (1%) 33 68 51 43 Ngoài ng (8%) (15%) (10%) (9%) 327 363 345 i biu khóa u n\a (73%) (73%) (70%) 74 118 136 127 Ph n (19%) (26%) (27%) (26%) 66 78 86 87 Dân tc thiu s (17%) (17%) (17%) (18%) 58 17 6 6 Nông dân (15%) (4%) (1%) (1%) 19 22 14 17 Kinh doanh (5%) (5%) (3%) (3%) Ngun: Vn phòng Quc hi (2009). 125 các th ch hin i truyn hình trc tip và nhn c s chú ý ca trc k bu c gn ây nht vào nm 2007,87 ông o ngi dân. 82% ngi tr li câu hi cho bit h rt quan tâm n bu c, và ch có 1,4% nói h không Quy trình bu c Vit Nam có hai bc chính: quan tâm. c và bu c i biu t nhng ngi c c. Vic c ch yu do Mt trn T quc T l i biu n tng lên cùng vi Lut Bu c tin hành, c quan này chu trách nhim sp xp 1997, song không có nhiu thay i k t ó cho các hi ngh hip thng la chn và c, n nay (Bng 6.4). Trong quc hi hin nay và ban bu c chu trách nhim duyt danh sách (khóa 2007-2012) t l i biu n chim 26% ng c viên. Ngoài ra còn có nh hng ca y tng s i biu Quc hi, và thp hn mt chút ban Thng v Quc hi và Hi ng Nhân dân, Hi ng Nhân dân. Mc dù không in hình ­ hai c quan này s xut s lng và thành t l i biu n trung bình các nc ang phát phn ng c viên. Hu nh tt c nhng ngi trin vào khong 17% và các nc phát trin là dân có quyn công dân Vit Nam u tham 23% - ting nói mnh m ca ph n trong quc gia vào bc th hai trong quy trình bu c. T hi là rt quan trng m bo lut pháp phn l i bu thng lên n 99% hoc cao hn. Bên ánh quan im và kinh nghim ca ph n, và cnh ó, c tri cng rt quan tâm n hot ng n gin là tng thêm i ng nhân tài cho bu c. Theo mt cuc kho sát ly ý kin ngi công tác xây dng pháp lut.88 Ngoài yu t s dân do Vn phòng Quc hi và EC thc hin lng, cách thc t chc i biu n cng mang Hp 6.8. Nhóm N Ngh s Vit Nam Ngày 15/5/2008, y ban Thng v Quc hi ban hành ngh quyt v vic "thành lp Nhóm N Ngh s Vit Nam". Ngh quyt này c ban hành da trên ngh ca y ban Các vn Xã hi ca Quc hi v vic thành lp nhóm. y ban Các vn Xã hi ch trì và chu trách nhim v hot ng ca Nhóm. Ch nhim y ban - bà Trng Th Mai là Ch tch, và trên cng v này, chu trách nhim gii trình trc y ban Thng v Quc hi v các hot ng ca Nhóm. Tt c 127 i biu n ca Quc hi u có th tham gia nhóm này trên c s t nguyn. Mc tiêu ca Nhóm bao gm: Cung cp thông tin và nâng cao kin thc ca i biu n trong hot ng ca Quc hi ti mi k hp ca Quc hi khóa 12, c bit là v các vn gii và vai trò i din ca i biu n. Ci thin k nng ca i biu n trong công tác ca Quc hi và v phân tích gii và nhn thc v gii; to ra mt din àn cho các i biu n chia s kinh nghim v các vn gii và lng ghép vn gii vào lut. M rng quan h ph bin và huy ng ngun lc thông qua s tham gia ca ph n vào các hot ng ca Nhóm. y mnh s tham gia ca Nhóm vào các din àn a phng và song phng v các vn thi s nh chng buôn ngi, hôn nhân gia ph n Vit Nam và ngi nc ngoài, chng bo lc gia ình, và trao i kinh nghim gia các i biu n v lng ghép các vn gii vào lut pháp. Vic thành lp nhóm n ngh s là mt chin lc hiu qu c s dng tác ng n s thay i nhiu quc hi trên th gii. Trong mt s trng hp, các nhóm n ngh s là ni tp trung n ngh s t các ng phái chính tr khác nhau li làm vic v nhng vn có chung mi quan tâm. Các nhóm n ngh s còn là nhng din àn làm vic vi các i tác khác trong cng ng, nh xã hi dân s và doanh nghip t nhân. Mt nghiên cu v Liên minh ngh vin th gii mi ây cho thy nhng nc có nhóm n ngh s, 61% s ngi c phng vn nói rng h ã thành công trong vic gây nh hng n ngh vin hoc các hot ng lp pháp, và hot ng giám sát. Ngun: Ballington 2008. 126 giám sát n s khác bit. Nhng t chc hành ng tp ngi dân. Mc dù Quc hi có mt Ban dân th nh Nhóm N Ngh s Vit Nam có th góp nguyn trc thuc y ban Thng v Quc hi, phn nâng cao ting nói ca các i biu n song li không có mt y ban chuyên trách v (Hp 6.8). khiu ni t cáo hay b phn thanh tra quc hi. T l i biu là ngi dân tc thiu s trong quc Quc hi ã ci thin tình hình tham gia ca c hi tng ng vi t l ca dân tc thiu s trong tri vào hot ng thm nh d tho lut và pháp tng dân s. Ngc li, nông dân và doanh nhân lnh. Quc hi phi hp vi Vin Nghiên cu thuc khi t nhân li có t l i din rt thp. D lun Xã hi thu thp ý kin công chúng v Nông dân chim a s trong dân s Vit Nam các d tho lut, và ci m hn i vi nhng ý (khong 70%) nhng ch chim 1,2% s i biu kin t vn chính sách ca các t chc xã hi dân trong quc hi hin nay. Khi doanh nghip ang s Vit Nam. u nm 2007, Quc hi ã xây ngày càng óng vai trò quan trng hn trong nn dng mt trang web ng ti các d tho lut kinh t, song iu này không c th hin bng thu thp ý kin công chúng. Nm 2008, tt c s tng t l doanh nhân trong s i biu quc các d tho lut và 88% các d tho pháp lnh hi. Hin nay doanh nhân ch chim 3,4% s i ã c ng ti, là mt bc ci thin áng k biu Quc hi. ngay trong nm u tiên thc hin. Quc hi thành lp các oàn i biu cp tnh Thông tin giúp duy trì tip xúc vi c tri. Công tác tip xúc vi c tri cng khá thun li bi mt thc Trng tâm ca hu ht mi tho lun trong báo t là mt t l ln các i biu Quc hi nm cáo VDR này chính là vn thông tin. Các h các tnh (69%). Tuy nhiên, vic tip xúc c tri thng trách nhim gii trình mi cn thit cho ca i biu quc hi vn còn hn ch. Mt tr mt h thng phân cp ph thuc rt nhiu vào ngi ch yu chính là các i biu b hn ch v nhng thông tin chính xác và kp thi. ngi thi gian, do khi lng công vic quá nhiu và dân có th góp phn trong cuc chin phòng h ch là i biu bán chuyên trách. Bên cnh nga và phát hin tham nhng h cn phi có ó, nhng c tri thng cho ý kin v d tho thông tin. ngi dân bit v quyn và ngha lut ti các hi ngh và các bui tip xúc c tri v ca mình, và có th òi hi c thc hin ca i biu Quc hi bn thân cng thng là quyn và ngha v ó, h cn có thông tin. cán b cp c s.89 Theo nghiên cu tình hung doanh nghip có th hot ng trên mt sân chi Ninh Thun, thành phn xã hi ca c tri tham bình ng, h cn có thông tin. Và báo chí có gia vào các cuc hp vi i biu Hi ng nhân th chuyn ti c chính xác nhng thông tin dân thiu s a dng. quan trng ti công chúng, h cng cn thông tin. Xét t nhiu góc , Quc hi ging nh mt t chc xã hi dân s, có iu là vi quyn lc Tuy nhiên, hin nay ngi dân và doanh nghip ti cao. Vi mt con s gii hn các kênh khiu Vit Nam, báo chí và xã hi dân s, và k c mt ni mà ngi dân có th s dng nh ã tho s cán b nhà nc cng không áp ng c lun nhng chng trc, nhiu ngi phn nhu cu mà h mong mun, vì n gin là h nh thng nhng bc xúc ca mình lên Quc hi. không có c thông tin mà h cn mt cách h Khi lng khiu ni nhiu n mc Quc hi thng. Tip cn các vn bn pháp lut ã c gp nhiu khó khn trong vic x lý mt cách ci thin, nu cha phi là hoàn thin, và tip hiu qu các n th khiu t mà ngi dân gi cn vi th tc hành chính cng ang tng cùng lên. Quc hi ch có chc nng nhc nh, thúc vi chng trình ci cách th tc hành chính ca gic các quan chc chính ph gii quyt khiu chính ph. Tuy nhiên, k c i vi chc nng t trong mt khung thi gian nht nh. Quc thit thc nht ca thông tin ­ phi làm vic nh hi không th t mình gii quyt n th, k c th nào ­ mt s ngi dân vn thy khó kim trong trng hp vn nh hng n nhiu 127 các th ch hin i c thông tin. Khi t câu hi vi nhng ngi rãi mt cách có h thng. Tng t, chng này phi s dng các dch v khác nhau ca chính cng tho lun rng báo chí, vn càng ngày càng ph rng liu thông tin hng dn có khó kim c yêu cu phi óng vai trò tích cc trong hay không, nhiu ngi s dng dch v nói rng vic thông tin cho công chúng v nhiu vn , không n gin. Nh ã tho lun chng 4, bao gm c vic thúc y hot ng chng tham di vi dch v công chng hoc ng ký mt s nhng, li thy mình phi ly thông tin t các dch v khác, phn ln ngi tr li nói rng h ngun chính thc. Các nhà nghiên cu cng cho d dàng tìm thy hng dn, trong khi ó nhng bit h gp khó khn ly thông tin phc v ý kin tiêu cc hn c dành nói v nhng cho các phân tích chính sách ca h. Nu không khiu ni hành chính, và vic xin cp giy chng có mt chính sách tip cn thông tin mt cách nhn quyn s hu nhà và quyn s dng t. h thng, các nhà báo và các nhà nghiên cu, và thm chí c các cán b chính ph s rt khó có Nh chúng tôi tho lun trong sut báo cáo VDR th làm tt công vic ca mình. này, vic tham gia tích cc ca công dân trong các vn ca nhà nc có th giúp m bo Tình hình này rõ ràng cn phi thay i, song rng các quyt nh ca nhà nc có cân nhc s xung t gia vn hóa pháp lut và vn hóa n nhng óng góp quý báu ca ngi dân, c t chc vn nhn mnh mc bí mt và nhu bit là v nhng vn nh hng trc tip n cu thc s phi bo v mt s loi thông tin ngi dân, và cng m bo rng ngi dân cm nht nh, và nhu cu làm cho vic công khai thy tin tng vào phng hng hành ng thông tin tr thành nguyên tc ch không phi c la chn. u t vào các quy trình tham là ngoi l, là mt thách thc to ln. Trong phn gia cng có th tng cng hiu qu chính sách, này, chúng tôi tho lun thách thc trong vic to vì s tham gia ca ngi dân có th giúp làm ra nn móng vng chc trong lut pháp cho vn cho quá trình thc hin d dàng hn. Tuy nhiên, tip cn thông tin, sau ó cp n câu hi tham gia mt cách hiu qu, ngi dân cn v các thách thc thc hin cn phi c gii có thông tin. Mô-un Qun tr nhà nc ca quyt ci thin tip cn thông tin. VHLSS t câu hi v mc quan tâm ca ngi c phng vn i vi các vn bn khác C s Pháp lý v Tip cn Thông tin nhau ca a phng, nh quy hoch s dng t, k hoch n bù và h tr tái nh c, phí Mt d tho vn bn có th tr thành Lut Tip và l phí do xã thu, v.v. T 25 ­ 50% ngi tr cn thông tin u tiên ca Vit Nam c xây li cho bit h quan tâm n nhng vn bn này. dng vào nm 2009 và có th c tho lun Nhng khi c hi v lng thông tin mà h có ln u tiên ti k hp mùa xuân nm 2010 ca v nhng vn bn này, thì nhiu ngi cho bit Quc Hi, sau khi b hoãn li t k hp mùa thu h có ít thông tin, và phn ông nhng ngi 2009. Nhng chính xác thì lut này s cn cp nói rng h có thông tin cng cho rng thông tin n ni dung gì, và nh th nào? không áp ng c nhu cu. Tip cn thông tin c công nhn là mt quyn Mt s thông tin có tm quan trng quc gia. trong Hin pháp và hin nay có nhiu vn bn Nh ã tho lun trong chng 5, hiu rõ pháp pháp lut quy nh v vn tip cn thông tin lut c áp dng i vi cá nhân nh th nào ca chính ph. Pháp lnh v Bo v Bí mt Nhà òi hi phi có thông tin v vic pháp lut c nc và Ngh nh hng dn thc hin pháp áp dng ra sao vi ngi khác. c bit khi ngôn lnh này là nhng vn bn pháp lý chính quy ng pháp lý có th din gii theo các cách khác nh danh mc các thông tin không c công nhau, hoc khi gia các lut có s mâu thun, khai. Lut Phòng, Chng Tham nhng quy nh mt s thông tin n gin v phán quyt ca mt cách toàn din nhng loi hình thông tin tòa án có th s rt hu ích. Tuy nhiên, hin nay phi c công khai nhiu ngành khác nhau. thông tin v các bn án ca tòa khó tip cn rng Lut này cng ln u tiên quy nh quyn ca 128 giám sát Hp 6.9. Quy nh v Thông tin Mt tng kt n gin v nhng quy nh là thông tin phi c các b ngành chính ph công khai cho thy nhiu lut và các vn bn pháp lut khác có nhng quy nh nh vy: 1. Pháp lnh v Bo v Bí mt Nhà nc (2000) 2. Ngh nh 33, v vic thc hin Pháp lnh v Bo v Bí mt Nhà nc (2002) 3. Lut Chng tham nhng (2005) 4. Ngh nh 120 hng dn thc hin mt s iu ca Lut Chng tham nhng (2006) 5. Ngh nh 47 quy nh chi tit và hng dn thc hin Lut chng tham nhng liên quan n vai trò và trách nhim ca xã hi trong công tác phòng, chng tham nhng (2007) 6. Pháp lnh Dân ch C s (2007) 7. Lut Xut bn (2004) 8. Lut Thng kê (2003) 9. Lut Giao dch in t (2005) 10. Lut Công ngh thông tin (2006) 11. Ngh nh 64 v ng dng Công ngh thông tin trong các c quan nhà nc (2007) 12. Lut Ngân sách Nhà nc (2002) 13. Ngh nh 60 hng dn thc hin Lut Ngân sách Nhà nc (2003) 14. Quyt nh 192 ca Th tng v minh bch tài chính công (2004) 15. Lut Kim toán Nhà nc (2005) 16. Ngh nh 91 hng dn công b kt qu kim toán và kt qu thc hin kt lun và ngh ca Kim toán Nhà nc (2008) 17. Lut u thu (2005) 18. Ngh nh 58 hng dn thc hin lut u thu và la chn các nhà thu xây dng (2008) 19. Lut Qun lý và S dng Tài sn Nhà nc (2008) 20. Quyt nh 115 ban hành quy nh v công khai qun lý và s dng tài sn ca nhà nc ti c quan nhà nc, n v s nghip công lp và các t chc c giao qun lý, s dng tài sn nhà nc (2008) 21. Lut Ban hành các Vn bn quy phm Pháp lut (2008) 22. Lut Ban hành các Vn bn quy phm Pháp lut ca y ban Nhân dân và Hi ng Nhân dân (2004) 23. Ch th 32 ca Th tng v gii quyt công vic ca ngi dân và doanh nghip (2006) 24. Quyt nh 07 ca Vn phòng Chính ph v t chc ly ý kin cá nhân và doanh nghip v th tc hành chính qua internet (2006) 25. Ngh nh 20 v vic ly ý kin cá nhân và t chc v chính sách và quy nh hành chính (2008) 26. Quyt nh 07 ca Th tng Chính ph v vic thc hin k hoch tinh gin th tc hành chính (2008) 27. Lut Báo chí (1989, sa i nm 1999) 28. Ngh nh 51, v thc hin Lut Báo chí (2002) 29. Quyt nh 77 ca Th tng v phát ngôn và cung cp thông tin cho báo chí (2007) 30. Quyt nh 1390 ca Th tng v vn phi hp gia các b ngành và c quan trung ng trong cung cp thông tin cho báo chí (2008). Phn ln các quy nh này u ch ra các loi thông tin phi c công khai, song nhiu quy nh không giao trách nhim cho cá nhân và t chc trong vic công b thông tin, làm th nào m bo tuân th, hay các th tc t chi khiu ni nh th nào. Ngun: Maria Delfina Alcaide, 2009. "Tip cn thông tin Vit Nam -- khung pháp lý hin hành". 129 các th ch hin i cá nhân và t chc trong vic yêu cu thông tin cho nhng thông tin c quy nh phi công t các c quan, t chc và n v ca chính ph, khai theo Lut này. iu quan trng là không có cng nh ngha v ca c quan chính ph phi quy nh nào v các c quan hay cán b chuyên tr li yêu cu thông tin trong vòng 10 ngày. trách cung cp thông tin, tr quy nh v ngi Pháp lnh v Dân ch C s quy nh rt toàn phát ngôn trc c quan báo chí. Quyn yêu cu din v nhng thông tin phi công khai cp xã, thông tin cng ch c quy nh trong mt s cng nh hình thc công b. Còn có nhiu vn vn bn quy phm pháp lut lit kê trong Hp bn pháp lut khác yêu cu công khai thông tin 6.9. Quyn yêu cu thông tin c quy nh trong tt c các b ngành thuc chính ph (Hp trong Lut Phòng, Chng tham nhng, nhng 6.9), và mt s lut cho mt s ngành c th. không c quy nh trong phn ln các vn bn pháp lut khác v vn tip cn thông tin. Nhìn chung, khung pháp lý hin hành ã bao quát toàn din nhng thông tin phi c công Mc dù trách nhim th ch thng c quy khai. Tuy nhiên, có hai lý do chính vì sao vn nh giám sát toàn b quá trình thc hin mt cn phi có lut tip cn thông tin: th nht là vn bn pháp lut nào ó, song li rt ít vn bn giúp thc hin tt hn nhng ni dung ã quy nói rõ trách nhim th ch trong vic giám sát nh trong lut pháp, th hai là nhn rõ li ích nhim v cung cp thông tin c th. Vn bn làm cho công khai thông tin tr thành thông l hng dn thc hin Lut Phòng, Chng tham ch không còn là mt ngoi l. Chúng tôi s ln nhng quy nh rng ngi ng u c quan, lt tho lun các ý này. t chc và n v chu trách nhim giám sát thc hin vic cung cp thông tin, nhng ch là ngm Mc dù nhiu quy nh pháp lý yêu cu phi công nh. Theo khung pháp lý hin hành, h thng khai mt s vn kin, song nhng quy nh này giám sát tip cn thông tin bao gm nhiu t nm ri rác trong nhiu vn bn pháp lut khác chc và c quan chc nng vi nhim v ngm nhau, gây khó khn và mt thi gian cho các cán nh, ch không phi quy nh rõ ràng. b nhà nc bit c ngha v ca h là gì liên quan n loi hình thông tin cn phi công khai. Mt phng án c áp dng các nc khác là Bên cnh ó, phn ln các quy nh hin hành thành lp mt c quan giám sát vi nhim v rõ v tip cn thông tin thng ch tp trung vào ràng là giám sát vic thc hin quy nh v thông vic công khai các vn kin ã c phê duyt. tin trong tt c các ngành và c quan chính ph. Ch có mt s quy nh (ví d Lut Ban hành các Nh mô t trong Hp 6.10, các c quan có chc Vn bn Quy phm Pháp lut, Pháp lnh Dân nng giám sát, kt hp vi trách nhim cung cp ch C s) là tin xa thêm mt bc bng cách thông tin ã c phân công rõ ràng cho cá nhân yêu cu công khai c các vn kin ã phê duyt và t chc trong mi c quan nhà nc và ngun và d tho vn kin, t ó khuyn khích s tham lc tài chính y là nhng yu t mang li gia ca ngi dân. hiu qu nhng quc gia khác. Mc dù ã có tt c nhng quy nh pháp lut Ch có mt s vn kin pháp lý c nêu trong nh trên v vn công khai thông tin, song Hp 6.9 quy nh rõ vic không cung cp thông thông tin có th c tip cn d dàng hay cung tin là vi phm pháp lut phi c x lý. Mt cp theo yêu cu, hoc không. Phn ln các vn ngoi l là Lut Phòng, Chng tham nhng, trong bn quy phm pháp lut quy nh v tip cn ó vn bn hng dn thc hin nêu rõ không thông tin u không giao trách nhim rõ ràng cho cung cp thông tin s b k lut. Tuy nhiên, ngay t chc và cá nhân trong vic công khai thông c b lut này cng không quy nh rõ ràng ch tin. Hng dn thc hin Lut Phòng, Chng tài i vi nhng hình thc vi phm c th là gì. tham nhng giao cho ngi ng u c quan, t chc và n v nhim v "t chc và trc tip Nh vy, xét v tng th, khung pháp lut ca thc hin công b thông tin", nhng ch áp dng Vit Nam mc dù ã có nhiu quy nh yêu cu phi công khai mt s loi hình thông tin nht 130 giám sát Hp 6.10. Kinh nghim quc t v giám sát vic thc hin lut tip cn thông tin Tip cn thông tin càng ngày càng c công nhn trong lut pháp quc t, và nhiu nc ã ban hành lut liên quan n ni dung này. Mc dù trong nm 1993 ch có 13 nc có lut tip cn thông tin, cho n thi im này trên 80 quc gia ã thông qua lut này. ánh giá nhanh kinh nghim ca các nc khác trong vic thc hin lut tip cn thông tin cho thy nc nào quy nh rõ ràng c ch và c quan chu trách nhim giám sát thc hin lut là nhng nc thành công nht. In-ô-nê-xia, Thái Lan và Mê-hi-cô u là nhng nc ang phát trin ã ban hành lut trong ó có các chng quy nh c th v c quan chu trách nhim thi hành. Thái Lan, Ban Thông tin Chính thc nhn n khiu ni v vic không công b thông tin và báo cáo cho chính ph. Mê-hi-cô, Vin Tip cn Thông tin Nhà nc Liên bang là mt c quan c lp có nhim v giám sát thi hành lut cp quc gia. In-ô-nê-xia hin nay ang trong quá trình thành lp mt y ban Thông tin. Trong quá trình son tho Lut Tip cn Thông tin ca Vit Nam, mt vài phng án v c quan giám sát c cân nhc, bao gm (i) thành lp mt c quan mi, c lp báo cáo cho Chính ph hoc Quc hi; và (ii) y thác vai trò này cho Mt trn T quc Vit Nam. Dù la chn phng án nào, thì s phân bit rõ ràng gia mt bên là chc nng giám sát và theo dõi, mt bên là chc nng thc hin công vic hàng ngày s giúp m bo rng c quan ó, cho dù là c quan ã có hay thành lp mi phi có s mnh rõ ràng trong vic m bo tip cn thông tin theo quy nh ca pháp lut. Ngun: Jairo Acuña-Alfaro. 2009. "Nâng cao tip cn thông tin Vit Nam -- Thách thc trong công tác giám sát thc hin." Din àn Pháp lut Vit Nam , 8/2009. nh, song vn cha m bo cho ngi dân tip tnh (TP H Chí Minh, Bình Dng, ng Nai cn c thông tin. Làm rõ trách nhim cung cp và Long An) cho thy yu t vn hóa là mt rào thông tin, trách nhim giám sát tuân th và các cn khá ln i vi vic cung cp thông tin ca ch tài x pht nhng trng hp không cung cán b a phng. Theo nghiên cu này, hu cp thông tin còn cha c nhc ti. Ngoài ra, ht tt c các cán b công chc u không cho nhng quy nh trong pháp lut hin hành ch rng mình có trách nhim cung cp thông tin cho cho mt danh sách nhng thông tin phi c công chúng, vì vic cung cp thông tin không cung cp. Vit Nam vn cha có gi nh cho phi là nhim v thc hin chính sách chính theo rng tt c nhng thông tin không b cm, ví d quy nh ca pháp lut và quy ch làm vic. nh thông tin v an ninh quc phòng, phi c coi là thông tin công khai. m bo quyn c Ngc li, cán b công chc, nhân viên và lãnh yêu cu thông tin c m rng cho tt c các o các c quan nhà nc thng quen vi môi loi hình thông tin và áp dng cho tt c các trng làm vic bí mt thông tin. Hu ht mi ngành, các cp chính quyn s là mt bc tin câu tr li u cho rng cán b công chc u ln Vit Nam. bi ri khi b yêu cu cung cp thông tin. Hu ht trong s h u chuyn yêu cu lên cho cp trên. Nhng thách thc i vi vic thc hin lut Cuc kho sát ca HQGHN cho rng rào cn tip cn thông tin vn hóa không nhng ch tn ti i vi công chc, mà còn c i vi doanh nghip và cá nhân. K c mt h thng pháp lut hoàn ho cng phi Hu ht nhng ngi tr li ­ cán b công chc, i mt vi thách thc. Có nhng vn thc t doanh nghip và cá nhân ­ u không bit hoc nh hng n lng thông tin mà ngi dân có, không nhn ra rng thông tin mà các c quan và cán b nhà nc có cung cp thông tin hay chc nng nm gi chính là tài sn ca nhân dân. không và nh th nào. Mt kho sát gn ây do Khc phc c rào cn vn hóa này s phi mt B T pháp và Trng i hc Quc gia Hà Ni thi gian và n lc ­ mt chin dch vn ng tin hành v hin trng tip cn thông tin bn 131 các th ch hin i tuyên truyn quy mô ln, có l bt u t quyn tin hành bn tnh (Hà Ni, Qung Bình, Ninh theo Lut Tip cn Thông tin s ban hành, s là Thun và An Giang) vào mùa hè nm 2009 cho mt bc i quan trng trong lnh vc này. mt cái nhìn thu áo v s thích ca ngi dân và nhng khó khn v vn hóa trong tip cn Thit lp mt c ch tip cn thông tin hiu qu thông tin (Hp 6.11) . cng cn phi vt qua c mt rào cn trách nhim gii trình liên quan. Nh ã nêu trong Do mt h thng tip cn thông tin tt còn phi Chng 1, nu h thng trách nhim gii trình m bo sao cho các c quan nhà nc cung cp bt cân xng, ví d nu mc sai lm b trng thông tin có th ly li mt phn chi phí b ra, và pht nhiu hn là không làm c iu gì tt, thì ngn nga nhng yêu cu thái quá và hoang phí, kt qu s là các hành vi né tránh ri ro. Nhng nhiu nc ã quy nh thu phí cho mt s thông chính iu này mô t rt úng h thng ca Vit tin. Cuc kho sát cng hi v mc sn sàng Nam: nhng ngi cung cp thông tin có th b thanh toán cho các khon phí nh vy, và 61% trng pht nu h mc sai lm, nhng không ngi tr li ng ý tr phí có c thông tin c khen thng nu cung cp thông tin. mà h yêu cu. Nhng ý kin này không c tt c mi ngi cùng chia s: thông tin t phng Mt ch hu ích giúp cho vic tip cn thông vn sâu cho thy phn ln cán b và ngi dân tin trc ht m bo rng thông tin c cung a phng min núi không ng ý tr phí cp v các vn mà ngi dân quan tâm, di ly thông tin. Theo h, cung cp thông tin là hình thc có ích cho ngi dân. Mt kho sát trách nhim ca nhà nc và nhà nc phi có Hp 6.11. Tip cn thông tin Hà ni, Qung Bình, Ninh Thun và An Giang cung cp mt s thông tin hu ích cho nhóm son tho Lut Tip cn Thông tin ca B T pháp, Nhóm công tác v s tham gia ca ngi dân (PPWG) bao gm mt s t chc phi chính ph và nh ch tài chính quc t ã t chc mt cuc kho sát Hà Ni, Qung Bình, Ninh Thun và An Giang vào mùa hè nm 2009. Cuc kho sát này c thit k ánh giá nhanh v hin trng và nhng quan ngi v tip cn thông tin. Kho sát tin hành trên 500 ngi trong ó c gng có s cân i v gii, dân tc, ngi nghèo và ngi không nghèo, song không có thông tin v dàn mu nên kt qu kho sát không nht thit c coi là có tính i din theo ngha thng kê. Tuy nhiên, nghiên cu này cho mt ví d tt v cách thc tìm hiu c bn khá nhanh v mt vn . Nhìn chung, ngi dân thng có nhu cu thông tin ln nht liên quan n nhng gì quan h thit thân vi h - trên mt na s ngi tr li xác nh y t, môi trng, tình hình giáo dc, vn hóa và xã hi, t ai và an toàn giao thông là nhng vn mà h quan tâm. Ngc li, thông tin v tình hình kinh t v mô và nhng ngi làm vic trong c quan chính ph ít thu hút c s chú ý ca h - ch có 30% s ngi tr li có quan tâm n nhng thông tin này. Ngi dân cng c hi h mun c nhn thông tin nh th nào. Kênh thông tin c a chung nht là truyn thông i chúng, các t chc oàn th hoc trng thôn, và thông báo vn phòng chính quyn a phng. Mc dù vic công b vn kin lên internet có th là mt cách ph bin thông tin ít tn kém, và nên c khuyn khích chính vì lý do này, nhng rõ ràng làm nh vy cha . Tìm ra các bin pháp tit kim chi phí khác, chú ý n nhng u tiên ca ngi dân và doanh nghip v hình thc công b thông tin có th giúp nâng cao hiu qu tip cn thông tin Vit Nam. Kt qu phng vn sâu cho thy ng bào dân tc thiu s vùng nông thôn, vùng sâu vùng xa mun tip cn thông tin thông qua chng trình phát thanh, báo chí, hp dân, và các hot ng cng ng hn là thông báo vn phòng chính quyn a phng. Nhiu ngi vn a chung h thng loa phóng thanh, h nói rng cách này tit kim thi gian cho h hn. Ngun: Kho sát tình hình và nhu cu tip cn thông tin ca ngi dân do Nhóm công tác v s tham gia ca ngi dân và Trung tâm Nghiên cu Phát trin và Chính sách thc hin nm 2009. 