38445 Âaïnh giaï tçnh hçnh giåïi åí Viãût Nam Thaïng 12, 2006 Canadian International Development Agency Appendix B 88 ánh giá tình hình Gii Vit Nam Tháng 12, 2006 2 N V TIN T n v tin t = ng Vit Nam T giá 1 ôla M = 16.000 ng Vit Nam (tháng 11, 2006) NM TÀI CHÍNH T 1/1 n 31/12 CÁC CH VIT TT ADB Ngân hàng Phát trin châu Á CIDA C quan Phát trin Quc t Ca-na-da CNQSD Chng nhn quyn s dng t GDI Ch s phát trin gii GDP Tng sn phm quc ni HIV/AIDS Hi chng suy gim min dch ngi HLHPNVN Hi Liên hip Ph n Vit Nam KHH K hoch Hành ng KHPTKTXH K hoch Phát trin Kinh t - Xã hi KH&T K hoch và u t KHXHVN Khoa hc Xã hi Vit Nam LTB&XH Lao ng, Thng binh và Xã hi MPDF Chng trình Phát trin D án Mekông NHNN&PTNT Ngân hàng Nông nghip và Phát trin Nông thôn Vit Nam NHTG Ngân hàng Th gii NN&PTNT Nông nghip và Phát trin Nông thôn PTKTXH Phát trin Kinh t Xã hi TANDTC Tòa án Nhân dân Ti cao TCTK Tng cc Thng kê TN&MT Tài nguyên và Môi trng UBTM&T y ban Thng mi và u t UNDP Chng trình phát trin Liên hp quc UNFPA Qu dân s Liên hp quc UNGASS Phiên hp c bit ca i hi ng liên hip quc UNHDR Báo cáo phát trin con ngi ca Liên hp quc 3 UNIFEM Qu Ph n Liên hp quc WHO T chc sc khe th gii WVS iu tra các giá tr th gii XGN Xóa ói gim nghèo Nhóm công tác ca NHTG Phó ch tch: James W. Adams Giám c quc gia: Klaus Rohland Giám c Ban Xã hi và Môi trng khu vc ông Á: Maria Teresa Serra Qun lý khu vc: Cyprian Fisiy iu phi viên quc gia: Phillip Brylski Trng nhóm công tác: Phm Th Mng Hoa ng tài tr: ADB, DFID, CIDA 4 Li nói u Là mt trong nhng nc dn u th gii v t l ph n tham gia vào các hot ng kinh t và dn u khu vc Châu Á Thái Bình Dng v t l n gii trong Quc hi, Vit Nam c xem nh mt trong nhng nc tin b hàng u v lnh vc bình ng gii. Vit Nam có nhng chính sách phù hp nhm m bo quyn bình ng cho ph n và nam gii và ã có nhng tin b áng k nhm gim khong cách v gii trong lnh vc y t và giáo dc cng nh ci thin tình hình ca ph n nói chung. Tuy nhiên, nhng thành tu này vn cha hoàn toàn mang tính ng b và cùng vi nhng tin b ó vn còn có nhng tn ti nh vic phân na các mc tiêu trong K hoch hành ng vì s tin b ca ph n 2 (2001-2005) vn cha t c. Hn th, cùng vi quá trình chuyn i sang nn kinh t th trng ngày càng m rng, nhng thách thc ca bình ng gii cng ang bin i song hành vi s bin i ca c cu th trng lao ng nhm áp ng quá trình tng trng kinh t vi tc nh hin nay. Trong khi s tng trng mang n các c hi mi, bt bình ng gii trong vic tip cn các ngun lc sn xut và c hi ào to ã hn ch kh nng cnh tranh ca ph n. Chính ph và các bên liên quan gi ây s cn phi nhìn xa hn vi nhng phân tích y hn có th d oán c xu th cng nh a ra c nhng chính sách, th ch và chng trình cho phù hp nhm m bo cho ph n có th c hng li ngang bng vi nam gii trong iu kin phát trin nhanh chóng nh hin nay. Cng ng các nhà tài tr ti Vit Nam s tip tc ng h và h tr Chính ph trong vn hi mi này. Báo cáo ánh giá tình hình Gii Vit Nam, c thc hin bi Ngân hàng Th gii, Ngân hàng Phát trin Châu Á, V Phát trin Quc T Vng quc Anh và C quan Phát trin Quc t Canada, s a ra nhng phân tích c s và khung hot ng chung cho các nhà tài tr và Chính ph gii quyt vn bt bình ng gii trong tng lai cng nh óng góp vào vic thc hin Chin lc 10 nm ca Chính ph vì S tin b ca Ph n Vit Nam. Klaus Rohland Ayumi Konishi Donal Brown Gabriel-M. Lessard Giám c Quc gia Giám c Quc Gia i Din i S Canada ti ti Vit Nam Ngân hàng Phát DFID Vit Nam Vit Nam Ngân hàng Th gii trin Châu Á 5 6 Li cm n ánh giá tình hình Gii Vit Nam là sn phm cui cùng ca mt lot các hot ng c tài tr bi mt s nhà tài tr nhm a ra phân tích i vi các vn u tiên gii và xây dng nn tng cho i thoi chính sách vi Chính ph. Báo cáo xác nh các u tiên có th a vào chng trình Tín dng H tr Gim nghèo và các chng trình khu vc cng nh trong các phân tích tip theo, dch v t vn, quan h i tác và các hot ng d án. Vic xây dng báo cáo và tài liu c s c thc hin ng thi vi vic xây dng K hoch Phát trin Kinh t Xã hi và K hoch Hành ng vì s tin b ca Ph n 2006-2010. Báo cáo ã cung cp t liu cho các tài liu này. Li cm n c bit c gi ti các thành viên ca Ban t vn cho nghiên cu này, là i din ca y ban Quc gia vì s tin b ca Ph n Vit Nam, B K hoch và u t, Hi liên hip ph n Vit Nam, Vin Khoa hc Xã hi Vit Nam, Ngân hàng Phát trin Châu Á, DFID, CIDA, MPDF và t chc Oxfam Anh ã có nhng óng góp quý báu và các công chc chính ph Vit Nam cng nh các bên tham gia khác ã t vn, bình lun và cung cp thông tin, c bit trong Hi tho quc gia t chc vào tháng 4 nm 2006. V cn bn, báo cáo c rút ra da trên tài liu c s ca Melissa Wells, Sunwha Lee, Naila Kabeer do Ngân hàng Phát trin Châu Á, Ngân hàng Th gii, V Phát trin Quc t Vng quc Anh, UNDP và CIDA tài tr. Trn Th Vân Anh (Vin Gia ình và Gii, Vin Khoa hc Xã hi Vit Nam) và V Mnh Li (Vin Xã hi hc, Vin Khoa hc Xã hi Vit Nam) ã tham gia xây dng các tài liu c s cng nh tham gia xây dng cho báo cáo cui cùng này. Nhóm công tác Ngân hàng Th gii cng nhn c s h tr và t vn ca Giám c Quc Gia Klaus Rohland và iu phi viên chng trình Quc gia Keiko Sato. Trng nhóm công tác là Phm Th Mng Hoa - Chuyên gia cao cp v phát trin xã hi. Báo cáo c xây dng da trên s hng dn và giám sát ca Gillian Brown - iu phi viên v gii khu vc ông Á. Các thành viên khác ca nhóm công tác bao gm Froniga Greig (t vn), Laila Al-Hamad, Carolyn Turk, Phillip Brylski và Nina Bhatt t Ngân hàng Th gii và Yuriko Uehara, Nguyn Nht Tuyn t vn phòng Ngân hàng Phát trin Châu Á. Các chuyên gia phn bin gm có Lucia Fort (Chuyên gia cao cp v gii, Ngân hàng Th gii), Mia Hyun (T vn v ói nghèo, Ngân hàng Th gii, Campuchia) và Nguyn Hu Minh (Vin trng Vin Gia ình và Gii, Vin Khoa hc Xã hi Vit Nam). Dan Biller (Chuyên gia kinh t trng, Ban Môi trng Xã hi NHTG) cng óng góp ý kin cho báo cáo. Kiu Phng Hoa h tr mng biên tp và hu cn. 7 8 Mc lc Li nói u.............................................................................................................5 Li cm n.............................................................................................................7 Tóm tt .................................................................................................................11 Gii thiu..............................................................................................................19 PHN 1. TRÊN NG TIN TI BÌNH NG GII............................................ 24 1.1 Trong khu vc, Vit Nam có nhiu li th so sánh trong a s các ch s v bình ng gii....................................................................................................... 25 1.2 Tip tc thành tu xóa b khong cách trong giáo dc.......................................... 27 1.3 Chm sóc sc khe c ci thin ......................................................................... 30 1.4 Tng c hi kinh t cho c nam và n.................................................................... 32 1.5 S tham gia ca ph n vào chính tr và ra quyt nh cha t c tin trin nh các lnh vc khác.......................................................................................... 34 1.6 Các vn u tiên và các xut .......................................................................... 36 PHN 2. TO SÂN CHI NGANG BNG VÌ S PHÁT TRIN BN VNG ....... 39 2.1 Tng trng kinh t ã và s tip tc thay i các c hi kinh t ca nam gii và n gii............................................................................................................... 39 2.2 Ph n tp trung quá nhiu trong mt s lnh vc và ngh nghip, trong khi nam gii tp trung trong các lnh vc và ngh nghip khác................................... 40 2.3 Vi hin trng và quyn ra quyt nh ca mình, nam gii hng li t công vic nhiu hn ........................................................................................................ 42 2.4 Khong cách tin lng ã c thu hp nhng nam gii vn kim nhiu tin hn n gii... ......................................................................................................... 42 2.5 Ph n và nam gii b ra lng thi gian tng ng làm vic kim sng nhng thi gian cho vic nhà li khác nhau ........................................................... 43 2.6 Nam gii có c hi ln hn so vi n gii trong "tin t hóa" tài sn................... 45 2.7 To sân chi ngang bng ­ các vn u tiên ã c xác nh........................... 46 2.8 xut ................................................................................................................... 49 PHN 3. H QU T NHNG THAY I KINH T VÀ Xà HI........................ 53 3.1 Thay i kinh t kéo theo thay i xã hi .............................................................. 53 3.2 Thc tin vic làm tách bit gii và khong cách tin lng nh hng ti s di c trong nc ca ph n................................................................................... 53 3.3 Ph n c bit d b tn thng trc các ri ro ca xut khu lao ng ............ 55 3.4 Cn gii quyt tt hn khía cnh gii ca các hành vi mang li ri ro, tình dc không an toàn và HIV/AIDS.................................................................................. 56 3.5 T l no phá thai cao t ra nhng nguy c v sc khe...................................... 58 3.6 Bo lc gia ình vn là mt vn tn ti............................................................. 58 3.7 Các vn u tiên và các xut can thip........................................................... 59 KT LUN, XUT VÀ VN DNG....................................................................... 63 TÀI LIU THAM KHO ................................................................................................ 87 Danh mc các bng Bng 1. So sánh các ch s phát trin con ngi ông Á ................................................ 25 Bng 2. Thay i trong t l hc sinh n trng chung (GER)* 2000-2004 .................... 28 Bng 3. nh kin gii trong sách Giáo dc Công dân lp 9.............................................. 30 Bng 4. Thay i mt s ch s sc khe chn lc 1990-2005........................................ 