132 giám sát ngân sách h tr cho hot ng này. Phát hin vi nhng mc tiêu dài hn và các cuc khng này không có gì áng ngc nhiên, vì thu nhp hong, nhà nghiên cu cn có c thông tin và nhng vùng này rt thp. Tuy nhiên, nó cng là quyn c tham gia ý kin, k c nhng ý kin mt yu t nhc nh rng mt h thng tip cn trái chiu vào din àn chính sách. Vit Nam thông tin công bng s m bo sao cho c ngi không thiu nhng nhà nghiên cu có tài, và trên nghèo cng có th tip cn nhng thông tin mà thc t h thng c mi cho ý kin t vn. h cn, qua c ch min phí hoc bng nhng n H s c trang b c vn tt hn nu h có lc cung cp thông tin vi chi phí thp nht, phù nhiu thông tin. Hp 6.12 mô t các t chc Vit hp vi ngi nghèo. Và cho dù áp dng cách Nam giúp lp y khong cách thông tin nh th nào, cng cn có s minh bch trong các nguyên nào khi dy lên mi quan ngi v tác ng ca tc thu phí cung cp thông tin. khng hong tài chính toàn cu. Mc dù nhng nghiên cu nói trên tp trung Truyn thông vào nhng loi thông tin mà ngi dân có nhu cu, vic tip cn thông tin còn quan trng c Trong xã hi nhà nc nht th trc i Mi, vi nhng i tng khác. i ng chuyên gia truyn thông ch có mt mc ích: tuyên truyn Vit Nam thng c yêu cu thông tin cho v các mc tiêu ca nhà nc do ng và Chính Quc hi hoc cho ý kin nhn xét. các nhà ph ra. Báo chí ã c m rng quyn t nghiên cu có th óng góp cho mt quy trình ch áng k trong vòng hai mi nm qua. Báo làm chính sách tt, nhy bén và áp ng nhanh chí c t ch ngân sách, có nhiu la chn Hp 6.12. Ngun Thông tin Sáng to gii quyt nhng nhu cu chính sách bt ng Sau mt giai on bình n ngn vào gia nm 2008, tác ng ca khng hong tài chính toàn cu bt u tr nên rõ rt thông qua nhu cu t bên ngoài i vi các ngành xut khu then cht gim sút, sn xut ình tr, và lung vn gim mnh trong nm 2009. Khi tho lun v thit k mt gói kích thích kinh t hiu qu và các áp ng chính sách rng hn, các nhà hoch nh chính sách cp cao ã nêu câu hi v tác ng ca khng hong bên ngoài i vi các doanh nghip và ngi lao ng: h mun bit nhu cu xut khu trong các ngành ch lc ã gim bao nhiêu; các doanh nghip i phó nh th nào, doanh nghip có phi óng ca hay d kin óng ca; tác ng i vi ngi lao ng bao gm bao nhiêu ngi b mt vic làm, gim gi làm hay gim tin lng; nhng ngi mt vic làm i phó th nào ví d nh tìm vic khu vc không chính thc hay v quê làm rung. Ging nh nhiu nc thu nhp thp khác, h thng thu thp thông tin thng kê Vit Nam không phù hp cung cp nhng thông tin theo thi gian thc mà các nhà lãnh o cn ra các quyt sách da trên thông tin y khi nhng cú sc bt ng xy ra. lp y khong cách này, mt lot n lc thu thp thông tin sáng to ã c trin khai, da trên nhng nghiên cu nh và tp trung v mt s tiu ngành ca nn kinh t. Ví d, Trung tâm Phân tích và D báo ca Vin Khoa hc Xã hi Vit Nam (VASS) ã trin khai mt lot ánh giá tác ng nhanh hàng quý ánh giá tình hình lao ng nhp c gn các khu công nghip min Bc và Nam, các làng ngh gn Hà Ni và mt s vùng nông thôn c bit là có s ngi lao ng ra thành ph làm vic cao. Các doanh nghip c phng vn các khu công nghip gn Hà Ni và TP H Chí Minh, và các doanh nghip xut khu nm các khu công nghip Hi Phòng. Ngoài ra, Vin Qun lý Kinh t Trung ng cng tin hành mt kho sát hàng tháng c bit tp trung và các khu công nghip 11 tnh ánh giá tác ng cp doanh nghip và khu công nghip i vi lao ng, k hoch u t, hàng tn kho và các n t hàng mi. Các c quan khác cng tham gia nghiên cu nh ILSSA vi kho sát doanh nghip m rng, và IPSARD vi nghiên cu v tác ng ca khng hong tài chính i vi nông thôn. Các cú sc t bên ngoài, c do chính sách gây ra nh khng hong tài chính gn ây và do thiên tai, u tr thành nhng nét không thay i trong bi cnh phát trin. Tng cng hi nhp ng ngha vi vic tác ng ca các cú sc a phng c chuyn ti qua nn kinh t toàn cu, và cn có mt h thng thông tin nhy bén và các áp ng chính sách c phi hp tt hn. 133 các th ch hin i Bng 6.5. Truyn thông Vit Nam 2003 2004 2005 2006 2007 C quan truyn thông 378 500 687 702 Báo và Tp chí 564 620 813 S lng phát hành (nghìn bn) 653 670 989 991 1,064 Báo in t 5 10 10 Ngun: Tham nhng và Truyn thông Vit Nam (Soren Davidsen và Martin Rama, Ngân hàng Th gii, 2009 sp công b); Nhng bc phát trin hin nay trong các c quan truyn thông và báo chí , Din àn Pháp lut Vit Nam (T Ngc Tân, 2007). hn v c cu t chc, và c phép t chc nhng ngi khác trong c quan báo chí nu h hot ng kinh doanh trong nhiu giai on khác a tin v nhng vn c coi là không phù nhau ca quy trình sn xut.90 Ngoài nhng thay hp. Ranh gii gia nhng vi phm s b trng i pháp lý trao quyn t ch nhiu hn cho báo pht nng n và nhng vi phm ít b trng pht chí, nhng thay i khác, c bit là ni dung ã hn nhìn chung không c nh ngha rõ ràng. bt u ngay t trong các c quan báo chí trong mt quá trình th nghim. Khí lc ca báo chí Bên cnh vic bt gi và sau ó là kt án hai ci thin rt nhiu trong hai thp k u tiên t nhà báo và hai nhà iu tra trong mt v tham khi i Mi bt u. nhng ln, mt lot các bin pháp ít khc nghit hn nhng vn rt mnh, nh thay th nhng Vic trao quyn cho báo chí ng ngha vi vic biên tp viên chính, rút giy phép ca báo, v.v. coi báo chí là mt ng minh trong vic thúc ã làm cho báo chí thn trng hn khi a tin v y mt s mc tiêu, trong ó có mc tiêu chng nhng v tham nhng cp cao. Nhng bài báo v tham nhng ­ Lut Phòng, Chng tham nhng, tham nhng cp thp vn tip tc xut hin trên K hoch Phát trin Kinh t Xã hi và Chin lc các báo và nhìn chung có kt qu tích cc (Hp Phòng, Chng tham nhng quc gia u nhn 6.13). Thách thc ca ci cách báo chí, cng mnh vai trò này. Tuy vy, mi quan ngi ca mt nh nhiu khía cnh khác trong h thng phân s ngi v cht lng a tin và tác ng ca cp ca Vit Nam, là làm sao cho h thng trách vic a tin quá mnh ã dn n nhng n lc nhim gii trình gn c vi nhng ng c to tp trung tr li vào vic tng cng trách nhim kt qu tt. i vi trng hp báo chí, kt qu gii trình.91 Tuy nhiên, c ch hu nh hoàn toàn tích cc mà ci cách phi hng ti chính là báo quay tr li vi trách nhim gii trình vi cp chí a tin mnh m và có cht lng cao. trên trong vic tuân th quy nh ­ nhng quy nh không có ranh gii rõ ràng c bit trong Kinh nghim ca Vit Nam trong vic trao quyn lnh vc báo chí. Kt qu là báo chí Vit Nam ri cho doanh nghip và ngi dân, cho các c s vào tình trng không rõ ràng. cung cp dch v y t và chính quyn a phng là nhng bài hc quan trng cho báo chí. Trên Có nhiu c ch trách nhim gii trình khác thc t, nhng khía cnh khác nhau ca ci cách nhau. Theo Lut Báo chí, có th áp dng mt ã c tho lun trong sut báo cáo Phát trin lot ch tài i vi các nhà báo và c quan báo này có nhiu nét tng ng khi nói v qun lý chí vi phm quy nh báo chí, bao gm cnh cáo, công tác báo chí. pht, treo hoc rút giy phép làm báo, thu hi th nhà báo, x pht hành chính, và c trách nhim Tc tng trng kinh t nhanh ca Vit Nam hình s. Có mt im chung là các bin pháp này mt phn là nh vào nhng cuc ci cách ã to c áp dng k lut nhà báo, biên tp hoc iu kin cho các doanh nghip mi bc vào th 134 giám sát Hp 6.13. Vai trò ca báo chí trong phát hin v các vn taxi sân bay Tân Sn Nht T nm 2007, tính tin cho khách hàng không theo ng h ã tr thành hin tng khá ph bin nhiu công ty taxi ti Sân bay Tân Sn Nht. Tình trng này không ch làm cho hành khách bc mình, mà còn làm nh hng nghiêm trng n hình nh ca Vit Nam vi khách quc t. Mc dù thu phí không theo ng h là phm pháp, song các c quan chc nng không có hành ng gì. Phóng viên báo Thanh Niên bt u iu tra tình trng này bng cách phng vn hành khách và tài x taxi, sau ó a s vic lên báo. Thanh Niên ã nhn c nhiu th t ca bn c bày t quan im ca mình v tài x taxi và quan im ca h v tình trng này. Vi nhng thông tin thu thp c, phóng viên báo Thanh Niên ã trao i vi nhiu hãng taxi khác nhau, n v qun lý sân bay (TTOC) và s giao thông vn ti TP H Chí Minh. Giám c các hãng taxi nói rng h s k lut hoc sa thi nhng lái xe nào tính gian tin ca khách hàng. Giám c TTOC gii thích rng mt s cán b ca h ang theo dõi cht ch i ng taxi và ha s áp dng mi bin pháp có th bài tr nn tính gian tin cho khách hàng mt cách sm nht. Chánh thanh tra s giao thông vn ti TP H Chí Minh bt u mt t thanh tra dài mt tháng v hot ng taxi sân bay và bt u thc hin pht và thu hi giy phép lái xe ca nhng tài x taxi vi phm. Mc dù có nhng kt qu tích cc nh vy, song báo Thanh Niên không ngng vic giám sát tình hình sân bay. Thông qua nhng iu tra b sung, báo Thanh Niên phát hin ra rng bo v sân bay bt tài x taxi phi hi l mi c quyn u tiên ón khách. Tài x taxi cho bit do phi tr tin hi l nên h mi buc phi tính gian tin ca khách hàng. Trc tình hình ó, báo Thanh Niên ã trao i vi hai công ty dch v bo v và sau ó quay li vi TTOC và s giao thông. Giám c hai công ty bo v cho bit không c nghe v vic nhân viên ca h n tin hi l ca tài x taxi và h ã giáo dc và giám sát nhân viên ca mình. Tuy nhiên, mt trong hai công ty bo v ha s sa thi ngay lp tc nhng bo v tham nhng và thng xuyên thay i v trí làm vic ca nhân viên bo v. Giám c TTOC ha s hp tác vi cnh sát giao thông và thanh tra ca s giao thông ngn chn tình trng cnh tranh không lành mnh gia các tài x taxi. C quan chc nng cng thành lp hai ng dây nóng báo cáo vi phm. Vic a tin mnh m ca báo Thanh Niên ã giúp tng cng trách nhim gii trình ca nhiu bên liên quan n vn taxi thu phí gian, và thc s mang li s thay i cho sân bay Tân Sn Nht. Ngun: Báo Thanh Niên, 3-5/2/2009. trng và tng cng cnh tranh. Tng t, cnh th là cách làm phù hp i vi nhiu c quan tranh gia các c quan thông tn báo chí ã góp báo chí, c bit khi ranh gii gia truyn thông, phn tng cng hot ng a tin v nhiu vn gii trí và qung cáo tr nên m nht hn. To quan trng Vit Nam trong thp niên va iu kin d dàng hn cho vic tham gia ngành qua. Khi s lng các c quan báo chí tng lên, truyn thông cng s có nh hng ging nh c bit là báo in t, thì vic a tin v tham trong lnh vc kinh doanh. Gim bt các quy nhng cng tng c v s lng và cht lng trình th tc hành chính trong vic ng ký kinh các bài báo. doanh ã có hiu qu - áp dng mô hình n gin tng t cho các c quan báo chí, gim bt Cng nh vi các n v cung cp dch v, cho và làm rõ quy trình xin cp phép hot ng báo phép các c quan báo chí c quyn linh hot chí và các th tc tip theo nu b t chi, cng hn trong t chc s cho phép h thit k hot s làm gim bt khó khn trong vic tham gia ng ca mình cho phù hp vi lnh vc mà h ngành truyn thông. ang hot ng. Cho phép các mô hình qun tr công ty khác nhau, nh liên doanh vi các ch C ch trách nhim gii trình hng lên trên i vi th t nhân hay thm chí cho s hu t nhân, có báo chí cng có th da trên kinh nghim ci cách 135 các th ch hin i kinh t ca Vit Nam. Khi chuyn t nn kinh t k Kinh nghim ca Vit Nam trong vic xây dng hoch sang h thng kinh t th trng, vic tách h thng gii trình trách nhim các ngành khác công tác qun lý doanh nghip ra khi chc nng cng là nhng bài hc cho ci cách báo chí. Cng ca c quan chính ph làm nhim v qun lý nhà ging nh vic trao quyn cho chính quyn cp nc là yu t then cht m bo mt sân chi di òi hi phi tng cng ào to, bi dng bình ng, và chuyn sang mt h thng trong ó cách thc hin các quyn lc ó mt cách hiu các b và c quan nhà nc khác a ra mt qu, và bi dng v cách thc xây dng nhng khung chính sách theo ó doanh nghip s hot c ch gii trình trách nhim t trên xung thông ng, và theo dõi và x lý vi phm, song công qua s tham gia, mt i ng báo chí c lp hn tác qun lý c m nhim bi các nhà qun cn phi c bi dng v cách a tin sao cho lý thông qua khung qun tr doanh nghip ca chính xác và có o c. Nhiu nhà báo cho rng mình. Cách làm này ã ci thin ng c làm ci thin tính chuyên nghip ca các nhà báo và vic cho các nhà qun lý và ch doanh nghip. công tác làm báo s giúp mang li s t tin cn Tách bch chc nng qun lý khi iu hành trc thit có c s c lp i cùng trách nhim tip mt cách rõ ràng hn ang cho thy các kt gii trình cho gii báo chí. qu tích cc trong các ngành kinh t, và iu này cng úng vi c ngành truyn thông. Ví d, trao Cui cùng, m bo cho báo chí có công c quyn và trách nhim phát hành Th Nhà báo hot ng phi là mt yu t thit yu trong ci cho Hi Nhà báo Vit Nam có th cung cp mt cách tng tính chuyên nghip ca báo chí và khuôn kh duy trì tính chuyên nghip, ng khuyn khích a tin chính xác. D tho Lut thi m bo các t báo c t ch hn v ni Tip cn thông tin, d nh s c a ra tho dung. Mc dù d tho Lut Báo chí sa i ã lun vào k hp mùa xuân nm 2010 ca Quc b loi khi chng trình ngh s ca Quc hi hi có th là mt bc tin quan trng hng ti trong nm 2009, song mt d tho mi có th s vic to môi trng thun li cho báo chí hot có mt quy nh nh vy. ng tt hn. Có mt iu khá thú v là nó cng tng cng trách nhim gii trình ca báo chí, vì Tng t, nh hng li nhng n lc ngn ngi dân có th xác nh d dàng hn vic a chn vic a tin kém cht lng áp dng tin không chính xác vì s lng và cht lng nhng bin pháp dân s thông qua h thng tòa thông tin mà công chúng tip cn c ci thin. án, thay vì làm cho các nhà báo lo s vì kh nng Mc dù tip cn thông tin là mt iu kin quan b truy t hình s, có th mang li trách nhim trng báo chí hot ng tt, thì t do ngôn gii trình mà không cn n các bin pháp khc lun, mt quyn ã c m bo trong Hin nghit ­ nhng bin pháp thng s dp tt luôn pháp, cng rt quan trng. các bài báo sc so. 136 7. CÁC CH VÀ BÀI HC T I MI CÔNG TÁC QUN TR NHÀ NC Nhng tin b to ln ca Vit Nam trong vic t ln u tiên c nhà nc a ra vào duy trì tc tng trng kinh t cao, gim nm 1993. Mt thp niên trc, t dành nghèo và ci thin phúc li cho ngi dân ã cho các nhà u t ã d dàng hn rt nhiu, c ghi nhn y . Nhng yu t dn n nhng nhng ngi ch s hu ca nhng thành tu này mi ch c tìm hiu mt phn. mnh t nh phi tham gia mt sân chi Tinh thn lao ng cn cù và li th gn nhng không bình ng và không bit trông cy quc gia ang tng trng khác cng góp phn vào âu. Hin nay vn thay i c ch quan trng. Song ci cách chính sách i ôi vi xác nh giá n bù ang c tho lun, và công cuc i mi mi là nhng yu t óng Thành ph H Chí Minh ang s dng các góp to ln vào vic nâng cao ng c sn xut và t chc nh giá chuyên nghip hiu rõ tng trng. Phân cp trách nhim cho cp di, hn v "giá th trng". c th là ngi nông dân và doanh nghip, cho phép h t n lc tn ti ã t c nhng · Hai thp niên trc, quy trình lp k hoch kt qu mnh m. Báo cáo Phát trin Vit Nam hoàn toàn t trên xung. Hin nay các tnh ln này lp lun rng mt yu t khác góp phn ã có quyn t ch ln hn nhiu v vic s mang li thành qu to ln ca Vit Nam là vic dng ngân sách, và tinh thn cnh tranh gia ci cách nhng khía cnh khác ca mt nhà nc các tnh cng góp phn dn dt nhiu cuc vn là tp trung: trao quyn cho chính quyn a ci cách. phng, cho các n v hành chính s nghip, · Trên mt thp niên trc, toàn b ngân sách cho tòa án và các c quan dân c, cho báo chí và nhà nc c coi là bí mt. Ngân sách xã hi dân s. Báo cáo cng cho rng các c ch c công khai ln u tiên vào nm 1998 trách nhim gii trình cn c tng cng hn trông ging mt cun sách nh bìa mm hn na dung hòa nhng mi quan h mi này. là mt vn kin ngân sách, song là mt cái Chúng ã có nhiu tin trin trên nhiu phng mc quan trng. Hin nay, s liu tng hp din, nhng còn có th làm tt hn th na. c công khai rng rãi, và chính ph ang có k hoch công khai nhiu loi d liu chi Tin b tit khác nhau. Ngi ta cho rng thay i th ch ã din ra · Na thp niên v trc, ai cng bit tham trong hàng th k ch không phi tính bng nm. nhng là vn nn, nhng không c tho Tuy nhiên, Vit Nam mt s thay i quan lun công khai. Ngày nay, ai cng công nhn trng mi ch bt u din ra trong mt thi gian tham nhng là mt thm ha và các c ch khá ngn: chng tham nhng cng c bàn tho rng rãi, mc dù nu không phi là luôn có s · Hai thp niên trc, còn cha có khái nim nht trí cao. Nm nm trc, nhng cuc "giá" t và không có giao dch t ai. Giá kho sát hi v tham nhng c tin hành 137 các th ch hin i mt s thành ph nh mt phn ca th báo mt công c mnh m trong vic ph bin cáo công dân. Nm 2008, Tng cc Thng nhng thông tin tích cc và phát hin vn kê ã tin hành mt iu tra trên toàn quc tiêu cc, ã gim i trong thi gian gn ây. vi ngi dân v kinh nghim ca h vi Qun lý báo chí thông qua vic kim soát t dch v ca nhà nc, trong ó hi c v trên xung, cho dù di hình thc b nhim ánh giá ca ngi dân v tham nhng. hay bãi min cán b biên tp, qun lý th nhà báo, hoc s dng các ch tài mnh hn Trin vng mc dù có th hn ch vic báo cáo sai hoc bôi nh nhng ã làm yu i vai trò nh ra Mc ích ca vic tìm hiu nhng xu hng này rt mnh ca báo chí. Nhng quan ngi v t trong quá kh là hiu rõ hn phng hng s chính xác ca thông tin và s ph báng ln trong tng lai. Nhng câu hi thc t c t nhau là hp lý, song iu khó khn là tìm ra ra là phân cp nên tin hành nh th nào, và cn cách x lý nhng sai sót và nhm ln mt có nhng hình thc gii trình trách nhim nh cách khc nghit. th nào cho h thng ã c phân cp. Mc dù nhng bc ci thin v th ch nói trên là rt · Mc dù lung thông tin các loi ã m rng quan trng, song vn còn nhiu thách thc ln. rt nhiu, vi s thâm nhp ngày càng tng ca truyn thông và internet, song vic cung · Cùng vi Hin pháp 1992, khái nim "nhà cp thông tin ca nhà nc vn còn là s nc pháp quyn" ã c a ra. Quá trình lo ngi ca nhiu ngi. Có n hàng chc phân cp trong nn kinh t òi hi phi có lut và quy nh v vic công b, xut bn nhng trng tài c lp gii quyt tranh các loi thông tin khác nhau nhng thng chp. Chuyn sang mt h thng c dn khó có th tìm thy nhng thông tin ó trong dt bi các nguyên tc ­ c bit là nhng phm vi nhà nc. Hn na, quan nim rng nguyên tc ã c tôn trng trong Hin công b thông tin phi c coi là mc nh pháp ­ mà trong mt s trng hp có th ch không phi là ngoi l li không thy cao hn c nhng lut pháp ph tr nu hin din trong lut hay trong quan nim. chúng có mâu thun vi nhau, và xây dng s c lp thc s ca h thng t pháp s là Ch nhng thách thc to ln trong chng ng phía trc. Vt ra ngoài phm vi nhng thách thc c th này, có mt vài ch luôn tr li trong nhng · Vic trao quyn cho chính quyn a phng phân tích trong Báo cáo VDR này. ã mang li nhng li ích nht nh, c bit là trong vic trao quyn cung cp nhiu loi Trao quyn trong hu ht mi lnh vc dch v mà ngi dân yêu cu, và khuyn khích cnh tranh lành mnh. Tuy nhiên, Cho phép ngi nông dân và doanh nghip c cng có th t c li ích áng k c bit quyn t quyt i vi sn phm ca mình giúp là nâng cao hiu qu và bo v môi trng châm ngòi tng trng và gim nghèo, song trao thông qua quy hoch vùng tt hn. Và mc quyn t ch kinh t trong quá trình i mi ch dù trách nhim gii trình hng xung di là bc u tiên. Trao quyn cho các n v hành ã c tng cng nhiu hn cp xã, chính s nghip ã ci thin c s linh hot song tin b v trách nhim gii trình cp và góp phn nâng cao kt qu thc hin. Mc tnh li chm hn nhiu. dù vn cn phi thay i khung trách nhim gii trình tng xng vi nhng trách nhim ã · Trao quyn cho báo chí t quyt nh ni c phân cp, và cn gi li mt s trách nhim dung ng ti có nhng tác ng tích cc cp trung ng nh s tho lun di ây, thc rt quan trng. S bùng n ln u tiên vài t là vic trao quyn ã mang li nhng kt qu nm trc ây, trong ó báo chí c coi là tích cc cho Vit Nam là ht sc rõ ràng. 138 các ch th và bài hc t i mi công tác qun lý nhà nc Mc dù vic trao quyn ã em li nhiu kt qu ng thi, mt h thng trách nhim gii trình tt, nó cng cho thy còn nhiu vn . Quyn trong ó cá nhân chu trách nhim v mi th, t ch tng lên cho các n v cung cp dch mt h thng gii trình nhn mnh n hu qu v ã giúp làm tng cht lng dch v, nhng ca nhng hành vi xu, có th dn n mt h cng to ra ng c gim bt vic cung cp các thng chm chp. iu này ã c chng kin dch v có ích. Vic phân cp các quyt nh v trong nhiu lnh vc ca b máy hành chính Vit phân phi t ã giúp các a phng áp ng Nam, t vic gii ngân chm các d án ODA n tt hn nhu cu phát trin kinh t a phng, tình trng nhiu tng, nhiu cp phê duyt cho nhng cng ã to ra nhng s bt công bng. nhng quyt nh có khi rt nh. Quá trình phân cp rõ ràng là có li cho các tnh nghèo, nhng các tnh giàu ang than phin là Mt khía cnh ca trách nhim gii trình hng không c gi li các ngun lc tài chính lên trên i vi các quy tc cn phi c c duy trì tng trng ca tnh h. ti a hóa bit nhc ti. Khi Vit Nam ngày càng chuyn li ích ca phân cp/ trao quyn ng thi gim sang nhng quan h giao dch c lp, thì tm thiu chi phí, nhng thay i trong khuôn kh quan trng ca vic nh rõ ranh gii ca các mi trách nhim gii trình là cn thit. quan h ó càng tng. Khái nim "xung t li ích", trong ó mt ngi hay t chc có nhiu li Trách nhim gii trình ã ci thin hn ích có th không thng nht vi nhau, vn cha nhiu so vi ánh giá, mc dù nhiu khi còn c hiu rõ. Nhng ngi tham gia ban thanh chm, và không phi lúc nào cng ti u. tra nhân dân hoc óng vai trò hòa gii cng có th là nhng quan chc a phng. Trong Trách nhim gii trình hng lên trên nhm vào ngành y t, các bác s khám bnh t nhân ngoài vic tuân th các quy tc nói trên là ct lõi ca gi làm vic bnh vin công, hoc có quan h h thng rt nhiu tng bc ca nhng nm 1970 vi các công ty cung ng hoc dc phm, là ã và 1980. Trong bt k h thng nào cng cn t mình vào tình th xung t li ích. Các nc phi có trách nhim gii trình hng lên trên. khác nhau có cách gii quyt khác nhau v xung Nguyên tc này c bit áp dng cho c ch ni t li ích, t cách cm hoàn toàn các hot ng b ca các c quan nhà nc. Nhiu thách thc bên ngoài, n ch cm nhng hot ng nào gây trong vic ci cách b máy công quyn òi hi xung t li ích. Vit Nam, bc i u tiên s phi a ra nhng quy tc mi v cnh tranh, và là công nhn rng trong mt nhà nc phân cp s cn phi ánh giá ni b vic tuân th quy tc phân quyn, xung t li ích có th làm ny sinh m bo hiu qu thc s. Tng t, mc dù nhiu vn , và ch khi ó mi có th xác nh nhiu hình thc hot ng kinh t mang tính cht c gii pháp. t iu tit, vi trách nhim v cht lng do các lc lng th trng m bo, song trong nhiu Vic m rng và tng cng c ch trách nhim trng hp vn còn s bt i xng thông tin, gii trình hng xung di, vn rt hiu qu yêu cu phi có trách nhim gii trình hng lên trong lnh vc kinh t, có th giúp xây dng trách trên. Trong lnh vc y t, vic trao trách nhim nhim gii trình v hiu qu hot ng. Hai thp cho các n v cung cp dch v òi hi phi có niên trc hu nh không có bng chng gì v nhng ci thin tng xng v trách nhim gii trách nhim gii trình hng xung di i vi trình hng lên trên. Mc dù các c s y t c kt qu. Hin nay nó ã c ci thin nhiu, qun lý, song h thng duy trì các cán b y t li nhng còn có th tng cng hn na. Các c ch không c qun lý nhà nc. Tng t, trong tham gia tuy ã ci thin hn nhiu so vi trc h thng pháp lý và t pháp, cn phi có s tuân ây song vn còn b cn tr bi nhng hn ch v th nht quán và d d báo theo nguyên tc và nng lc và di chng ca vn hóa t chc t trên th tc. 139 các th ch hin i xung. Vn rt khó tip cn nhng thông tin cn công bng nht. Và do nhiu th ch có mi liên thit cho trách nhim gii trình hng xung h cht ch vi nhau, nên tin b trong lnh vc di, nh c tho lun di ây. Ct lõi ca này càng làm tng tm quan trng ca tin b trách nhim gii trình hng xung di ­ khai trong nhng lnh vc khác. thác ti a ni dung thông tin ca xã hi ­ òi hi xã hi phi c cung cp thông tin. Nhng lnh vc tin b nhiu nht là ni các ch th liên quan c trao quyn thúc y Thông tin là yu t then cht i tin b. m bo trách nhim gii trình và hiu qu hot ng. Vic cân nhc nhng ci cách ã c trin khai trong vòng mt thp niên tr li ây, thy có mt Cho dù là i vi các nhà hoch nh chính sách xu hng ni lên có th giúp d oán c mc hay i vi công chúng, thì nhu cu cn có thông cng quyt trong tin hành các cuc ci cách tin tt hn và sn có hn là mt ch xuyên nh th nào. i vi ci cách th tc hành chính, sut tt c các chng ca Báo cáo VDR này. lnh vc ã cho thy nhiu tin b áng k, các hiu c tác ng ca khng hong, thit lp ch th liên quan ­ c bit là cng ng doanh các c ch trách nhim gii trình t trên xung, nghip và c ngi dân ­ c bit quan tâm n mi ni u cn n thông tin. Các nhà hoch vic thúc y ci cách. Tng t, tin b áng k nh chính sách cn thông tin làm tt công trong vic ci thin s minh bch trong quá trình vic ca mình, và công dân cn thông tin thc xây dng lut pháp c thúc y bi li ích gn hin quyn ca mình. Mc dù nhng tin b t bó gia cng ng doanh nghip và chính quyn c v s minh bch c mô t phn trên trong vic mong sm gia nhp T chc Thng là rt áng khen ngi, song trong mt s trng mi Th gii. i vi vic phân cp cho tnh, hp vn còn rt khó ly c nhng thông tin, chính các tnh là nhng ni yêu cu ci cách. nh thng kê v các v án c x ti tòa. K c mt s nhà hoch nh chính sách cng cho ng thi, nhng lnh vc có tin b chm hn, bit h gp khó khn khi tip cn thông tin mà nh ci cách hành chính công và trao quyn t h cn. ch thc s cho c quan t pháp, là nhng ni mà mong mun thay i ca các ch th liên quan Nhu cu ca ngi dân ngày càng cao. không rõ ràng bng. Li ích ca nhng ci cách này là rõ ràng, nhng ngi hng li thì khá Mt ch thng xuyên c nhc li trong tn mn. Cm nhn v s ci thin th tc hành báo cáo VDR này là k c trong nhng lnh vc chính và cung cp dch v khác vi cm nhn có nhiu tin b, thì ngi dân cng òi hi v ci thin trong công tác chng tham nhng. nhiu hn. K c khi nói rng tình hình ci thin Mc dù không ai thích tham nhng, nhng nhiu theo chiu hng tt, nhiu ngi dân c hi ngi coi tham nhng vt là mt cách y trong Mô-un Qun tr nhà nc ca VHLSS nhanh dch v hoc có c dch v tt hn. Nhu vn nói rng h cha hài lòng, và khi tin hành cu ci thin dch v mnh hn c nhu cu trit kho sát lp li, trong trng hp th báo cáo phá tham nhng vt. Tham nhng mc cao, công dân Thành ph H Chí Minh, s ngi bng s tr giá ca s ông mang li mi li nói hài lòng ã ít hn, k c khi s ngi nói cho thiu s, b ngi dân lên án nhiu hn. không hài lòng cng ít hn. Mc dù có nhng tin b không th ph nhn trong vic ci thin Xu hng ci cách nh vy có mt vài hàm ý. Th quyn s hu tài sn, song s v vic tranh chp nht, cn to iu kin và trao quyn cho các ch th liên quan y mnh i mi. C v cho các t ai vn không ngng gia tng. Có mt nhu hip hi, nhóm chuyên gia và t chc xã hi dân cu là phi tip tc thúc y ci cách làm cho s c thành lp và có ting nói nhìn chung có nhng thm quyn c giao tng xng vi th thúc y s i mi cn thit xúc tin nhng trách nhim gii trình mt cách hiu qu nht và cuc ci cách ã c vch ra trong Quy hoch 140 các ch th và bài hc t i mi công tác qun lý nhà nc Ci cách Hành chính công, Chin lc Ci cách Bn thân s lng nhng s thay i, dù ln hay T pháp, Chin lc Chng tham nhng và các k nh, cng áng kinh ngc, nhng iu thú v hn hoch khác. Th hai, i vi tt c nhng nhim c là s khác bit v xu hng. Trong lnh vc v quan trng này, s quyt tâm i mi ca qun lý nhà nc a phng, nhiu cuc ci lãnh o cp cao nht, nh trong D án 30, là cách c nh hng theo hng trách nhim rt quan trng. gii trình hng xung di, nhn mnh tính minh bch và s tham gia. Trong công tác lp Thp k tip theo? pháp và h thng t pháp, tng cng s minh bch tng t cng dn n nhiu n lc mi Hai thp k va qua là thi gian áng chú ý v nhm vào trách nhim gii trình hng xung tc tng trng kinh t và gim nghèo. Nhng di. Các n v cung cp dch v có nhiu sáng thp k qua cng rt áng ghi nh v s chuyn kin khác nhau, tng cng trách nhim gii trình giao quyn lc và trách nhim. Thành công ca theo c hai chiu xung di và lên trên. Ngc Vit Nam i ôi vi nhng ci cách th trng ã li vi nhng lnh vc khác c nghiên cu, làm tng cng quyn s hu tài sn, nâng cao nhiu s thay i trong trách nhim gii trình s tham gia ca ngi dân và tng cng trách ca gii truyn thông và các t chc xã hi dân nhim gii trình vi bên ngoài. s (ngoài các t chc oàn th) nhm vào trách nhim gii trình t di lên m bo tuân th Nhiu thay i khác th hin quan im theo vi các quy tc do trung ng quy nh. cách tip cn th nghim tng bc trong quá trình kim tìm gii pháp cho nhng vn ca Thp k u tiên ca i Mi là k nguyên ca Vit Nam. Cho dù ng lc ca thay i là gì, trao quyn kinh t, t các nhà lp k hoch trung thì thc t là ht sc hin nhiên. Trong mt Ph ng xung cho ngi dân và doanh nghip. lc cui bn Báo cáo VDR này, chúng tôi trình Thp k th hai chng kin s chuyn giao quyn bày mt lot mc thi gian "trao quyn và trách lc và trách nhim áng k cho các tnh, và trách nhim gii trình", trong ó xác nh nhng mc nhim gii trình mnh hn i vi cp xã, làm chính v pháp lý trong quá trình trao quyn hay ny sinh nhng thách thc mi trong công tác phân cp quyn lc, và thay i v trách nhim quy hoch gia các a phng. Gn ây nht, gii trình. Không có gi nh rng phân cp hay s chuyn giao chc nng cho các n v cung trao quyn là tt hay xu, hay trách nhim gii cp dch v và khu vc ngoài nhà nc ã c trình hng xung di hay hng lên trên là tt y nhanh hn, và mang li nhng thách thc nht, iu quan trng là kim tra xem nhng yu mi trong vic làm cho trách nhim gii trình t này ã thay i nh th nào trong khuôn kh tng xng vi ng c khuyn khích. pháp lý ca Vit Nam. Thp k tip theo ca Vit Nam s nh th nào? 141 CHÚ THÍCH 1 Xem thêm Martin Rama, 2008. "Nhng la mc tng GDP bìnhquân u ngi c tính t chn khó khn: Vit Nam trong Quá ". y 1999 n 2008; cho giai on 1/2003 ­ 9/2005, ban Tng trng và Phát trin, Báo cáo Nghiên mc tng GDP bình quân u ngi c tính t cu s 40. 2002 n 2005; cho giai on 10/2005 - 9/2006, mc tng GDP bình quân u ngi c tính t 2 Phm Duy Ngha, 2008. "Ci cách th ch 2005 n 2006; v.v) Vit Nam: t cách nhìn xác nh n trách nhim gii trình" Din àn quc t v Các nn kinh t 7 Công b Quyt toán Ngân sách Nhà nc Vit chuyn i 2008. Nam nm 2004. 3 Martin Gainsborough (2007) cho rng vic s 8 H cng có xu hng tr hn và không có nhiu dng mt phng thc kt hp các c im ph bng cp cao so vi các ng nghip là nam gii bin châu Á và các c tính mi ca truyn tham gia cuc kho sát. thng t do dân ch s em li kt qu tích cc hn so vi vic ch da hoàn toàn vào các quá 9 Vin Khoa hc Lao ng và Xã hi và Ngân trình dân ch. hàng Th gii, 2009, da trên s liu cho giai on 2004-2009; và B K hoch và u t, 4 Thaveeporn Vasavakul (Din àn Pháp lut 2008. Vit Nam, Tháng 2/2009) vit "khái nim `hành chính công' không tn ti c lp trong thi k 10 Lut Viên chc iu chnh i tng là k hoch hóa tp trung mà c a chung vào ngi lao ng trong các n v s nghip hin khái nim nhà nc và thng c coi là b ang c xây dng. máy bao cp hành chính. Vic làm sng li thut ng này và h thng `hành chính công' có th coi 11 Jairo Acuña-Alfaro (2008) "Ci cách công v là mt `t duy mi' ca thi k hu k hoch hóa nên tin hành khâu nào?" Tài liu Chính sách tp trung.'" (trang 16) v Ci cách Hành chính Công và Chng Tham nhng. UNDP Vit Nam. Hà Ni. Tháng Nm. 5 Kt qu này cng nht quán vi nghiên cu ca Wescott và nhng ngi khác (2009), Qun lý 12 Suk-Kim, Pan. 2008. "Nghiên cu so sánh v Tài chính Công: Làm th nào s dng ng Lut Công v bn nc châu Á: Trung Quc, tin hiu qu trong H thng Hành chính Công Nht Bn, Hàn Quc và Vit Nam." Tài liu ca Vit Nam? Báo cáo Tho lun Chính sách Chính sách v Ci cách Hành chính Công và ca UNDP. Chng Tham Nhng. UNDP Vit Nam. Hà Ni. Tháng Chín. 6 Là nhng giai on gn nht mà tác gi có các s liu GDP bình quân theo u ngi 13 im này cng c a ra trong Poon và nnk s dng (ví d: cho giai on 1/2000 ­ 12/2008, (2009) "i mi H thng Công v khi Vit Nam 142 chú thích vào nhóm các nc có thu nhp trung bình." Thy. "Mt s kt qu ban u t cuc Kho Nghiên cu Tho lun Chính sách ca UNDP. sát tình hình và nhu cu tip cn thông tin ca ngi dân do các thành viên ca PPWG thc 14 Báo cáo ánh giá Trách nhim Gii trình Tài hin" Nhóm công tác v S tham gia ca Ngi chính Quc gia (CFAA) c Chính ph Vit dân và DEPOCEN. D tho 20/8/2009. Kho Nam và Ngân hàng Th gii phi hp thc hin, sát 500 công dân Hà Ni, Qung Bình, Ninh vi s tham gia ca B, c, Liên minh Châu Thun và An Giang. Âu, Ireland, an Mch và Ngân hàng Phát trin Châu Á, s dng tài tr t Qu Tín thác a biên 24 u vào bao gm: la chn a im công v Qun lý Tài chính công. trình, óng góp xây dng công trình (ch yu bng ngày công lao ng), tham gia xây dng 15 ông Á Phân cp: Nâng cao hiu qu ca công trình, giám sát thi công, hoc la chn các chính quyn a phng (Ngân hàng Th gii, h th hng công trình. 2005) Christophe Gironde, 2009. "Phân cp ra quyt 25 16 "Phân cp tài khóa, khuyn khích tài khóa, kt nh và tham gia trong Chng trình 135-- qu vì ngi nghèo: Bng chng t Vit Nam" Nghiên cu 5 tnh Vit Nam." (ADB, 2009); và Báo cáo Phát trin Vit Nam 2008, "Bo tr Xã hi". 26 Nghiên cu tình hung tp trung vào in Biên, ng Tháp và Ninh Thun do UNICEF 17 Vnh Phúc, Hà Tây, à Nng, Qung Nam, thc hin. Khánh Hòa, Bình Dng, Tin Giang. bit thêm chi tit, xem thêm "Phân cp Vit Nam: 27 Nghiên cu tình hung tnh Hòa bình mô t Thách thc và Hàm ý Chính sách i vi Tng trong chng này do JICA và SDC thc hin trng Bn vng" (Kim N.B. Ninh, V Thành nm 2009. T Anh, 2008) 28 "ánh giá tình hình thc hin Lut Phòng, 18 Gironde, (2009) Chng Tham nhng: tình hình thc hin cp ngành ra sao? Nghiên cu tình hung trong 19 "Biên ch" theo lut ca Vit Nam c hiu ngành xây dng" (Soren Davidsen, et al, 2009) là s ngi c tuyn dng và b nhim làm công chc nhà nc 29 Lut Xây dng 2004 và Ngh nh 08 nm 2005. 20 "Phân cp Vit Nam: Thách thc và Hàm ý Chính sách i vi Tng trng Bn vng" 30 Phn này s dng nhiu t liu trong "Ci (Kim N.B. Ninh, V Thành T Anh, 2008? thin công tác gii phóng mt bng và t nguyn chuyn i t ai Vit Nam", ng Hùng Võ, 21 Nghiên cu ca CIDA v qun lý tài chính cp Ngân hàng Th gii, 2009. tnh ba tnh. 31 T l phn trm n th khiu ni v vn 22 Vnh Phúc, Hà Tây, à Nng, Qung Nam, t ai trong tng s n th là 70-80% theo s Khánh Hòa, Bình Dng, Tin Giang. bit liu ca "C quan An ninh" nm 2007, song lên thêm chi tit, xem thêm "Phân cp Vit Nam: n 80-90% theo mt kho sát tin hành trên 7 Thách thc và Hàm ý Chính sách i vi Tng tnh nm 2008-2009. S liu sau trùng vi s trng Bn vng" (Kim N.B. Ninh, V Thành liu n th mà V Khiu ni T cáo ca Vn T Anh, 2008) phòng Quc hi nhn c. "Báo cáo tóm tt kt qu gii quyt khiu ni t cáo t nm 2006 23 Nguyn Ngc Anh, Nguyn c Nht, n nay, và gii pháp trong tình hình mi", c Nguyn Th An, oàn Quang Hng, Trn Thanh trình bày ti Hi ngh Tng kt Công tác Thanh 143 các th ch hin i tra nm 2007 và Trin khai nhim v nm 2008, 41 Vin Chin lc và Chính sách Y t, "ánh giá Hà Ni, 11/1/2008 trích trong "C ch gii quyt thc hin t ch tài chính ca bnh vin trong khiu ni hành chính Vit Nam ­ Thách thc cung cp dch v y t và thanh toán", trích t và Gii pháp". Qu châu Á và Vin Chính sách, Báo cáo chung Thng niên v Y t 2008 Pháp lut và Phát trin, tháng 8/2009. 42 Báo cáo chung Thng niên v Y t 2008 32 Chính sách t ai Vit Nam: Tình hình hin (Ting Vit). nay và các thách thc ch yu (NHTG, 2008) S Y t Hà Tây, 2007, "Báo cáo thc hin Ngh 43 33 Gii quyt tranh chp nhng vùng nông thôn nh 43, trích t Báo cáo chung Thng niên v ô th hóa: trao quyn cho các t chc xã hi dân Y t 2008 s. S dng t và Ô nhim môi trng (VUSTA và VIDS, 2008) 44 Da trên D tho " án i mi c ch hot ng, c ch tài chính, chính sách tin lng và 34 Ngh nh 69/2009. vin phí i vi n v s nghip y t công" ã trình lên Chính ph thông qua. 35 Các nghiên cu trc ó cho thy s thành công, SDC, 2004 "ánh giá c ch mt ca 45 Báo cáo tóm tt Kt qu kho sát tình hình xã cp xã, phng, Vit nam" Guidotti Mateo, hi hóa giáo dc qun 3, qun Gò Vp, qun 2004/ "ánh giá c ch mt ca cp huyn Phú Nhun và huyn Tân Phú (y ban Mt trn tnh Qung Bình, Vit nam" T quc Vit Nam thành ph H Chí Minh, ngày 31/3/2009). 36 "Ct gim giy phép con to thun li cho kinh doanh", Thi báo Sài Gòn, ng trên 46 Báo cáo chung Thng niên v Y t 2008. Vietnamnet.com ngày 7/8/2009. 47 "Tham gia vào câu lc b: Các t chc dân s 37 V phía các nhà tài tr, mô-un Qun tr Nhà Vit nam" (T.S. Nguyn Minh Phng, Vin nc trong iu tra MSHG Vit Nam ca Khoa hc v T chc Nhà nc, B Ni v, Ngân hàng Th gii, C quan Hp tác và Phát tháng 11/2007" trin Quc t Vng quc Anh, SDS, và cuc khi sát PCI c s h tr ca C quan Phát Báo cáo Phát trin Vit Nam 2008--Bo tr 48 trin Hoa K thông qua Sáng kin Cnh trnh Xã hi. Vit Nam. 49 Da trên các tiêu chí theo quy nh v HCFP, 38 T chc ActionAid International Vit Nam. n 2004, có 31% dân s l ra c hng h "Kinh nghim s dng Phiu ly ý kin ngi tr t các qu HCFPs, nhng n cui nm 2006 dân ánh giá dch v công Vit Nam". con s thc t là 22% (Báo cáo Phát trin Vit Trình bày ti Hi tho xut Ý tng cho D Nam 2008). án Kim toán xã hi, B K hoch u t và UNICEF. 50 UNDP, tháng 8/2005. "Phí dch v, t ch tài chính và tip cn các dch v xã hi Vit 39 Martin Painter. 2009. " Chính ph cht lng Nam". thp ­ Mt chin lc phát trin: Tình trng tin thoái lng nan v Qun tr Nhà nc Vit 51 Chng này s dng kt qu ca mt s nghiên Nam và Trung Quc" cu, bao gm Charles Philpott (2009), CIDA (2008) "Kho sát Xã hi v Hot ng Hòa gii 40 Báo cáo chung Thng niên v Y t 2008 C s", và các nghiên cu khác (Ting Vit) 144 chú thích 52 Phn này da trên các bài vit ng ti trên tp và nhu cu tip cn thông tin ca ngi dân", chí Vietnam Law and Legal Forum: Nguyn Hi thc hin bi Nhóm Công tác v S tham gia An, Tòa Dân s, Tòa án Nhân dân Ti cao, "Hòa ca ngi dân và Trung tâm DEPOCEN. D gii C s trong T tng Dân s", tháng 1/2009, tho 20/8/2009. trang 19-20; và [khuyt danh] "Hòa gii c s là cn thit cho s hòa hp xã hi." tháng 12/ 2008, 61 John Rand, Patricia Silva, Finn Tarp, Trn trang 22-23, 28. Tin Cng, và Nguyn Thanh Tâm. 2008. "Characteristics of the Vietnamese Business 53 InvestConsult (2008) "Kho sát Xã hi v Environment: Evidence from a SME Survey in Hot ng Hòa gii C s". CIDA 2007". CIEM (Vin Nghiên cu và Qun lý Kinh t Trung ng) và University of Copenhagen. S 54 Nguyn Hi An, Tòa Dân s, Tòa án Nhân dân doanh nghip va và nh c phng vn trong Ti cao, "Hòa gii C s trong T tng Dân s", nm 2005 là 2635, nm 2007 là 2603. Các a Vietnam Law and Legal Forum, tháng 1/2009, phng c kho sát gm Hà Ni, Hi Phòng, trang 19-20 thành ph H Chí Minh, Hà Tây, Phú Th, Ngh Anh, Qung Nam, Khánh Hòa, Lâm ng và 55 Kho sát v Môi trng Kinh doanh và Long An. Hot ng Doanh nghip ca EBRD-Ngân hàng Th gii, tin hành nm 2004 và 2005 ti 62 "H tr h thng tr giúp pháp lý quc gia Albania, Armenia, Azerbaijan, Belarus, Bosnia Vit Nam, 2005-2009. Báo cáo nm 2008" và Herzegovina, Bulgaria, Croatia, Cng hòa (SIDA, SDC, Oxfam Novib và Save the Children, Séc, Tây Ban Nha, Estonia, Georgia, c, Hy 2008) Lp, Hungary, Ai len, Kazakhstan, Hàn Quc, Kosovo, Cng hòa Kyrgyz, Latvia, Lithuania, 63 "H tr h thng tr giúp pháp lý quc gia FYR Macedonia, Moldova, Ba Lan, B ào Nha, Vit Nam, 2005-2009. Báo cáo nm 2008" Rumani, Nga, Serbia và Montenegro, Slovakia, (SIDA, SDC, Oxfam Novib và Save the Children, Slovenia, Tajikistan, Th Nh K, Ucraina, 2008) Uzbekistan, và Vit Nam. S liu thng kê v các quc gia chuyn i có th ly t Anderson 64 "H tr h thng tr giúp pháp lý quc gia & Gray (2006). Vit Nam, 2005-2009. ánh giá gia k" (SIDA, SDC, Oxfam Novib và Save the Children, Trng Hòa Bình, Chánh án Tòa án Nhân dân 56 2008) Ti cao, "Ci cách Tòa án", Tp chí Vietnam Law and Legal Forum, tháng 5/2009 (trang 7). 65 LEADCO. 2007. "Báo cáo kho sát nhu cu, hin trng và mc hiu qu ca hot ng t 57 Tô Vn Hoa, "Tính c lp ca t pháp" vn pháp lý do các t chc chính tr xã hi và các (Juristforlaget i Lund, 2006) t chc xã hi ngh nghip thc hin". Báo cáo c vit cho UNDP, Hanoi. 58 Nhóm son tho " án thành lp c quan tài phán hành chính Vit Nam (bn d tho, 66 Hoàng Yn, 2009 "Gii thiu Liên oàn 13/3/2007) Lut s Toàn quc mi thành lp: Trin vng và thách thc". Bài trình bày ti Din àn Pháp lut 59 "Báo cáo Kt qu Kho sát Ch s Hài lòng Vit Nam, XX tháng 6/2009, Hà Ni. ca Ngi dân nm 2008 i vi Dch v Công thành ph H Chí Minh" 67 CECODES và i s quán Phn Lan Nguyn Ngc Anh, Nguyn c Nht, Nguyn 60 68 Da trên thu nhp tin lng chính thc ca Th An, oàn Quang Hng, Trn Thanh Thy. ngi tr li, không phi da trên thu nhp ca "Nhng phát hin ban u t kho sát thc trng h. 145 các th ch hin i 69 Phn này da trên nghiên cu ca Davidsen Khoa hc v T chc Nhà nc, B Ni v, et al 2009. tháng 11/2007) 70 Vit Nam là mt trong by nc thí im Sáng 77 "Thu hp khong cách: xã hi dân s mi ni kin Minh bch Trong ngành Xây dng (CoST), lên Vit Nam" (Irene Norlund, 2007) Vit Nam do B Xây dng ch trì vi s h tr ca DFID và Ngân hàng Th gii. 78 "Các hình thc tng tác gia C quan Nhà nc và T chc Xã hi Dân s Vit Nam" Xem Christiane Arndt và Charles Oman (2006) 71 (VUFO- Trung tâm t liu NGO, DFID và S "S dng và Lm dng các Ch s Qun tr." quán Phn Lan, 2008) OECD. Trung tâm Nghiên cu Phát trin. Paris: OECD; Stephen E. Knack (2007) "o lng 79 S tham gia ca T chc Xã hi Dân s trong Tham nhng: Phê bình các Ch s ông Âu và hot ng giám sát các chng trình ca chính Trung Á." Tp chí Chính sách Công. 27:255- ph. Bài hc ca Vit Nam (Oxfam GB, 2009) 291; và James H. Anderson (2009) "ánh giá Các ch s Qun tr ông Á và Thái Bình 80 Bng thut ng "c thù vi iu kin a Dng", Ngân hàng Th gii. phng", chúng tôi mun nói n các vn bn pháp lý không trc tip thi hình các vn bn quy 72 "Phòng chng tham nhng Vit Nam: thy phm pháp lut ban hành bi các c quan trung gì sau hai nm thc hin Lut (i s quán Phn ng. Lut Ban hành các vn bn quy phm Lan, Cecodes, 2008)". Chín tnh ba vùng trên pháp lut 1996 ch cho phép Hi ng Nhân dân toàn quc: bn tnh phía bc: Hà Giang, Lào c ban hành các vn bn pháp lut thc hin Cai, Hà Ni và Thái Bình; Ba tnh min Trung: các vn bn quy phm pháp lut ca c quan Thanh Hóa, à Nng và Lâm ng; và hai tnh cp trên. Lut Ban hành các vn bn quy phm min Nam: Bà Ra ­ Vng Tàu và Long An. pháp lut bi Hi ng nhân dân và y ban nhân dân 2004 cho phép Hi ng nhân dân c ban 73 c im môi trng kinh doanh Vit Nam: hành vn bn pháp lut không trc tip thi hành Bng chng t iu tra doanh nghip va và các vn bn quy phm pháp lut ca các c quan nh 2007 (CIEM và trng i hc Copenhagen, cp trên, ví d nh các vn bn phê duyt k 2008) hoch phát trin kinh t xã hi ca a phng. 74 Martin Gainsborough, ng Ngc Dinh và 81 V hot ng i biu dân c, Quc hi, Trn Thanh Phng (2009) lp lun rng tham 2009. nhng Vit Nam mang tính h thng ch không phi là s bt thng trong mt h thng lành 82 Báo cáo Phân tích khung pháp lý hin hành v mnh. James Anderson và Cheryl Gray (2006) Hi ng Nhân dân ca Vit Nam: góc nhìn t nhn thy các quc gia ông Âu và Trung Á, Ninh Thun (Oxfam GB, 2009) các doanh nghip các nc thuc Liên Xô c có t l cao hn nhng ni khác cho rng tham i thoi trc tuyn ca Phó Ch tch Quc 83 nhng là hin tng ph bin, nhng không phi hi Nguyn Vn Yu vi c tri v bu c quc là vn ln. hi, ngày 2/5/2007 75 Gainsborough (2007) nói v mi quan h gia 84 Vn phòng Quc hi, 2009. xã hi dân s và nhà nc nh mt "quan h i tác có k lut." 85 Quc hi Vit Nam và Vai trò Giám sát ca Quc hi ­ Thành tu và Thách thc (PGS, TS. "Tham gia vào câu lc b: Các t chc dân s 76 ng Vn Thanh, nguyên Phó Ch nhim y Vit nam" (TS. Nguyn Minh Phng, Vin ban Kinh t và Ngân sách, 2007) 146 chú thích 86 Báo cáo nghiên cu v Lut Ban hành các Vn 89 Báo cáo Phát trin Thiên niên k 2008 (UN) bn Quy phm Pháp lut sa i và các vn liên quan n quy trình xây dng lut (VPQH và Quc hi Vit Nam: i din cho c tri ti khu 90 EC, 2008) vc bu c và toàn th nhân dân (TS. Nguyn S Dng, 2007). 87 Quc hi Vit Nam và Vai trò Giám sát ca Quc hi ­ Thành tu và Thách thc (PGS, TS. 91 Phn này da trên nghiên cu rt hay ca ng Vn Thanh, nguyên Phó Ch nhim y Catherine McKinley (2009), Culpin Planning ban Kinh t và Ngân sách, 2007) Limited (2009), và Davidsen và Rama (2008). 88 Báo cáo Kt qu Thm dò Ý kin Công chúng v : Bu c i biu quc hi nhim k th 12 (VPQH và EC, 2007) 147 TÀI LIU THAM KHO Chng 1 Countries ­ An Empirical Contribution". World Bank, Washington D.C. Gainsborough, Martin. 2007. "A Comparative Study of Governance Reform Options Bruynooghe P., Saskia, Isy Faingold, Trina for Vietnam to 2020 Drawing on the Q.Firmalo, Ann E. Futrell, Jonathon Lessons from Asia." Processed. A. Kent and Rohan Kukherjee. 2009. "Implementation of Civil Service Malesky, Edmund. 2004. "Leveled Mountains Legislation in Vietnam: Strengthening and Broken Fences: Measuring and Elements of a Position-Based System". Analysing de facto Decentralisation in Princeton University, New Jersey. Vietnam." European Journal of East Asian Studies 3(2): 307-336. Cuong, Nguyen Viet. 2009. "The Impact of Minimum Wage Increase on Nhgia, Pham Duy. 2008. "Institutional Reform Employment, Wages and Expenditures in Vietnam: From the Perspective of of Workers: Evidence from Vietnam." Determining the Accountability." 2008 Processed. International Forum on Economic Transition. Davidsen, Soren. 2007. "Performance- related pay: enabling conditions and Phong, Dang and Melanie Beresford, 1998. some caveats" . World Bank, Jakarta. "Authority Relations and Economic Processed. Decision Making in Vietnam--An Historical Perspective." NIAS. NAPA (National Academy of Public Administration) and CIEM (Central Rama, Martin. 2008. "Making Difficult Choices: Institute for Economic Management). Vietnam in Transition". Commission 2006. "The current salary system in on Growth and Development, Working Vietnam's public administration". Paper 40. Report for the German Agency for World Bank. 2004. "World Development Technical Cooperation (GTZ), Hanoi. Report 2004. Making Services Work Painter, Martin, Ha Hoang Hop, and Chu Quang for Poor People". Oxford University Khoi. 2009. "Institutional Reform for Press. Washington, DC. Public Administration in Contemporary Chng 2 Viet Nam." Public Administration Reform and Anti-Corruption--A Series Anderson, James H., Gary Reid and Randi of Policy Discussion Papers. UNDP. Ryterman. 2003. "Understanding Poon, Yeow, Nguyen Khac Hung and Do Public Sector Performance in Transition Xuan Truong. 2009. "The reform of 148 tài liu tham kho the civil service as Vietnam moves to Mechanism to Settle Administrative the middle-income country category". Complaints in Vietnam--Challenges Study prepared for the UNDP (United and Solutions.". Hanoi. Nations Development Program) Public Bjornestad, Liv. 2009. "Fiscal Decentralization, Administration Reform and Anti- Fiscal Incentives and Pro-Poor Corruption Policy Discussion Papers, Outcomes: Evidence from Vietnam" Hanoi. ADB Economics Paper Series, no. 168, Rauch, James E. and Peter B. Evans. July 2009 2000. "Bureaucratic Structure and CAP (Center for Agricultural Policy of Bureaucratic Performance in Less the Institute of Policy Strategy for Developed Countries". Journal of Agriculture and Rural Development). Public Economics 75: 49-71 2008. "Mobilizing Rural Institutions for Suk-Kim, Pan. 2008. "A Brief Comparative Sustainable Livelihoods and Equitable Study on Civil Service Laws in Four Development, Governance Institution. Asian Countries: China, Japan, Korea, The case of the Grassroots Democracy and Viet Nam." Policy Note on Public Steering Committee". Hanoi Administration Reform and Anti- DOHA (Department of Home Affairs) Corruption. UNDP Viet Nam. Ha Noi, and USTA (Union of Science and September. Technology Associations) of Thai Binh Thang, Thai Vinh. 2007. "Unity of powers: Province. 2009. "Survey on Grassroots The Constitutional Structure of the Democracy Regulation. Implementation Government". Vietnam Law and Legal Situation and Organization Capacity Forum, April. of Social Organizations in Thai Binh Province". Study conducted for the Tho, Nguyen Phuoc. 2007. "Structure of Embassy of Finland, Hanoi. Government at Different Stages of the Revolution", Vietnam Law and Legal Eli Mazur, David Dapice and Vu Thanh Tu Forum, June. Anh. "The Chu Lai Open Economic Zone and Rural Development: Central World Bank and Government of Vietnam. Planning's Laboratory for Policy and 2008. "Vietnam Country Financial Institutional Innovation." UNDP Policy Accountability Assessment". Financial Dialogue Paper 2008/2, Hanoi. Management Unit, Central Operational Services Unit, Vietnam Country Fritzen, Scott. 2002. "The `foundation of public Management Unit, East Asia Pacific administration'? Decentralization and Region. its discontents in transitional Vietnam." Presented to Asia Conference on World Bank and ILSSA (Institute of Labor Governance in Asia: Culture, Ethics, Studies and Social Affairs). 2009. Institutional Reform and Policy "Status of Women Participation in Change, City university of Hong Kong, Leadership Positions". Annex D of December 5-7, 2002. the publication "Women in Retirement Age". Hanoi. Gironde, Christophe. 2009. "Decentralized Chng 3 Decision Making and Participation under Program 135-II. A study in Five Asia Foundation and PLD (Policy, Law and Provinces of Vietnam". Study prepared for Development Institute). 2009. "The the World Bank in Vietnam. December. 149 các th ch hin i JICA (Japan Agency for International 2009. "Mid-term review of the NTP-PR Cooperation) and SDC (Switzerland and Program 135-II" . Hanoi. Development Cooperation Agency). Vo, Dang Hung. 2009. "Policy Note. Improving 2009. "Local planning in Hoa Binh Land Acquisition and Voluntary Land Province". Processed. Conversion in Vietnam". Hanoi. The McElwee, Pamela and Ha Hoa Ly. 2006. World Bank. "Deepening Democracy and Increasing VUSTA (Vietnam Union of Science and Popular Participation in Viet Nam." Technology Associations) and VIDS UNDP Vietnam Policy Dialogue Paper (Vietnam Institute of Development 2006/1. Studies). 2008. "Conflict Resolution in Ninh, Kim N.B. and Vu Thanh Tu Anh. Urbanized Rural Areas: Empowering 2008."Decentralization in Vietnam: Civil Social Organizations. Land use and Challenges and Policy Implications for environment pollution". Study sponsored Sustainable Growth". Research paper by the Embassy of Finland, Hanoi. prepared for the VNCI project (Vietnam World Bank. 2004. "Vietnam Development Competitiveness Initiative) of USAID Report 2005: Governance". Joint Donor (United States Agency for International Report to the Vietnam Consultative Development). Groups Meeting. Hanoi, December 1-2, Quang, Doan Hong and Martin Rama. 2004. Forthcoming. "What a difference does World Bank. 2005. "East Asia Decentralizes. participation make? Evidence from Making Local Government Work". communities with multiple programs in World Bank, Washington, D.C. Vietnam". Hanoi. ----------. 