31 Bng 5. T l lãnh o n cp trung ng...................................................................... 35 9 Bng 6. S ngi Vit Nam cn chm sóc hàng ngày dài hn nhà .................................44 Bng 7. Nam gii thng là ngi ng tên trên giy chng nhn quyn ch s dng t ...............................................................................................................45 Bng 8. H gia ình có GCNQSD có c hi tip cn các ngun tín dng chính thc tt hn...................................................................................................................46 Danh mc các hình Hình 1. Các hp phn ca các vn gii trong môi trng kinh t, vn hóa và xã hi ...22 Hình 2. Khong cách gii trong thu nhp nhiu nc ông Á khác ln hn Vit Nam ..............................................................................................................25 Hình 3. Các em gái dân tc thiu s ( tui 15-17) tt hu trong vic n trng...........29 Hình 4. Tui th..................................................................................................................30 Hình 5. Các c hi kinh t cho ngi dân tc thiu s nông thôn còn hn ch, c bit i vi ph n.......................................................................................................33 Hình 6. Tr em dân tc thiu s thng phi làm vic nhiu hn, nht là các bé gái ........33 Hình 7. T l ph n trong Quc hi là khá cao.................................................................34 Hình 8. T l n trong các Hi ng nhân dân ang tng chm ........................................35 Hình 9. T l cán b n trong b máy t pháp ã gim .....................................................36 Hình 10. T trng lc lng lao ng, phân theo lnh vc, nm 1995................................40 Hình 11. T trng lc lng lao ng, phân theo lnh vc, nm 2005................................40 Hình 12. Vic làm công n lng tng cho c nam ln n trong thi k t 1998 n 2004...............................................................................................................40 Hình 13. Nam gii có nhiu c hi ào to ngh hn .........................................................41 Hình 14. Ph n chu trách nhim chính trong chm sóc con cái........................................44 Hình 15. Khong cách gii trong tin lng ca nhng ngi c phng vn là dân di c ln hn.........................................................................................................54 Danh mc các hp Hp 1. Các báo cáo chính óng góp cho ánh giá gii Vit Nam...................................21 Hp 2. Nhng thành tu Vit Nam t c phn ln nh vào chính sách và môi trng th ch tt...........................................................................................27 Hp 3. Vn tt v Các nhóm dân tc thiu s Vit Nam...............................................29 Hp 4. Vn tt v Ph n trong nông nghip ...................................................................34 Hp 5. Vn tt v s tham gia ca ph n vào lc lng lao ng..................................39 Hp 6. "C hi thng tin ngh nghip ca tôi kt thúc trc c khi bt u!" ...............42 Hp 7. Lut Bình ng gii ..............................................................................................49 Hp 8. Vn tt v Di c trong nc..................................................................................53 Hp 9. Vn tt v nhng hành vi mang li ri ro .............................................................56 Ph lc Ph lc 1. Thc hin KHH 2 và phng hng ca KHH 3 ........................................69 Ph lc 2. Tóm tt các phân tích và xut ........................................................................73 10 ánh giá tình hình Gii Vit Nam Tóm tt Gii thiu Trong nhng thp k va qua, Vit Nam ã t c thành tu ni bt v ci thin iu kin sng ca nhân dân và gim chênh lch gii, phn ánh n lc áng k ca t nc trong xóa ói gim nghèo và cam kt ca Chính ph tin ti bình ng gii. Vit Nam xp hng 109 trong s 177 quc gia v ch s phát trin con ngi ca UNDP (UNDP, 2006), t t nc vào nhóm các quc gia trung bình v phát trin con ngi. Nhng n lc trong thu hp khong cách gii và u t vào ngun vn con ngi ã a t nc ng hàng th 80 trên th gii (trong tng s 136 quc gia) v ch s phát trin gii (GDI) và tr thành quc gia t c s thay i nhanh chóng nht trong xóa b khong cách gii trong vòng 20 nm tr li ây khu vc ông Á. Kt qu ca nhng n lc này th hin t l bit c bit vit ca ngi ln cao cho c nam và n, s liu hc sinh nhp hc cho thy s khác bit không áng k gia bé trai và bé gái, t l i biu quc hi n cao nht trong khu vc châu Á ­ Thái Bình Dng (27% t nm 2002) và là mt trong nhng nc có t l tham gia kinh t cao nht trên th gii: 85% nam gii và 83% n gii trong tui 15 n 60 tham gia vào lc lng lao ng trong nm 2002 (Báo cáo phát trin Vit Nam 2004). Báo cáo ánh giá tình hình gii Vit Nam c thc hin nh mt quá trình cùng tham gia nhm t c s hiu bit chung và nht trí cao hn na gia Chính ph và các nhà tài tr v các u tiên gii trong các chng trình và d án ca mình, cng nh nhm phác tho các lnh vc nghiên cu và i thoi trong tng lai. Các vn u tiên c xác nh da theo các tiêu chí sau: a) các vn phù hp vi chin lc gim nghèo ca Chính ph; b) các vn gn vi quyn con ngi; c) tác ng ti s ông ngi dân; d) có nh hng th cp hoc nh hng cp s nhân; và e) gii quyt các nguyên nhân cn bn ca bt bình ng gii. Sau khi các vn u tiên ã c xác nh, các xut c a ra thông qua vic phân tích môi trng thúc y liên quan ti vic gii quyt các vn , mt khuôn kh vi nm hp phn c s dng gm: a) s liu và nghiên cu; b) khuôn kh chính sách và pháp lý; c) th ch t chc; d) ngun lc và chng trình; và e) thái , tp quán và hành vi. Con ng tin ti bình ng gii Vit Nam ã có nhng thành tu tt p trong ci thin bình ng gii. Vi vic các k hoch quc gia khi xây dng có chú ý ti vn gii, chc chn vn bình ng gii s t c các bc tin xa hn na. Ch có bn vn nêu lên ây cn chú ý thêm na m bo s tin trin úng hng. Vn th nht là s tt hu ca ph n và tr em gái dân tc thiu s so vi nam gii dân tc thiu s và ph n ngi Kinh và Hoa trong tip cn các dch v y t, giáo dc và các c hi kinh t. Vn th hai là khuôn mu gii c hu trong sách giáo khoa thúc y bt bình ng gii. Ph n trong nông nghip là vn th ba, vi thc t mt s lng khng l ph n Vit Nam tham gia vào nông nghip và vai trò ngày càng quan trng ca h trong lnh vc này. Cui cùng là vn gia tng s lng ph n tham 11 Tóm tt gia vào ra quyt nh còn tin trin chm và cha nht quán. Các xut nhm m bo duy trì s tin trin bao gm: · Xác lp các gii pháp i mi nhm tng cng kh nng tip cn dch v y t, giáo dc và nông nghip các vùng có ngi dân tc thiu s; · Xây dng các mô hình và tài liu nhy cm v gii s dng trong trng hc; · Xây dng các gii pháp sáng to nhm h tr n nông dân mt cách ch ng hn; · Xây dng l trình thay i chính sách, ào to, công c và ngun lc tng s ph n tham gia vào ra quyt nh. To sân chi ngang bng cho tng trng bn vng Tng trng kinh t ã và s tip tc thay i các c hi kinh t cho c nam gii và n gii, tuy nhiên, sân chi cha ngang bng và ph n vn cha có kh nng cnh tranh vi nam gii trong các iu kin bình ng. Ph n tp trung quá nhiu trong mt s lnh vc và ngh nghip, còn nam gii li tp trung trong mt s lnh vc và ngh nghip khác, - và vi quyn ra quyt nh và a v ca mình, nam gii hng li nhiu hn t ngh nghip. Vi s chuyn i có k hoch lc lng lao ng t nông nghip sang lao ng hng lng và t khu vc công sang khu vc t nhân, mt s vn s tác ng ngày càng nhiu ti ph n trong tng lai và s tr nên quan trng hn na, ví d vn lng thp hn và khong cách lng cao hn trong khu vc t nhân. Kh nng cnh tranh bình ng ca ph n vi nam gii trong khu vc t nhân b hn ch bi thc tin phân bit i x công khai trong tuyn dng, bi trình hc vn và k nng thp ca ph n và bi ph n ít có kh nng chuyn tài sn thành vn hn so vi nam gii khi h không c ng tên trong các giy CNQSD cp trc ây. Trong khu vc công ­ ni s tip tc là mt khu vc chính thu nhn lao ng trong mt thi gian, s khác bit v tui ngh hu gia nam và n, mt mt có ngha là mt khon ngun lc công c giành cho ph n di dng lng hu, song ng thi li va là yu t làm gim trin vng ngh nghip và thng tin ca nhng ph n tr. Trong khi ó, ph n Vit Nam va phi giành mt lng thi gian tng ng kim sng li va phi mang trên mình gánh nng ca vic nhà và gánh nng này có th còn tr nên nng n hn na khi s ngi ph thuc tng lên. Vi vic thông qua Lut Bình ng gii, Chính ph Vit Nam ang tin hành nhng bc i quan trng gii quyt vn này. Tuy nhiên, vn còn nhng thách thc áng k cho vic a lut vào thc tin. To sân chi ngang bng s bao gm: · H tr i thoi chính sách v vn hu trí và lng hu; · Thc hin lut bình ng gii và lut lao ng gim phân bit i x; · H tr vic ào to k nng; · Nâng cao giá tr ca vic nhà khuyn khích chia s trách nhim gia nam và n, cng nh to iu kin cho vic xây dng các quy phm pháp lut nhm khuyn khích khu vc kinh t t nhân cung cp các dch v giúp vic gia ình.; · Thay các giy CNQSD t trc ây bng giy mi ng tên c hai v chng. 12 ánh giá tình hình Gii Vit Nam H qu t nhng thay i v kinh t và xã hi Thay i kinh t kéo theo thay i xã hi nhng cách tip cn, các chính sách và th ch hin hành cha c chun b tt gii quyt các tác ng xã hi liên quan ti s gia tng ca di c và các hành vi mang li ri ro. C các dch v tr giúp xã hi hin nay cng không kh nng gii quyt các vn nh t l no phá thai cao hoc bo lc gia ình dai dng. Tt c nhng vn này có tác ng khác nhau ti nam gii và n gii và bt ngun t vai trò và mi quan h gii, cng nh cách thc mà quan h này ang thay i. Gii quyt các vn này s cn: · tng cng nghiên cu và giám sát, ví d i vi các xu hng di c hoc các hành vi mang li ri ro; · thông qua và/hoc thc thi các lut v phòng chng bo lc gia ình; lut ngi lao ng Vit Nam i làm vic nc ngoài theo hp ng (gi tt là lut v xut khu lao ng) và lut v buôn bán ngi; · thay i chính sách và th tc ng ký i vi ngi di c trong nc; · xem xét các nhu cu tng lai v chính sách và th ch i vi vic cung cp các dch v h tr rng rãi và a dng hn nhm gii quyt các vn ny sinh ca dân c thi hin i; · xây dng nng lc ngn hn gii quyt các vn nh sc khe tình dc trong thanh niên, hành vi mang li ri ro, nn nhân ca bo lc gia ình và h tr ngi lao ng di c trc và sau di c. Các xut c th Các xut trong mi phn ca báo cáo là tng hp và c c th hóa hn na theo các hp phn khác nhau ca mt khuôn kh c gi là môi trng thúc y (Ph lc 2). Nghiên cu và s liu: Nhìn chung, s liu