2007. "Vietnam Development Report Quyen et al. 2009. "Report on Results of 2008: Social Protection". Joint Donor Citizen's Report Card Survey on People's Report to the Vietnam Consultative Satisfaction with P135-II". Hanoi. Groups Meeting. Hanoi, December 6-7, Que, Tran Thi. 2001. "Land Reform and 2007. Women's Property Rights in Vietnam." ----------. 2008. "Vietnam Development Report Center for Gender, Environment and 2009: Capital Matters". World Bank Sustainable Development, Hanoi, Report to the Vietnam Consultative Vietnam. Group Meeting. Hanoi, December 4-5, Pham, Huong Lan. 2006. "Fiscal 2008. Decentralisation from Central to Sub- ----------. 2008. "Vietnam: Analysis of the National Government in Vietnam." Impact of Land Tenure Certificates with Paper presented at Seventh Annual Both Names of Wife and Husband." Global Development Conference. Hanoi. September, 2008. Institutions and Development: At the Nexus of Global Change, St. Petersburg, World Bank and MONRE (Ministry of Natural Russia. January 20, 2006. Resources and Environment). 2008. "Land Policy in Vietnam: Current Status UNDP (United Nations Development and Key Challenges". Hanoi Program) and CEMA (Committee for Ethnic Minorities Affairs of Vietnam). World Bank and Socialist Republic of Vietnam. 2005. "Vietnam Managing Public 150 tài liu tham kho Expenditure for Poverty Reduction and Satisfaction Index Survey 2008 for Growth. Public Expenditure Review Public Services In Ho Chi Minh City". and Integrated Fiduciary Assessment". Ho Chi Minh City. Hanoi. IV Tech Consultant. 2007. "Background World Bank, and Government of Vietnam. Notes About Policy and Institutional 2008. "Vietnam Country Financial Context of Provincial ICT Development Accountability Assessment". Financial in Vietnam". Report prepared for the Management Unit, Central Operational World Bank, Washington, D.C. Services Unit, Vietnam Country IV Tech Consultant. 2009. "ICT Development Management Unit, East Asia Pacific in Local Governments in Vietnam". Region. Report prepared for the World Bank, Chng 4 Washington, D.C. Garcia-Prado, Adriana. 2005. "Sweetening the ActionAid International. 2009. "Experiences on Using Citizen's Report Cards in Carrot. Motivating Public Physicians Assessment of Public Services in for Better Performance," World Bank Policy Research Working Paper 3772. Vietnam." Presented at the Social Audit Project Inception Workshop, Ministry of Washington, DC: World Bank. Planning and Investment and UNICEF, Ha Tay Health Care Department. 2007. Hanoi. "Report on Implementation of Decree Bales, Sarah. 2008. "Human Resource 43", as cited in the Joint Annual Health Review 2008. Financing Issues". Report on the health sector prepared for the ADB (Asian Health Policy and Strategy Institute. 2008. Development Bank), Hanoi. "Assessment of hospitals' financial autonomy implementation in health Barber, Sarah, Frederic Bonnet and Henk service provision and payments" as Bekedam. 2004. "Formalizing Under- cited in the Joint Annual Health Review the-Table Payments to Control Out- 2008. of-Pocket Hospital Expenditures in Cambodia," Health Policy and Planning. Kerkvliet, Ben, Nguyen Quang A and Bach 19(4): 199-208. Tan Sinh. 2008."Forms of Engagement between State Agencies & Civil Society Bossert , J. Thomas , Andrew Mitchell and Organizations in Vietnam". Study Nathan Blanchet. 2009. "Governance prepared for VUFO-NGO Resource and Decentralization of Health Systems Center, DFID (Department for in Vietnam: Analysis of Provincial International Development of the UK) Organization, Decision Space/ and Embassy of Finland, Hanoi. Accountability and Capacity." Draft for discussion. August 31, 2009. Kutzin, J., T. Maeimanaliev, A. Ibraimova, C. Cashin, and S. O'Dougherty. 2003. CAP (Center for Agricultural Policy of "Formalizing Informal Payments the Institute of Policy Strategy for in Kyrgyz Hospitals: Evidence from Agriculture and Rural Development). Phased Implementation of Financing 2007. "Financial Burden on Rural Reforms." Paper presented at IHEA Households and Rural Public Services". Conference, San Francisco, California. Hanoi Lewis, Maureen and Gunilla Pettersson. 2009. Ho Chi Minh City Statistics Office. 2009. "Governance in Health Care Delivery-- "Report On The Results Of Citizens' 151 các th ch hin i Raising Performance." World Bank and Danish International Development Policy Research Working Paper 5074. Agency. Washington, DC: World Bank. Vietnam Fatherland Front Committee of Ho Matteo, Guidotti. 2004. "District One Stop Chi Minh City. 2008. "Overview of Shop Assessment in Quang Binh the Survey Results of the Socialization Province, Viet Nam." SDC. of Education in District 3 and Go Vap District", Ho Chi Minh City MOH (Ministry of Health). 2008. "Third Country Report on Following up the ---------. 2009. "Summary Report on Implementation to the Declaration Survey Results situation of education of Commitment on HIV and AIDS". socialization in districts no. 3, Go Vap, Hanoi. Phu Nhuan and Tan Phu", Ho Chi Minh City MOH (Ministry of Health) and HPG (Health Partnership Group). 2008. "Joint Annual World Bank. 2008. "Vietnam: Higher Health Review: 2007". Hanoi. Education and Skills for Growth". Human Development Department. East MOH (Ministry of Health) and HPG (Health Asia Pacific Region. Partnership Group). 2008. "Joint Annual Health Review: 2008: Health Chng 5 Financing in Vietnam". Hanoi An, Nguyen Hai. 2009. "Grassroots Nga, Nguyen Nguyet and Martin Rama. Conciliation in Civil Procedures". Forthcoming. "Competition in Vietnam´s Vietnam Law and Legal Forum. January Pharmaceutical Market". 2009, pp. 19-20. Painter, Martin. 2008. "Low Quality Anderson, James H. David S. Bernstein, and Government as a Development Strategy: Cheryl W. Gray. 2005. Judicial Systems Dilemmas of Governance in China and in Transition Economies--Assessing the Vietnam." Processed. Past, Looking to the Future. The World SDC. 2004. "Review on One-Stop_shops at Bank. Commune & Ward Levels, Viet Nam." Binh, Truong Hoa. 2009. "Reforming the Tran, Huynh Huu and Dau Anh Tuan. 2007. Courts". Vietnam Law and Legal "Vietnamese Business Associations as Forum, May:. 7. Policy Advocates--A Lot More Can Still Government of Vietnam, drafting team for the be Done." GtZ and VCCI. Hanoi. establishment of administrative tribunals. UNDP (United Nations Development 2007. "Project for the establishment of Program). 2005. "User fees, Financial administrative tribunals in Vietnam". Autonomy and Access to Social Services Draft, 13 March 2007 in Vietnam". United Nations Country InvestConsult. 2008. "Social Survey on Team Vietnam. Discussion Paper No. Conciliation Activities at Grassroots 6. Level". Study prepared for CIDA Viet Insight. 2009. "Public Opinion Survey (International Development Agency of on the Effectiveness of Commune Canada), Hanoi. and District One-Stop Shops in 14 LEADCO. 2007. "Diagnostic study on Districts and 30 Communes of Dak functioning of existing commercial Lak Province." Dak Lak People's dispute resolution system, judicial Committee Department of Home Affairs 152 tài liu tham kho and non-judicial dispute resolution". Nghia, Pham Duy. 2000. "Phap luat thuong Study prepared for DANIDA (Danish mai Viet Nam truoc thach thuc cua International Development Agency), qua trinh hoi nhap kinh te quoc Hanoi. te" (Commercial Law Faces the Challenges of International Economic LEADCO. 2007. "Survey report on the needs, Integration), Nha nuoc va Phap luat, current status and effectiveness of legal (6):9. (From John Gillespie's "Extra- consultancy conducted by socio-political Constitutional Lawmaking: Vietnam's and socio-professional organizations". Unacknowledged Legislators", Report prepared for UNDP, Hanoi. Conference paper, Vietnam Legal Luong, Do Dinh and Tom Scott. 2008. Culture Symposium, 2003) "Assessment report on the leassons Nguyen, Lam Duc. 2004. "Management by learned from the legal aid performance Law: Barriers from the People" (Quan of the Vietnam Lawyers´ Associations´ ly bang phap luat: tro ngai tu phia nguoi legal consultancy centers". Report dan) Journal Nha Quan ly. (11). May prepared for UNDP, Hanoi. 2004. Malesky, Edmund. 2008. "The Vietnam NH Quang and Associates. 2007. "Report on Provincial Competitiveness Index: a Survey of Needs for District Courts Measuring Economic Governance for Nationwide". Study prepared for UNDP Private Sector Development. 2008 Final (United Nations Development Program), Report." Vietnam Competitiveness DANIDA (Danish International Initiative Policy Paper #13. Vietnam Development Agency), SIDA (Swedish Chamber of Commerce and Industry International Development Agency) and (VCCI) and United States Agency for MOJ (Ministry of Justice). Hanoi. International Development's Vietnam Competitiveness Initiative (VNCI): Ha NH Quang and Associates and Pip Nicholson. Noi,Vietnam. 2008. "Study on the methods, procedures and criteria for the dissemination of Ministry of Justice, SIDA (Swedish court judgments ­ Supreme People's International Development Agency). Court of Vietnam". Study prepared 2007."Report on the current situation of for DANIDA (Danish International lawyer organizations and activities and Development Agency), Hanoi. proposals to support the development of the lawyer profession in some Office of the National Assembly and European provinces". Hanoi. Commission. 2008. "The amendment of the Law on Promulgation of Legal Ministry of Justice, DANIDA (Danish Documents and Issues Related to the International Development Agency), Legislative Process". Hanoi. SDC (Swiss Development Cooperation), Oxfam Novib and SCS (Save the Philpott, Charles. 2009. "Legal Analysis Children Sweden). 2009. "Support to Update." CIDA. the Legal Aid System in Vietnam, 2005- Schläppi, Erika, Tom Scott, Do Ngoc Ha and 2009. Annual Progress Report 2008". Lan Buy Phuong. 2008. "Support to the Hanoi. National Legal Aid System in Vietnam Kiyoshi Nakayama and Frank Bosch. 2009. 2005-2009. Mid-Term Review of the "Implementation of the PIT and joint project funded by Sida, SDC, Establishment of a Large Taxpayers Oxfam Novib, and Save the Children Office." IMF. April, 2009. Sweden". Report prepared for SIDA 153 các th ch hin i (Swedish International Development Indicators." OECD. Development Agency), SDC (Swiss Development Centre Study.OECD, Paris. Cooperation), Oxfam Novib and SCS Ballington, J. 2008. Equality in Politics: (Save the Children Sweden). A survey of Women and Men in Van, Hoa To. 2006. "Judicial Independence" Parliaments. IPU: Geneva. Juristforlaget i Lund. CECODES. 2008. "Anticorruption in "Grassroots conciliation crucial for social Vietnam: The situation after two years harmony". Vietnam Law and Legal of implementation of the Law". Study Forum.December 2008: 22-23. prepared for the Embassy of Finland, Hanoi. World Bank and EBRD (European Bank for Reconstruction and Development). Culpin Planning Limited UK. 2009. 2004- 2005. "The EBRD-World Bank "Understanding Vietnam's Media. A Business Environment and Enterprise sector review to identify opportunities Performance Survey". Washington, for advancing the role of media in DC. curbing corruption in Vietnam". Study Chng 6 prepared for DFID (Department for International Development of the UK) Acuña-Alfaro, Jairo. 2009. "Heightening and the Royal Netherlands Embassy, access to information in Vietnam-- Hanoi. The challenge of monitoring Davidsen, Soren, Nguyen Viet Ha, Hoang implementation." Vietnam Law & Legal Ngoc Giao, Thaveeporn Vasavakul Forum, August. and Maria Delfina Alcaide-Garrido. Alcaide-Garrido, Maria Delfina, 2009. "Access 2009. "Implementation Assessment of to information in Vietnam. Current legal the Anticorruption Law: How far has framework". Consultant report prepared Vietnam come at the Sector Level? A for the World Bank, Hanoi. Processed. Case-Study of the Construction Sector." Denmark Ministry of Foreign Affairs, ______. 2009. "Encouraging reporting on Hanoi. corruption in Vietnam. Changes in the draft press law vis-à-vis the current Davidsen, Soren and Martin Rama. 2008. legal framework". Consultant report "Corruption and the Media in Vietnam". prepared for the World Bank, Hanoi. Presentation for the Anti-Corruption Processed. Dialogue, Hanoi, November 28, 2008. Anderson, James H. and Cheryl W. Gray. 2006. Embassy of Finland. 2009. "Report on Three Anticorruption in Transition 3--Who is Anticorruption Cases to Be Justified". Succeeding ... And Why? World Bank, Hanoi. Washington, DC. Ferreira, Carlos, Michael Engelschalk, Anderson, James H. 2009. "A Review of and William Mayville. 2007. "The Governance Indicators in East Asia and Challenge of Combatting Corruption the Pacific". World Bank, Washington, in Customs Administration" in Sanjay DC. Processed. Pradhan and J. Edgardo Campos, eds., The Many Faces of Corruption-- Arndt, Christiane and Charles Oman. 2006. Tracking Vulnerabilities at the Sector "Uses and Abuses of Governance Level. Washington DC: The World Bank. 154 tài liu tham kho Fritzen, S. 2005. "The `misery' of Access Situation and Needs in Vietnam" implementation: Governance, People's Participation Working Group institutions and anti-corruption in and DEPOCEN. October 14, 2009. Vietnam", in Tarling, N. (ed) Corruption Processed. and good governance in Asia, Routledge, Nguyen, Vien Kieu Thi, Dang Ngoc Dinh, New York (pp. 98-120). Be Trung Anh. 2009. "Participation Gainsborough, Martin. 2007? "A Comparative of Civil Society in Anticorruption Study of Governance Reform Options Activities" UNDP. for Vietnam to 2020 Drawing on the Norlund, Irene. 2007. "Filling the Gap: The Lessons from Asia." Processed. emerging civil society in Vietnam". Gainsborough, Martin, Dang Ngoc Dinh, UNDP, Hanoi. and Tran Thanh Phuong. 2009. Office of the National Assembly and "Corruption, Public Administration European Commission. 2007. "Report Reform, and Development: Challenges on the Public Opinion Survey Result And Opportunities." UNDP Public on: National Election of Parliament Administration Reform and Anti- members for the 12th mandate period" Corruption Policy Discussion Papers. . Hanoi. Kerkvliet, Ben, Nguyen Quang A and Bach ---------. 2008. "The amendment of the Law on Tan Sinh. 2008."Forms of Engagement the Promulgation of Legal Documents between State Agencies & Civil Society and Issues Related to the Legislative Organizations in Vietnam". Study Process". Hanoi. prepared for VUFO-NGO Resource Center, DFID (Department for ---------. 2008. "Report on Technical Assistance International Development of the UK) to Review the National Assembly and Embassy of Finland, Hanoi. Internal Regulations". Hanoi. Knack, Stephen E. 2007. "Measuring Oxfam Great Britain. 2009. "CBOs' Corruption: A Critique of Indicators involvement in monitoring government in Eastern Europe and Central Asia." programs. Lessons from Vietnam". Journal of Public Policy, 27:255-291. Hanoi. McKinley, Catherine. 2009. "Media and Phuong, Nguyen Minh. 2007. "Join the Corruption. How has Vietnam's print club: civil organizations in Vietnam" media covered corruption and how can . Vietnam Law and Legal Forum, coverage be strengthened?" . Study November:17-18. prepared for UNDP (United Nations Rand, John . 2009. "Understanding Firm Level Development Program). Hanoi. Corruption in Vietnam: Who pays and Nghia, Pham Duy. 2008. "Institutional Reform how does it affect firm performance?". in Vietnam: From the Perspective of Department of Economics, University Determining the Accountability." 2008 of Copenhagen, Denmark. International Forum on Economic Rand, John, Patricia Silva, Finn Tarp, Tran Tien Transition. Cuong, and Nguyen Thanh Tam. 2008. Nguyen Ngoc Anh, Nguyen Duc Nhat, Nguyen "Characteristics of the Vietnamese Thi An, Doan Quang Hung, Tran Thanh Business Environment: Evidence from a Thuy. "Report on the Survey of Citizens SME Survey in 2007". CIEM (Central and Civil Organizations' Information Institute of Economic Management) and University of Copenhagen. 155 các th ch hin i Salomon, Matthieu. 2007. "Power and and increasing popular participation Representation at the Vietnamese in Vietnam". UNDP Vietnam Policy National Assembly. The Scope and Dialogue Paper 2006/1, Hanoi. Limits of Political Doi Moi". In S. Vasavakul, Thaveeporn. 2009. "Report on the Balme and M. Sidel (Eds.), Vietnam's Analysis of Vietnam's Current Legal New Order. International Perspectives Framework for People's Councils: A on the State and Reform in Vietnam, Perspective from Ninh Thuan" . Study Palgrave Macmillan, pp. 198-216. prepared for Oxfam Great Britain, Tan, Ta Ngoc. 2007. "Current developments Hanoi. in media and the press", Vietnam Law VUFO-NGO Resource Center. 2006. and Legal Forum, June:4-6. "Developing a sound legal Thanh, Dang Van. 2007. "The National environment for the development of Assembly of Vietnam and its Oversight CSOs". Contribution of NGOs for the Role ­ Achievements and Challenges" Vietnam Development Report 2007, 25 . Paper delivered in the seminar "The September 2006, Hanoi. role of the National Assembly in fighting World Bank , and Government of Vietnam. corruption", 13-14 December 2007, 2008. "Vietnam Country Financial Vinh Phuc, Vietnam. Accountability Assessment". Financial Thoa, Nguyen Thi Kim, Nguyen Dang Dung, Management Unit, Central Operational Do Dinh Luong, Chu Thi Thai Ha, Nguen Services Unit, Vietnam Country Quy Hai and Nguyen Thu Ha. 2009. Management Unit, East Asia Pacific "Report on baseline survey on current Region. status of access to information in some World Bank and ILSSA (Institute of Labor provinces". Summary prepared for the Studies and Social Affairs). 2009. International Workshop "Drafting Law "Status of Women Participation in on Access to Information in Vietnam", Leadership Positions". Annex D of 6-7 May 2009. Hanoi. the publication "Women in Retirement UNDP (United Nations Development Age". Hanoi. Program). 2006. "Deepening democracy 156 Ph luc 1- Các mc thay i Ph lc này trình bày mt lot các mc thay i theo thi gian i vi vic phân cp trao quyn và trách nhim gii trình. Mc ích ca vic tng hp các mc thay i này là a ra mt phác ha cho thy vic phân cp trao quyn và trách nhim gii trình c tin hành nh th nào Vit Nam. Tuy nhiên, các mc thay i này không ch mô t nhng s kin c th, mà còn a ra cm nhn v mt lot thay i ã din ra. Phân cp trao quyn, c th hin phn trên ca mi tên, cp n các s kin pháp lý tác ng n quyn ra quyt nh, trách nhim và nhim v, ngun ngân sách, nhân lc và quyn c hình thành hp pháp. Trách nhim gii trình, c trình bày phía di mi tên, cp n s kin pháp lý làm tng trách nhim gii trình lên tn các c quan chính ph thông qua các phê duyt, các yêu cu báo cáo, thanh kim tra, các ch tài, tiêu chun và các iu kin khác. Các mc thay i theo thi gian này còn bao gm c các s kin pháp lý làm tng trách nhim gii trình xung tn ngi dân và doanh nghip thông qua vic tng minh bch, ít c hi hn cho tham nhng, s tham gia ca cng ng, c cu qun tr nhà nc, giám sát t bên ngoài ca ngi dân, doanh nghip, các t chc dân s, các c quan dân c và kim toán nhà nc. Có hai im cn lu ý. Th nht, vic a ra các mc thay i nh th này òi hi nhiu ln ánh giá. Mt s thay i có th có các c im c ca phân cp trao quyn và trách nhim gii trình. Mt s ch có th là h thng hóa hoc thng nht các thc tin pháp lý khác li, thm chí c các thc tin không chính thc. Chúng tôi ã c gng tp trung vào các thay i trong môi trng pháp lý và vi hiu bit ca mình, chúng tôi thy các s kin c mô t trong các mc lch s này là vn mi. Th hai là, các phân tích ch ch yu da trên các chính sách a ra trong vn bn pháp lý, ch không phi là vic thc hin thc t. Ngày c xem xét ây là ngày ban hành các vn bn pháp lý, ch không phi ngày vn bn pháp lý có hiu lc. 157 Chính quyn a phng - Ngân sách nhà nc 1990: Hai cp ngân sách c quy nh: ngân sách trung ng và ngân sách tnh. 2002: Chính quyn tnh c trao quyn xây 2004: Quyn quyt nh phân b khoán kinh phí dng phân b ngân sách và giao ch tiêu thu gia các chng trình mc tiêu quc gia c trao 1996: Chính quyn cp tnh c chính quyn trung ng cho phép s dng 100% khon thu thu cho chính quyn cp di. li cho chính quyn trung ng, nhng cp tnh vn t mt s loi thu, và c gi li mt phn khon thu t mt s loi thu khác. Các loi gi quyn phân b vn cho các d án c th trong thu tnh c gi li mt phn bao gm: VAT, thu thu nhp cá nhân, thu nhp doanh Chính quyn tnh c trao quyn xây dng c mi chng trình mc tiêu. nghip và thu kiu hi. Các loi thu tnh c gi li 100% bao gm: các loi thu nhà t, ch và nh mc chi tiêu và phân b ngân sách thu tài nguyên, các loi phí và l phí. cho các cp di tuân theo. 2006: Các tnh c phân b các khon ngân sách dành cho u t xây dng c bn theo cách thc Chính quyn cp huyn và cp xã c phép s dng nhng khon thu không áng k khác Vic phân b ngân sách cân i t cp trung minh bch và công bng hn, da trên các tiêu chí (thu môn bài, thu git m, các loi phí, l phí, và óng góp ca nhân dân). Chính quyn cp ng xung cp tnh n nh cho tng giai nh dân s, dân tc và mc nghèo. huyn và cp xã cng c giao mt phn ngân sách tnh theo quy nh ca pháp lut. on t 3 n 5 nm. Quyn quyt nh chi tiêu trong nhiu hot ng c phân cho chính quyn cp tnh, và Chính quyn cp tnh c quyn chia s trong mt s hot ng c phân cho chính quyn cp huyn và cp xã. Chính quyn cp quyn s dng s thu t hai loi thu na vi huyn và cp xã không c quyn chi tiêu cho các hot ng thuc lnh vc giáo dc, y t, chính quyn trung ng: thu tiêu th c bit công ngh và môi trng, và mt s lnh vc khác. và phí xng du, ng thi có th vay t ngun Chính quyn tnh c trao quyn xây dng các quy nh v vic thu phí và mc óng góp trong nc u t xây dng c s h tng, ca nhân dân các cp a phng vi s tin vay ti a bng 30% ngân sách ca 2000: Các tnh c khoán ngân sách cho tt c các chng trình mc tiêu quc gia (NTPs) tnh. và có quyn t do quyt nh vic phân b ngun vn trong mi chng trình hoc gia các chng trình vi nhau. PHÂN CP TRAO QUYN 1986 TRÁCH NHIM GII TRÌNH 2009 1996: Vic phân b và thc hin ngân sách a phng phi c Hi ng 2002: Phân b ngân sách và giao ch tiêu thu 2004: Chính quyn a phng tt c các cp phi công b d nhân dân các cp có quyn phê duyt và giám sát. ngân sách cho ba cp a phng phi do Hi toán và tình hình s dng ngân sách nhà nc hàng nm, ng Nhân dân cp tnh thông qua. công khai các khon cp phát nhn c t chính quyn cp Các quy nh v thu phí, l phí và óng góp ca nhân dân ti cp a phng cao hn, và vic thu và s dng ngun óng góp ca nhân phi c Hi ng Nhân dân cp tnh phê duyt. Các c ch và nh mc chi tiêu và phân b ngân dân. sách các cp a phng phi do Hi ng y ban Thng v Quc hi quyt nh t l phân b gia trung ng và a Nhân dân tnh phê chun theo các quy nh ca 2005: Cá nhân, các t chc qun chúng và các phng tin phng i vi các loi thu a phng c gi mt phn. chính ph. truyn thông có quyn yêu cu cung cp thông tin t chính Các khon phân b ngân sách trung ng cho các tnh và các ngành phi c quyn các cp và có quyn nhn c thông tin trong vòng 10 Thm quyn phê chun phân b ngân sách trung ngày, tr mt s trng hp. y ban Thng v Quc hi phê duyt. ng cho các tnh và ngành c chuyn t y ban Thng v Quc hi sang phiên toàn th ca 2007: cp xã, thi gian, hình thc và trách nhim công b Kim toán Nhà nc thuc Chính ph có thm quyn kim toán tt c các c Quc hi. thông tin ngân sách ã c ci thin. Ban Thanh tra nhân quan nhà nc và các n v có thu chi ngân sách nhà nc. dân và Ban Giám sát u t cng ng có trách nhim giám 1998: Cá nhân và t chc có th khiu ni v các quyt nh/hành vi hành 2003: Chính quyn cp xã phi công b các quy sát ngân sách xã. chính và t cáo các hành vi vi phm pháp lut ca các cp chính quyn a nh v i tng np thu, các sc thu và thu Các cp phó phòng tr lên các cp chính quyn tnh và phng hoc ca công chc. sut, các loi phí và mc phí. huyn, và mt s cán b chính quyn cp xã u phi kê khai Chính quyn cp xã có nhim v công b công khai d toán và tình hình s toàn b tài sn và thu nhp ca mình. dng ngân sách xã hàng nm, trong ó có c ngân sách cp phát và óng góp Các t chc dân s xã hi, khu vc t nhân, c quan truyn ca dân chúng. Nhân dân có quyn giám sát ngân sách xã theo nhiu hình thc. thông và công dân có trách nhim và nhim v khác nhau trong vic ngn chn và phát hin tham nhng ti tt c các cp chính quyn a phng. 158 Chính quyn a phng - Lp k hoch phát trin kinh t xã hi 1989: K hoch phát trin kinh t xã hi 2003: Chính quyn a phng tt c các 2005: S tham gia ca các chính quyn a 2006: Các quy nh v vic xây dng k hoch phát trin nm nm ca cp chính quyn nào thì do cp có trách nhim cao hn trong vic iu phng vào vic xây dng k hoch phát trin vùng c thông qua, trong ó nêu rõ trách nhim th cp ó quyt nh. phi, phân b ngân sách và hoàn thành các kinh t xã hi quc gia nm nm ngày càng c ch, k c ca chính quyn a phng. k hoch phát trin kinh t xã hi ti cp y mnh, c bit là vic các cp này sm tham chính quyn tng ng. gia vào quá trình xây dng k hoch. PHÂN CP TRAO QUYN 1986 TRÁCH NHIM GII TRÌNH 2009 1989: Chính quyn a phng phi xây 2004: Hi ng Nhân dân tt c các cp có quyn ban hành các vn bn pháp lut quyt nh 2006: Tt c các c quan nhà nc có nhim v công b dng k hoch ca h da trên k hoch k hoch phát trin kinh t xã hi ti a phng mình. trên trang web ca mình các chin lc và quy hoch phát trin kinh t xã hi quc gia, k K hoch phát trin kinh t xã hi nm nm và hàng nm ca cp tnh phi c xây dng da tng th. hoch ngành và vùng kinh t. trên bng chng và tham vn ý kin ca công chúng. Các k hoch vùng cng phi c công b. 1998: Chính quyn cp xã có nhim v 2007: cp xã, trách nhim, hình thc và thi im công b k hoch phát trin kinh t xã công b và tham vn v k hoch phát trin kinh t xã hi ca xã, và tip thu nhn xét ca công hi ã c ci thin. chúng i vi d tho k hoch này. 2009: Vic công b k hoch phát trin kinh t xã hi và tin hành ly ý kin ca qun chúng i vi d tho k hoch ã c th ch hóa ba cp chính quyn di chính quyn trung ng (ang i phê chun). 