thng kê Vit Nam tng i tt. Vic ci thin thêm và b sung s thiu ht có th c thc hin thông qua: · nh k tin hành iu tra toàn din, có tính n yu t gii lc lng lao ng phân tích các xu hng bin i lc lng lao ng; · a các câu hi liên quan ti di c hoc quan h quyn lc trong gia ình vào iu tra mc sng h gia ình Vit Nam. Các h thng giám sát khác, ví d h thng báo cáo v phm pháp hoc h s nhp vin ca các bnh vin có th c s dng trong theo dõi thng k xu th ca bo lc gia ình hoc các hành vi mang li ri ro; · Thc hin các cuc iu tra c bit hoc các nghiên cu nh tính v tác ng ca di c, thay i vai trò gii, các vn liên quan ti tình dc không an toàn, no phá thai, buôn bán ngi, hoc tin hành ánh giá tác ng ánh giá hiu qu ca các bin pháp can thip c thit k nhm vào ph n dân tc thiu s hoc tng s lng ph n tham gia vào ra quyt nh, hay gim gánh nng gia ình cho ph n. Hiu qu ca các chin lc ào to ngh hin nay, hoc tác dng ca vic c nam và n cùng ng tên trong các giy t chng nhn s dng t ai cng nên c nghiên cu. 13 Tóm tt · Phân tích kinh t và phân tích xu hng là vic cn làm trong ba lnh vc c bit: (1) ánh giá tác ng kinh t ca các la chn chính sách v tui ngh hu; (2) lng hóa khi lng công vic chm sóc/chm nom trong gia ình; và (3) phân tích các xu hng tng lai ca lc lng lao ng xác nh các chin lc hiu qu hn cho ào to ngh. Chính sách và khuôn kh pháp lý: ã có bc tin quan trng trong vic xây dng các khuôn kh chính sách và pháp lý hu ích. Các u tiên c nêu lên trong tài liu này bao gm: · Cn phi kt hp các n lc và h tr a Lut Bình ng gii vào thc tin và m bo vic thc hin lut. Cn làm tng t i vi lut xut khu lao ng và lut phòng chng bo lc gia ình sau khi lut này c thông qua; · Các chính sách nhm vào các dch v cho ph n dân tc thiu s nh tuyn dng và ào to thêm ph n dân tc thiu s tr thành các nhà cung cp dch v, cng nh các chính sách nhm tng cng kh nng tip cn vi th trng và k thut cho n nông dân s c da vào các cam kt trong K hoch phát trin kinh t xã hi. Các chính sách này s cung cp nn tng cho vic xác nh ngun lc mc tiêu cho các lnh vc này; · Các chính sách và chng trình v sc khe sinh sn, sc khe tình dc và HIV/AIDS tp trung vào thanh niên, nam n cha lp gia ình s góp phn gim thiu tác ng ca các hành vi mang li ri ro trong các lnh vc này. Tuy nhiên, v mt dài hn, cn xem xét ti vic lp các chính sách toàn din, th ch hóa vic cung cp các h tr có k nng và chuyên nghip gii quyt các vn xã hi cng nh giúp nhng ngi ang u tranh vt qua nhng thay i xã hi ang din ra mnh m; · Trong lnh vc công vic chm sóc/chm nom gia ình, có th lp các chính sách giúp gim nh gánh nng vic nhà cho ngi ph n. Khi ã có mt c s kinh t tp trung vào vn này, các la chn chính tr có th a ra tho lun bao gm các chính sách nhm khuyn khích và quy nh vic phát trin và cung cp dch v chm sóc t các nhà cung cp dch v t nhân (ví d cho tr em, ngi già hoc ngi m), các chính sách nhm ào to và chng nhn hoc các cá nhân iu kin cung cp dch v chm sóc, hoc các dch v c cung cp thông qua các chng trình c th ca chính ph, ví d nh thông qua cng ng. Vic ngi cha c ngh chm con có th giúp xóa b phân bit gii và khuyn khích nam gii chia s gánh nng vi ph n; · Cn có mt l trình toàn din tng cng s tham gia ca ph n vào vic ra quyt nh bng vic xác nh các chính sách cn thay i cng nh lp ra các mc tiêu và các KHH. Th ch và T chc: ã có các th ch, t chc và tin trình tt cho các lnh vc truyn thng nh sc khe, giáo dc và nông nghip. Bên cnh ó, các t chc qun chúng óng vai trò quan trng trong vic tip cn vi các hi viên. Cn tip tc xây dng hoc thay i th ch gii quyt các vn ny sinh trong các lnh vc sau: · Xây dng nng lc cán b các c quan thuc các lnh vc sc khe, giáo dc và nông nghip và xây dng nng lc cho cán b làm vic nông thôn tng 14 ánh giá tình hình Gii Vit Nam cng kh nng cung cp các dch v nhy cm v mt vn hóa cho ph n dân tc thiu s; · Các c quan liên quan cn xây dng các chng trình h tr vic thc hin các mc tiêu ra trong KHH 3 và K hoch phát trin kinh t xã hi 5 nm (2006- 2010); · Thành lp các t chc mà theo quy nh trong Lut Bình ng gii có trách nhim thc hin hoc giám sát vic thc hin lut này; · V mt dài hn, sau khi ã xây dng các chính sách, có th xây dng các c cu th ch hoc trong các c quan hin ti, hoc các c quan mi, th nht, cung cp dch v chm sóc góp phn xóa b gánh nng vic nhà (chm sóc tr em, ngi m hoc ngi già), th hai, cung cp h tr chuyên nghip trong gii quyt các vn xã hi nh các hành vi mang li ri ro, sc khe tình dc và bo lc gia ình. V mt ngn hn, các cán b trong các t chc hin hành nh cnh sát hoc cán b y t nên c ào to thêm cng nh nên có c cu thng hp lý góp phn tng cng tr giúp cho nhng ngi có nhu cu; · Thay i nhm n gin hóa th tc ng ký cho ngi di c s có kh nng ci thin tình trng ca ngi di c các vùng thành th. Ngun lc và chng trình: Vi các chính sách và th ch ã có, các chng trình và d án có th c thc hin bng cách lng ghép các ý kin phn hi vào chng trình hoc bng vic tin hành các d án thí im. Các hot ng này bao gm: · Thc hin các d án i mi nhm tng cng s tip cn vi các dch v sc khe, giáo dc và nông nghip ca ngi dân tc thiu s, c bit là ph n; · Xây dng các d án và thí im thc hin kt ni n nông dân mt cách có hiu qu hn vi các th trng và các ngun lc h có th s dng tng nng sut; · Gii quyt vn nh kin gii trong sách giáo khoa và chng trình ging dy nhà trng bng vic xây dng và in mi tài liu; · M rng thc hin thí im vic a thêm tên ph n vào giy CNQSD ã cp trc ây. i vi các chng trình khác, có th cn phi tho lun thêm và cn thêm n lc phát trin, nhng khi thc hin di dng thí im, chúng có th có tác ng ti vic xây dng các cách tip cn có tính th ch hóa cao hn trong tng lai. Các chng trình sau thuc dng này: · Các d án và hot ng c th c thit k nhm chun b cho ph n m ng các v trí lãnh o và tham gia vào ra quyt nh; · Thí im th nghim các mô hình cung cp dch v chm sóc khác nhau, trong ó có cung cp dch v da vào cng ng nh chm sóc ban ngày hoc chm sóc cho ngi m và ngi già; · Thí im thc hin các hot ng nhm h tr cho ngi di c trc khi h ri khi làng xã ca mình và khi h ti ni di c. S h tr này có th di hình thc thông tin, ào to hoc ng dây nóng cng nh các h tr khác. Vic này có th làm không ch vi ngi di c trong nc mà thông qua các i s quán Vit Nam có th giúp ngi di c ra nc ngoài. 15 Tóm tt i vi các c quan Chính ph V mt th ch, các xut này có liên quan ti các c quan có quan h c bit vi các vn ca ph n nh y ban quc gia vì s tin b ca ph n hay Hi LHPN Vit Nam, ng thi vi các b, ngành và các nhà tài tr. y ban quc gia vì s tin b ca ph n ã làm tt vic m bo K hoch phát trin kinh t xã hi và quá trình xây dng KHH có chú ý ti vn gii, nhng iu quan trng cn nhn mnh ây là vai trò gii hn ca h trong vic thc hin các k hoch này, vn ch yu c thc hin bi nhng c quan khác. Tuy nhiên, có th thc hin Lut Bình ng gii, mt phn ln trách nhim thuc v y ban quc gia vì s tin b ca ph n và Hi LHPNVN. H cng óng vai trò trong vic a các lnh vc mi vào chng trình ngh s, ví d nh các xut do báo cáo này a ra liên quan ti công vic chm sóc. Trong vai trò phi kt hp và giám sát ca mình, y ban quc gia vì s tin b ca ph n s cn làm vic vi các c quan khác xây dng các k hoch thc hin KHH 3 và xây dng l trình tng cng s tham gia ca ph n trong lãnh o và ra quyt nh. B LTB&XH cng là mt c quan có nhiu liên quan n vic thc hin nhiu ni dung quan trng nêu trong báo cáo này. Không ch vì h là trung tâm trong các cuc bàn lun v lc lng lao ng, tui ngh hu và ngi lao ng di c, mà còn vì tim nng ca h trong ci thin và m rng vic cung cp các dch v xã hi, trong ó có dch v chm sóc. chun b sn sàng cho thách thc này, B LTB&XH s cn xây dng cách tip cn chin lc và sp xp u tiên các hot ng phn hi ca mình, cng nh s cn s h tr t các nhà tài tr làm c vic này. B Y t, B Giáo dc và ào to và B NN&PTNT là nhng c quan cn chu trách nhim m bo các dch v n c vi ph n và tr em gái dân tc thiu s. B NN&PTNT cùng vi Hi LHPNVN và các ngân hàng s là các c quan chính m rng các dch v cho n nông dân, còn B Giáo dc và ào to là c quan chu trách nhim xem xét li sách giáo khoa nhm loi b các nh kin gii trong sách. Các xut nhm nâng cao sc khe tình dc và sc khe sinh sn liên quan c bit ti B Y t. Tng cc Thng kê có th em li s óng góp ln bng vic tham gia giúp xây dng và thc hin mt cuc iu tra lc lng lao ng (cùng B LTB&XH) và sa i iu tra mc sng h gia ình Vit Nam. Vit Nam có mt s c quan nghiên cu tuyt vi có th tham gia vào phân tích các lnh vc c xác nh nh phân tích công vic chm sóc, các cách tip cn vi ngi dân tc thiu s, các hành vi mang li ri ro hoc hin trng ca ngi lao ng di c và gia ình h. Mt c quan khác có liên quan ti các phát hin trong báo cáo này là B Tài chính. B Tài chính có th h tr phân tích kinh t v chi phí ca công vic chm sóc/chm nom trong gia ình và a chi phí này vào tính toán quc gia. B TN&MT cn i u trong vic tái cp giy CNQSD a c tên ph n vào cùng tên nam gii. C quan công an và B Y t cng có liên quan vì ây là hai c quan cn ci tin cách phn ng vi và iu tr cho nn nhân ca bo lc gia ình. 16 ánh giá tình hình Gii Vit Nam i vi các nhà tài tr Các nhà tài tr có tim lc giúp các c quan Chính ph hành ng theo các xut trong báo cáo. Mt s nhà tài tr c ánh giá cao trong vic tài tr cho các nghiên cu riêng bit ã c công nhn, trong khi vi li th so sánh trong phân tích kinh t ca mình, mt s nhà tài tr khác có th cung cp h tr k thut trong phân tích các xu th tng lai ca lc lng lao ng, các vn xung quanh lng hu, hoc giúp xác lp các lun c kinh t cho vic u t vào công vic chm sóc trong tng lai. Các t chc tài chính quc t óng vai trò quan trng trong vic giúp lng ghép nhng ý kin phn hi ny sinh trong quá trình hot ng vào chng trình ca các b ngành, ví d vào qun lý t ai, nông nghip, sc khe, HIV/AIDS hay giáo dc. Vài trong s các vn c xác nh òi hi mt s h tr cho Chính phú c lp k hoch và iu phi tt, ví d trong vic giúp thc hin Lut Bình ng gii, hoc xây dng và thc hin mt chin lc nhm cung cp dch v chm sóc, hoc gii quyt các hành vi mang li ri ro. 17 Tóm tt 18 ánh giá tình hình Gii Vit Nam Gii thiu Bi cnh Trong thp k va qua, Vit Nam ã t c nhng tin b n tng trong phát trin kinh t và xã hi. Trong thi gian t nm 1993 ti nm 2002, kinh t Vit Nam ã tng trng gp ôi và gim c gn mt na s dân sng trong nghèo ói1. T l bit ch hin nay t gn 95% và tui th trung bình là 71 nm (UNFPA và C quan thng kê dân s M, 2005). K hoch Phát trin Kinh t - Xã hi 2006-2010 - tài liu k hoch then cht ca quc gia, khng nh mi liên h không th tách ri gia tng trng kinh t và phát trin xã hi. Trong lnh vc này, thách thc ln nht i vi Chính ph là làm th nào qun lý thành công s chuyn tip sang nn kinh t th trng nh hng xã hi ch ngha vi s tham gia ca mi nhóm xã hi, vì ngi nghèo và áp ng c các vn v gii. Trong khu vc, Vit Nam c bit n là nc khá v bình ng gii và ã tng có kh nng thu hp khong cách gii trong các lnh vc nh giáo dc, tip cn chm sóc sc khe và mt s khía cnh ca công n vic làm2. nhng ni mà các li ích cha n c tt c mi ngi thì các vn v bình ng gii thng b nh hng bi nhng yu t nh tui, dân tc và khác bit vùng, c bit là gia thành th và nông thôn. Có th cn có nhng sáng kin tp trung vào các nhóm và các vùng a lý c bit ang b tt hu phía sau. Cùng vi s tng trng ngon mc ang tip din Vit Nam, nhiu thay i mnh m cng ang din ra trong i sng ca c nam gii và n gii, c bit trong lc lng lao ng. Trong nhóm tui t 15 ­ 60, t l n gii tham gia vào lc lng lao ng Vit Nam là 83% và thuc các nc cao nht trên th gii (Báo cáo phát trin Vit Nam 2004), trong khi t l này nam gii là 85%. Tuy nhiên, không phi lúc nào n gii cng có c hi cnh tranh trên mt sân chi ngang bng vi nam gii: h không tip cn c vi các c hi nh nam gii trong ào to k nng và phi i mt vi s phân bit trong tuyn dng. Trong bi cnh nn kinh t ang thay i, s cn phi tip tc phân tích và cn có thay i v chính sách m bo ph n và nam gii cùng có kh nng s dng các c hi nh nhau óng góp và hng thành qu ca tng trng kinh t. Thay i kinh t kéo theo thay i xã hi trong cng ng và trong gia ình, c bit trong bi cnh ca xu hng di c trong nc. Nhiu nguy c và vn mi ny sinh, ví d s thay i cách lây nhim HIV/AIDS hay lm dng cht gây nghin cn c gii quyt bng các dch v và k nng phù hp. Trong bi cnh này, vic theo dõi và phn hi vi nhng thay i v khong cách và các quan h gii ang i mt vi nhng thách thc áng k. Các nhà tài tr và 1Nm 1993, 58 % dân s sng trong nghèo ói, so vi 29% nm 2002 (NHTG Báo cáo Phát trin Vit Nam 2004). Theo chun mc nghèo Vit Nam, s ngi nghèo cng gim hn mt na, t 17,5% nm 2001 xung còn 7% nm 2005 (KHPTKTXH, 2006) 2Tóm tát quá trình tng trng ca Vit Nam có th tìm thy trong Phân tích tình trng gii Vit Nam ca ADB (2005). 19 Gii thiu Chính ph ã có lch s hp tác lâu dài trong các vn này và ã t c kt qu cao trong vic xây dng Chin lc 10 nm (2001-2010) và K hoch 5 nm Hành ng vì S tin b ca Ph n (KHH 2: 2001-2005) vào nm 2000, tip theo là chin lc gim nghèo ca Vit Nam và Chin lc toàn din v tng trng và gim nghèo vào nm 2001. ây là thi k các nhà tài tr cùng tham gia và h tr y ban quc gia v s tin b ca Ph n trong vic xây dng bn phân tích hin trng gii và KHH 2. Các nhà tài tr cng giúp m bo s thng nht vi Chin lc toàn din v tng trng và gim nghèo. Thi k này cho thy rõ ràng rng, các nhà tài tr và Chính ph cùng làm vic theo mt khuôn kh, vi các u tiên và các mc tiêu c nht trí t ti các thành qu trong bình ng gii Vit Nam. Tuy nhiên, cho ti nm 2005, các n lc nhm duy trì s phi kt hp này không theo kp c s phát trin nhanh chóng ca Vit Nam. Trong khi có s nht trí cho rng thc s ã t c nhiu tin b, vn còn có nhng quan im khác v các u tiên dành cho các hng i và hành ng trong tng lai. Các nhà tài tr chuyn sang các phng thc h tr nh cho vay da vào chính sách và xut hin mi lo ngi rng cuc i thoi v bình ng gii không theo kp.Các tho lun này xy ra vào thi gian Chính ph ang son tho k hoch phát trin quc gia mi, K hoch Phát trin Kinh t - Xã hi 2006-2010 và KHH th ba 2006-2010 (POA3). S xut hin úng lúc này dn ti vic phi hp n lc tái tp trung vào chng trình ngh s v gii và xây dng khuôn kh chung cho các u tiên và hành ng t ó các bên tham gia khác nhau có th cùng tin bc. Vào thi im này, báo cáo này c gng thâu tóm mt khi lng áng k thông tin và các phát hin trong các tài liu và các nghiên cu c tin hành trong thi gian gn ây v các vn gii Vit Nam (xem hp 1). Trong c gng này, báo cáo ã thu thp các vn then cht a vào i thoi chính sách mà phn nhiu trong s này ã tng c s dng xut các u tiên trong KH PTKTXH và KHH 3. Công vic này c tin hành vi mc tiêu nhm cung cp nn tng cho (a) phi kt hp các vn gii vào i thoi chính sách gia các bên tài tr vi Chính ph; (b) xác nh các can thip u tiên áp li vn v gii các nhà tài tr h tr; và (c) h tr Chính ph xây dng KH PTKTXH và KHH 3 nhy bén v gii. Mc tiêu và Phng pháp lun ánh giá tình hình gii Vit Nam c khi u nh mt quá trình tham gia, qua ó, vic phân tích và i thoi v các vn gii a n kt qu mt s hiu bit và nht trí chung gia Chính ph và các nhà tài tr i vi các u tiên, mc tiêu và mc ích v gii nên c thc hin trong các chng trình và d án ca mình, cng nh lp biu các lnh vc cn nghiên cu và i thoi trong tng lai. Bên cnh cuc iu tra v nam gii và n gii Vit Nam c tóm tt trong hp 1, quá trình phi kt hp này ã da trên 3 báo cáo c s. ánh giá v gii ch yu c rút ra t các tài liu này và c gng nêu bt các phát hin chung vi mc ích phác tho các lnh vc có th cn hành ng và can thip trong tng lai. Quan tâm ti s khúc chit và ngn gn, báo cáo mang tính tng hp hn là nhc li khi lng công vic phong phú và rng rãi ca các hot ng trên. 20 ánh giá tình hình Gii Vit Nam Hp 1. Các báo cáo chính óng góp cho ánh giá gii Vit Nam Phân tích hin trng gii Vit Nam (ADB 2005) Phân tích hin trng gii cung cp cái nhìn tng quan toàn din, tng hp các vn v bình ng gii và các ch s phát trin kinh t - xã hi cho ph n Vit Nam. Các khía cnh gii c thu thp trong nhng lnh vc sau: nghèo ói, s tham gia ca ph n vào nn kinh t, tip cn vn, giáo dc, sc khe, quyn hp pháp, bo lc, chính tr và ra quyt nh, các chính sách và th ch ca chính ph, và lng ghép gii và phi hp chin lc. Báo cáo kt lun: cho dù ã t c nhng bc tin trin nhng vn hóa vn ang nh hng ti quan h gii, s tn ti dai dng ca bt bình ng gii d y các h gia ình có ph n làm ch h vào nghèo ói, ph n phi làm vic nhiu gi, hn ch s tip cn ca ph n vi các ngun lc, thiu i din n gii trong vic ra quyt nh, c bit cp a phng và s tn ti dai dng ca bo lc gia ình. Trong các vn c xác nh có vn v khong cách gia ph n dân tc thiu s vi ph n ngi Kinh và ngi Hoa, các rào cn tham gia kinh t, áp lc xã hi gây nên bi di c và s lan truyn ca HIV/AIDS. Chun b cho Tng lai: Các chin lc u tiên nhm thúc y bình ng gii Vit Nam (Kabeer et al 2005) Tài liu tho lun chuyên ca UNDP và NHTG Trên c s tham vn rng rãi vi các c quan chính ph, xã hi dân s và các nhà tài tr, tài liu s dng mt b tiêu chun chn lc xác nh các lnh vc chính sách u tiên cho i thoi và nghiên cu trong tng lai. Nm lnh vc u tiên c xác nh hng ti bình ng gii Vit Nam bao gm: 1) xóa b khong cách gii v c hi kinh t ca nam và n, c bit trong tr công lao ng và phân b thi gian cùng khi lng công vic; 2) ci thin s tip cn các dch v chm sóc xã hi có cht lng và nhu cu chuyên nghip hóa công vic chm sóc xã hi; 3) gii quyt các vn v sc khe sinh sn ca ph n, bao gm t l no phá thai cao, t tng thích sinh con trai và các hành vi tình dc ri ro; 4) tác ng ca bo lc gia ình i vi ph n; và 5) s tham gia còn hn ch ca ph n vào ra quyt nh công, c v s lng ln nng lc hành ng lãnh o ca h. Tài liu này cng kêu gi cn có thêm s liu thng kê riêng cho tng gii, thông tin và nghiên cu v các vn gii Vit Nam, cng nh cn có các khi xng nhm vào vic xóa b khong cách gia lut pháp và s thc hin lut pháp, ng thi cn tng cng nhn thc v các vn bình ng gii. iu tra v nam n trong h gia ình Vit Nam. Vin KHXHVN 2006 Vào nm 2005, Vin KHXHVN ã tin hành mt cuc iu tra vi 4.716 nam và n, tp trung vào tình trng hin ti ca các mi quan h gii trong gia ình. Các phát hin quan trng ca nghiên cu này a ra s liu mi v vic làm, trong ó có vic làm ti nhà, s khác bit trong tip cn và s dng các dch v chm sóc sc khe gia nam và n, t l tham gia ca tr em gái và tr em trai trong giáo dc, s dng thi gian và vic ra quyt nh trong gia ình, nhn thc và giá tr gii, nh kin gii trên các phng tin thông tin i chúng lnh hi bi nam và n cng nh vn bo lc gia ình Vit Nam. Phân tích này cho thy có khong cách gii v trình chuyên môn, vi nguyên nhân sâu xa bt ngun t li ích thp hn ca giáo dc i vi n hc sinh và vai trò sinh sn và chm sóc mà ph n phi m ng. Có nhiu yu t nh hng ti quan h gii, trong s ó có các giá tr xã hi và s xã hi hóa. Có mt t l ln nam và n cùng coi nam gii là tr ct trong gia ình, còn ph n ch là ngi chm sóc. C nam và n thng thy hình nh ngi ph n trên truyn hình thng vi vai trò và công vic truyn thng, trong khi hình nh nam gii thng i lin vi các hi ngh và các chc v lãnh o. Phân tích này nhn mnh cách tip cn toàn din nhm ngn chn bt bình ng gii cn tp trung vào thay i nh kin gii c nam và n trong các chun mc, giá tr và thc tin. 21 Gii thiu Phân tích gii trong iu tra mc sng h gia ình Vit Nam 2004 (NHTG 2006) Phân tích gii trong iu tra mc sng h gia ình Vit Nam 2004 a ra cái nhìn tng quan v mt nhân khu hc trong thành phn h gia ình Vit Nam trc khi tp trung vào phân tích bn lnh vc quan trng là vic làm và thu nhp, giáo dc, s dng t và tip cn vn. Phân tích này c bit hu dng vì nó cung cp s liu v hoàn cnh các nhóm ph n c th ang phi i mt, bao gm ph n các tui khác nhau, ph n dân tc thiu s và ph n nông thôn. Các phát hin ca báo cáo này ch ra s lng ph n lao ng t sn xut kinh doanh trong nông nghip cng nh các công vic phi nông nghip, cho thy s thiu ht các s liu áng tin cy có th so sánh s tip cn ca nam gii và n gii vi tín dng, cho thy khong cách gii tip din trong vic t ti các tiêu chun giáo dc cao hn là iu nh hng ti các c hi kinh t và phát trin k nng ca ph n, và ch ra s cn thit phi có các nghiên cu tip ni và thông tin v các dch v chm sóc, c bit là chm sóc tr em. Tt c các báo cáo này u có th c tìm thy trên trang web http://www.worldbank.org/vn ca Ngân hàng th gii trong mc Các n phm và Báo cáo. Tip theo, mt khuôn kh c s dng phân tích các phát hin chính ca các báo cáo này, mc ích nhm xác nh môi trng thúc y cho bình ng gii Vit Nam có quan tâm ti môi trng kinh t, xã hi, chính tr và vn hóa ca t nc. Khuôn kh này bao gm nm hp phn c s dng trong vic phân tích