159 Chính quyn a phng - u t công 1996: Chính quyn tnh có quyn phân 2000: Ngng giá tr ca các d án u t nhóm B và C ã tng lên, cho phép chính 2007: Chính quyn cp tnh có quyn phê duyt danh sách và cp công trách nhim các cp a phng quyn cp tnh quyt nh các d án u t có giá tr cao hn. phép cho các d án u t trong các d án hp tác nhà nc - t trong chi tiêu cho các d án u t công. 2005: Vic phân cp quyt nh u t cho cp tnh c thc hin không tính n loi nhân nh các d án BOT, BTO và BT. Chính quyn a phng tt c các cp hình và quy mô d án, song các d án hng A (các d án có tm quan trng cao hn) c chi tiêu cho các d án u t công. phi c Th tng quyt nh, và s tin cho tng d án loi A phi c tnh và các 1999: Chính quyn cp tnh c trao b cùng nhau quyt nh. quyn quyt nh các d án u t công thuc nhóm B và C (nhng d án ít quan Chính quyn cp tnh c phép ban hành giy phép u t nc ngoài. trng). 2006: Vic ánh giá và phê duyt các d án có vn ODA c phân cp. Các tnh c phân b chi tiêu ngân sách mt cách minh bch và công bng hn. PHÂN CP TRAO QUYN 1986 TRÁCH NHIM GII TRÌNH 2009 1996: Vic phân trách nhim ti các cp 2003: Hng dn v giám sát và ánh giá các d án u t cp tnh ã c ban hành. 2007: Tiêu chun và báo cáo chi tit c áp dng i vi tt c các a phng trong chi tiêu cho u t công Các Ban qun lý d án (PMU) phi thc hin báo cáo ánh giá d án do h qun lý mi d án u t công có vn ODA. Nhng báo cáo này phi c trình phi do U ban Nhân dân tnh phê duyt. quý mt ln. lên Quc hi, Th tng và các t chc qun chúng. Mua sm công c tng cng thông qua hình thc u thu m (cnh tranh) và mt Các nguyên tc hin i v tính minh bch và qun tr doanh nghip 1998: Cá nhân và t chc có th khiu ni Bn tin thông báo c hi u thu, kt qu trúng thu, danh sách các công ty không c c áp dng i vi ngun vn xây dng c s h tng cp tnh. v các quyt nh hành chính\các hành vi nhn hp ng nhà nc và các thông tin khác liên quan n u thu. Các t chc dân s xã hi, khu vc t nhân, c quan truyn thông và trái vi pháp lut ca các cp chính quyn Chính quyn cp xã phi ly ý kin qun chúng v k hoch và quy trình thc hin d công dân có trách nhim và nhim v khác nhau trong vic ngn a phng và các công chc nhà nc. án xây dng c s h tng trc khi ra quyt nh. chn và phát hin tham nhng k c các cp chính quyn a Chính quyn xã phi công b thông tin v 2004: Vic phân b và s dng vn u t tt c các d án u t s dng ngun ngân phng. các d án u t ti xã, d toán và tình sách nhà nc phi c công b. cp xã, hình thc, trách nhim và thi im công b và tham vn hình s dng ngun vn nhà nc và óng 2005: Các d án u t nc ngoài do chính quyn tnh cp phép phi phù hp vi nng v các k hoch và d án u t ã c ci thin. góp ca dân chúng cho các d án u t. lc qun lý và tình hình phát trin kinh t xã hi a phng. Vic giám sát ca nhân dân i vi u t c s h tng ti cp xã Ngi dân ti xã có quyn quyt nh hình Bt buc phi có s tham gia ca cng ng trong quá trình xây dng k hoch u t ã c ci thin, c bit là vic trao quyn cho Ban giám sát u trong lnh vc xây dng. Sau khi thông qua, các k hoch này phi c công b. t cng ng và Ban thanh tra nhân dân. thc và mc óng góp ca h i vi các Nhiu thông tin hn liên quan n u thu phi c công b trên trang web và trên 2008: Tiêu chí la chn các d án u t công cp tnh ngày càng d án xây dng c s h tng, có quyn bn tin. nghiêm ngt. Các d án không có vn i ng hoc không có mc giám sát tt c các d án xây dng cp Vic giám sát quy trình u thu c ci thin thông qua vic thành lp thanh tra u tiêu phù hp s b ình li. B K hoch và u t phi rà soát li xã. thu và hi ng t vn u thu khi có khiu ni v u thu. tt c các d án và ình ch các d án c cho là không hiu qu 1999: K hoch u t ca chính quyn Khung pháp lý ca vic thành lp và vn hành Ban Giám sát u t cng ng ã c hoc hiu qu thp. cp tnh phi phù hp vi k hoch phát thông qua. Ban này c phép giám sát các chng trình và các d án u t công có Kim tra vic mua sm công là bt buc i vi mt s d án u t trin a phng và k hoch phát trin nh hng trc tip ti dân c ti các xã. và i vi các PMU ca tt c các cp chính quyn a phng, ngành, ng thi phi phù hp vi k Các cá nhân, t chc qun chúng và phng tin truyn thông có quyn yêu cu cung thng da trên k hoch hoc khi phát hin vn bt thng. hoch vn ngân sách. K hoch u t ca cp thông tin t chính quyn các cp và có quyn nhn c thông tin trong vòng 10 Mt n v ng dây nóng (thng trc) ca B K hoch và u cp huyn và cp xã phi c chính ngày, tr mt s trng hp. t ã c thành lp nhn và gii quyt khiu ni liên quan n quyn a phng cp cao hn thông qua. 2006: Các quy hoch tng th v c s h tng phi da trên k hoch phát trin vùng u thu. rng hn. 2009: Tiêu chun giám sát và ánh giá i vi tt c các d án u Tt c các d án u t bt buc phi có t, k c các d án s dng ngun vn trong nc, ã c áp dng. các nghiên cu tin kh thi. 160 Chính quyn a phng - u t công theo chng trình 135 1998: Chng trình 135 c khi ng. Chính quyn cp 2000: Quyn lp k hoch, phân b và qun lý các chng 2006: Giai on 2 ca chng trình 135 c thông qua cho giai on huyn c quyn nhn vn trung ng cho các d án xây trình mc tiêu quc gia c chuyn giao t các c quan 2006-2010. Chng trình này ã hoàn toàn trao quyn qun lý các d dng c s h tng nhng xã c bit khó khn do chính trung ng ti các tnh. Các tnh c phân b vn i vi án u t cho cp xã. quyn trung ng quyt nh. Các d án u t trong danh tt c các chng trình mc tiêu và c t do phân b ngun vn gia các chng trình mc tiêu vi nhau, k c mc có th c chính quyn xã la chn, nhng k hoch ca chng trình 135. xã phi c cp huyn thông qua. 2004: Quyt nh phân b kinh phí khoán ca các chng trình mc tiêu quc gia c tr li cho chính quyn trung ng, nhng các tnh vn gi quyn quyt nh phân b vn gia các d án c th trong mi chng trình mc tiêu. PHÂN CP TRAO QUYN 1986 TRÁCH NHIM GII TRÌNH 2009 1998: Thông tin v các d án u t ti xã cn phi c công 2003: Chính quyn xã có trách nhim ly ý kin óng góp 2006: Chng trình 135 tng s tham gia ca dân trong quá trình lp k b. D toán và tình hình s dng ngun vn nhà nc và óng ca nhân dân v d tho trin khai thc hin các chng hoch và qun lý u t cp xã. ng thi, i thoi cp này cng góp ca dân cho các d án u t cng phi c công b. trình mc tiêu quc gia, k c chng trình 135. thúc y s tip cn ca dân chúng vi thông tin v chng trình 135. Ngi dân ti xã có quyn quyt nh hình thc và mc óng góp 2005: Giám sát cng ng i vi các chng trình và các 2007: Thi im và hình thc công b thông tin cp xã ã c ci ca h i vi các d án xây dng c s h tng, có quyn giám d án u t công có nh hng trc tip ti dân c trong thin. Hình thc ly ý kin dân v k hoch d tho cng ã c ci sát tt c các d án xây dng cp xã. xã c thc hin thông qua vic áp dng khung pháp lý tin. Trách nhim ca chính quyn xã trong vic trin khai thc hin các thành lp và hot ng ca Ban Giám sát u t cng ng. nhim v này cng c quy nh rõ và c tng cng. Báo cáo và xut ca các ban này s c chuyn ti chính quyn a phng, Hi ng Nhân dân, B K hoch Giám sát ca ngi dân i vi u t c s h tng cp xã ã c u t và Th tng. ci thin, áng chú ý là vic trao quyn cho Ban Giám sát u t cng ng và Ban Thanh tra Nhân dân. 161 Chính quyn a phng ­ Qun lý s dng t 1993: Chính quyn a phng các cp có 2001: Chính quyn cp tnh hin có quyn quyt nh thu hi, phân b, chuyn i hoc trách nhim lp k hoch s dng t ti cho thuê t i vi tt c các loi t (bt k din tích), vì mc ích ngoài nông nghip a phng. và lâm nghip, tr trng hp vì an ninh/quc phòng hay vì mc ích huy ng vn cho Chính quyn cp huyn và cp tnh có các d án xây dng c s h tng. thm quyn quyt nh thu hi và phân b Chính quyn cp huyn có thm quyn quyt nh thu hi, phân b, chuyn i hoc cho t cho các t chc (chính quyn tnh) và thuê t i vi h gia ình/cá nhân vì mc ích ngoài hot ng nông lâm nghip. các h gia ình/các cá nhân (chính quyn Chính quyn xã c trao quyn cho thuê t s dng cho nông nghip và lâm huyn) sn xut nông nghip hoc lâm nghip. nghip. 2003: Chính quyn cp tnh có trách nhim xây dng và trin khai các d án tái nh c Chính quyn cp tnh có thm quyn quyn quyt nh thu hi và phân b t vì n bù cho các cá nhân b thu hi t hoc tái nh c cho h. Chính quyn cp các mc ích khác nông lâm nghip tnh cng có thm quyn quyt nh khung giá t hàng nm tính tin bi thng và nhng ch vi các mnh t có din tích vì các mc ích khác. nh và trung bình, t 1 n 10 hecta, tùy Thm quyn xây dng k hoch s dng t ca các xã ti khu vc phát trin thành th trng hp. c chuyn t chính quyn cp xã cho chính quyn cp huyn. PHÂN CP TRAO QUYN 1986 TRÁCH NHIM GII TRÌNH 2009 1993: các k hoch s dng t do chính 2003: K hoch s dng t, các quyt nh thu hi t, k hoch bi thng thu hi t, 2007: D tho k hoch n bù, h tr và tái nh c c công b quyn a phng chun b phi c Hi a im bi thng và tái nh c, giá t phi c công b công khai. công khai nhân dân góp ý. Phi có câu tr li trong trng hp ng Nhân dân phê chun trc, sau ó Ngi có quyn s dng t c nhn s tin bi thng ln hn và c hng các có nhiu quan im phn i k hoch d tho này. trình lên cp lãnh o trc tip phê chun. chính sách h tr tái nh c tt hn. Khung giá t áp dng n bù phi gn vi giá Th tc n bù và tái nh c c làm rõ trong trng hp ngi Các quyt nh v t ai ca chính quyn th trng và da trên phng pháp nh giá do chính ph quy nh. chim t thiu chng nhn quyn s dng t. a phng phi phù hp vi các k hoch Chuyn i t t nguyn c áp dng i vi mt s d án u t thng mi. Theo Mt h thng n bù mi ang c thí im gii quyt hiu s dng t ã c phê duyt. Vic qun th thc này, ngi có t có quyn àm phán trc tip vi nhà u t có giá n bù qu hn các khiu ni liên quan n t ai. lý t ca chính quyn a phng s c tha áng. Ti cp xã , thi gian, hình thc và trách nhim công b công khai thanh tra t ai chuyên bit. 2004: Hn ch i vi mt s loi d án có th thu hi t. và tham vn k hoch liên quan n t ai ã có tin b rõ rt. Ban Nguyên nhân, thi gian và mc n bù thu Thanh tra Nhân dân và Ban Giám sát u t cng ng có trách K hoch s dng t ti các khu công ngh cao và các khu kinh t phi c công b hi t phi c báo trc cho ngi s nhim giám sát công tác qun lý s dng t cp xã. công khai. Tt c các k hoch s dng t phi c công b chi tit. dng t liên quan. Thông tin liên h v vic tip nhn các khiu ni t cáo liên quan n t ai, và các 2008: Trong lnh vc phát trin lâm nghip, hng dn v tham gia 1998: các cá nhân và t chc có th a xây dng k hoch s dng t và giám sát c lp ã c ban quyt nh gii quyt khiu ni v t ai phi c công b công khai. n khiu ni v các quyt nh/hành vi hành. hành chính và t cáo nhng hành vi bt H thng nh giá t tr nên linh hot hn và phi c iu chnh phù hp vi s thay i giá tr th trng. Các chính sách h tr chi tit i vi ngi phi tái nh c ã c 2009: n bù thu hi t phi da trên giá th trng vào thi im hp pháp ca tt c các cp chính quyn quy nh. ban hành quyt nh thu hi t. Các chính sách h tr cho tái nh a phng và viên chc. c ã có nhiu chuyn bin tt. Qu phát trin t c giao thành Chính quyn xã phi công b k hoch s 2005: Dân chúng có quyn c thông tin v tin trình lp k hoch s dng t ca c lp cho chính quyn xã và huyn thc hin thu hi t, tái nh dng t và phi tham vn vi ngi dân quan tt c các cp. Vic xây dng k hoch s dng t cn m bo tính dân ch và c và bi thng t hiu qu hn. v bn tho k hoch s dng t. Các k công khai. Các k hoch phát trin ô th cn công b công khai cho nhân dân. hoch và mc n bù d kin cho t b Các hng dn xây dng k hoch s dng t c ban hành, trong ó ch rõ thm Các d tho k hoch phi c tham vn qun chúng và c gi gii ta. quyn và ngha v ca mi cp chính quyn. ti Quc hi và Hi ng Nhân dân. Ngi dân có quyn giám sát qun lý t 2006: Khung giá t c s dng cho vic tính tin n bù phi bng vi giá th trng Mt khuôn kh toàn din hn c áp dng i vi vic n bù ai cp xã. khi giá do chính quyn tnh quy nh không phù hp vi giá th trng. Các chính sách cho cá nhân, t chc vì nhng thit hi do hot ng phi pháp ca h tr thay i ngh nghip c ci thin i vi các h gia ình b mt hn 30% t cán b nhà nc gây ra, bao gm các hot ng trong quá trình thu nông nghip ca mình. hi, phân b và chuyn i mc ích s dng t, cng nh trong quá trình n bù, gii phóng mt bng và tái nh c. 162 Chính quyn a phng - Qun lý ngun nhân lc 1998: Chính quyn cp tnh có trách nhim qun 2003: Ngi ng u chính quyn cp tnh có trách 2005: Các n v hành chính cp a phng theo hình thc khoán ngân sách có nhiu lý công chc phù hp vi lut pháp và quy nh nhim lp k hoch và ánh giá i ng ti các n v quyn t ch hn trong vic tr lng cho nhân viên ca mình. ca Chính ph. Công tác qun lý công chc bao mình và ca chính quyn huyn. Trng và phó các c quan n v tt c các cp chính quyn a phng phi chu trách gm: tuyn dng, b nhim, quyt nh v k 2004: Ngi ng u chính quyn cp tnh có quyn nhim ngn chn tham nhng trong lnh vc ca mình. hoch nhân s, ánh giá công tác, iu tra trin quyt nh tng bc lng và tr cp cho công chc 2009: Ngi ng u c quan, n v tt c các cp có trách nhim ánh giá nng lc khai các quy nh và các công vic khác. ti tt c các cp a phng. ca công chc trong lnh vc ca h. Các v trí qun lý chính quyn a phng có Chính quyn cp tnh có quyn và có trách nhim s Chính quyn cp tnh có quyn phân cp và tin hành tuyn dng công chc trong phm vi trách nhim v cht lng công vic ca i ng dng các ngun tài chính ca mình tr lng cho pháp lut cho phép. H cng có quyn ban hành quy nh v quyn hn, trình t và th tc cán b cp di. công chc làm vic ti chính quyn a phng. b nhim công chc vào các v trí lãnh o hoc qun lý. Chính quyn cp huyn có quyn quyt nh qun lý ngun nhân lc nhng ch khi h c 2001: Ngi ng u các n v hành chính ti chính quyn cp tnh giao thc hin quyn này. tt c các cp chính quyn theo hình thc khoán ngân sách có quyn s dng tit kim chi phí tng lng cho nhân viên lên gp 2,5 ln lng c bn. PHÂN CP TRAO QUYN 1986 TRÁCH NHIM GII TRÌNH 2009 1993: Mc lng c bn ti thiu và h s lng 2003: K hoch nhân s ca các chính quyn a phng 2005: Tt c các chính quyn a phng u phi công b vic tuyn dng công chc v s là ch bt buc i vi công chc tt c các phi phù hp vi nh mc biên ch và các nh mc do lng, tiêu chí, hình thc và kt qu tuyn dng, và k hoch bt, b nhim, khen thng, chính quyn trung ng quyt nh. Vic qun lý i ng ào to, sa thi, k lut và ngh hu ca cán b công chc. cp chính quyn a phng. ca chính quyn cp tnh phi c t di s thanh tra 1998: Vic tuyn dng và qun lý công chc ti giám sát ca chính quyn trung ng. Công chc cp a phng có quyn yêu cu cung cp thông tin t th trng n v mà chính quyn a phng cn phi phù hp vi K hoch i ng viên chc hàng nm ca chính quyn cp ngi ó làm vic, và có quyn nhn c thông tin trong vòng 10 ngày, tr mt s trng nguyên tc, th tc và k lut quy nh trong tnh và cp huyn phi c Hi ng Nhân dân cp tnh hp. thông qua. Vic qun lý công chc tt c các chính quyn a phng phi tuân theo các quy nh ca Pháp lnh Công chc và Viên chc. 2004: Vic tng lng và tr cp phi theo úng hng dn Các công chc ti cp a phng có th khiu Lut Phòng chng Tham nhng, ví d nh vic luân chuyn các v trí nhy cm, kê khai thu ca chính quyn trung ng. ni v các quyt nh k lut ca nhng ngi có Các n v thuc chính quyn a phng không c nhp và tài sn, tr lng qua tài khon ngân hàng, hn ch nhn quà biu, và các quy tc o thm quyn nu ngi ó vi phm pháp lut và vi phép s dng 10% chi tiêu thng xuyên tr lng. c. phm quyn li chính áng ca h. các n v này, ít nht 35 n 40% ngun thu có c phi 2007: Ch tch và phó ch tch chính quyn xã phi do các nhóm cng ng khác nhau b dùng tr lng. Lng phi c tr vi 50% chênh phiu tín nhim. lch gia thu trên k hoch và thu thc t ca chính quyn a phng. 2009: Nguyên tc cnh tranh, da trên nng lc, và minh bch phi c áp dng trong công tác tuyn dng, b nhim, bt và min nhim công chc ti chính quyn các cp a phng. Tiêu chí ánh giá công chc tt c các cp chính quyn a phng bao gm kt qu công tác ti v trí c b nhim và thái vi dân chúng. 163 Các n v hành chính 1999: Các n v nhn ng ký kinh doanh 2003: Các n v a chính phi c thành 2007: Công tác qun lý thu trên phm vi c trao trách nhim rõ ràng trong vic lp cp tnh, và có th c cp xã nu có quc gia c phân cho các n v chc nhn ng ký và qun lý kinh doanh. nhu cu. Các n v này chu trách nhim nng, ví d nh các n v thu thu, các n 2001: Các n v hành chính ti tt c các ng ký các giao dch t ai, qun lý các h v ng ký ngi np thu... cp chính quyn có quyn kim soát phân s dt ai, và thc hin các th tc hành chính Vic áp dng chính ph in t c trao cho b áng k i vi khoán ngân sách c liên quan n t ai. các n v công ngh thông tin chuyên bit nh 3 nm t ngân sách nhà nc dành 2005: Các n v hành chính có nhiu quyn c cp trung ng và cp tnh. cho chi tiêu hành chính và tr lng cán b. t ch hn trong các chi tiêu hành chính và tr Tit kim chi phí có th c s dng lng cho cán b. tng lng cho cán b vi mc ti a gp 2,5 ln lng c bn. PHÂN CP TRAO QUYN 1986 TRÁCH NHIM GII TRÌNH 2009 1996: Mô hình mt ca ln u tiên c 2003: Mô hình mt ca phi c trin khai 2006: Tt c các c quan nhà nc phi công 2008: K hoch n gin hóa th tc hành chính vào thí im TP H Chí Minh. bn c quan cp tnh. 6 th tc cp huyn và 4 b trên trang web ca mình nhng th tc nm 2010 ca các b và các tnh ã c ban hành. 1998: Cá nhân và t chc có th khiu ni th tc cp xã. hành chính và công chc chu trách nhim Cá nhân và t chc có th gi phn hi v tt c các loi các quyt nh/hành vi hành chính và t 2004: Cuc iu tra th báo cáo công dân thc hin nhng th tc hành chính ó. Trang th tc hành chính hin hành. Kt qu gii quyt nhng cáo các hành vi vi phm pháp lut ca tt c tin hành thí im 4 thành ph trong web ca Nhà nc cng phi c s dng phn hi này phi c công b công khai trên c s d c các c quan, t chc và cá nhân khác. các dch v công khác nhau, trong ó có c cung cp dch v trc tuyn. liu trên phm vi quc gia. cp xã, quy nh v th tc hành chính dch v hành chính. Các n v hành chính phi có trách nhim iu tra mc sng h gia ình phm vi quc gia ln u và gii quyt công vic ca ngi dân phi 2005: Các n v hành chính có trách nhim công b thông tin liên h v vic nhn khiu tiên a thêm câu hi v th tc hành chính. c công b công khai. công b th tc hành chính, các quyt nh ni t cáo ca nhân dân i vi các th tc 2009: Các nguyên tc tham vn và thân thin vi ngi 2001: Ngi ng u n v hành chính gii quyt khiu ni và t cáo. hành chính. s dng phi c áp dng mt cách có h thng trong phi sp xp hp lý c cu t chc ca Các tnh và các b tin hành rà soát th tc Mt công c giám sát môi trng u t vi quá trình xây dng th tc hành chính mi và trong quá mình, gim s lng i ng, và chun b hành chính gim s lng th tc. câu hi v th tc hành chính ã c áp trình rà soát các th tc hành chính hin hành (cha k hoch s dng s tin tit kim. Cuc iu tra doanh nghip v Ch s Cnh dng trin khai vi t cách là mt phn trong c thông qua). tranh cp Tnh (PCI) ã c tin hành cuc iu tra doanh nghip hàng nm. D liu in t quc gia v tt c các th tc hành chính ánh giá các khía cnh trong nng lc iu 2007: Mô hình mt ca phi c áp dng c khi ng. hành cp tnh và các th tc hành chính. tt c các cp và các n v hành chính. Sáng Các b và các tnh phi cung cp dch v trc tuyn cp kin mt ca liên kt vi các n v và/hoc 2 và u tiên mt s dch v cp 3. các cp hành chính khác ã c áp dng iu tra công dân và doanh nghip v các khon chi phi trin khai. chính thc phi c tin hành hàng nm. Các t chc dân s xã hi, công ty t nhân, c Mt khuôn kh toàn din hn c áp dng cho vic bi quan truyn thông và công dân có trách thng cho cá nhân và t chc b thit hi do các hot nhim ngn chn và phát hin tham nhng, k ng phi pháp ca công chc, bao gm c nhng hành c các n v hành chính. vi vi phm cp xã, thi im, hình thc và trách nhim công b th tc hành chính ã c ci thin. 164 Các n v cung cp dch v (n v s nghip) trong ngành Y t và Giáo dc 1989: Bnh vin nhà 2002: Các n v s nghip t ch hoàn toàn hay mt phn v 2006: Các n v s nghip c cp vn nhà nc 100% nc c phép thu phí tài chính trong ngành y t và giáo dc c ngân sách nhà cng c trao quyn t ch v tài chính. Ngi ng u trang tri phn nào nc h tr theo khoán ngân sách 3 nm. Các n v này c các n v này có nhiu thm quyn hn trong vic ct gim chi phí và khc phc khuyn khích tng ngun thu và c phép s dng ngun thu chi phí và tng thu nhp. Ngoài ra, ngi ng u còn có khó khn tài chính. tái u t và tng lng cho cán b nhân viên. Các n v quyn qun lý ngun nhân lc (tuyn dng, bt, phân này c phép vay t ngân hàng thng mi m rng và ci công, buc thôi vic) và quyn i vi các n v trc thuc thin cht lng dch v, c phép gi li s tin thu c t (thành lp, sáp nhp, gii th). Các n v hoàn toàn t ch vic thanh lý tài sn, và c tuyn nhân viên hp ng khi có v tài chính có th t do quy nh mc lng cho nhân viên, nhu cu. Các n v s nghip có nhiu quyn t ch hn trong còn vic khng ch lng nhân viên trong các n v t ch vic quy nh mc phí ngi s dng i vi các dch v theo tài chính mt phn cng ã c nh bt. yêu cu và các dch v không thit yu. 2005: Các n v s nghip trong ngành y t c phép huy ng u t t nhân thành lp liên doanh và hp tác kinh doanh, phát trin dch v cht lng tt hn cho nhng ngi sn sàng tr mc phí cao hn. PHÂN CP TRAO QUYN 1986 TRÁCH NHIM GII TRÌNH 2009 1994: Chng trình phí 2002: Mc lng iu chnh ca cán b ti các n v t ch tài 2006: Các B có trách nhim phi xây dng tiêu chí c th 2008: Trong lnh vc y t, tt c các n v ngi s dng trong chính mt phn hay hoàn toàn c phép ln gp 2 và 2,5 ln ánh giá nng lc ca các n v s nghip trong y t và s nghip phi t ánh giá kt qu hot lnh vc y t c thành so vi mc lng ti thiu. Phn tr thêm cho nhân viên phi giáo dc, bao gm c cht lng dch v. Phn hi t ngi ng hàng nm. lp vi các loi phí cho thc hin da trên kt qu công vic. Mc lng phi c s dng dch v cng phi c s dng trong ánh giá. iu tra quc gia v mc sng h gia ình các loi dch v các công b công khai và tham vn vi công oàn trc khi thông Các n v s nghip trong y t và giáo dc phi dành ra ln u tiên a câu hi v chi phí, cht bnh vin khác nhau. qua. Ngi ng u các n v này có trách nhim gii trình 25% thu nhp ròng ca h u t vào cht lng dch v lng và tham nhng trong dch v y t công 1998: Cá nhân và t v các quyt nh tài chính và ngun nhân lc. H có trách trc khi tr lng mm cho nhân viên. Mc lng cho và dch v giáo dc. chc có th khiu ni nhim trình d toán ngân sách và báo cáo tài chính thng nhân viên trong các n v hot ng hoàn toàn nh ngun Các hành vi tiêu cc và lm dng v trí thy các quyt nh hành niên lên các c quan nhà nc có thm quyn. vn nhà nc b khng ch ti a. thuc kim li nhun, ví d nh òi quà chính/các hành vi vi 2004: Áp dng tiêu chun cht lng ti thiu i vi các Ngi ng u các n v s nghip trong y t và giáo dc biu hoc tin út lót, b nghiêm cm. phm pháp lut ca tt trng tiu hc trên khp c nc. có trách nhim to iu kin ng và các t chc qun 2009: Hc phí các trng trung hc và i c các c quan, t chc Các n v s nghip trong y t và giáo dc phi công b chi chúng cùng giám sát và qun lý các hot ng ca n v hc phi c iu chnh phn ánh các và cá nhân khác. tiêu ngân sách nhà nc hàng nm, cng nh vic thu và s mình. iu kin kinh t a phng và kh nng dng các khon óng góp t các cá nhân và t chc. 2007: Tiêu chun nng lc i vi giáo viên tiu hc c óng góp ca ngi dân. iu tra th báo cáo công dân c thí im ti 4 thành ph khu m rng trên phm vi quc gia, bao gm c vic ánh giá Mt cuc iu tra công dân hàng nm phi vc thành th i vi nhiu loi hình dch v công, trong ó có da trên bng chng. c tin hành. dch v y t và giáo dc. Các t chc dân s xã hi, công ty t nhân, c quan truyn Tiêu chí ánh giá hiu trng ca các trng 2005: Các n v cung cp dch v giáo dc phi công b thông thông và công dân có trách nhim ngn chn và phát hin trung hc ã c xây dng mt cách c th tin tuyn sinh, thi c, cp bng và chng ch. tham nhng , k c trong các n v s nghip trong ngành và c s dng bt hay min nhim. Các n v phân phi dch v trong y t và giáo dc phi công y t và giáo dc. Mt h thng cp giy chng nhn hành b thông tin v thu, qun lý và s dng tài sn nhà nc. Ngi ng u và quan chc cao cp trong các n v s ngh y t ang c phác tho, m bo nghip trong y t và giáo dc phi kê khai thu nhp và tài mi thy thuc u c cp chng ch hành sn ca mình. ngh có cht lng và có phm cht, ng thi quy nh các hình thc k lut nu h mc li nhiu ln (cha thông qua). 