cho tng vn : · Hp phn th nht xem xét các nghiên cu và thông tin hin có v vn gii và các khong cách, xu hng và quan h nhân qu; · Hp phn th hai phân tích khuôn kh chính sách và lut pháp hin ti gii quyt tng vn ; · Hp phn th ba xem xét cách thc mà các t chc, c quan liên quan h tr bình ng gii; · Hp phn th t xem xét các ngun lc và các chng trình hot ng hin có áp ng vn ; và cui cùng, · Hp phn th nm quan tâm ti các thái , chun mc và hành vi hin hành ang khuyn khích hoc hn ch các thành tu v bình ng gii (Hình 1). Mi trong s nm hp phn này có th H×nh 1. C¸c hîp phÇn cña c¸c vÊn ®Ò giíi trong c xem nh mt yu t thúc y m«i tr-êng kinh tÕ, v¨n ho¸ vµ x héi hoc hn ch vic thc hin tng vn c th. Trong bi cnh này, nghiên Sè liÖu vµ cu và thông tin c hiu là các s Nghiªn cøu liu và bng chng to nên vn hiu ChÝnh s¸ch vµ khu«n khæ bit ánh giá s thiu ht, các vn Th¸i ®é, luËt ph¸p chuÈn mùc ny sinh và theo dõi s thay i. G Tuæi vµ hµnh vi I D©n téc Chính sách và khuôn kh pháp lut bao X Khu vùc gm các vn bn chính sách, các lut và các quy nh do các cp, ngành Nguån lùc ThÓ chÕ vµ th«ng tin ra. Trong khuôn kh môi trng, các th ch bao gm Chính ph, các c quan chính quyn, ni làm vic và xã hi dân s. Hp phn ngun lc bao 22 ánh giá tình hình Gii Vit Nam gm vic phân b các ngun tài chính, con ngi và thông tin cho phép các c quan và nhân dân a chính sách vào thc tin và mang li kt qu. Cui cùng, thái , chun mc và hành vi bao gm các nhn thc ph thông, vn hóa và truyn thng là nn tng ca s chp nhn các thay i trong vai trò và quan h gii ca ngi dân. Báo cáo ánh giá gii Vit Nam cng s dng các tiêu chí la chn các xut u tiên do Kabeer et al, 2005 a ra. u tiên ln nht c dành cho các xut: 1) sát vi chính sách tng trng vì ngi nghèo ca Chính ph Vit Nam; 2) gii quyt các vn bình ng gii trên c s chú ý ti quyn con ngi; 3) tác ng ti s ông nht nhng ngi s c hng li t s ci thin; 4) có tác ng cp s nhân hoc tác ng th cp ti vic gii quyt các vn gii khác; và/hoc 5) gii quyt nguyên nhân cn bn ca bt bình ng gii hn là ch gii quyt các biu hin bên ngoài ca vn gii. Kt cu ca báo cáo Báo cáo c chia làm ba phn chính: Phn th nht nhìn li mt s xu hng cho n nay trong vic xóa b khong cách gii, tp trung vào các ch s then cht nh tip cn chm sóc sc khe, giáo dc và s tham gia. Nh có chính sách và khuôn kh th ch phù hp, hu ht các xu hng này là tt và s tip tc i theo hng tt, mc dù tc chm hn. Thông ip chính ca phn này là Chính ph Vit Nam ã t c thành tu ln nhng mt vài nhóm b tt hu trong tin trình này và mt vài ch s không t s tin b nh các ch s khác. Phn này kt thúc bng vic kêu gi thêm ngun lc và s can thip có mc tiêu c th vào mt vài lnh vc then cht m bo t tin b. Phn th hai xem xét bi cnh phát trin và thay i Vit Nam. Phn này xác nh các lnh vc cha có c sân chi ngang bng dn ti s hn ch ln hn các c hi ca ph n, ng thi phn này cng tp trung vào thay i kinh t và cách thc ph n và nam gii nm bt c hi mi th nào. Trong khi vic thc hin các chính sách phù hp hin nay có th mang n ci thin thì cn tip tc i thoi có th gii quyt mt s vn . Tng cng vic giám sát tình hình và thc hin các nghiên cu c th có th giúp to ra c s cho i thoi này và dn ti nhng thay i và ci thin. Phn th ba và là phn cui cùng nói v thay i xã hi din ra cùng vi s phát trin kinh t. Các ví d v khía cnh gii ca mt s trong s các vn mi ny sinh t thay i nhanh chóng v kinh t và xã hi c nêu ra, ng thi a ra các khuyn ngh v các phng thc mi nhm i din và gii quyt các vn này. 23 Gii thiu 24 ánh giá tình hình Gii Vit Nam PHN 1. TRÊN NG TIN TI BÌNH NG GII 1.1 Trong khu vc, Vit Nam có nhiu li th so sánh trong a s các ch s v bình ng gii Trong nhng thp k gn ây, Vit Nam ã t c nhng tin b ni bt trong vic ci thin iu kin sng ca nhân dân và gim chênh lch gii, phn ánh các n lc áng k ca t nc trong xóa ói gim nghèo và cam kt ca Chính ph tin ti bình ng gii. Vit Nam ng th 109 trong s 177 quc gia v ch s phát trin con ngi ca Chng trình phát trin liên hip quc (UNDP, 2006), và thuc nhóm các quc gia trung bình v phát trin con ngi. Nh c ch ra trong bng 1, các ch s v tui th, t l bit ch ca ngi ln và t l tr em n trng ca Vit Nam ngang hàng vi mc trung bình ca các nc ông Á và Thái Bình Dng là nhng nc mà a s có bình quân thu nhp quc dân (GDP) cao hn Vit Nam nhiu ln. Bng 1. So sánh các ch s phát trin con ngi ông Á Ngun: UNDP, Báo cáo phát trin con ngi 2006 H×nh 2. Kho¶ng c¸ch giíi trong thu nhËp ë nhiÒu n-íc §«ng¸ kh¸c lín h¬n ë ViÖt Nam ) %(ií gi 80 71 64 n÷ 70 59 v 60 46 50 44 man 40 36 30 ë 20 10 hËpn 0 uht ina ia Öl land Japan laysia ûT Vietnam Ch Thai Indones Ma Nguån: UNDP, B¸o c¸o ph¸t triÓn con ng-êi 2006 25 Phn 1. Trên ng tin ti bình ng gii Nhng n lc trong vic thu hp khong cách gii và u t vào ngun vn con ngi ã dn n vic Vit Nam c xp hng th 80 trên th gii (trong tng s 136 quc gia) v ch s phát trin gii (GDI) và tr thành quc gia t c s thay i nhanh chóng nht trong vic xóa b khong cách gii trong vòng 20 nm tr li ây vùng ông Á. Nhng n lc này bao gm vic phân phi thành công các dch v giáo dc và chm sóc sc khe cho c ph n và nam gii, ci thin kh nng tip cn c hi vic làm và tham gia vào quá trình ra quyt nh. Kt qu ca nhng bin pháp này th hin t l bit c bit vit ca ngi ln cao cho c nam ln n, s liu hc sinh nhp hc cho thy s khác bit không áng k gia bé trai và bé gái, và t l n i biu quc hi cao nht trong khu vc châu Á - Thái Bình Dng (27% t 2002) (TCTK-y ban quc gia vì s tin b ca ph n, 2005). Vit Nam cng t hào là mt trong nhng quc gia có t l tham gia kinh t cao nht trên th gii: 85% nam gii và 83% n gii trong tui 15 n 60 tham gia vào lc lng lao ng trong nm 2002 (Báo cáo phát trin Vit Nam, 2004). Và mc dù thu nhp ca ph n trung bình ch bng 71%3 thu nhp ca nam gii - mt khong cách rõ ràng là ln - nhng Vit Nam ã tin khá xa so vi các nc khác nh Malaysia (36%) và Nht Bn (44%) - xem hình 2 (UNDP, 2006). Môi trng th ch và chính sách tích cc h tr bình ng gii ã dn ti vic tip tc ci thin cuc sng ca a s dân c (Hp 2). y ban Quc gia vì s tin b ca ph n Vit Nam là c quan nhà nc chính thc chu trách nhim trong vic tng cng bình ng gii. ây là y ban phi hp a lnh vc cp cao c báo cáo trc tip vi Th tng Chính ph. Hi Ph n Vit Nam là t chc qun chúng ca ph n có mng li ti c s và ngoài vic làm i din cho thành viên ca mình trong i thoi chính sách cp quc gia, t chc này còn to iu kin cho vic thc hin các d án và chng trình cp a phng. 3ây là s liu c tính v thu nhp do UNDP s dng trong Báo cáo Phát trin con ngi 2006 so sánh vi các nc khác. Các s liu ca iu tra mc sng h gia ình Vit Nam 1998 và 2004 s dng trong báo cáo này các phn tip theo là v khong cách tin lng và cho thy khong cách nh hn nhiu Vit Nam. 26 ánh giá tình hình Gii Vit Nam Hp 2. Nhng thành tu Vit Nam t c phn ln nh vào chính sách và môi trng th ch tt Khuôn kh chính sách và lut pháp do Vit Nam ban hành ã tr thành công c trong vic trao quyn cho ph n Vit Nam và gim khong cách gii. Trong môi trng này, ph n Vit Nam c trao mt h thng quyn, bao gm các chính sách thúc y quyn c tham gia vào chính tr, quyn v tài sn, các quyn li rng rãi cho ph n mang thai và quyn c quyt nh vic sinh sn (ADB, 2005). Chính ph Vit Nam là mt trong nhng nc u tiên ký vào nm 1980 và thông qua vào nm 1982 Công c xóa b mi hình thc phân bit i x vi ph n. Trc khi tham gia Công c này, Vit Nam ã a vn bình ng gia nam và n vào Hin pháp Vit Nam và ln sa i, b sung Hin pháp vào nm 1992 càng chú ý nhiu hn ti vn này. Lut bình ng gii là òn by gii quyt các vn u tiên v gii. Lut sa i nhng l hng v gii trong các lut hin hành, kêu gi lng ghép vn gii vào qun lý hành chính công, a các bin pháp tm thi vào lut pháp, ví d nh mc tiêu và ch tiêu cho vic tham gia ca ph n vào quá trình ra quyt nh. Các c ch to iu kin cho vic thc thi lut này cng c xut trong quá trình làm lut. K hoch phát trin kinh t - xã hi 2006-2010 ã áp dng cách tip cn xây dng k hoch vi vic kt hp các mi quan tâm và các ch s v bình ng gii vào k hoch ca các ngành nh nông nghip, vic làm, qun lý môi trng, sc khe và giáo dc. Chin lc quc gia vì s tin b ca ph n ti nm 2010 do y ban quc gia vì s tin b ca ph n son tho và c Th tng phê chun, c c th hóa bng K hoch hành ng 5 nm xác nh các u tiên liên quan ti bình ng gii Vit Nam. Cui cùng, nhng bc i nh cng ang c tin hành trong vic xây dng ngân sách và lp k hoch áp ng gii (ABD 2005). 1.2 Tip tc thành tu xóa b khong cách trong giáo dc Giáo dc luôn có ý ngha then cht trong xã hi Vit Nam và quan im này c phn ánh trong các chính sách u tiên và u t vào lnh vc giáo dc ca Chính ph. Chi tiêu cho giáo dc Vit Nam khá cao so vi thu nhp ca t nc vi 16,7% chi trong nm 20024 và 18% chi trong nm 2005, sánh ngang vi mc chi ca các nc phát trin hn (ADB, 2005). t nc ã thc s t c ph cp giáo dc tiu hc và ang trên ng t ti ph cp giáo dc trung hc c s (ADB 2005). Vit Nam ã t c t l c bit cao v s hc sinh c nam và n nhp hc tiu hc và t l bit ch ngi ln ca nam và n t tng ng là 96% và 91% (TCTK, iu tra mc sng h gia ình Vit Nam 2004). S n sinh trung hc ph thông trong nm hc 2003 - 2004 gn bng s nam sinh (tng ng là 45% và 46%, Bng 2). Vit Nam cng ã vt mc tiêu có 30% s ngi có trình sau i hc là n gii (B KH&T, y ban quc gia vì s tin b ca ph n 2006). Du hiu cho thy s u t này ang gt hái thành qu, th hin trong s liu v tng quan gia tin lng trên th trng lao ng vi giáo dc. Theo Báo cáo phát trin Vit Nam mi nht thì trong nm 1993, c thêm mt nm i hc tng ng vi 1% tng thêm trong tin lng và con s này tng lên ti 6% trong nm 2002. Tng t, giáo dc cp ba cng thy rõ thành qu. Báo cáo này cng cho bit khong cách tin lng tng lên 70% gia mt lao ng có bng tt nghip i hc vi mt ngi ch tt nghip tiu hc (Báo cáo phát trin Vit Nam 2006). 4Ch s này ca Vit Nam nm khong trung bình ca các nc ông Á, cao hn ca In-ô- nê-xia, Lào và Cam pu chia (tng ng là 9%, 11% và 15,3%), nhng thp hn Phi-líp-pin và Thái Lan (tng ng là 17,8% và 28,3%) trong nm 2002 (UNDP, 2005). 27 Phn 1. Trên ng tin ti bình ng gii Bng 2. Thay i trong t l hc sinh n trng chung (GER)* 2000-2004 Ngun: TCTK-y ban quc gia vì s tin b ca ph n, 2005 * GER là t l hc sinh n trng so vi tng s dân tui i hc tng ng. S dng khung môi trng thúc y, chúng ta có th thy ã có các chính sách, khuôn kh lut pháp và th ch rõ ràng nhm a giáo dc ti cho tr em trai và gái. Có thông tin và s liu riêng cho tng gii cho phép phân tích chi tit và thng xuyên các xu hng. Lnh vc giáo dc ang c phân phi y các ngun lc. Tóm li, các du hiu cho thy các phng hng tip cn giáo dc s tip tc c ci thin. Vì th, báo cáo này ch nêu bt 2 vn cn quan tâm c bit Vn th nht là thách thc dai dng trong vic cung cp c hi giáo dc cho tr em gái và ph n dân tc thiu s. Theo mt cuc iu tra, khong mt phn nm ph n tr ngi dân tc thiu s nói rng h cha bao gi n trng (iu tra quc gia v v thành niên và thanh niên Vit Nam 2003)5. Trong s tr em tui 15-17, các em gái ngi dân tc thiu s tt hu sau các em gái ngi Kinh và ngi Hoa 10% và sau em trai ngi Kinh, ngi Hoa, và ngi dân tc thiu s 13%. T l n trng ca tr em trai gia ngi Kinh/Hoa và ngi dân tc thiu s là tng ng (Hình 3) (NHTG, 2006). T l bit c bit vit ca ph n ngi Kinh nm 2002 là 92%, trong khi t l này tng ng ph n Thái và Hmông là 70% và 22% (TCTK-y ban quc gia vì s tin b ca ph n, 2005). Hp 3 a ra cái nhìn tng quan v mt s thc t c bn liên quan ti ngi dân tc thiu s Vit Nam. 5V tng th, s khác bit gii trong s hc sinh n trng ngi dân tc thiu s ln hn so vi ngi Kinh. Tuy nhiên, khác bit gii này ch gii hn trong mt s nhóm thiu s nht nh. Ví d, trng trung hc c s có nhiu hc sinh n ngi Nùng, Hoa, Mng và Tày hn hc sinh nam trong khi iu ngc li li xy ra vi dân tc Kh Me, X ng và H mông. 28 ánh giá tình hình Gii Vit Nam Hp 3. Vn tt v các nhóm dân tc thiu s Vit Nam Vit Nam có 54 dân tc. Trong cuc Tng iu tra dân s và nhà ca gn ây nht vào nm 1999, ngi Kinh a s chim 86% tng dân s (TCTK, 2001). Các vùng có t l ngi dân tc thiu s cao là Tây bc (79%), ông bc (41%) và Tây nguyên (33%) (ADB 2005). 55% ngi dân tc thiu s nm trong nhóm 20% nhng ngi nghèo nht so vi con s này ngi Kinh/Hoa là 12%. 93% ngi dân tc thiu s sng nông thôn, con s này ngi Kinh/Hoa là 71% (NHTG 2006). Ch h ca các h gia ình dân tc thiu s thng tr hn trung bình là 5 nm, trình hc vn thp hn (19% so vi 5% ngi Kinh/Hoa không i hc), gn gp ôi s ch h làm nông nghip gia ình (79% so vi 43% ngi Kinh/Hoa) và s có kh nng làm thuê n lng ch bng mt na (15% so vi 31% ngi Kinh/Hoa). S ch h là n gii ít hn (12% so vi 27% ca ngi Kinh/Hoa) và nhiu gia ình có con hn, c bit là con nh (NHTG 2006). H×nh 3. C¸c bÐ g¸i d©n téc thiÓu sè (®é tuæi ây là vn u tiên vì nó áp ng mt s 15-17) tôt hËu trong viÖc ®Õn tr-êng tiêu chí chn lc. Ngi dân tc thiu s g 74 chim t l không cân i trong s ngi ên-rt 72 nghèo và vì th, ây là trung tâm ca chin ë 70 lc tng trng vì ngi nghèo. ây 17- 68 cng là vn quyn con ngi khi mt 15 66 æiut nhóm ngi luôn b tt hu sau các nhóm 64 é® 62 khác trong vic tip cn các c hi phát 60 trin. Cui cùng, gii quyt c vn em Îrt 58 này s có tác dng gp bi cho vic gii ès 56 quyt các vn v gii khác vì mang % 54 giáo dc ti cho tr em gái c bit ti BÐ trai BÐ g¸i nh mt s u t tt trong ci thin phúc li xã hi và tng cng c hi cho th h Kinh/Hoa D©n téc thiÓu sè Nguån: §iÒu tra møc sèng hé gia ®×nh ViÖt Nam, NHTG 2006 mai sau ­ c bit cho các con gái ca h. Vn th hai là vic tip tc tn ti các nh kin gii trong các tài liu giáo dc và sách giáo khoa. Các thái và hành vi là nn tng cho rt nhiu các vn v gii vn có và mi ny sinh Vit Nam bao gm thiu chia s vic nhà, phân bit i x trong lc lng lao ng và các hành vi mang li ri ro ca nam và n thanh niên. Mt khi nhng iu này vn tn ti trong sách giáo khoa thì quá trình thay i thái s b chm li. Vic khc phc các cn nguyên là nn tng ca bt bình ng gii có mt nh hng tim nng rng khp toàn xã hi. phc v báo cáo này, chúng tôi ã xem xét cun sách giáo khoa Giáo dc Công dân lp 9 và tng hp kt qu trong bng 3 di ây. Các n nhân vt xut hin trong 5 trong s 20 trng hp c nghiên cu hoc các câu chuyn k c xem xét ti. Nam nhân vt trong 11 trng hp và nhân vt trung tính trong 4 trng hp. S tn ti ca nh kin gii cho thy có rt ít thay i k t cuc rà soát nêu trong Báo cáo phân 29 Phn 1. Trên ng tin ti bình ng gii tích thc trng v gii do y ban quc gia vì s tin b ca ph n tin hành nm 2000 cho n nay. Bng 3. nh kin gii trong sách Giáo dc Công dân lp 9 1.3 Chm sóc sc khe c ci thin Tui th (Hình 4) ã tng hn 6 nm cho c H×nh 4. Tuæi thä nam gii ln n gii k t nm 1990 (UFNPA/PRB, 2006) và khong cách nm 74 72 trong phm vi hp lý khi n luôn có xu 70 hng sng lâu hn nam. T l t vong bà 68 66 m vn ã gim áng k t nhng nm 1980 uæiT 64 62 nay gim thêm xung 130 ca trên 100.000 ca 60 sng, cho dù tc gim có chm hn. 58 56 T l tiêm chng cng ã tng và t l tr s 1990 1999 2005 sinh và tr em t vong cng gim xung. C¶ n-íc N÷ Nam Mt s ch s chn lc c a ra trong Nguån: TCTK-ñy ban quèc gia v× sù tiÕn bé cña phô n÷ 2005, bng 4. UNFPA vµ C¬ quan thèng kª d©n sè Mü 2006 V sc khe, cng nh trong giáo dc, ã có các khuôn kh lut pháp, chính sách và th ch. Vit Nam ã thit lp mng li chm sóc sc khe trên toàn quc. Theo Chính ph Vit Nam, tt c các tnh và huyn u có c s chm sóc sc khe và gn nh tt c các xã u có trm y t. Tuy nhiên, i lp vi ngân sách công chi tiêu cho giáo dc, chi tiêu công cho sc khe thp so vi tiêu chun quc t và mt phn t ngân sách dành cho chm sóc sc khe cho ngi nghèo là tin vin tr. Thc t cho thy, nu không có s h tr ca các nhà tài tr, u t cho bình ng v sc khe s ri vào tình trng thiu vn nng n (ADB, 2005). 30 ánh giá tình hình Gii Vit Nam Bng 4. Thay i mt s ch s sc khe chn lc 1990-2005 t6 Ngun: UNFPA và C quan thng kê dân s M 2006. Lc s quc gia v Dân s và Sc khe sinh sn:Phát trin chính sách và các ch s 2005. * Theo iu tra bin ng dân s 2002, tng t l sinh ph n Vit Nam tính vào tháng T nm 2002 là 2.28, còn t l tr s sinh t vong trên 1.000 ca sng là 26 (Hin trng kinh t - xã hi Vit Nam 2001- 2003, có trên trang web ca TCTK: http://www.gso.gov.vn/default.aspx?tabid=418&ItemID=1470) Có th thy rt rõ s chênh lch v thành qu chm sóc sc khe gia ngi giàu và ngi nghèo. Hiu bit v k hoch hóa gia ình Vit Nam rt cao nhng vic la chn các bin pháp tránh thai hin i còn hn ch. T l phá thai cng cao. HIV/AIDS lan truyn ngày càng rng hn trong gii tr ( tui t 18-25). C nam và n thanh niên u có nhng hành vi mang li ri ro và y sc khe ca h i mt vi nhng nguy c mi. Mt s vn v sc khe mi ny sinh liên quan ti thay i xã hi c bàn n trong Phn 3. Vào thi im này, ch có mt vn u tiên ni bt, ó là vic ngi nghèo s dng các dch v chm sóc sc khe và khong cách tip cn dch v chm sóc sc kho gia ph n dân tc thiu s vi ph n Kinh/Hoa. S liu thng kê gn ây cho thy trong khi 98% dân s Vit Nam sinh sng các xã có th tip cn vi các trung tâm y t xã, thì ch có 59% dân s sng các xã mà trm y t xã có bác s (B Y t, iu tra Sc khe quc gia 2001-2002). T l ngi dân tc thiu s (tr ngi Hoa) sng ti các xã có bác s ti trm y t xã ch là 30% so vi 63% ngi Kinh hoc ngi Hoa (B Y t, iu tra Sc khe quc gia 2001-2002). 6 Ngun t liu nm 2005 không cung cp nm thc t nhng chúng tôi tin rng ây là s liu sau nm 2000. 31 Phn 1. Trên ng tin ti bình ng gii T l t vong tr s sinh và tr em vùng núi phía Bc ­ ni a s dân là ngi dân tc thiu s, cao gp hai ln t l này ngi Kinh ti vùng châu th sông Hng (B Y t, iu tra Sc khe quc gia 2001-2002), còn t l t vong bà m thì cao gp chín ln (B Y t, 2003). Vn còn thiu các chuyên gia chm sóc sc khe là ngi dân tc thiu s - nhng ngi có th b khuyt cho vn ngôn ng và vn hóa trong vic cung cp dch v sc khe mt s vùng a lý nht nh. Mc dù ã có dch v chm sóc sc khe nhng 63% các nhóm dân tc thiu s vùng núi phía bc và 75% các nhóm dân tc thiu s min Trung vn sinh mà không có s tr giúp ca các nhân viên y t c ào to (B Y t, iu tra Sc khe quc gia 2001- 2002). 1.4 Tng c hi kinh t cho c nam và n Nhng thay i trong th trng lao ng c phn ánh vic chuyn i t lao ng nông nghip sang làm công n lng và thu nhp tng lên c ph n và nam gii. Bc vào giai on tng trng kinh t mi, vai trò ca nông nghip Vit Nam ang yu i vi vic s dân tham gia vào các lnh vc ngoài nông nghip ngày càng tng. T l lc lng lao ng tham gia vào nông nghip gim t 71% nm 1995 xung 57% nm 2005. Tuy nhiên, nông nghip là ngh nghip chính ca mt na nam gii và hai phn ba n gii nông thôn (NHTG, 2006). T l nam và n tham gia lc lng lao ng là cao. S ngi hin làm vic hng lng, ch yu trong khu vc t nhân, ã tng lên. Mt phn t lc lng lao ng n (26%) và 41% lc lng lao ng nam có thu nhp chính t làm công n lng (NHTG, 2006). Nh có s tng thêm ca các c hi giáo dc mà s tr em c trai ln gái trong tui n trng tham gia vào lc lng lao ng ã gim: gim hn mt na các em trai và em gái trong tui 11 ­ 14 và gim mt phn ba các em trong tui 15 ­ 17. T l tham gia lc lng lao ng ca nam n tui 18 ­ 24 cng gim khi các c hi giáo dc cao hn c m ra (NHTG, 2006). Cùng lúc, khong cách gii trong tin lng cng ã c thu hp t 78% vào nm 1998 xung 83% thành th và 85% nông thôn vào nm 2004, mc dù có s bin ng ln gia các khu vc và các loi hình vic làm khác nhau (NHTG, 2006). Phn 2 s tho lun sâu hn v bn cht ca thay i trong khu vc kinh t và các vn và khong cách gii. Có hai vn liên quan ti vic tham gia kinh t ni bt trong phn này. Vn th nht liên quan ti s thiu ht các c hi kinh t dành cho ngi dân tc thiu s, c bit là ph n. Vn th hai mun nhc n là vai trò quan trng ca ph n trong nông nghip - lnh vc ngày càng ph thuc nhiu hn vào lc lng lao ng n. Mt ln na, ngi dân tc thiu s, c bit là ph n, là nhng ngi b tt hu trong kh nng s dng các c hi kinh t. Có 87% ph n dân tc thiu s nông thôn làm nông nghip h gia ình (NHTG, 2006) và h chính là nhóm ngi ít có kh nng tham gia vào lao ng làm công n lng nht nh ch ra trong Hình 5. Trong khi t l tr em trong tui n trng tham gia các hot ng kim tin nhìn chung t nm 1997 n nm 2004 ã gim vì có nhiu tr em i hc cao hn 32 ánh giá tình hình Gii Vit Nam thì s tr em phi làm vic là các em gái dân tc thiu s li nhiu hn các em gái khác hoc các bn trai cùng dân tc (Hình 6) (NHTG, 2006). Chi phí c hi a tr em ti trng vn còn cao, c bit là các bé gái các gia ình dân tc thiu s. Vi nhng gia ình này, vn cn chng minh cho h thy là tr em gái c hc hành s có các c hi kinh t nhiu hn v lâu dài. H×nh 5. C¸c c¬ héi kinh tÕ cho ng-êi H×nh 6. TrÎ em d©n téc thiÓu sè d©n téc thiÓu sè n«ng th«n th-êng