165 Các ch th ngoài quc doanh trong cung cp dch v 1993: Chính thc cho phép các n v 1999: Ln u tiên thông qua các chính 2003: Thông qua các chính sách h tr phát trin 2006: Tt c các t chc xã hi, các t chc ngh nghip t nhân cung cp dch v chm sóc y sách khuyn khích hot ng ngoài quc lnh vc chm sóc y t t nhân. xã hi, các t chc kinh t, các nhóm cá nhân và cá nhân t. doanh trong lnh vc y t, giáo dc, vn 2005: M ca giáo dc i hc cho các n v t c phép thành lp c s cung cp dch v ngoài quc 1994: Chính thc cho phép các n v hóa và th thao. nhân tham gia. doanh trong các lnh vc. Các chính sách thúc y phát t nhân cung cp dch v giáo dc. Thông qua khung pháp lý cho phép các Khu vc t nhân c phép u t vào các n v trin c s ngoài quc doanh bao gm: u ãi tín dng qu xã hi và t thin hot ng vi mc cung cp dch v trong y t qua hình thc: liên và t ai, gim hoc min nhiu loi phí và thu. Các ích phi li nhun v phát trin vn hóa, doanh, hp tác kinh doanh và phát trin dch v cht c s phi nhà nc c phép huy ng doanh thu t th thao, khoa hc và xã hi. lng tt hn cho nhng i tng tr thêm phí. các ngun khác nhau và phân chia li nhun theo t l óng góp ca các thành viên. 2007: Các qu xã hi và t thin c phép hot ng vi mc ích phi li nhun thúc y phát trin giáo dc và y t. 2008: Ban hành nhiu chính sách u ãi hn cho các c s ngoài quc doanh trong vic cung cp dch v y t, giáo dc, dy ngh, vn hóa, th thao và môi trng. Các doanh nghip t nhân có các c s, các d án u t, liên doanh hoc i tác trong các lnh vc dch v k trên c hng chính sách u tiên ging nh các chính sách u tiên dành cho các c s dch v ngoài quc doanh. PHÂN CP TRAO QUYN 1986 TRÁCH NHIM GII TRÌNH 2009 1993: S Y t tnh có trách nhim thúc 1999: Các qu xã hi và t thin phi 2003: Vai trò qun lý nhà nc ca B Y t trong 2006: Các c s dch v ngoài quc doanh phi công y s tham gia ca các n v t nhân, c mt hi ng c thành lp c lnh vc y t t nhân c tng cng. khai tài chính và hot ng ca h, phi thc hin báo trong ó có vic cp phép và chng bu ra qun lý và mt Ban kim soát c 2005: Tt c các c s trong lnh vc giáo dc phi cáo nh k và chu s giám sát ca b ch qun, b Tài nhn hot ng cho các n v này. lp thanh kim tra. Vic thành lp, iu l công b thông tin v tuyn sinh, các k thi, iu chính và ca C quan Thu. Các b ch qun và chính hot ng hot ng, sát nhp, chia tách kin cp bng và giy chng nhn. quyn a phng tt c các cp có trách nhim cp và hay gii th các qu nói trên phi c rút phép i vi các c s ngoài quc doanh và có trách chính ph phê chun. nhim m bo cht lng dch v. 2008: Các doanh nghip t nhân có c s, các d án u t, liên doanh hoc i tác trong các lnh vc dch v công phi có trách nhim gii trình ging nh ca các c s dch v ngoài quc doanh. 166 H thng xây dng pháp lut 1996: Các cp có thm quyn trung ng c 2002: Chánh án Tòa án Nhân dân Ti cao c Lut Ban hành các 2008: Lut Ban hành các vn bn quy phm pháp lut trao quyn ban hành các ban hành các vn bn pháp lut c gii hn : vn bn quy phm pháp lut trao quyn ban hành các vn bn pháp vn bn pháp lut cho Tng Kim toán Nhà nc. Quc hi, y ban Thng v Quc hi, Ch tch lut. Các loi vn bn pháp lut do các c quan riêng r có thm quyn ban hành ã nc, Th tng, Chính ph, các B trng, 2004: Hi ng Nhân dân và các y ban Nhân dân c ban hành gim i. ngi ng u các c quan trung ng, Hi vn bn pháp lut, ng thi trin khai thc hin vn bn pháp lut ng Thm phán ca Tòa án Nhân dân Ti cao, do cp cao hn ban hành, c bit trong các lnh vc phát trin và Vin trng vin Kim sát nhân dân Ti cao. kinh t xã hi, ngân sách, an ninh quc phòng, sinh k cho ngi dân, và kt qu hot ng ca các chc nng qun lý nhà nc. PHÂN CP TRAO QUYN 1986 TRÁCH NHIM GII TRÌNH 2009 1996: Trc khi ban hành, các vn bn pháp lut 2002: Trong quá trình son tho, phi thu thp ý kin ca các bên 2008: Trách nhim c th ca y ban Pháp lut ca Quc hi liên quan n ca cp trung ng phi c B T pháp, y liên quan chu tác ng trc tip ca vn bn pháp lut. vic thm tra tính hp hin, hp pháp và thng nht ca các d tho lut và ban Dân tc ca Quc hi và/hoc các y ban y ban Pháp lut ca Quc hi c giao nhim v thm tra và pháp lnh c tng cng. Chuyên trách ca Quc hi thm tra. m bo tính hp hin, hp pháp và thng nht ca các d tho lut Tt c các d tho tài liu pháp lý phi c công b trên trang web và di Các vn bn pháp lut ã c thông qua phi và pháp lnh. các hình thc khác trong vòng ít nht 60 ngày ly ý kin qun chúng. c ng Công báo, c công khai trc công Mt quy trình nghe trình bày d tho lut và pháp lnh trong hai k Tt c các d tho tài liu pháp lý phi c ly ý kin t B Tài chính, B Ni chúng và c thông báo cho các c quan truyn hp quc hi ã c a vào áp dng. v, B Tài nguyên và Môi trng và B Ngoi giao v ngun nhân lc, ngun thông. 2004: Trc khi ban hành, các vn bn pháp lut ca cp a lc tài chính, môi trng và các iu c quc t. Vic ly ý kin dân chúng v các vn bn pháp phng phi c thm tra bi S T pháp a phng và/hoc b Quy trình làm lut nhanh c áp dng i vi các trng hp khn cp hoc lut tùy thuc vào tính cht và ni dung ca vn phn ca Hi ng Nhân dân. cn có thay i pháp lý ngay. bn lut d tho. Ban hành hng dn rõ ràng v thi im và quy tc công b các B T pháp có trách nhim giám sát thi hành các vn bn pháp lut, tp trung Các t chc qun chúng c phép ban hành vn vn bn pháp lut trên Công báo. vào các vn v mô và các vn liên b. bn pháp lut chung vi các c quan chính ph, 2005: Vn bn ch có hiu lc thi hành khi c công b công khai. 2009: Các c quan son tho phi gii thích công khai nhng vn d lun ng thi có quyn a ra xut i vi vn bn Ban hành quy nh v vic tip thu ý kin ca các bên liên quan quan tâm. pháp lut d tho. chu nh hng trc tip ca vn bn pháp lut. Các chng trình son tho lut phi c công b trên trang web ca B T Các vn bn pháp lut ã c thông qua phi B T pháp khi ng c s d liu pháp lut in t. pháp ly ý kin d lun trong ít nht 20 ngày. c giám sát phát hin và x lý nhng vn 2006: Quc hi cho phép dân chúng tip cn vào c s d liu pháp Vic ánh giá tác ng ca các vn bn pháp lut (RIA) tr thành u tiên bt bn không hp pháp. lut ca mình. buc trc khi son tho, trong quá trình son tho và 3 nm sau khi vn bn 1998: Chính quyn xã phi công b các vn bn 2007: Mt y ban riêng bit ca Quc hi c thành lp chuyên có hiu lc thi hành. Tt c các báo cáo RIA phi c công b công khai pháp lý do chính quyn xã ban hành và các vn v các vn pháp lut, to iu kin cho nhim v thm tra lut ly ý kin d lun. bn pháp lut do chính quyn cp trên ban hành ca Quc hi. Các c quan son tho c phép huy ng các t chc và cá nhân ánh giá nhng có liên quan ti xã mình. Quc hi công b trang web tip thu ý kin qun chúng v d tác ng ca vn bn pháp lut, ánh giá quá trình thc hin vn bn pháp lut, Tt c các vn bn pháp lut d tho ca y ban tho lut và pháp lnh. tin hành iu tra và phân tích pháp lut. Nhân dân u phi c tham vn. cp xã, thi im, hình thc và trách nhim công b các vn bn Các vn bn pháp lut ã c thông qua phi c các c quan chính ph rà 2001: Trách nhim thm tra lut ca Hi ng pháp lut ã c ci thin. soát nh k, phi c pháp in hóa 5 nm mt ln theo ch và lnh vc. Dân tc ca Quc hi và ca các y ban chuyên Thông qua vic rà soát và pháp in hóa, nhng quy nh trái ngc nhau, trách ca Quc hi c quy nh rõ. nhng quy nh chng chéo, các vn bn không phù hp và li thi s c xác nh. 167 H thng tuyên truyn ph bin pháp lut 1987: Các lut s c phép 2001: Lut s c phép cung cp t vn pháp lý 2006: Lut Lut s mi ã a ra khung hành ngh lut c lp nhm 2007: Vic cung cp tr giúp pháp cung cp dch v t vn pháp lý và tham gia vào các hot ng t tng. H có th bo v tt hn quyn li chính áng ca khách hàng. lut nhà nc c phân cp và và tham gia vào các hot ng làm vic các hãng lut hoc các vn phòng pháp Các lut s c phép i din khách hàng ca h trong tin trình t c trin khai c khu vc xa t tng vi t cách thành viên lut. pháp và thc hin hành lut không ch ti các t chc hành ngh lut mà xôi ho lánh. Các dch v pháp lý ca hi lut gia. 2002: Thành lp qu tr giúp pháp lý h tr hot còn có th hành ngh riêng r, c lp vi t cách cá nhân. lu ng và các câu lc b tr 1994: Các Công oàn có quyn ng tr giúp pháp lut ca nhà nc. Các t chc hành ngh lut có nhiu quyn li hn theo Lut Doanh giúp pháp lut cp xã c phép t vn pháp lut i vi Lut 2003: Các t chc dân s xã hi c phép cung nghip mi. Mt loi hình t chc hành ngh lut mi c phép hot hot ng theo quy nh ca pháp Lao ng. cp dch v t vn pháp lý thông qua các trung tâm ng: công ty lut di hình thc trách nhim hu hn. lut. 1997: Các trung tâm h t pháp t vn pháp lý. H có trách nhim cung cp dch v Các lut s nc ngoài và chi nhánh ca các t chc lut s nc ngoài Chng trình mc tiêu quc gia ca Nhà nc c B T pháp pháp lý min phí cho mt s nhóm i tng nhng c i x nh các lut s và các công ty lut trong nc. bao gm h tr tài chính cho hot qun lý c phép hot ng. h cng có th thu phí dch v. Hip hi lut s c phép hot ng trên nguyên tc t ch tài chính, ng ph bin và tr giúp pháp Chc nng ca các trung tâm 2004: iu l hot ng mi ca Hi Lut s Vit có iu l hot ng quy nh các hành vi i ni. Các hip hi này có lut các xã khó khn. này là cung cp t vn pháp lý Nam ã công nhn quyn ca Hi c tham gia th i din và bo v quyn li ca các lut s thành viên, ào to lut 2008: Các vin ào to và n v và dch v t pháp min phí cho vào các hot ng t vn và ph bin pháp lý, s, t chc thc tp cho các lut s, thu thp và báo cáo quan im ca nghiên cu pháp lut c phép ngi nghèo và cho các i quyn c tr giúp pháp lý min phí cho mt s các lut s thành viên. cung cp dch v t vn pháp lut. tng thuc din chính sách. nhóm i tng. Các cán b tr giúp pháp lut và nhng ngi cung cp tr giúp pháp Các trung tâm t vn pháp lut có 2005: Chin lc ci cách t pháp n nm 2020 lut ã c công nhn có quyn i din và bo v ngi yêu cu c quyn ký hp ng tr thành bao gm mc tiêu thúc y quyn hành ng c tr giúp pháp lut trong tin trình xét x. i din hp pháp ca khách hàng lp và quyn t quyt ca các t chc lut s. Hình thc ca các t chc cung cp tr giúp pháp lut và nhng cá nhân trong tin trình xét x. Chin lc phát trin h thng t pháp n nm cung cp tr giúp pháp lut ã a dng hn. Tt c các lut s u c 2009: Hi Lut gia c thành 2010 bao gm mc tiêu tng cng ph bin pháp khuyn khích cung cp tr giúp t pháp lý min phí. lp, vn bn qun lý và c cu t lut, t vn pháp lý và dch v tr giúp t pháp. chc c cng ng lut s.thông qua PHÂN CP TRAO QUYN 1986 TRÁCH NHIM GII TRÌNH 2009 1987: Các lut s phi có giy 2001: Các lut s phi có giy chng nhn hành 2006: Các lut s nc ngoài cn tuân th nguyên tc hành ngh lut 2007: Tiêu chí chun ánh giá phép ca hi lut s mi c ngh do B T pháp cp, ng thi phi qua mt và các ngha v quy nh trong Lut Lut s ca Vit Nam. cht lng các trng hp h tr phép hành ngh lut. thi gian th thách v chuyên môn. Ban qun lý và iu l hot ng ca Hi lut gia phi c các thành pháp lý c thông qua. Mc 2003: Các trung tâm t vn pháp lut ca các t viên trong i hi b phiu bu. iu l hot ng ã c thông qua hài lòng ca ngi nhn h tr chc dân s xã hi cn có giy phép hoc th hành ca hi lut gia phi c chính ph thông qua sau ó. cng phi c cân nhc khi ánh ngh do B T pháp cp. Ngi t vn pháp lut và Th tc nhn h tr t pháp ã hiu qu và thun tin hn cho ngi giá. cng s phi t c mt s iu kin và trình c nhn h tr. Vic qun lý các trng hp c h tr t pháp ã 2008: Hi lut s tr thành i nht nh. c tng cng. tng chu thanh kim tra ca B 2005: Chin lc ci cách t pháp n nm 2020 T pháp. B có quyn gii quyt vi bao gm mc tiêu tng cng trách nhim gii phm và ình ch trin khai nhng trình. quyt nh i ngc vi Lut Lut s. 168 H thng t pháp 1989: Th tc cho các v dân s 1994: Tòa án huyn có quyn x các 2002: Vic qun lý các tòa án huyn và tnh c chuyn t B 2006: Thm quyn xét x ca tòa án trong các v thuc quyn xét x ca tòa án tranh chp kinh t giá tr di 50 triu T pháp cho Tòa án Nhân dân Ti cao. án hành chính c m rng thành 22 loi hình c quy nh mt cách có h ng. 2003: Quyn kin ra tòa v các v hành chính liên quan n v vic. thng. Thm quyn xét x ca tòa án i vi các qun lý t ai b hn ch, và phán quyt ln th hai ca chính 2009: Thm quyn xét x các v hình s và dân 1992: Hin pháp yêu cu các v tranh chp lao ng c hn ch quyn cp tnh là phán quyt cui cùng. s c m rng cho tt c các tòa án cp huyn. thm phán hot ng c lp và các v ã c gii quyt trc ó thông 2004: Thm quyn xét x caTòa án i vi các tranh chp dân Vic qun lý thi hành án dân s c tng cng ch tuân theo Lut pháp khi xét qua hòa gii và/hoc trng tài. s tng lên. Tòa án có th gii quyt các vn dân s và th lý thông qua quy nh ca mt c quan t cp trung x. Tòa án có quyn ra phán quyt cui cùng các v vic t nhiu i tng có quyn khiu kin hn. ng n a phng, hot ng c lp vi s t 1993: Tòa án có quyn xét x các i vi các v ình công và các tranh Thm quyn xét x các v dân s và hình s c m rng cho pháp a phng. v án kinh t. Tòa kinh t phi chp lao ng tp th. mt s tòa cp huyn. Các tòa án huyn áp ng iu kin v Xóa b các trng hp chính quyn a phng c thành lp cp tnh. 1996: Tòa án có quyn xét x các v án nng lc có quyn xét x các tranh chp thng mi và kinh hay c quan thi hành phán quyt dân s có th hành chính nhng ch c xét x 8 loi doanh, không tính n giá tr tranh chp. ph quyt phán quyt ca tòa án hay tr li phán v vic. 2005: Chin lc phát trin t pháp n nm 2020 nhm tng quyt cho tòa án. 1998: Quyn hn xét x ca tòa án i cng hn na tính c lp ca các c quan t pháp bao gm: Thành ph H Chí Minh th nghim thuê chp vi các v án hành chính ã b hn ch kéo dài nhim k hoc/và áp dng b nhim sut i; tách bit hành viên tòa án t nhân h tr thi hành án các v vic do mt c quan chính ph xét gia thm phán, công t viên và iu tra viên khi b phn qun x trc. lý hành chính ca tòa án; t chc h thng tòa án da trên thm quyn xét x c lp vi các c quan hành chính; xóa b chc nng kim sát khi giám sát t pháp. PHÂN CP TRAO QUYN 1986 TRÁCH NHIM GII TRÌNH 2009 2006: Kt qu iu tra các v vic tham nhng bt 2003: B Lut T tng Hình s khng nh nguyên tc ca Hin u c công b công khai. pháp v vic công khai các phiên tòa xét x cho dân chúng, tr mt s v hình s c th. 2007: Mt y ban t pháp riêng c thành lp trong Quc Hi giám sát tt hn các v vic 2004: B Lut T tng Dân s khng nh nguyên tc ca Hin liên quan n t pháp. pháp v vic công khai các phiên tòa xét x cho công chúng, tr mt s v dân s c th. 2009: Tòa án Nhân dân Ti cao khai trng trang web và công b trên ó mt tuyn tp 258 phán 2005: Chin lc phát trin t pháp n nm 2020 d nh tng quyt giám c thm ca Hi ng Thm phán cng hn na s giám sát i vi các c quan t pháp thông Tòa án Ti cao. qua: tng cng các c ch kim soát ni b, y mnh giám sát t phía các c quan dân c và các t chc qun chúng, to iu Th tc thi hành án dân s c n gin hóa, hot kin thun li nhân dân tham gia vào quá trình xét x ti tòa ng kim tra giám sát và h thng giám sát và án, tng cng vai trò ca truyn thông trong vic cung cp và khiu ni c ci thin. ph bin thng tin v các hot ng t pháp. Mt khuôn kh toàn din hn c áp dng v Chin lc phát trin t pháp n nm 2020 d nh tng tính vic bi thng cho các cá nhân và t chc b hi minh bch ca các c quan t pháp thông qua: dn dn công b do các hành ng bt hp pháp ca các cán b nhà các phán quyt t pháp, tng tính m và tính dân ch ca quá nc, k c trong khi ban hành quyt nh liên trình t tng. quan n thi hành án hoc do c ý không ban hành nhng quyt nh này gây ra. Chp hành viên tòa án phi do B T pháp b nhim. 169 Quc hi và Hi ng Nhân dân 1992: y ban Thng v quc hi c thành lp thay cho y 2001: Quc hi có quyn b phiu tín nhim 2003: Hi ng Nhân dân có quyn 2007: Các y ban riêng r v ngân ban Nhà nc c. Thành viên ca y ban Thng v Quc hi quan chc do Quc hi bu ra hoc phê chun, k b phiu tín nhim quan chc do sách, kinh t, t pháp, lut pháp c không c ng thi là thành viên ca Chính ph. c Th tng, Ch tch nc và các B trng. Hi ng Nhân dân bu ra hoc phê thành lp nhm tng cng vai trò ca Vai trò ngi ng u Quc hi không ch gii hn các công Trách nhim giám sát ca y ban dân tc thuc chun. Quc hi trong nhng lnh vc này. vic hành chính và iu phi. Ngi ng u Quc hi cng là Quc hi và 7 y ban chuyên trách ca Quc hi Hi ng Nhân dân có trách nhim Ln u tiên mt y ban Quc hi ngi ng u y ban Thng v quc hi và là ngi chng c xác nh rõ và cng c. iu phi, phân b ngân sách và c phân công nhim v giám sát vic nhn lut và ngh quyt ca quc hi. S i biu chuyên trách ca Quc hi phi hoàn thành k hoch phát trin kinh phát hin và chng tham nhng. Hin pháp công nhn quyn ca các i biu quc hi và i chim t l ti thiu là 25%. t xã hi ca mình. 2008: Trách nhim c th ca y ban biu hi ng nhân dân trong vic cht vn và c tr li cht 2002: Quyn phân b ngân sách gia các lnh 2004: Hi ng Nhân dân c Lut pháp ca Quc hi trong vic vn t ch tch nc, ngi ng u chính ph, tòa án, vin vc, các chng trình và các tnh c chuyn t phép ban hành vn bn pháp lut và thm tra tính hp hin, tính hp pháp kim sát, quc hi và hi ng nhân dân. y ban Thng v Quc hi cho toàn th Quc trin khai thc hin vn bn pháp và tính thng nht ca các d tho lut 1996: y ban Thng vQuc hi c trao quyn phê chun hi. lut ca cp có thm quyn cao hn, và pháp lnh c tng cng. phân b ngân sách cho các ngành và các tnh. Quc hi cng có y ban Pháp lut ca Quc hi c giao nhim c bit là trong các lnh vc phát Thông qua mô hình thí im xóa b quyn thông qua danh mc các chng trình và d án quc gia. v thm tra tính hp hin, hp pháp và thng trin kinh t xã hôi, ngân sách, quc Hi ng Nhân dân cp qun và cp Hi ng nhân dân cp tnh c trao quyn phê chun các loi nht ca các vn bn lut. phòng an ninh, và sinh k cho ngi phng. phí, l phí và các khon óng góp ca nhân dân ti mi cp a Hi ng Nhân dân cp tnh có quyn quyt nh dân. phng, và c giao trách nhim chi tiêu cho các d án u t phân b ngân sách và giao ch tiêu s thu cho 3 2005: Quc hi và Hi ng Nhân công ti a phng. cp chính quyn ti a phng, cng nh nh dân các cp có trách nhim giám sát mc phân b và chi tiêu ngân sách ti tt c các hot ng chng tham nhng. cp. PHÂN CP TRAO QUYN 1986 TRÁCH NHIM GII TRÌNH 2009 1992: Hin pháp yêu cu các i biu Quc hi và Hi ng 2001: oàn i biu Quc hi thng trc c 2003: Lut v bu c i biu Hi 2007: Quc hi m trang web ly ý Nhân dân phi tip xúc vi c tri, chu s giám sát ca c tri, thành lp các tnh to iu kin thun li cho ng Nhân dân c thông qua, phù kin qun chúng v d tho lut và tip thu quan im ca h, tr li cht vn và báo cáo hot ng vic tip xúc vi c tri. hp vi lut quy nh chi tit v vic pháp lnh. trc c tri. 2002: ng c viên i biu Quc hi phi kê bu c i biu Quc hi. ng viên i biu Quc hi và Hi 1997: Thông qua mt b lut quy nh chi tit vic bu c i khai tài sn. Các v trí chính trong Hi ng Nhân ng Nhân dân, i biu quc hi biu Quc hi. y ban Thng v Quc hi có nhim v dân cp xã cng phi c b phiu chuyên trách u phi kê khai thu xut s lng và thành phn i biu. Công dân và các cá nhân tín nhim bi các t chc qun nhp và tài sn. Nhng kê khai này có không phi là ng viên ng Cng sn u có th ng c. Mt chúng. th b xác minh. trn T quc giám sát quá trình bu c và t chc các hi ngh i biu Hi ng Nhân dân có th b 2008: Vin Nghiên cu Lp pháp ca c tri bu ra ng c viên. C tri có th bày t thái phn i bãi nhim bi c tri hoc bi hai phn Quc hi c thành lp huy ng các trng hp c c. ba tng s i biu Hi ng Nhân tri thc và mi quan tâm ca xã hi ti 1998: Khi có khiu ni hoc t cáo ca công dân, Quc hi và dân, tùy vào mc vi phm. hot ng lp pháp ca Quc hi. Hi ng Nhân dân có ngha v thúc gic các c quan có thm 2006: Quc hi cho phép dân chúng Vin nghiên cu d lun qun chúng quyn gii quyt nhanh v vic. tip cn vào c s d liu pháp lut bt u h tr Quc hi trong vic ly Các phiên cht vn b trng bt u c truyn hình trc tip. ca mình. ý kin qun chúng v mt s d tho lut. 170 Kim toán Nhà nc Vit Nam 1994: Kim toán Nhà nc c 2002: Kim toán Nhà nc c yêu cu kim 2005: Kim toán Nhà nc c chuyn i thành mt thành lp nh mt c quan chính toán ngân sách ca tt c các cp chính quyn. c quan chuyên trách c lp do Quc hi thành lp, có ph. 2003: Kim toán Nhà nc có quyn thuê các quyn kim toán tt c các c quan và t chc s dng công ty kim toán t nhân h tr công vic ngân sách, tin và tài sn nhà nc. 1996: Kim toán Nhà nc c kim toán ca mình. Kim toán Nhà nc có trách nhim h tr y ban Ngân giao nhim v kim toán tt c sách ca Quc hi và các c quan Quc hi khác có các c quan và n v nhà nc có nhim v giám sát ngân sách. thu chi ngân sách nhà nc. Kim toán Nhà nc có trách nhim phát hin tham nhng thông qua hot ng kim toán và chuyn các v vic tham nhng này ti các c quan có thm quyn gii quyt. Tng Kim toán c quyn ban hành các vn bn pháp lut. PHÂN CP TRAO QUYN 1986 TRÁCH NHIM GII TRÌNH 2009 1994: Tng Kim toán nhà nc 2002: Kt qu kim toán phi c báo cáo trc 2005: Báo cáo kim toán thng niên, báo cáo tài 2008: Pháp lut quy nh chi tit ni dung và thi có trách nhim gii trình trc th Quc hi, Chính ph và các c quan khác, bao chính và báo cáo kt qu thc hin kt lun kim toán gian công b báo cáo Kim toán nhà nc. Báo tng gm c Hi ng Nhân dân. phi c công b trên trang web và các n phm ca cáo kim toán ca các n v riêng l phi c 2003: Bt u áp dng kim toán kt qu thc Kim toán nhà nc và thông qua hp báo. công b công khai. Nhng ch nhm ln phi hin. Thông qua các tiêu chun kim toán phù hp vi thc c chnh sa mt cách nhanh chóng và minh tin quc t. bch. 2006: Ban hành K hoch hành ng chng tham 2009: Thông qua quy trình i vi k hoch kim nhng nhm ngn nga và u tranh chng tham nhng toán thng niên, m bo mc thng trong ni b Kim toán nhà nc. xuyên và bao ph mi tnh 171 Các t chc qun chúng 1989: Mt khung pháp lý mi v 1996: Các t chc qun chúng c phép ban hành vn 2003: Mt trn T quc Vit Nam có trách nhim 2006: Các t chc qun chúng và các t chc dân các t chc qun chúng c xây bn pháp lut chung vi các cp có thm quyn thuc t chc b phiu tín nhim trng thôn và các b s xã hi khác c khuyn khích thành lp các dng và áp dng. Khung pháp lý chính quyn trung ng, có quyn xut i vi các vn phn quan trng trong Hi ng Nhân dân. c s cung cp dch v ngoài quc doanh. này giúp các t chc qun chúng bn lut d tho. Các t chc qun chúng và các t chc dân s xã 2007: Các t chc qun chúng và các t chc dân có quyn qun lý và tài chính c 1997: Mt trn T quc có chc nng giám sát quá trình hi khác c phép cung cp dch v t vn pháp s xã hi tham gia nhiu hn vào vic cung cp h lp hn, ng thi khuyn khích bu c quc hi và t chc c ng c viên. lut. tr pháp lut. quy ch thành viên t nguyn 1998: Các t chc qun chúng có trách nhim h tr y 2004: Các t chc qun chúng có trách nhim Các t chc qun chúng có trách nhim hp tác ban Nhân dân xã trong vic trin khai thc hin dân ch giám sát tính minh bch trong tài chính công ti vi các c quan nhà nc và Hi ng Nhân dân c s cp xã. chính quyn các cp. trong ph bin Lut Phòng chng tham nhng và Các t chc qun chúng có th tham gia các t hòa gii Mt trn t quc có trách nhim t chc óng góp giám sát vic trin khai thc hin Lut này. gii quyt tranh chp cp c s. ý kin ca thành viên các t chc qun chúng i 2008: Các t chc qun chúng và