ph¶i lµm viÖc nhiÒu cßn h¹n chÕ, ®Æc biÖt ®èi h¬n, nhÊt lµ c¸c bÐ g¸i víi phô n÷* 100 %)Òhgn 100 90 90 80 80 p 70 70 nhµ 60 nhË 60 50 ngi 50 uht 40 40 o¹l( o¹t 30 30 hnÝhc ng 20 20 ®é 10 10 o 0 cÖiv 0 La iatr g¸i iatr g¸i Nam N÷ Nam N÷ % Ð B ÐB Ð B ÐB ng«C Kinh & D©n téc 11-14 tuæi 15 - 17 tuæi Hoa thiÓu sè Kinh/Hoa D©n téc thiÓu sè C«ng viÖc cã h-ëng l-¬ng C«ng viÖc n«ng nghiÖp C«ng viÖc phi n«ng nghiÖp Nguån: NHTG, 2006 Nguån: NHTG, 2006 * §é tuæi 18-64 Hn na, mc dù tham gia vi t l cao trong nông nghip nhng ph n dân tc thiu s li hu nh không có chút bo m nào v quyn s dng t ai. Giy chng nhn quyn s dng t cp cho các h gia ình dân tc thiu s thng ít khi a tên ph n vào so vi giy cp cho các h ngi Kinh hoc Hoa. i vi t nông nghip hàng nm, trong khi 36% giy chng nhn quyn s dng t ca ngi Kinh/Hoa c ph n hoc c ph n và nam gii ng tên, thì con s này ngi dân tc thiu s ch là 21%. S khác bit còn ln hn na i vi giy t v t th c khi 42% giy t ca ngi Kinh/Hoa ng tên bi ph n hoc c hai v chng, trong khi con s này ph n dân tc thiu s ch là 23% (NHTG, 2006). rt nhiu nhóm dân tc thiu s, phong tc ch có nam gii c tha k t ai và vic ph n thiu hiu bit v quyn hp pháp ca mình càng làm trm trng vn .7 Vn th hai c nêu lên ây là vai trò ngày càng quan trng ca ph n trong nông nghip (xem hp 4). Hin nay, Vit Nam có hn 12 triu n nông dân (Trung tâm Thông tin, 2005) và ch riêng con s khng l này cng coi h là mt u tiên. Hu nh tt c nhng ngi mi tham gia vào lnh vc nông nghip u là ph n (ADB, 2005) và iu này có th ch ra rng trong tng lai, ph n s gánh vác trách nhim ln hn trong sn xut nông nghip. Nhiu công vic ang c tin hành cung cp dch v cho n nông dân và 30% cán b khuyn nông là ph n. 7Vit Nam có nhiu dân tc thiu s khác nhau. Phong tc tp quán ca các dân tc cng khác nhau. Mt s dân tc Tây Nguyên có tc tha k mu h theo ó, t ai c truyn cho ph n ch không cho nam gii. 33 Phn 1. Trên ng tin ti bình ng gii Tuy nhiên, cn tip tc quan tâm h c hng li mt cách tng xng t các dch v này và m bo cung cp các dch v riêng cho ph n h có th tip cn mt cách ngang bng vi các c hi, ví d vi hc ch và hc tính toán, cng nh m bo có các chin lc thông tin th trng nhm vào i tng mc tiêu là ph n. Hp 4. Vn tt v Ph n trong nông nghip Nam nông dân chim 40% tng lc lng lao ng nam (18-64 tui) và n nông dân chim 49% tng lc lng lao ng n. nông thôn, 62% ph n lao ng trong lnh vc nông nghip và 87% ph n dân tc thiu s làm nông nghip (NHTG 2006). 92% lao ng mi tham gia vào lnh vc nông nghip trong thi gian t nm 1993 n 1998 là ph n, trong khi s nam nông dân ang gim dn dn (0,3% hàng nm) (ADB 2005). Theo B Nông nghip và Phát trin nông thôn, nm 2005, 30% cán b khuyn nông là n gii. Mt iu tra ca Vin KHXH Vit Nam cho thy ít hn mt na n nông dân ã tng tham gia các lp hc khuyn nông (Vin KHXH Vit Nam 2006). 1.5 S tham gia ca ph n vào chính tr và ra quyt nh cha t c tin trin nh các lnh vc khác Trong s các quc gia ông Á và Thái Bình H×nh 7. Tû lÖ phô n÷ trong quèc héi Dng, Vit Nam có t l ph n tham gia lµ kh¸ cao (%) ngh trng cao nht. Trên th gii, Vit Nam 90 cng ng hàng cao, xp th 18 v s i biu 81.5 80 quc hi là n. T l cp quc gia cng cho 73.8 72.7 70 thy mt vài ci thin qua các khóa quc hi liên tip (Hình 7). Tuy nhiên, t l n tham 60 gia các cp u ng nhim k 2005-2010, ch 50 % t 13,5%, trong khi mc tiêu t ra trong 40 KHH vì s tin b ca Ph n ln th 2 là 30 26.2 27.3 15% (B KH&T/y ban quc gia vì s tin 18.5 20 b ca ph n 2006). 10 0 Trong các c quan Quc hi, ph n thng 1992-97 1997-02 2002-07 có mt nhiu các y ban tp trung vào các Nam N÷ vn chính tr "mm". Ví d, các y ban v các vn xã hi, y ban vn hóa, giáo dc và thanh niên có 40% là ph n. Tng t, y ban dân tc thiu s có 44% là n gii. Ngc li vi iu này, các y ban mang tính chin lc li có rt ít ph n: 13% y ban ngân sách và kinh t, hay 0% y ban quc phòng và an ninh (ADB 2005). 34 ánh giá tình hình Gii Vit Nam Chính quyn a phng bao gm ba cp: H×nh 8. Tû lÖ n÷ trong c¸c Héi ®ång tnh, huyn và xã. Mi cp u có mt Hi nh©n d©n ®ang t¨ng chËm ng nhân dân do ngi dân bu ra, óng vai 25 23.8 trò giám sát và mt y ban nhân dân c b 23 22.3 nhim có quyn ra quyt nh. S tham gia 20.1 20 19.5 ca ph n vào Hi ng nhân dân các cp ã 16.6 tng lên (Hình 8) cho ti cp quc gia (B KH&T/y ban quc gia vì s tin b ca 15 ph n 2006). % 10 cp hành chính công trung ng, có rt ít ph n nm các chc v lãnh o (Bng 5). 5 cp trung ng trong nm 2005, ngi ng u hoc cp phó các s, ban, ngành là n ch 0 chim tng ng là 6% và 14% (B 1999-2004 2004-09 KH&T-y ban Quc gia vì s tin b ca TØnh HuyÖn X· ph n, 2006). các cp a phng, a s (Nguån: B¸o c¸o hµnh chÝnh cña V¨n phßng Quèc héi) các s và hu ht các lnh vc hu nh không có ph n nm gi các v trí lãnh o. Bng 5. T l lãnh o n cp trung ng (%) Ngun: TCTK-y ban quc gia vì s tin b ca ph n Vit Nam 2005, B KH&T/y ban quc gia vì s tin b ca ph n Vit Nam `2006, KHH vì s tin b ca ph n 3 áng lo lng hn là mt s lnh vc có s gim sút ca i din n gii trong thp k va qua, ví d nh b máy t pháp là ni mà s lng n gii cp huyn gim 13% trong khong thi gian t nm 2001 n 2003 (Hình 9). 35 Phn 1. Trên ng tin ti bình ng gii H×nh 9. Tû lÖ c¸n bé n÷ trong Trong khi các chính sách ca Chính ph và lut bé m¸y t- ph¸p ® gi¶m pháp Vit Nam khuyn khích s tham gia ca ph 40 n vào chính tr, nhng thc tin thng khác. i 35 vi nhng ph n c gng bc vào chính trng, 35 ting nói và s hin din ca h vn ch bên l 30 27 trong mt bi cnh vn hóa chính tr vi a s là 25 24 22 22 nam gii và quyn quyt nh vn thuc v mt s %20 16 nam gii (Kabeer et al 2005). 15 10 Có th coi s thay i chm chp ca các chun 5 mc vn hóa, thiu c ch tuyn dng m rng và 0 mình bch trên thc t và thông l bt là nhng TANDTC TA TØnh HuyÖn yu t c coi là lý do khin s có mt ca n gii trong các v trí lãnh o còn thp. các cp tnh, 2001 2003 huyn xã, các yu t này còn gn lin vi trình (Nguån: B¸o c¸o hµnh chÝnh cña V¨n phßng QT)vn hóa và chuyên môn thp khin ph n khó lòng tham gia vào các v trí lãnh o (B KH&T-y ban quc gia vì s tin b ca ph n 2006). Gii quyt vn thiu s tham gia ca ph n trong b máy lãnh o và ra quyt nh còn tùy thuc vào s thay i thái , chun mc và hành vi, ci cách th ch và s hu thun chính tr. Các n lc nhm tng cng s tham gia ca ph n vào quá trình ra quyt nh và b máy lãnh o mi ch tp trung vào s lng ch cha chú trng vào xây dng nng lc cho ph n và nam gii giúp ph n thc hin tt chc nng ca ngi lãnh o. 1.6 Các vn u tiên và các xut Tóm li, con ng tin ti bình ng gii mà Vit Nam t vch ra cho mình ã mang n nhng tin b áng k. mt s khía cnh, Chính ph và các nhà tài tr ã tin hành ánh giá tin trình, iu chnh chin lc và theo dõi bng các mc tiêu và ch s toàn din t ti các kt qu tt p hu ht các lnh vc. K hoch PTKTXH hin ti và KHH vì s tin b ca ph n 3 tip tc vch ra bc i tip theo và hng hành ng trong tng lai (xem Ph lc 1). Mt vài vn c trng c nêu bt trong phn này không có ngha chúng b b sót trong các k hoch hin ti mà ch yu mun nhn mnh tính u tiên và mc khn cp cng nh các ngun lc cn thit gii quyt các vn . Bn vn chính ã c nêu trong Phn này bao gm: Ph n dân tc thiu s nói riêng ang b tt hu so vi nam gii dân tc thiu s và ph n Kinh và Hoa trong tip cn giáo dc và dch v sc khe cng nh các c hi kinh t. ây là vn u tiên vì nó tn ti dai dng, là vn v quyn và nó có nh hng gia tng ti các th h tng lai. nh kin gii trong sách giáo khoa óng góp vào vic duy trì nhng thái và hành vi cng c bt bình ng gii trong lc lng lao ng, xã hi và gia ình: ây c coi là vn u tiên vì nó có kh nng gii quyt các nguyên nhân sâu xa ca bt bình ng gii ch không ch b ni ca vn , cng nh vì tác ng quan trng ca nó ti th h tng lai. 36 ánh giá tình hình Gii Vit Nam Ph n là nhng ngi góp phn ln và rõ ràng ang óng vai trò ngày càng quan trng trong lnh vc nông nghip: ây c coi là vn u tiên vì s lng ln ph n tham gia nông nghip và kh nng ca h trong ci to sn xut, gim nghèo, tng cng an toàn lng thc, và vì phúc li ca các th h mai sau... liên quan ti các mc tiêu phát trin thiên niên k. Cha thy bin chuyn mnh trong s tham gia ca ph n vào quá trình ra quyt nh, mc tiêu ra cha t c. ây là vn c xp loi u tiên ch yu t khía cnh quyn. Các vn này c ghi nhn trong K hoch PTKTXH và c gii quyt thông qua vic xác nh các mc tiêu sau ây: · Ban hành các chính sách khuyn khích tr em gái và ph n các vùng sâu xa và vùng dân tc thiu s n trng và vào i hc. Thc hin chính sách h tr nhm m bo bình ng gii trong ngi dân tc thiu s; · Ci tin cht lng sách giáo khoa, b tt c nhng quan nim sai và nh kin gii; · Cung cp cho ph n t canh tác và các ngun lc cn bn; · Tng cng s tip cn ca ph n vi các ngun tín dng và qu t các chng trình xóa ói gim nghèo; · Nhn mnh vai trò, v trí và óng góp ca ph n trong quá trình ra quyt nh, lãnh o và qun lý tt c các cp và các lnh vc; · Tng s trm y t xã có bác s t 65% vào nm 2005 lên 80% n nm 2010 và riêng cho các xã min núi là t 50% lên 60%. Vi các khuôn kh chính sách và lut pháp cùng các th ch ã có, iu còn li cn làm là m bo s sn sàng ca các ngun lc b sung trin khai các chng trình và các sáng kin tác ng nhanh ti các mc tiêu và nâng cao hot ng các lnh vc ni bt8. Chúng tôi xut các can thip sau ây: Xây dng các gii pháp i mi tng cng s tip cn dch v sc khe, giáo dc và nông nghip các vùng ngi dân tc thiu s. tng s tr em gái ti trng, nâng cao vic s dng dch v chm sóc sc khe ca ph n và tr em gái và a dch v nông nghip ti cho ph n dân tc thiu s, có th cn phi th nghim áp dng các phng pháp i mi trong chuyn giao dch v. Nhng i mi này cn phi phù hp hn v mt vn hóa và có khuyn khích rõ ràng. Chng hn, s tham gia nhiu hn ca ngi dân tc thiu s vào vic cung cp dch v, cùng vic hiu bit sâu rng hn v vn hóa và nhng cn tr i vi ngi dân tc thiu s có th ci thin c s sn lòng s dng dch v ca ph n. H tr tin có th khuyn khích h tham gia tiêm chng hoc cho con cái ti trng là nhng lnh vc mà con cái hoc ngi v chu nh hng bi các quyt nh do cha m hoc ngi chng a ra. Có th phi u tiên các hình thc giáo dc không chính thc và các chng trình dy ch cho ngi ln tip cn vi ph n dân tc thiu s mù 8Ma trn môi trng thúc y cho các vn này c trình bày trong Ph lc A. 37 Phn 1. Trên ng tin ti bình ng gii ch ngoài tui i hc. Các d án mc tiêu