các t chc dân Các t chc qun chúng và các t chc dân s xã hi khác vi vn bn pháp lut do Hi ng Nhân dân ban s xã hi khác có trách nhim cung cp phn hi c phép khiu ni và t cáo. hành. i vi tt c các th tc hành chính hin hành. 1999: Vai trò ca Mt trn T quc Vit Nam c m 2005: Các t chc qun chúng có quyn yêu cu 2009: Các t chc qun chúng và các t chc dân rng, bao gm: giám sát tt c các hot ng nhà nc, cung cp thông tin i vi tt c các c quan, t s xã hi khác có trách nhim góp ý i vi các giám sát bu c Hi ng Nhân dân, t chc c ng c chc và n v và nhn thông tin trong vòng 10 vn bn lut d tho và cùng vi các c quan son viên, tham gia la chn thm phán và c ng viên bi ngày, tr mt s trng hp. tho ánh giá tác ng ca các vn bn pháp lut, thm oàn ca Tòa án. ánh giá vic cng ch thi hành, tin hành iu tra và phân tích pháp lut. PHÂN CP TRAO QUYN 1986 TRÁCH NHIM GII TRÌNH 2009 1989: Vic thành lp mt t chc 1999: T chc và hot ng ca Mt trn T quc Vit 2003: Hot ng ca các t chc qun chúng cp 2007: Mt s v trí ti các T chc qun chúng qun chúng phi c ngi ng Nam phi da trên nguyên tc tham vn. c s phi c qun chúng giám sát. buc phi kê khai tài sn và thu nhp. u y ban Nhân dân và/hoc 2004: Các t chc qun chúng nhn h tr t ngi ng u Hi ng B ngân sách nhà nc phi công b công khai ngân trng thông qua. Các t chc sách và chi tiêu. qun chúng t di s qun lý ca c quan nhà nc trong ngành tng ng. 172 Các t chc xã hi dân s khác 1992: Thông qua khung pháp 1999: Thông qua khung 2003: Thông qua khung pháp lý i vi vic thành lp và hot ng 2007: Các hip hi kinh doanh và các hip hi ngh nghip có trách lý i vi vic thành lp và pháp lý i vi vic thành ca các hip hi. Các hip hi có quyn t ch v tài chính t các nhim ch ng tham gia chng tham nhng. hot ng ca các t chc khoa lp và hot ng ca các ngun khác nhau, phân công nhim v cho các thành viên, óng Rà soát khung pháp lý cho vic thành lp và hot ng ca các qu hc công ngh. qu t thin và xã hi phi góp ý kin cho các vn bn pháp lut, a ra ý kin tham vn và t thin và qu xã hi và các t chc tài chính nh. Khung pháp lý 1995: Thông qua khung pháp li nhun. Các qu này có phn bin. cho các nhóm hp tác c chi tit hóa. lý i vi vic thành lp và th làm vic trong lnh vc Các t chc xã hi dân s c phép cung cp dch v t vn pháp Các c quan giám sát u t cng ng và ca các ban thanh tra hot ng ca các nhóm hp vn hóa, th thao, phát trin lut. nhân dân có trách nhim chng tham nhng và thc hin dân ch tác. Thành viên các nhóm này khoa hc và xã hi. 2004: Khung pháp lý cho hot ng ca các hip hi kinh doanh c s. có th óng góp tài sn và lao 1999: Thông qua các chính c ci thin. Tng cng s tham gia ca các t chc dân s xã hi vào hot ng thc hin nhim v và sách khuyn khích các t 2005: Thông qua khung pháp lý i vi vic thành lp và hot ng ng cung cp h tr pháp lý. cùng hng li ích chung. chc xã hi dân s và các ca các c quan giám sát u t cng ng và ca các ban thanh tra 2008: Các t chc xã hi dân s có trách nhim phn hi i vi tt 1998: Các t chc xã hi dân ch th ngoài nhà nc nhân dân. c các th tc hành chính hin hành. s c phép a khiu ni và tham gia cung cp dch v. Thông qua khung pháp lý i vi vic thành lp và hot ng ca 2009: Các t chc xã hi dân s có trách nhim óng góp ý kin t cáo 2000: Quyn li và quyn các th ch tài chính quy mô nh. i vi các vn bn pháp lut d tho, cùng vi các c quan son t ch ca các t chc khoa 2006: Thông qua các chính sách u ãi các t chc xã hi dân s tho tham gia ánh giá nh hng ca các vn bn pháp lut, ánh hc công ngh c m c khuyn khích thành lp các c s cung cp dch v ngoài quc giá vic thi hành, tin hành iu tra và phân tích pháp lut. rng. doanh. Các hot ng ca t chc khoa hc công ngh do các cá nhân 2001: Ban hành Khung lut thành lp c hn ch trong 7 lnh vc. pháp cho vic thành lp và hot ng ca các trung tâm bo tr xã hi. PHÂN CP TRAO QUYN 1986 TRÁCH NHIM GII TRÌNH 2009 1992: Các t chc khoa hc 1999: Các qu t thin và 2003: iu l hot ng, ngi lãnh o, và ban kim soát ca các 2007: Các hip hi kinh doanh và hi ngh nghip phi áp dng công ngh phi do Hi ng B xã hi phi c qun lý hip hi phi c các thành viên b phiu thông qua. Chính ph nhng bin pháp ngn nga và phát hin tham nhng trong ni b trng , các B trng hoc bi mt hi ng hoc b thông qua vic thành lp, y ban sáng lp, iu l hot ng, sát hip hi mình. các t chc qun chúng thành thanh kim tra bi mt c nhp, chia tách và gii th ca các hip hi. Hàng nm, các hip 2009: Vic ánh giá chính sách ca chính ph bi các t chc lp và phi c ng ký y quan kim tra c lp. hi phi báo cáo cho chính ph vic s dng ngun vn và tình khoa hc và công ngh do B Khoa hc Công ngh trc tip qun ban Khoa hc Nhà nc. Chính ph thông qua vic hình hot ng cng nh c cu t chc ca hip hi. lý phi c chính ph thông qua trc khi công b. 1995: Hp ng hp tác ca thành lp, iu l hot Hot ng ca các t chc xã hi dân s cp c s do nhân dân các hp tác xã phi c xác ng, sát nhp, phân tách giám sát và kim tra. nhn bi chính quyn xã. và gii tán ca các qu 2004: S sáng lp viên ti thiu ca các hip hi c quy nh i Ngi ng u hp tác xã này. vi các hip hi và i vi các y ban huy ng ban u. c các thành viên bu ra. 2000: Không c li Tt c các t chc xã hi dân s nhn h tr t ngân sách nhà nc dng u th ca các hot phi công khai chi tiêu ngân sách ca mình. ng khoa hc công ngh, 2005: C quan giám sát u t cng ng và C quan thanh tra ví d nh quy nhiu hoc Nhân dân c nhân dân trong xã bu ra và c Mt trn t quc trái vi chính sách và lut thông qua. Nhng c quan này phi trình báo cáo nh k lên pháp ca nhà nc, xâm Mt trn t quc. phm n li ích ca nhà nc hoc t nhân. 173 Các phng tin truyn thông i chúng 1989: Nhà nc, ng cng sn và các 1999: Các c quan truyn thông c 2002: Các c quan truyn thông c phép 2006: X pht hành chính i vi nhng ngi không chu cung t chc xã hi c phép thành lp c phép s dng ngun lc tài chính ngoài t chc các hot ng kinh doanh và dch cp thông tin cho các c quan truyn thông, cn tr hot ng quan truyn thông. ngun kinh phí t t chc u, bao v trong mt s giai on ca quy trình sn hp pháp ca h, xâm hi thân th hoc e da nhà báo. C quan truyn thông có quyn báo gm c các ngun thu t hot ng kinh xut, ví d nh: in n, phân phi, qung cáo. 2007: Quy nh rõ các c ch cung cp thông tin t phía chính cáo phn hi ca dân chúng v các s doanh và óng góp t nguyn t phía các Ngi ng u c quan truyn thông ph cho gii truyn thông. vic chung và nhn tr li t phía chính t chc và cá nhân khác. không c ng thi là ngi ng u c Truyn thông i chúng có trách nhim tuyên truyn các chính ph v nhng phn hi này. quan ch qun. sách chng tham nhng ca chính ph, huy ng nhân dân tham C quan truyn thông có quyn yêu Các c quan truyn thông c phép t thái gia chng tham nhng, ph bin và ca ngi các hành vi chng cu thông tin và quyn nhn thông tin không ng tình vi vic sa cha các tham nhng và lên án các hành vi tham nhng. t phía các c quan nhà nc, nhng bài vit ca h, t chi xut bn nhng bài Truyn thông i chúng c phép vit v nhng v án tham c quan này chu trách nhim v ni vit b sa cha không úng vi pháp lut nhng, yêu cu và nhn thông tin v nhng trng hp có du dung ca thông tin. hoc xâm hi ti uy tín và danh d ca h. hiu tham nhng, c bo v khi vit v nhng v vic tham Hi nhà báo Vit Nam có quyn tham 2005: Các c quan truyn thông có quyn nhng. gia vào vic hoch nh và trin khai c cung cp thông tin trong vòng 10 ngày 2008: Truyn thông i chúng có quyn c cung cp thông thc hin chính sách truyn thông, k t khi yêu cu cung cp t các c quan, tin nhanh chóng v nhng vn c ông o qun chúng ng thi bo v quyn li và li ích t chc và n v ca chính ph, tr mt s quan tâm hoc ang c d lun quan tâm. hp pháp ca các nhà báo. trng hp. PHÂN CP TRAO QUYN 1986 TRÁCH NHIM GII TRÌNH 2009 1989: Vic thành lp mt c quan báo 1999: Qun lý nhà nc v truyn thông 2002: Vic t chc các hot ng kinh 2006: Tng cng pht hành chính m bo cht lng và chí cn có s cho phép ca c quan c chuyn giao t Hi ng B trng doanh và dch v ca các c quan truyn chính xác ca các ni dung truyn thông. qun lý báo chí ca nhà nc, ví d sang B Vn hóa Thông tin. thông phi c phép ca c quan ch qun Nhà báo phi c ào to v phm cht o c, các khóa ào nh Hi ng B trng. Các c quan truyn thông phi công b và phi c ng ký vi nhà nc. to do c quan qun lý nhà nc v truyn thông t chc. Báo chí b cm không c a tin v công khai ính chính nhng thông tin sai Ngi ng u (hoc cp phó), tng biên 2007: Vic công b công khai các ni dung c ính chính "nhng lnh vc cm" nh bí mt quc lch hoc có hi do các c quan nhà tp hoc phó tng biên tp các c quan phi tuân th nghiêm ngt quy nh v thi gian, hình thc và gia, tuyên truyn chng li Vit nam, nc, t chc hoc cá nhân cung cp. truyn thông phi do c quan ch qun b ni dung ính chính. tuyên truyn các t tng và bo lc, C quan báo chí chu s thanh kim tra nhim, thông qua vn bn b nhim c Quan chc cao cp ca các tòa báo s dng tài sn và ngân sách thông tin sai lch và gây tn hi. ca b phn thanh tra báo chí chuyên tha thun chính thc vi B Vn hóa thông nhà nc phi kê khai tài sn và thu nhp. Các bin pháp pht nghiêm khc c bit. tin. 2008: Phn ph trng, các kênh hoc các chng trình qung áp dng cho các nhà báo và các c B Lut Hình s c phê chun, trong Vic phân phi các ni dung truyn thông t cáo trên truyn thông phi c phép ca c quan qun lý nhà quan báo chí vi phm quy nh báo chí, ó quy nh rõ nhiu ti danh hình s áp nc ngoài vào Vit Nam phi có giy phép nc v truyn thông. bao gm rút th nhà báo và xem xét dng cho truyn thông. ca B Vn hóa Thông tin. trách nhim hình s. 2001: Quy nh rõ nhiu hình pht hành chính tng ng vi các vi phm hành chính ca gii truyn thông. 174 Ph lc 2- S liu thng kê Bng A1.1: DÂN S (nghìn ngi) Dân s T l Theo gii tính Theo vùng Nm (gia nm) tng trng Nam N Thành th Nông thôn 1976 49.160 2,35 23.597 25.563 10.127 39.033 1977 50.237 2,19 24.197 26.039 10.116 40.114 1978 51.337 2,19 24.813 26.524 10.105 41.226 1979 52.462 2,19 25.444 27.018 10.094 42.368 1980 53.630 2,23 26.047 27.583 10.295 43.335 1981 54.824 2,23 26.665 28.159 10.499 44.324 1982 56.045 2,23 27.297 28.747 10.708 45.336 1983 57.292 2,23 27.944 29.348 10.921 46.371 1984 58.568 2,23 28.607 29.961 11.138 47.429 1985 59.872 2,23 29.285 30.587 11.360 48.512 1986 61.109 2,07 29.912 31.197 11.817 49.292 1987 62.452 2,20 30.611 31.841 12.271 50.181 1988 63.727 2,04 31.450 32.277 12.662 51.065 1989 64.774 1,64 31.589 33.185 12.919 50.801 1990 66.017 1,92 32.203 33.814 12.880 53.136 1991 67.242 1,86 32.814 34.428 13.228 54.015 1992 68.450 1,80 33.242 35.208 13.588 54.863 1993 69.645 1,74 34.028 35.616 13.961 55.683 1994 70.825 1,69 34.633 36.191 14.426 56.399 1995 71.996 1,65 35.237 36.758 16.938 55.057 1996 73.157 1,61 35.857 37.299 15.420 57.737 1997 74.037 1,20 36.473 37.564 16.835 57.202 1998 75.456 1,92 37.090 38.367 17.465 57.992 1999 76.597 1,51 37.662 38.935 18.082 58.515 2000 77.635 1,36 38.166 39.469 18.805 58.830 2001 78.686 1,35 38.684 40.002 19.481 59.205 2002 79.727 1,32 39.197 40.530 20.004 59.723 2003 80.902 1,47 39.755 41.147 20.870 60.033 2004 82.032 1,40 40.311 41.721 21.737 60.295 2005 83.106 1,31 40.846 42.260 22.337 60.770 2006 84.137 1,24 41.355 42.782 22.793 61.344 2007 85.172 1,23 41.868 43.304 23.399 61.773 2008/e 85.790 0,73 42.483 43.307 25.374 60.415 Ngun: Tng cc Thng kê (2009). 175 Bng A1.2: DÂN S THEO GiI VÀ A PHNG NM 2008 (nghìn ngi) Tng s Theo gii tính Theo a phng Tình/thành ph Nam N Thành th Nông thôn Hà Ni 6.449 3.176 3.273 2.632 3.817 Hi Phòng 1.837 911 926 847 990 Hà Giang 724 363 361 87 637 Tuyên Quang 725 365 361 94 632 Cao Bng 511 253 258 88 423 Lng Sn 732 365 367 141 590 Lai Châu 370 189 181 53 317 in Biên 491 246 245 74 417 Lào Cai 613 308 305 130 483 Yên Bái 741 370 371 140 601 Bc Cn 295 149 146 48 247 Thái Nguyên 1.125 559 566 288 837 Sn La 1.081 545 535 150 930 Hòa Bình 787 391 396 120 667 Vnh Phúc 1.001 496 505 224 776 Phú Th 1.314 649 665 209 1.105 Bc Ninh 1.024 503 521 242 782 Bc Giang 1.556 776 780 150 1.406 Qung Ninh 1.144 586 559 576 568 Hi Dng 1.703 833 870 325 1.379 Hng Yên 1.129 554 575 138 990 Thái Bình 1.781 861 920 175 1.606 Nam nh 1.826 896 930 323 1.502 Hà Nam 785 385 400 77 708 Ninh Bình 898 447 452 161 738 Thanh Hóa 3.400 1.683 1.717 355 3.045 Ngh An 2.913 1.449 1.464 368 2.545 Hà Tnh 1.228 608 619 184 1.044 Qung Bình 847 424 423 128 719 Qung Tr 598 297 301 165 433 Tha Thiên - Hu 1.088 538 550 393 695 Qung Nam 1.420 692 727 264 1.155 à Nng 887 438 450 770 117 Qung Ngãi 1.217 600 617 179 1.039 Bình nh 1.486 726 760 413 1.073 Phú Yên 862 432 430 189 673 Khánh Hòa 1.157 572 584 459 697 Ninh Thun 564 281 283 204 360 Bình Thun 1.169 591 579 461 709 Gia Lai 1.273 640 632 363 909 Kon Tum 430 218 212 145 285 k Lk 1.728 874 855 388 1.340 c Nông 489 255 234 72 417 Lâm ng 1.187 596 591 449 737 TP. H Chí Minh 7.123 3.426 3.697 5.929 1.194 Bình Dng 1.483 713 769 444 1.039 Tây Ninh 1.066 531 535 168 898 Bình Phc 875 444 431 147 728 176 ng Nai 2.483 1.232 1.251 825 1.658 Bà Ra - Vng Tàu 995 498 497 495 500 Long An 1.437 714 723 251 1.186 ng Tháp 1.665 832 833 287 1.378 An Giang 2.145 1.067 1.078 609 1.536 Tin Giang 1.670 821 849 230 1.440 Bn Tre 1.255 616 639 126 1.129 Vnh Long 1.028 507 521 159 870 Trà Vinh 1.001 494 507 154 847 Cân Th 1.187 590 598 781 406 Hu Giang 757 381 376 149 607 Sóc Trng 1.289 641 648 251 1.038 Kiên Giang 1.683 850 834 453 1.231 Bc Liêu 856 427 429 225 631 Cà Mau 1.205 607 598 247 958 Ghi chú: Dân s theo gii và theo vùng có th không bng tng dân s do không tính lc lng v trang và nhng ngi lao ng di c. Ngun: Tng cc Thng kê (2009). Bng A1.3: TNG S LAO NG THEO NGÀNH (nghìn ngi) hiu c tính chnh 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Tng s lao ng có vic làm 39.508 40.574 41.586 42.527 43.339 44.174 44.916 Khu vc nhà nc 3.751 4.035 4.142 4.039 3.949 3.985 4.073 Khu v ngoài quc doanh 35.757 36.538 37.445 38.488 39.390 40.189 40.843 Lao ng trong khu vc nhà nc 3.751 4.035 4.142 4.039 3.949 3.985 4.073 Trung ng 1.569 1.628 1.678 1.613 1.573 1.569 1.590 a phng 2.181 2.407 2.464 2.426 2.376 2.416 2.484 Lao ng theo ngành Nông, lâm và ng nghip 24.456 24.443 24.431 24.342 23.995 23.812 23.635 Công nghip và xây dng 6.085 6.671 7.217 7.782 8.336 8.826 9.356 Dch v 8.967 9.460 9.939 10.402 11.008 11.536 11.925 Ghi chú: Các s liu u c làm tròn Ngun: Tng cc Thng kê (2009). 177 Bng A2.1: GDP THEO NGÀNH VÀ KHU VC KINH T (t ng, giá hin hành) rev est 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Tng 535.762 613.443 715.307 839.211 974.266 1.143.715 1.477.717 Khu vc nhà nc 205.652 239.736 279.704 322.241 364.250 410.883 507.620 Khu vc ngoài quc doanh 330.110 373.707 435.603 516.970 610.016 732.832 970.097 Nông, lâm và ng nghip 123.383 138.285 155.993 175.984 198.798 232.586 326.505 Nông nghip và Lâm nghip 103.043 114.160 128.519 143.037 160.463 186.462 268.096 Ng nghip 20.340 24.125 27.474 32.947 38.335 46.124 58.409 Công nghip và xây dng 206.197 242.126 287.616 344.224 404.697 474.423 587.156 Khai khoáng 46.153 57.326 72.492 88.897 99.702 111.700 131.968 Công nghip ch to 110.285 125.476 145.475 173.122 207.027 243.142 311.848 in nc 18.201 22.224 25.091 28.929 33.464 39.869 47.644 Xây dng 31.558 37.100 44.558 53.276 64.503 79.712 95.696 Dch v 206.182 233.032 271.698 319.003 370.771 436.706 564.055 Thng mi 75.617 83.297 96.995 113.768 132.794 156.442 204.735 Khách sn, nhà hàng 17.154 18.472 22.529 29.329 35.861 44.992 64.828 Vn ti, thông tin liên lc 21.095 24.725 30.402 36.629 43.825 51.118 67.100 Tài chính, ngân hàng và bo him 9.763 10.858 12.737 15.072 17.607 20.756 27.215 Khoa hc, k thut 3.009 3.694 4.315 5.247 6.059 7.065 9.221 Bt ng sn và cho thuê 24.452 27.287 31.304 33.635 36.814 43.509 53.743 Hành chính công 13.816 16.676 19.061 23.037 26.737 31.310 40.992 Giáo dc và ào to 18.071 21.403 23.335 26.948 30.718 34.843 38.510 Y t và phúc li xã hi 7.057 8.865 10.851 12.412 14.093 16.160 18.592 Vn hóa, gii trí 2.987 3.376 3.693 4.158 4.617 5.200 5.989 Hot ng ng và oàn th 712 774 885 1.054 1.217 1.425 1.874 Dch v cng ng và xã hi 11.412 12.497 14.354 16.293 18.789 21.959 28.704 Vic làm trong các h t nhân 1.037 1.108 1.237 1.421 1.640 1.927 2.551 Ngun: Tng cc Thng kê (2009). 178 Bng A2.2: GDP THEO NGÀNH VÀ KHU VC KINH T (t ng, giá c nh nm 1994) Hiu chnh S b 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Tng 313.247 336.242 362.435 393.031 425.373 461.344 489.833 Khu vc quc doanh 128.343 138.160 148.865 159.836 169.696 179.718 187.310 Khu vc ngoài quc doanh 184.904 198.082 213.570 233.195 255.677 281.626 302.523 Nông, lâm và ng nghip 68.352 70.827 73.917 76.888 79.723 82.717 86.082 Nông nghip và Lâm nghip 60.480 62.350 64.717 66.707 68.751 70.585 73.289 Ng nghip 7.872 8.477 9.200 10.181 10.972 12.132 12.792 Công nghip và xây dng 117.126 129.399 142.621 157.867 174.259 192.065 203.791 Khai khoáng 19.396 20.611 22.437 22.854 22.987 21.904 21.065 Công nghip ch to 63.983 71.363 79.116 89.338 100.436 113.801 125.115 in nc 7.992 8.944 10.015 11.247 12.604 13.485 14.899 Xây dng 25.755 28.481 31.053 34.428 38.232 42.875 42.712 Dch v 127.769 136.016 145.897 158.276 171.391 186.562 199.960 Thng mi 51.245 54.747 59.027 63.950 69.418 75.537 80.389 Khách sn, nhà hàng 10.125 10.646 11.511 13.472 15.145 17.086 18.561 Vn ti, thông tin liên lc 12.252 12.925 13.975 15.318 16.870 18.793 21.266 Tài chính, ngân hàng và bo him 6.424 6.935 7.495 8.197 8.867 9.651 10.291 Khoa hc và K thut 1.909 2.044 2.196 2.368 2.543 2.738 2.906 Bt ng sn và cho thuê 13.106 13.796 14.396 14.816 15.252 15.872 16.268 Hành chính công 8.768 9.228 9.773 10.477 11.270 12.186 12.974 Giáo dc và ào to 10.475 11.260 12.125 13.127 14.231 15.477 16.721 Y t và phúc li xã hi 4.464 4.853 5.234 5.640 6.082 6.572 7.117 Vn hóa, gii trí 1.706 1.857 1.997 2.163 2.329 2.518 2.682 Hot ng ng và oàn th 353 372 395 423 454 491 525 Dch v cng ng và xã hi 6.353 6.743 7.141 7.655 8.210 8.860 9.419 Vic làm trong các h t nhân 589 610 632 670 720 781 840 Ngun: TCKT (2009). 179 Bng A2.2B: GDP THEO NGÀNH - TC TNG TRNG (phn trm) Hiu chnh S b 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Tng 7,1 7,3 7,8 8,4 8,2 8,5 6,2 Khu vc quc doanh 7,1 7,6 7,7 7,4 6,2 5,9 4,2 Khu vc ngoài quc doanh 7,1 7,1 7,8 9,2 9,6 10,1 7,4 Nông, lâm và ng nghip 4,2 3,6 4,4 4,0 3,7 3,8 4,1 Nông nghip và Lâm nghip 4,0 3,1 3,8 3,1 3,1 2,7 3,8 Ng nghip 5,7 7,7 8,5 10,7 7,8 10,6 5,4 Công nghip và xây dng 9,5 10,5 10,2 10,7 10,4 10,2 6,1 Khai khoáng 1,1 6,3 8,9 1,9 0,6 -4,7 -3,8 Công nghip ch to 11,6 11,5 10,9 12,9 12,4 13,3 9,9 in nc 11,4 11,9 12,0 12,3 12,1 7,0 10,5 Xây dng 10,6 10,6 9,0 10,9 11,0 12,1 -0,4 Dch v 6,5 6,5 7,3 8,5 8,3 8,9 7,2 Thng mi 7,3 6,8 7,8 8,3 8,6 8,8 6,4 Khách sn, nhà hàng 7,1 5,1 8,1 17,0 12,4 12,8 8,6 Vn ti, thông tin liên lc 7,1 5,5 8,1 9,6 10,1 11,4 13,2 Tài chính, ngân hàng và bo him 7,0 8,0 8,1 9,4 8,2 8,8 6,6 Khoa hc và K thut 9,1 7,1 7,4 7,8 7,4 7,7 6,1 Bt ng sn và cho thuê 3,8 5,3 4,3 2,9 2,9 4,1 2,5 Hành chính công 3,9 5,2 5,9 7,2 7,6 8,1 6,5 Giáo dc và ào to 8,1 7,5 7,7 8,3 8,4 8,8 8,0 Y t và phúc li xã hi 7,5 8,7 7,9 7,8 7,8 8,1 8,3 Vn hóa, gii trí 3,5 8,9 7,5 8,3 7,7 8,1 6,5 Hot ng ng và oàn th 5,7 5,4 6,2 7,1 7,3 8,1 6,9 Dch v cng ng và xã hi 5,4 6,1 5,9 7,2 7,3 7,9 6,3 Vic làm trong các h t nhân 1,0 3,6 3,6 6,0 7,5 8,5 7,6 Ngun: TCTK (2009). 180 Bng A2.3A: CH S GIM PHÁT GDP Hiu chnh c tính 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Tng 1,7 1,8 2,0 2,1 2,3 2,5 3,0 Khu vc quc doanh 1,6 1,7 1,9 2,0 2,1 2,3 2,7 Khu vc ngoài quc doanh 1,8 1,9 2,0 2,2 2,4 2,6 3,2 Nông, lâm và ng nghip 1,8 2,0 2,1 2,3 2,5 2,8 3,8 Nông nghip và Lâm nghip 1,7 1,8 2,0 2,1 2,3 2,6 3,7 Ng nghip 2,6 2,8 3,0 3,2 3,5 3,8 4,6 Công nghip và xây dng 1,8 1,9 2,0 2,2 2,3 2,5 2,9 Khai khoáng 2,4 2,8 3,2 3,9 4,3 5,1 6,3 Công nghip ch to 1,7 1,8 1,8 1,9 2,1 2,1 2,5 in nc 2,3 2,5 2,5 2,6 2,7 3,0 3,2 Xây dng 1,2 1,3 1,4 1,5 1,7 1,9 2,2 Dch v 1,6 1,7 1,9 2,0 2,2 2,3 2,8 Thng mi 1,5 1,5 1,6 1,8 1,9 2,1 2,5 Khách sn, nhà hàng 1,7 1,7 2,0 2,2 2,4 2,6 3,5 Vn ti, thông tin liên lc 1,7 1,9 2,2 2,4 2,6 2,7 3,2 Tài chính, ngân hàng và bo him 1,5 1,6 1,7 1,8 2,0 2,2 2,6 Khoa hc và K thut 1,6 1,8 2,0 2,2 2,4 2,6 3,2 Bt ng sn và cho thuê 1,9 2,0 2,2 2,3 2,4 2,7 3,3 Hành chính công 1,6 1,8 2,0 2,2 2,4 2,6 3,2 Giáo dc và ào to 1,7 1,9 1,9 2,1 2,2 2,3 2,3 Y t và phúc li xã hi 1,6 1,8 2,1 2,2 2,3 2,5 2,6 Vn hóa, gii trí 1,8 1,8 1,8 1,9 2,0 2,1 2,2 Hot ng ng và oàn th 2,0 2,1 2,2 2,5 2,7 2,9 3,6 Dch v cng ng và xã hi 1,8 1,9 2,0 2,1 2,3 2,5 3,0 Vic làm trong các h t nhân 1,8 1,8 2,0 2,1 2,3 2,5 3,0 Ngun: TCTK (2009). 181 Bng A2.3B: THAY I TRONG CH S GiM PHÁT (phn trm) Hiu chnh c tính 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Tng 4,0 6,7 8,2 8,2 7,3 8,2 21,7 Khu vc quc doanh 3,9 8,3 8,3 7,3 6,5 6,5 18,5 Khu vc ngoài quc doanh 4,0 5,7 8,1 8,7 7,6 9,1 23,2 Nông, lâm và ng nghip 5,9 8,2 8,1 8,5 8,9 12,8 34,9 Nông nghip và Lâm nghip 5,5 7,5 8,5 8,0 8,8 13,2 38,5 Ng nghip 7,5 10,1 4,9 8,4 8,0 8,8 20,1 Công nghip và xây dng 2,6 6,3 7,8 8,1 6,5 6,4 16,6 Khai khoáng 2,9 16,9 16,2 20,4 11,5 17,6 22,9 Công nghip ch to 3,8 2,0 4,6 5,4 6,4 3,7 16,7 in nc 1,9 9,1 0,8 2,7 3,2 11,4 8,2 Xây dng 2,2 6,3 10,2 7,8 9,0 10,2 20,5 Dch v 4,1 6,2 8,7 8,2 7,3 8,2 20,5 Thng mi 4,0 3,1 8,0 8,3 7,5 8,3 23,0 Khách sn, nhà hàng 4,0 2,4 12,8 11,2 8,8 11,2 32,6 Vn ti, thông tin liên lc 1,4 11,1 13,7 9,9 8,6 4,7 16,0 Tài chính, ngân hàng và bo him 4,2 3,0 8,5 8,2 8,0 8,3 23,0 Khoa hc và K thut 4,2 14,7 8,7 12,8 7,5 8,3 23,0 Bt ng sn và cho thuê 9,2 6,0 9,9 4,4 6,3 13,6 20,5 Hành chính công 4,0 14,7 7,9 12,7 7,9 8,3 23,0 Giáo dc và ào to 2,9 10,2 1,2 6,7 5,1 4,3 2,3 Y t và phúc li xã hi 2,3 15,6 13,5 6,2 5,3 6,1 6,2 Vn hóa, gii trí 3,1 3,8 1,7 4,0 3,1 4,2 8,1 Hot ng ng và oàn th 3,5 3,2 7,7 11,2 7,6 8,3 23,0 Dch v cng ng và xã hi 4,0 3,2 8,5 5,9 7,5 8,3 23,0 Vic làm trong các h t nhân 4,2 3,2 7,8 8,4 7,4 8,3 23,1 Ngun: TCTK (2009). 182 Bng A2.4A: TÀI KHON QUC GIA: NGUN VÀ S DNG (t ng, giá hin hành) Hiu chnh c tính 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Ngun 563.446 664.671 769.307 874.299 1.018.704 1.325.017 1.722.165 GDP 535.762 613.443 715.307 839.211 974.266 1.143.715 1.477.717 Cán cân thng mi 27.684 51.228 54.000 35.088 44.438 181.302 244.448 S dng 563.446 664.731 769.307 874.299 1.018.704 1.325.017 1.722.165 Tng tiêu dùng 382.137 445.221 511.221 584.793 675.916 809.862 1.084.876 Tích ly tài sn 177.983 217.434 253.686 298.543 358.629 493.300 607.746 Sai s thng kê 3.326 2.076 4.400 -9.037 -15.841 21.855 29.543 Ngun: TCTK (2009). Bng A2.4B: TÀI KHON QUC GIA: NGUN VÀ S DNG (t ng, giá c nh nm 1994) Hiu chnh c tính c tính 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Ngun 334.640 367.691 392.558 417.469 455.924 548.166 591.617 GDP 313.247 336.243 362.435 393.031 425.373 461.344 489.833 Cán cân thng mi 21.393 31.448 30.123 24.438 30.551 86.822 101.784 S dng 334.640 367.691 392.558 417.469 455.924 548.166 591.617 Tng tiêu dùng 225.610 243.515 260.940 280.104 303.520 335.776 366.045 Tích ly tài sn 104.256 116.623 128.916 143.291 160.247 203.191 215.948 Sai s thng kê 4.774 7.553 2.702 -5.926 -7.843 9.198 9.624 Ngun: TCTK (2009). 183 Bng A3.1: CÁN CÂN THANH TOÁN Hiu chnh c tính 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 (triu USD) Cán cân vãng lai -604 -1.931 -1.591 -561 -163 -6.992 -10.706 Cán cân thng mi -1.054 -2.581 -3.854 -2.439 -2.776 -10.360 -12.782 Xut khu (f.o.b) 16.706 20.149 26.485 32.447 39.826 48.561 62.685 Nhp khu (f.o.b) 17.760 22.730 30.339 34.886 42.602 58.921 75.467 Dch v (ròng) -750 -778 61 -296 -8 -894 -835 Thu 2.948 3.272 3.867 4.176 5.100 6.030 7.096 Chi 3.698 4.050 3.806 4.472 5.108 6.924 7.931 Thu u t (ròng) -721 -811 -891 -1.206 -1.429 -2.168 -4.400 Thu 167 125 188 364 668 1.093 1.357 Chi 888 936 1.079 1.570 2.097 3.261 5.757 Chuyn giao (ròng) 1.921 2.239 3.093 3.380 4.050 6.430 7.311 T nhân 1.790 2.100 2.919 3.150 3.800 6.180 6.804 Chính thc 131 139 174 230 250 250 507 Cán cân tài chính 2.090 3.305 2.753 3.083 2.987 17.191 11.180 u t nc ngoài trc tip (FDI) 1.400 1.450 1.610 1.889 2.315 6.550 9.065 Các khon n trung và dài hn (ròng) 66 457 1.162 921 1.025 2.045 995 Gii ngân 1.102 1.540 2.047 2.031 2.260 3.397 Tr n lãi/gc 1.036 1.083 885 1.110 1.235 1.352 u t theo danh mc 0 0 0 861 1.313 6.243 -580 Vn ngn hn (ròng) 624 1.398 -19 -588 -1.666 2.353 1.700 Tài sn có nc ngoài ca các ngân 624 1.372 35 -634 -1.636 2.623 677 hàng thng mi Sai s và b sót -1.038 777 -279 -391 1.398 Tng cán cân 448 2.151 883 2.131 4.222 10.199 474 Tài tr -448 -2.151 -883 -2.131 -4.322 -10.199 -474 Thay i tài sn có nc ngoài ca -464 -2.151 -883 -2.131 -4.322 -10.199 -474 NHNN (-, tng) Ngun: NHNN, IMF và NHTG. 184 Bng A3.2: CÁC MT HÀNG XUT KHU CHÍNH (triu USD) Hiu chnh c tính 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Tng kim ngch xut khu 16.706 20.176 26.485 32.442 39.826 48.561 62.685 Go 726 721 950 1.047 1.276 1.490 2.894 Khi lng (nghìn tn) 3.241 3.813 4.060 5.250 4.643 4.558 4.742 Giá n v (US$/tn) 224 189 234 199 275 327 610 Du thô 3.270 3.812 5.671 7.373 8.265 8.488 10.357 Khi lng (nghìn tn) 16.879 17.143 19.501 17.967 16.419 15.062 13.752 Giá n v (US$/tn) 194 222 291 410 503 564 753 Than 156 184 355 669 915 1.000 1.338 Khi lng (nghìn tn) 6.049 7.246 11.624 17.986 29.307 31.948 19.355 Giá n v (US$/tn) 26 25 31 37 31 31 69 Cao su 268 378 641 804 1.286 1.393 1.604 Khi lng (nghìn tn) 449 433 975 587 708 715 658 Giá n v (US$/tn) 597 872 658 1.370 1.817 1.948 2.436 Chè 83 60 96 97 110 131 147 Khi lng (nghìn tn) 75 60 99 88 106 114 104 Giá n v (US$/tn) 1.103 1.002 961 1.103 1.045 1.143 1.407 Cà phê 322 505 641 735 1.217 1.911 2.111 Khi lng (nghìn tn) 719 749 975 892 981 715 1.060 Giá n v (US$/tn) 449 674 658 824 1.241 2.674 1.993 Ht iu 209 284 436 502 504 654 911 Khi lng (nghìn tn) 62 84 105 109 127 153 165 Giá n v (US$/tn) 3.358 3.390 4.150 4.610 3.973 4.287 5.510 Ht tiêu en 107 105 152 150 190 271 311 Khi lng (nghìn tn) 77 74 112 109 117 83 90 Giá n v (US$/tn) 1.399 1.416 1.362 1.381 1.632 3.269 3.448 Thy sn 2.023 2.200 2.401 2.739 3.358 3.763 4.510 Rau qu 201 151 179 235 259 306 407 Dt may 2.752 3.687 4.386 4.838 5.834 7.750 9.120 Giày dép 1.867 2.268 2.692 3.040 3.592 3.994 4.768 Th công m ngh 331 367 426 569 630 825 1.363 g 435 567 1.139 1.563 1.933 2.404 2.829 Linh kin in t và máy tính 605 855 1.075 1.427 1.708 2.154 2.638 Dây cáp in 188 292 389 523 705 883 1.001 nha 153 154 261 350 480 711 921 Ngun: TCTK (2009). 185 Bng A3.3: CÁC MT HÀNG NHP KHU CHÍNH (triu USD) Hiu chnh S b 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Tng kim ngch nhp khu 19.733 25.227 31.954 36.978 44.891 62.682 80.714 Xng du 2.017 2.433 3.574 5.024 5.970 7.710 10.966 Khi lng (nghìn tn) 9.966 9.995 11.050 11.478 11.213 12.850 12.964 Giá n v (US$/tn) 202 243 323 438 532 600 846 Phân bón 477 628 824 641 687 1.000 1.473 Khi lng (nghìn tn) 3.824 4.119 4.079 2.877 3.189 3.792 3.035 Giá n v (US$/tn) 125 152 202 223 216 264 485 St thép 1.334 1.657 2.573 2.931 2.936 5.112 6.721 Khi lng (nghìn tn) 4.951 4.574 5.186 5.524 5.707 8.027 8.264 Giá n v (US$/tn) 269 362 496 531 515 637 813 Khác Máy móc và ph tùng 3.793 5.359 5.249 5.281 6.628 11.123 13.994 Si 314 298 339 340 544 741 775 Bông 97 106 190 167 219 267 467 Nguyên liu may mc và da giày 1.711 2.034 2.253 2.282 1.951 2.152 2.355 Xe c gii và ph tùng 604 834 904 1.193 672 1.881 3.228 Xe máy 422 329 452 541 557 725 764 Nguyên liu dc 83 76 100 116 133 158 158 Thuc 320 374 410 502 548 703 864 Giy các loi 193 230 248 362 475 600 753 Hóa cht 406 510 683 865 1.042 1.466 1.776 Sn phm t hóa cht 482 582 706 841 1.007 1.285 1.604 Nguyên liu nha 617 785 1.191 1.456 1.866 2.057 2.945 Máy tính và linh kin in t 664 975 1.342 1.706 2.048 2.958 1.785 G 179 274 539 651 775 1.016 1.098 Sa và sn phm t sa 122 164 206 311 321 462 534 Thc n chn nuôi 234 421 475 594 737 1.181 1.747 Ngun: TCTK (2009). 186 Bng A4.1: IU TRA TIN T Hiu chnh S b 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 (nghìn t ng, cui k) Tài sn bng ngoi t ròng 117,4 131,4 145,8 191,1 287,9 410,4 429,0 Tài sn có 135,9 150,5 172,3 220,5 327,0 472,3 404,8 Tài sn n -18,4 -19,1 -26,4 -29,4 -39,1 -61,9 24,2 Tài sn trong nc ròng 211,7 279,8 390,3 499,6 634,7 937,9 1,193,2 Tín dng trong nc 239,9 316,9 435,2 585,6 730,3 1,096,8 1,400,7 Tín dng cho chính ph 8,8 20,1 14,9 32,5 36,5 29,1 61,4 Tín dng cho nn kinh t 231,1 296,7 420,3 553,1 693,8 1,067,7 1,339,3 Tín dng cho doanh nghip 89,5 105,4 142,9 181,3 218,5 334,2 Tín dng cho khu vc khác 141,6 191,3 277,4 371,8 475,3 733,5 Các hng mc ròng khác -28,2 -37,0 -44,9 -86,0 -95,6 -159,0 -207,5 Tng cung tin (M2) 329,1 411,2 536,2 690,7 922,7 1,348,2 1,622,2 trong ó: tng tin gi 254,9 320,6 427,1 559,5 763,9 1,127,7 1,385,3 Thanh khon ni t 235,5 314,1 408,1 531,5 723,2 1,089,6 1,291,8 Ngoài ngân hàng 74,3 90,6 109,1 131,2 158,8 220,5 Tin gi 161,2 223,6 299,0 400,3 564,4 869,1 Tin gi ngoi t 93,6 97,1 128,1 159,2 199,5 258,6 330,4 (thay i phn trm so vi u nm) Tài sn nc ngoài ròng -0,2 11,9 11,0 31,0 50,7 42,6 4,5 Tài sn trong nc ròng 30,5 32,2 39,5 28,0 27,0 47,8 27,2 Tín dng trong nc 25,5 32,1 37,4 34,5 24,7 50,2 27,7 Tín dng cho nn kinh t 22,2 28,4 41,7 31,6 25,4 53,9 25,4 Tín dng cho DNNN 12,3 17,8 35,6 26,9 20,5 53,0 Tín dng cho khu vc khác 29,4 35,1 45,0 34,0 27,8 54,3 Tng thanh khon (M2) 17,6 25,0 30,4 28,8 33,6 46,1 20,3 trong ó: tng tin gi 19,4 25,8 33,2 31,0 36,5 47,6 22,8 Thanh khon ni t 23,2 33,4 29,9 30,2 36,1 50,7 18,6 Ngoài ngân hàng 12,0 22,0 20,4 20,2 21,1 38,9 Tin gi 29,2 38,7 33,7 33,9 41,0 54,0 Tin gi ngoi t 5,6 3,7 32,0 24,3 25,3 29,6 27,8 Ghi chú: S liu t 1999 tr i gm NHNN, 6 NHTM và 83 ngân hàng ngoài quc doanh Ngun: NHNN và IMF. 187 Bng A5.1: THU NGÂN SÁCH (t ng) Hiu quyt toán ngân sách c tính chnh 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 A Tng thu ngân sách và vin tr 121.716 158.057 198.614 238.687 264.261 315.914 416.783 I Thu vãng lai 118.346 145.823 180.197 219.439 244.043 282.565 377.444 II Thu 106.154 127.948 155.579 191.725 230.565 265.862 359.109 1 Thu thu nhp doanh nghip 36.826 47.410 56.987 75.847 100.820 103.054 135.361 2 Thu thu nhp cá nhân 2.338 2.951 3.521 4.234 5.181 7.422 12.940 3 Thu nhà t 336 359 438 515 592 711 902 4 Thu môn bài 407 778 657 726 794 881 1.031 5 Thu chuyn quyn s hu 1.332 1.817 2.607 2.797 3.363 5.690 7.404 6 Thu chuyn quyn s dng t 327 408 640 984 1.250 2.331 3.017 7 Thu giá tr gia tng 25.916 33.130 38.814 45.878 54.773 69.899 90.197 8 Thu tiêu th c bit 7.272 8.851 12.773 15.716 17.144 17.454 21.556 9 Thu tài nguyên 8.543 9.719 17.398 21.236 20.232 19.922 26.676 10 Thu nông nghip 772 151 130 132 120 113 98 11 Thu xut nhp khu 21.915 22.374 21.614 23.660 26.296 38.385 59.927 12 Các thu khác 170 Phí, l phí và các khon thu III 12.192 17.875 24.618 27.714 13.478 16.703 18.335 không phi là thu Thu chênh lch t giá xut nhp 13 168 133 40 0 0 0 0 khu Phí và l phí (bao gm c phí 14 6.016 6.483 7.765 8.135 8.008 8.516 11.170 xng du) 15 Thuê t 459 513 1.035 1.004 1.596 2.017 2.591 16 Các hng mc khác 5.549 10.746 15.778 18.575 3.874 6.170 4.574 IV Thu u t 1.120 9.265 15.540 15.459 16.600 29.093 32.064 VIII Vin tr 2.250 2.969 2.877 3.789 3.618 4.256 7.275 B Kt s/ s mang sang 2.145 19.353 26.162 45.161 8.510 26.987 11.617 Ngun: B Tài chính (2009). 188 Bng A5.2: THU NGÂN SÁCH (t l GDP) final account rev est 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 A Tng thu ngân sách và vin tr 22,7 25,8 27,8 28,4 27,1 27,6 28,2 I Thu vãng lai 22,1 23,8 25,2 26,1 25,0 24,7 25,5 I.1 Thu 19,8 20,9 21,7 22,8 23,7 23,2 24,3 1 Thu thu nhp doanh nghip 6,9 7,7 8,0 9,0 10,3 9,0 9,2 2 Thu thu nhp cá nhân 0,4 0,5 0,5 0,5 0,5 0,6 0,9 3 Thu nhà t 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 4 Thu môn bài 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 5 Thu chuyn quyn s hu 0,2 0,3 0,4 0,3 0,3 0,5 0,5 6 Thu chuyn quyn s dng t 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,2 0,2 7 Thu giá tr gia tng 4,8 5,4 5,4 5,5 5,6 6,1 6,1 8 Thu tiêu th c bit 1,4 1,4 1,8 1,9 1,8 1,5 1,5 9 Thu tài nguyên 1,6 1,6 2,4 2,5 2,1 1,7 1,8 10 Thu nông nghip 0,1 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 11 Thu xut nhp khu 4,1 3,6 3,0 2,8 2,7 3,4 4,1 12 Các thu khác 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Phí, l phí và các khon thu I.2 2,3 2,9 3,4 3,3 1,4 1,5 1,2 không phi là thu Thu chênh lch t giá 13 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 xut nhp khu Phí và l phí (bao gm c phí 14 1,1 1,1 1,1 1,0 0,8 0,7 0,8 xng du) 15 Thuê t 0,1 0,1 0,1 0,1 0,2 0,2 0,2 16 Các hng mc khác 1,0 1,8 2,2 2,2 0,4 0,5 0,3 II Thu u t 0,2 1,5 2,2 1,8 1,7 2,5 2,2 III Vin tr 0,4 0,5 0,4 0,5 0,4 0,4 0,5 B Kt s/s mang sang 0,4 3,2 3,7 5,4 0,9 2,4 0,8 Ngun: B Tài chính (2009). 189 Bng A5.3: CHI NGÂN SÁCH (t ng) Hiu quyt toán ngân sách c tính chnh 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 A Tng chi 129.434 162.150 187.353 229.092 267.575 341.418 433.222 I Chi thng xuyên 84.216 102.521 121.238 149.893 181.491 229.258 297.311 1 Chi hành chính 8.599 11.359 15.901 18.761 18.994 29.214 32.855 2 Chi kinh t và dch vu 7.987 8.164 10.301 11.801 15.010 20.082 25.423 3 Chi hot ng xã hi 40.747 50.185 55.185 74.458 91.409 115.837 144.050 3.1 Giáo dc 13.758 17.390 20.401 22.031 33.822 43.396 51.465 3.2 ào to 4.086 5.491 4.942 6.580 8.376 10.378 12.082 3.3 Y t 4.656 5.372 6.009 7.608 12.685 16.426 19.918 Khoa hc, công ngh, môi 3.4 1.852 1.853 2.362 2.584 3.235 3.667 3.859 trng 3.5 Vn hóa 1.066 1.258 1.584 2.099 2.024 2.346 2.713 3.6 Phát thanh và truyn hình 681 1.056 1.325 1.464 1.140 1.410 1.550 3.7 Th thao 586 648 883 879 943 1.005 1.126 3.8 Dân s và k hoch hóa gia ình 841 666 397 483 533 612 1.072 3.9 Tr cp xã hi 13.221 16.451 17.282 30.730 28.651 36.597 50.265 4 Chi lãi 5.330 6.395 7.217 6.621 8.913 11.100 15.477 5 Quc phòng 13.058 14.409 16.278 22.892 28.922 34.848 6 An ninh 5.745 6.576 7.266 11.150 13.817 16.920 7 Chi khác 21.553 7.615 11.649 14.708 13.123 10.286 27.738 II Chi u t 45.218 59.629 66.115 79.199 86.084 112.160 135.911 1 Chi u t c bn 40.740 54.430 61.746 72.842 81.730 107.440 124.664 2 Chi khác 4.478 5.199 4.369 6.357 4.354 4.720 11.247 B Kt s/ s mang sang 4.443 16.390 34.439 10.475 22.515 20.695 26.455 Ngun: B Tài chính (2009). 190 Bng A5.4: CHI NGÂN SÁCH (phn trm GDP) quyt toán ngân sách Hiu chnh c tính 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 A Tng chi 24,2 26,4 26,2 27,3 27,5 29,9 29,3 I Chi thng xuyên 15,7 16,7 16,9 17,9 18,6 20,0 20,1 1 Chi hành chính 1,6 1,9 2,2 2,2 1,9 2,6 2,2 2 Chi kinh t và dch vu 1,5 1,3 1,4 1,4 1,5 1,8 1,7 3 Chi hot ng xã hi 7,6 8,2 7,7 8,9 9,4 10,1 9,7 3.1 Giáo dc 2,6 2,8 2,9 2,6 3,5 3,8 3,5 3.2 ào to 0,8 0,9 0,7 0,8 0,9 0,9 0,8 3.3 Y t 0,9 0,9 0,8 0,9 1,3 1,4 1,3 3.4 Khoa hc, công ngh, môi trng 0,3 0,3 0,3 0,3 0,3 0,3 0,3 3.5 Vn hóa 0,2 0,2 0,2 0,3 0,2 0,2 0,2 3.6 Phát thanh và truyn hình 0,1 0,2 0,2 0,2 0,1 0,1 0,1 3.7 Th thao 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 3.8 Dân s và k hoch hóa gia ình 0,2 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 3.9 Tr cp xã hi 2,5 2,7 2,4 3,7 2,9 3,2 3,4 4 Chi lãi 1,0 1,0 1,0 0,8 0,9 1,0 1,0 5 Quc phòng 2,1 2,0 1,9 2,3 2,5 2,4 6 An ninh 0,9 0,9 0,9 1,1 1,2 1,1 7 Chi khác 4,0 1,2 1,6 1,8 1,3 0,9 1,9 II Chi u t 8,4 9,7 9,2 9,4 8,8 9,8 9,2 1 Chi u t c bn 7,6 8,9 8,6 8,7 8,4 9,4 8,4 2 Chi khác 0,8 0,8 0,6 0,8 0,4 0,4 0,8 B Kt s/ s mang sang 0,8 2,7 4,8 1,2 2,3 1,8 1,8 Ngun: B Tài chính (2009). 191 Bng A5.5: N NC NGOÀI (triu USD) Hiu chnh c tính 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Bo lãnh công và công khai 9.413 11.383 13.505 14.208 15.641 19.253 21.817 Ngun vay chính thc a phng 3.256 4.490 5.323 5.540 6.149 7.594 8.086 trong ó t IDA 1.693 2.474 3.050 3.236 3.593 4.609 4.863 Song phng 5.427 6.162 7.294 7.070 7.772 9.032 10.747 Tín dng t nhân 730 731 888 1.598 1.721 2.626 2.983 Trái phiu 382 382 382 1.113 1.095 1.076 1.057 Ngân hàng thng mi 184 184 350 362 516 1.407 1.782 Ngun vay t nhân khác 165 165 156 122 110 144 144 Tng s n dài hn DOD 9.413 11.383 13.505 14.208 15.641 19.253 21.817 Gii ngân 986 1.751 1.845 2.455 1.477 2.825 3.104 Thanh toán (dch v n) 849 776 612 698 765 886 1.104 Gc 642 573 327 435 436 505 679 Lãi 207 202 285 263 329 381 424 Ngun: B Tài chính (2009). Bng A6.1A: T L TNG GIÁ BÁN L, THEO THÁNG (phn trm) c Tháng/nm 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Tháng Giêng 1,1 0,9 1,1 1,1 1,2 1,1 2,4 Tháng Hai 2,2 2,2 3,0 2,5 2,1 2,1 3,6 Tháng Ba -0,8 -0,6 0,8 0,1 -0,5 -0,2 3,0 Tháng T 0,0 0,0 0,5 0,6 0,2 0,5 2,2 Tháng Nm 0,3 -0,1 0,9 0,5 0,6 0,7 3,9 Tháng Sáu 0,1 -0,3 0,8 0,4 0,4 0,9 2,1 Tháng By -0,1 -0,3 0,5 0,4 0,4 0,9 1,1 Tháng Tám 0,0 -0,1 0,6 0,4 0,4 0,5 1,6 Tháng Chín 0,2 0,1 0,3 0,8 0,3 0,5 0,2 Tháng Mi 0,3 -0,2 0,0 0,4 0,2 0,7 -0,2 Tháng Mi Mt 0,3 0,6 0,2 0,4 0,6 1,2 -0,8 Tháng Mi Hai 0,3 0,8 0,6 0,8 0,5 2,9 -0,7 Ngun: TCTK (2009). 192 Bng A6.1B: CH S GIÁ BÁN L, THEO THÁNG (Tháng Giêng 1995 = 100) c Tháng/nm 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Tháng Giêng 130,4 135,3 139,6 152,9 166,0 176,6 201,4 Tháng Hai 133,2 138,2 143,8 156,7 169,5 180,4 208,5 Tháng Ba 132,2 137,4 144,9 156,8 168,7 180,1 214,8 Tháng T 132,2 137,4 145,6 157,7 169,0 180,9 219,5 Tháng Nm 132,6 137,2 146,9 158,5 170,1 182,2 228,1 Tháng Sáu 132,7 136,8 148,1 159,1 170,7 183,8 233,0 Tháng By 132,6 136,4 148,8 159,8 171,4 185,5 235,6 Tháng Tám 132,6 136,3 149,6 160,3 172,1 186,5 239,3 Tháng Chín 132,8 136,4 150,1 161,5 172,6 187,5 239,7 Tháng Mi 133,2 136,1 150,1 162,2 172,9 188,8 239,3 Tháng Mi mt 133,7 137,0 150,4 162,7 173,9 191,1 237,4 Tháng Mi hai 134,1 138,0 151,2 164,0 174,6 196,7 235,8 Ch s hàng nm 132,7 136,9 147,4 159,3 171,0 185,0 227,7 T l tng trng hàng nm 4,0 3,2 7,7 8,1 7,3 8,2 23,1 Tháng 12/t l tng trng ca Tháng 12 4,0 3,0 9,5 8,5 6,5 12,6 19,9 Ngun: TCTK (2009). Bng A6.2A: CH S GIÁ THEO NHÓM HÀNG (Thay i phn trm theo tháng) Jan- Feb- Mar- Apr- May- Jun- Jul- Aug- Sep- Oct- Nov- Dec- HÀNG HÓA và DCH V 08 08 08 08 08 08 08 08 08 08 08 08 Ch s chung 2,4 3,6 3,0 2,2 3,9 2,1 1,1 1,6 0,2 -0,2 -0,8 -0,8 Lng thc và thc phm 3,8 6,2 3,9 3,1 7,3 3,3 1,0 0,5 0,0 -0,4 -0,1 -0,1 trong ó: Lng thc 3,3 3,3 10,5 6,1 22,2 4,3 -0,4 -1,1 -1,8 -1,9 -3,1 -3,1 Thc phm 3,8 7,5 1,4 2,2 2,6 3,1 1,3 0,5 0,3 0,0 0,9 0,9 ung & thuc lá 1,8 1,9 0,7 0,7 1,9 1,1 1,0 0,7 0,5 0,7 0,9 0,9 Qun áo, m, giày dép 1,4 1,4 0,9 1,0 1,0 0,9 1,4 1,0 0,7 0,7 0,9 0,9 Nhà và vt liu xây dng 2,9 1,4 3,6 2,6 1,2 1,9 1,7 2,2 -0,6 -1,1 -4,9 -4,9 Thit b gia ình 0,8 0,7 1,5 1,0 0,9 1,3 1,5 1,1 1,1 0,7 0,7 0,7 Y t, Dc phm 0,7 0,5 0,7 0,8 0,5 0,7 2,0 1,2 0,8 0,6 0,3 0,3 Giao thông & thông tin 0,0 1,5 5,8 2,3 0,3 0,3 0,5 9,1 -0,5 -0,9 -4,4 -4,4 liên lc Các hng mc v giáo dc 0,2 0,1 0,3 0,4 0,5 0,7 1,0 1,2 1,4 0,7 0,1 0,1 Các hng mc v vn hóa, 0,1 2,3 1,3 0,5 0,6 0,4 0,8 1,1 1,5 0,4 0,3 0,3 gii trí Hàng hóa và các dch v 2,6 3,4 0,1 0,5 0,3 1,0 1,1 0,9 0,4 0,8 0,4 0,4 khác Vàng 5,1 5,9 6,5 -2,1 -3,9 4,4 3,2 -3,0 -6,4 3,2 -5,8 -5,8 ô la M -0,3 -0,1 -1,5 1,2 1,0 4,7 1,8 -3,0 -0,8 0,0 2,1 2,1 Ngun: TCTK (2009). 193 Bng A6.2B: CH S GIÁ TIÊU DÙNG THEO NHÓM HÀNG (Tháng 12/ 2007 = 100) HÀNG HÓA và DCH V T1/08 T2/08 T3/08 T4/08 T5/08 T6/08 T7/08 T8/08 T9/08 T10/08 T11/08 T12/08 Ch s chung 102,4 106,0 109,2 111,6 116,0 118,4 119,8 121,6 121,9 121,6 120,7 119,8 Lng thc, thc phm 103,8 110,2 114,4 118,0 126,6 130,7 132,0 132,7 132,7 132,1 132,0 131,9 trong ó: Lng thc 103,4 106,7 117,9 125,1 152,9 159,4 158,9 157,1 154,4 151,4 146,7 142,2 Thc phm 103,8 111,6 113,1 115,6 118,5 122,2 123,8 124,4 124,8 124,8 125,9 127,1 ung, thuc lá 101,8 103,7 104,4 105,1 107,1 108,2 109,3 110,0 110,6 111,3 112,3 113,3 Qun áo, m, giày dép 101,4 102,8 103,7 104,7 105,7 106,7 108,2 109,2 110,0 110,8 111,8 106,3 Nhà và vt liu xây dng 102,9 104,3 108,0 110,8 112,2 114,3 116,2 118,8 118,0 116,8 111,1 111,8 Thit b gia ình 100,9 101,6 103,1 104,1 105,1 106,4 108,0 109,2 110,5 111,3 112,0 112,3 Y t, dc phm 100,7 101,1 101,9 102,7 103,2 103,9 105,9 107,3 108,1 108,7 109,1 104,3 Giao thông và thông tin 100,0 101,5 107,3 109,8 110,2 110,6 111,2 121,3 120,7 119,6 114,3 114,4 liên lc Các hng mc v giáo dc 100,2 100,3 100,6 101,0 101,4 102,1 103,2 104,4 105,8 106,5 106,7 107,0 Các hng mc v vn hóa, 100,1 102,4 103,7 104,3 104,9 105,3 106,2 107,3 108,9 109,3 109,6 110,0 gii trí Hàng hóa và các dch v 102,6 106,1 106,2 106,8 107,1 108,1 109,4 110,4 110,8 111,7 112,1 112,1 khác Vàng 105,1 111,3 118,5 115,9 111,4 116,3 120,0 116,4 109,0 112,5 106,0 99,9 ô la M 99,7 99,6 98,1 99,3 100,3 105,0 106,9 103,8 103,0 102,9 105,1 107,3 Ngun: TCTK (2009). 194 Bng A7.1: SN LNG NÔNG NGHIP (t ng, giá hin hành) Hiu chnh s b 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Tng sn lng 145.021 153.955 172.495 183.342 197.855 236.935 363.324 Trng trt 111.172 116.066 131.552 134.755 145.808 175.007 259.469 Chn nuôi 30.575 34.457 37.344 45.226 48.487 57.803 97.859 Dch v 3.275 3.433 3.599 3.362 3.560 4.125 5.997 Ngun: TCTK (2009). BNG A7.2: SN XUT NÔNG NGHIP (t ng, giá c nh nm 1994) Hiu chnh s b 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Tng sn lng 122.150 127.628 132.888 137.112 142.711 147.847 156.682 Trng trt 98.061 101.763 106.423 107.898 111.613 115.375 122.376 Cây lng thc 59.619 61.029 63.621 63.853 64.186 65.194 29.580 Cây công nghip 22.247 24.175 25.612 25.586 28.422 70.060 31.015 Chn nuôi 21.200 22.907 23.439 26.108 27.907 29.196 30.939 Dch v 2.890 2.958 3.027 3.107 3.191 3.276 3.368 Hng mc ghi nh: Sn lng thóc (nghìn tn) 34.447 34.569 36.149 35.833 35.850 35.943 38.725 Din tích canh tác (nghìn 7.504 7.452 7.445 7.329 7.325 7.207 7.414 hécta) Sn lng (tn/hécta) 4,59 4,64 4,86 4,89 4,89 4,99 5,22 Ngun: TCTK (2009). 195 Bng A7.3: SN LNG VÀ NNG SUT CÂY CÔNG NGHIP Hiu chnh s b 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Sn lng (nghìn mét/tn) Bông 40 35 28 34 29 16 7 ay 20 12 13 13 11 26 9 Cói 88 96 90 81 90 99 85 Mía 17.120 16.855 15.649 14.949 16.720 17.379 16.128 Lc 400 406 469 489 463 510 534 u tng 206 220 246 293 258 275 269 Thuc lá 33 32 23 26 42 32 29 Chè 424 449 514 570 649 706 761 Cà phê 700 794 836 752 985 916 1.056 Cao su 298 364 419 482 555 606 660 Ht tiêu en 47 69 73 80 79 89 98 Da 915 893 960 977 101 1.035 1.086 Din tích canh tác (nghìn hécta) Bông 34 28 28 26 21 12 2 ay 10 5 5 6 6 11 3 Cói 12 14 13 13 12 14 12 Mía 320 313 286 266 288 293 271 Lc 247 244 264 270 247 255 256 u tng 159 166 184 204 186 187 192 Thuc lá 27 23 16 17 27 19 16 Chè 109 116 121 123 123 126 129 Cà phê 522 510 497 497,4 497 509,3 530,9 Cao su 429 441 454 482,7 522,2 556,3 631,5 Ht tiêu en 48 51 51 49,1 48,5 48,4 50 Da 140 134 133 132 134 135 138 Sn lng trung bình (mét/hécta) Bông 1,2 1,3 1,0 1,3 1,4 1,3 3,1 ay 2,1 2,6 2,6 2,3 1,7 2,3 2,6 Cói 7,2 6,8 6,9 6,4 7,3 7,2 7,2 Mía 53,5 53,8 54,7 56,1 58,0 59,2 59,5 Lc 1,6 1,7 1,8 1,8 1,9 2,0 2,1 u tng 1,3 1,3 1,3 1,4 1,4 1,5 1,4 Thuc lá 1,2 1,4 1,4 1,5 1,6 1,7 1,8 Chè 3,9 3,9 4,3 4,7 5,3 5,6 5,9 Cà phê 1,3 1,6 1,7 1,5 2,0 1,8 2,0 Cao su 0,7 0,8 0,9 1,0 1,1 1,1 1,0 Ht tiêu en 1,0 1,4 1,4 1,6 1,6 1,8 2,0 Da 6,5 6,7 7,2 7,4 0,8 7,6 7,9 Ngun: TCTK (2009). 196 Bng A8.1: SN LNG SN XUT CÔNG NGHIP (t ng, giá c nh nm 1994) Hiu chnh s b 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Tng sn lng công nghip 261.092 305.080 355.624 416.613 486.637 568.141 647.232 Khu vc nhà nc 105.119 117.637 131.655 141.117 149.332 156.789 163.120 Trung ng 69.640 80.917 92.896 104.372 113.666 121.388 127.968 a phng 35.479 36.720 38.759 36.745 35.666 35.400 35.152 Khu vc ngoài quc doanh 63.474 78.292 95.785 120.177 151.102 188.443 222.269 Tp th 1.668 1.770 1.893 2.019 2.151 2.249 2.331 T nhân, h gia ình và hn hp 61.807 76.522 93.892 118.158 148.950 186.194 219.939 Khu vc u t nc ngoài 92.499 109.152 128.184 155.319 186.203 222.909 261.842 Các ngành công nghip chính Than 3.189 3.689 4.752 6.111 6.941 7.587 7.064 Du và khí t 23.817 25.132 28.403 27.410 25.466 23.817 22.566 Khai khoáng và qung kim loi 281 344 467 476 622 727 737 Khai thác á và khai khoáng 3.039 3.597 3.842 4.354 4.775 4.954 5.421 Thc phm và ung 56.061 64.585 74.694 84.482 103.079 121.907 142.661 Thuc lá 7.658 9.189 10.160 11.234 11.186 12.480 12.918 Sn phm dt may 12.338 14.214 16.626 19.079 23.736 25.627 26.952 Hàng may mc 8.182 10.466 12.792 15.304 19.166 22.444 26.217 Thuc da và ch bin da 11.096 13.535 16.018 18.920 22.496 24.361 26.191 G và sn phm g 4.488 5.485 6.570 8.120 8.765 10.935 11.319 Giy và sn phm giy 4.877 5.655 7.140 8.311 9.419 11.354 13.102 In n và xut bn 2.876 3.515 3.774 4.626 5.205 5.887 6.701 Hóa cht 14.714 16.323 19.029 23.848 28.688 33.420 38.477 Sn phm cao su và nha 9.706 11.291 15.169 18.237 21.373 26.453 31.879 Sn phm phi kim loi 25.913 29.855 33.483 37.055 43.793 47.569 48.906 Sn xut kim loi 8.516 10.430 11.226 13.949 15.707 18.492 20.015 Sn phm kim loi 8.506 10.646 12.963 17.595 22.836 27.972 33.709 Máy móc và thit b 3.711 4.612 5.371 5.495 5.561 7.228 9.025 Máy tính và thit b vn phòng 1.003 1.538 1.846 3.206 5.223 6.702 8.606 Thit b in và in t 6.520 7.462 9.050 11.992 15.841 20.186 25.273 ài, tivi và vin thông 6.169 7.162 7.956 9.137 9.138 12.462 15.105 Sn xut và sa cha xe c gii 5.774 8.306 8.692 9.753 9.344 12.698 15.712 Sn xut và s cha các loi PT GT 8.534 9.676 12.172 15.834 20.712 28.274 36.039 khác g gia ình 6.057 7.846 10.179 13.411 18.130 21.708 25.727 Sn phm tái ch 174 204 261 267 321 409 490 in khí 15.741 18.071 20.385 23.427 26.134 29.060 32.521 Cung cp nc 1.328 1.361 1.409 1.570 1.756 1.837 1.995 Ngun: TCTK (2009). 197 Bng A8.2: CÁC SN PHM CÔNG NGHIP CHÍNH Hiu chnh S b n v 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Mô tô lp ráp unit 29.536 47.701 50.954 59.152 47.576 71.892 100.076 Xe máy lp ráp 1,000 1.052 1.180 1.828 1.982 2.147 2.729 2.880 Ti vi lp ráp 1,000 1.597 2.188 2.660 2.515 2.446 2.928 3.367 Nc gii khát mil. liters 940 1.119 1.343 1.461 1.547 1.655 1.850 000 Lp xe p 22.778 26.686 26.008 20.387 22.832 24.556 26.275 Pieces 000 Sm xe p 24.032 36.083 32.386 26.848 28.964 27.499 26.018 pieces mil. Gch 11.365 12.810 14.661 16.530 18.005 15.106 18.278 pieces Xi mng 000 tons 21.121 24.127 26.153 30.808 32.690 37.120 40.047 Phân bón hóa hc 000 tons 1.158 1.294 1.714 2.190 2.183 2.499 2.524 mil. Thuc lá 3.375 3.871 4.192 4.485 3.941 4.549 4.413 packs Than mil. tons 16.4 19.3 27.3 34.1 38.8 42.5 39.8 Du thô mil. tons 16.9 17.7 20.1 18.5 16.8 15.9 14.9 000 ng c diesel 32.6 184.4 182.4 201.6 170.0 229.4 275.2 pieces 000 ng c in 64.1 95.8 132.3 194.4 120.9 152.2 165.3 pieces in mil. kWh. 35.888 40.546 46.202 52.078 57.917 64.147 72.100 mil. Vi si các loi 470 496 502 561 570 700 771 meters Sn phm kính 000 tons 115 147 154 163 240 215 258 Thuc tr sâu tons 20.7 40.9 54.523 45.877 53.113 59.485 65.433 Giy và các sn phm t giy 000 tons 490 687 809 901 1.031 1.727 1.900 mil. Gm s 284 524 404 514 407 396 418 pieces Thit b xay xát go pieces 13.433 10.112 5.749 2.734 8.687 6.317 5.685 Mui 000 tons 974 909 906 898 842 857 847 G x 000 m3 2.667 3.291 3.009 3.232 4.322 4.441 5.329 Xà phòng và bt git 000 tons 361 377 401 421 427 409 452 Thép 000 tons 2.503 2.954 3.280 3.403 3.837 4.612 5.073 ng (tinh luyn) 000 tons 790 1.073 1.191 1.102 1.099 1.312 1.417 Chè 000 tons 100 85 122 127 124 182 200 S dt 000 tons 227 235 241 259 269 385 481 Thic (thi) Tons 1.565 1.915 2.356 1.766 2.665 3.369 3.566 Bin th pieces 18.633 33.364 50.146 45.540 28.149 44.681 46.915 Máy bm cho nông nghip pieces 3.578 7.787 10.038 8.298 5.118 2.267 2.196 Ngun: TCTK (2009). 198 Ngân hàng Phát trin Châu Á (ADB) C quan Phát trin Quc t Úc (AusAID) C quan Phát trin Quc tê Canaa (CIDA) an Mch C quan Phát trin Quc t Anh (DFID) Phái oàn châu Âu (EC) Phn Lan C quan Hp tác Quc t Nht bn (JICA) C quan Hp tác Phát trin Quc t Tây Ban Nha (AECID) Thy in C quan Hp tác Phát trin Thy S (SDC) Liên Hip Quc C quan Phát trin Quc t M (USAID) Ngân hàng Th gii nh bìa: Nguyn Hng Ngân, Trn Quang Trng, Serge Berrut, Quang Huy, Nguyn Vn Sn Phát hành ti: TrUNg TÂM THôNg TIN PHÁT TrIN VIT NAM 63 Lý Thái T, Hà Ni Tel: (84 4) 3934 6845, Fax: (84 4) 3934 6847 www.vdic.org.vn