cng nên a vào các bin pháp c bit khuyn khích tr em gái dân tc thiu s ti trng, ào to thêm giáo viên, cán b y t và cán b khuyn nông ngi dân tc thiu s. Xây dng các chng trình và tài liu nhy cm v gii s dng trong trng hc: thay i chng trình ging dy và sách giáo khoa cho toàn quc là mt công vic trng i. Tuy nhiên, cho dù ã c nêu lên t trc, còn quá ít iu ã c thc hin có th mang li chút thay i nào. Phi hp các n lc sa i sách trc khi in và bt u gii thiu sách giáo khoa mi trong mt s b môn có th mang li s i mi quan trng. Ch ng hn trong vic xây dng các gii pháp sáng to nhm h tr n nông dân: Nhìn chung, các dch v khuyn nông cn c ci thin, m rng phm vi áp ng tt hn nhu cu ca ngi nông dân trong iu kin các h thng nông nghip a dng. Cn có các bc ci tin áp ng trc tip hn na nhu cu ca n nông dân, ví d, qua các chng trình phát thanh nhm vào thính gi là n gii hoc m rng mng li n nông dân tip cn c vi nhng ph n không tham gia vào các hot ng chung. Gii pháp th hai này có th c thc hin thông qua các t chc qun chúng kt hp vi các chng trình tín dng nh. mt s ni ã có nhng in hình thành công trong công tác này và vì th, các ngun lc s nhm mc tiêu m rng phm vi hot ng ti các a bàn mi và phát trin thêm các hình thc dch v da vào các c ch hin hành. Xây dng l trình, bao gm thay i chính sách, công tác ào to, các công c và các ngun lc nhm tng cng s tham gia ca ph n vào vic ra quyt nh: Cn có hành ng qu quyt hn mi có th áp ng c mc tiêu ra trong KHH vì s tin b ca ph n ln 3 mi. Chúng tôi xut vic xây dng mt l trình toàn din xác nh các chính sách cn thay i cùng các mc tiêu và KHH cho tng B. Thêm vào ó, các chng trình tng cng nhn thc chính tr ca ph n nên c khi xng. Có th iu quan trng nht là xem xét s khác bit trong tui ngh hu là iu kìm hãm các c hi dành cho ph n tr tui hn. Vn này c tho lun trong phn tip theo. 38 ánh giá tình hình Gii Vit Nam PHN 2. TO SÂN CHI NGANG BNG VÌ S PHÁT TRIN BN VNG 2.1 Tng trng kinh t ã và s tip tc thay i các c hi kinh t ca nam gii và n gii Bt u t công cuc i mi vào nm 1986, Vit Nam ã t c mc tng trng kinh t mnh m. Trong vòng hn mt thp k, GDP hàng nm tng trung bình hn 7%, a Vit Nam tr thành nc có nn kinh t tng trng nhanh nht trên th gii, ch sau Trung Quc (NHTG, 2004). Trong khi nông nghip vn tip tc óng vai trò chính trong nn kinh t, nhng nm gn ây ã có bc chuyn hng sang công nghip, hình thành nhu cu v lao ng phi nông nghip và góp phn gia tng chuyn dch lao ng t nông thôn ra thành th (Kabeer et al, 2005). Ngày nay, kinh doanh h gia ình, các công ty t nhân trong nc và các công ty có vn u t nc ngoài có ng ký kinh doanh to công n vic làm cho hn 18% dân s trong tui lao ng (Báo cáo phát trin Vit Nam 2006). Hp 5 trình bày mt s nhân t chính liên quan ti s tham gia ca ph n vào lc lng lao ng. Hp 5. Vn tt v s tham gia ca ph n vào lc lng lao ng Nm 2005, nam gii chim 51% và n gii chim 49% trong lc lng lao ng, tng ng vi 22,3 triu nam và 21,1 triu n (B KHT - y ban Quc gia vì S tin b ca Ph n, 2006). Nhìn chung, 26% s ph n làm vic có công vic chính thuc lnh vc làm công n lng, t l này nam là 41% (NHTG, 2006). Ph n tp trung quá nhiu các công vic k thut thp, lng thp, c bit trong khu vc không chính thc (Kabeer et al 2005). Nhng ph n làm công n lng không có tay ngh, c bit trong các dây chuyn sn xut, có ít c hi nâng cao tay ngh và tip tc phi làm các công vic c tr lng thp trong nhà máy (Mekong Economics 2004b). Trong giai on 2001-2005, khong cách gii trong lc lng lao ng tng lên theo hng có li cho nam gii, t 0,6% nm 2001 lên 2,8% nm 2005 (B KH&T-y ban Quc gia vì s tin b ca ph n, 2006) Ph n chim 46,5% trong s các công vic mi hình thành trong lnh vc công và 33% s ngi tham gia ào to ngh trong giai on 2001-2005 (B KH&T-y ban Quc gia vì s tin b ca ph n, 2006). C cu tng trng Vit Nam ang thay i. Tng trng xut khu xy ra ng thi vi chuyn dch t nông nghip, lâm nghip và ngh cá sang ch to, tiu th công nghip và sn xut hàng công nghip nh. T l óng góp ca nông nghip, lâm nghip và ngh cá trong GDP gim t 24,5% nm 2000 xung còn 20,5% nm 2005. Bù vào mc gim này là mc tng ca công nghip và xây dng (t 36,8% nm 2000 lên 41% nm 2005). Dch v luôn dao ng mc khong 39% (ADB, 2005). Mc dù vn chim t l ln trong tng s vic làm nhng t l u th ca nông nghip ã gim t 71% nm 1995 xung 57% nm 2005, trong khi con s tng ng ca công nghip và xây dng tng t 11% lên 18% cùng k. Nh Hình 10 39 Phn 2. To sân chi ngang bng vì phát trin bn vng và 11 ch ra di ây, vic làm trong lnh vc dch v hin nay chim 25% tng lc lng lao ng (B KH&T-K hoch PTKTXH 2006). Kt qu là, s lao ng nam và n làm công n lng cng tng lên nh nêu trong Hình 12. Theo TCTK, vic làm trong lnh vc công cng gim t 14,5% nm 1989 xung 9% vào nm 2004 (Kabeer et al, 2005). H×nh 10. Tû lÖ phÇn trong lùc l-îng H×nh 11. Tû phÇn trong lùc l-îng lao ®éng, ph©n theo lÜnh lao ®éng, ph©n theo lÜnh vùc, n¨m 1995 vùc, n¨m 2005 DÞch vô DÞch vô 18% 25% C«ng nghiÖp vµ x©y dùng 11% N«ng nghiÖp C«ng nghiÖp 57% N«ng nghiÖp vµ x©y dùng 71% 18% Nguån: Bé KH&§T, KHPTKTXH 2006 Nguån: Bé KH&§T, KHPTKTXH 2006 H×nh 12. ViÖc lµm c«ng ¨n l-¬ng t¨ng Mc dù Vit Nam là mt trong nhng nc có t cho c¶ nam giíi lÉn n÷ giíi l n tham gia lao ng cao nht trên th gii và trong thêi kú tõ 1998 ®Õn 2004 c nam gii ln n gii u cùng óng góp và g 100 ¬n-l 90 hng li t tng trng kinh t nhng bt bình g 80 ng vn còn tn ti trong lc lng lao ng và ën-h 70 nhng hình thc bt bình ng mi ang bc l 60 trong tin trình phát trin kinh t. Mt tài liu ngé® 50 gn ây ca NHTG-UNDP coi s tn ti ca các 40 oal 30 hin tng bt bình ng này nh là các "ch s g 20 bt li gii" và chia chúng làm ba loi chính: c onrt 10 hi kinh t, tin công lao ng, phân chia thi Öl 0 gian và khi lng công vic (Kabeer et al, Tû m m m N÷ N÷ N÷ Na Na Na 2005). Các vn này c bàn n di ây. TÊt c¶ Thµnh thÞ N«ng th«n c¸c vïng 2.2 Ph n tp trung quá nhiu trong 1998 VLSS 2004 VHLSS mt s lnh vc và ngh nghip, Nguån: NHTG 2006 trong khi nam gii tp trung trong các lnh vc và ngh nghip khác Ch s bt li gii u tiên liên quan ti s phân b gii trong vic làm theo lnh vc và ngh nghip. Gn mt na s lao ng n ch yu t làm sn xut nông nghip, t l này lao ng nam là mt phn ba. Ngoài lnh vc nông nghip, trong khi thng thy ph n t làm (26% lao ng n và 19% lao ng nam) thì thng thy nam gii vi các vic làm hng lng: 41% nam gii (ngc li vi 26% ph n). Trong các lnh vc khác nhau, t l phn trm ph n lao ng làm vic trong nông nghip và thng 40 ánh giá tình hình Gii Vit Nam mi ln hn so vi t l phn trm nam gii lao ng, và tình hình ngc li trong lnh vc công nghip th cp và dch v. Thm chí trong các công vic này cng cho thy s khác bit gii. Ví d trong lnh vc công nghip th cp, nam gii chim a s lc lng lao ng trong các ngành công nghip nng nh xây dng và khai thác m, trong khi ph n li chim a s trong công nghip nh nh dt may. Trong lnh vc dch v, nam gii chim a s trong giao thông vn ti, kinh doanh và dch v tài chính, còn n gii li chim a s trong giáo dc, y t và vn hóa. c thành th và nông thôn, s nam gii c xp loi lao ng có tay ngh cao gn gp ôi n gii c hai lnh vc hng lng ln t làm phi nông nghip (nam nông thôn 14%, n nông thôn 7%, nam thành th 28% và n thành th 14%). Không có khác bit áng k gia t l lao ng nam n không có tay ngh trong vic làm hng lng. Tuy nhiên, t l ph n không có tay ngh trong lao ng t làm phi nông nghip cao hn áng k so vi t l này nam gii (tng ng là 70% và 53% thành th và 67% và 49% nông thôn). S ph n này thng lao ng trong khu vc không chính thc (TCTK 2002, ADB 2005, Kabeer et al 2005, NHTG 2006). H×nh 13. Nam giíi cã nhiÒu c¬ héi S phân loi v gii theo ngành ngh và loi ®µo t¹o nghÒ h¬n hình công vic này c th hin di dng hai 60 nhóm vic làm "nam" và "n" mà gia chúng ) N÷ Nam có nhng khác bit v tin lng và c hi %( 50 ngh nghip. Có vài lý do gii thích cho s ¹ot hình thành ca các nhóm vic làm này. Lý do ®µo 40 38 th nht là s khác bit trong tip cn ào to cî-® 36.5 k thut làm hn ch kh nng thích ng vi 30 mt s ngh nghip ca ph n. Mt iu tra ¨mrt trong nm 2005 (Vin KHXH Vit Nam, 2006) 20 phÇn 16.3 cho thy v vn "k nng chuyên môn", Öl 13.9 16% nam gii ã tng c ào to k thut Tû10 9.9 9.7 thông qua hc tp trng, con s này n là 10%. Có 14% nam gii c ào to trong quá 0 trình làm vic và t l này n gii là 10% §µo t¹o ë §µo t¹o Tù ®µo t¹o c¸c c¬ së trong c«ng (xem Hình 13). T l t ào to n gii cao ®µo t¹o viÖc hn mt chút so vi nam gii (38% và 37%). Nguån: ViÖn KHXHVN, 2006 S liu ca iu tra quc gia v v thành niên và thanh niên Vit Nam (2003) cho thy s bt li ca ph n trong phát trin tay ngh ang lp li th h công nhân tr tui hn. Ví d, trong tui 22-25, 51% nam thành th ã tng tham gia ào to ngh trong khi t l này n là 38%. Trong s lao ng nông thôn, 30% nam và 25% n ã tng c ào to (Kabeer et al, 2005). Lý do th hai là s phân bit i x i vi ph n ph bin trong tuyn dng vn còn c cho phép tn ti Vit Nam. Báo chí Vit Nam thng xuyên ng qung cáo vic làm nêu rõ yêu cu gii tính ca ng viên cho các v trí tuyn dng, a ra các yêu cu khác nhau v tiêu chun cho nam gii và n gii, hoc làm cùng mt công vic nhng là ph n thì phi tha mãn các tiêu chun cao hn so vi nam gii. 41 Phn 2. To sân chi ngang bng vì phát trin bn vng 2.3 Vi hin trng và quyn ra quyt nh ca mình, nam gii hng li t công vic nhiu hn Ch s bt li gii th hai liên quan ti s phân b gii theo cp bc trong vic làm. Nói mt cách so sánh, nam gii có xu hng c hng li nhiu hn t nhng công vic nm v trí có quyn ra quyt nh và h là i tng có c trin vng ngh nghip và tin lng cao hn. Rt nhiu trong s các công vic này thuc lnh vc k thut hoc mang tính chuyên môn. K c trong nhng khu vc ph n chim u th thì ph n cng him khi c giao nhng v trí có uy tín mà ch yu tp trung nhng vic làm ít có c hi nâng cao tay ngh hoc chuyên môn (Kabeer et al, 2005). Ví d, mc dù ph n chim 71% s vic làm trong lnh vc giáo dc nhng các n v giáo dc thng do nam gii lãnh o. S nam gii làm qun lý hoc giám c nhiu gn gp nm ln s n gii (NHTG, 2006). Mc dù có rt nhiu lý do dn n tình trng này nhng vic tham vn vi ph n thy ni bt lên vn ca s phân bit tui v hu trong khu vc nhà nc: 55 cho n và 60 cho nam. Chính vì iu này mà ph n b b qua các c hi thng tin hoc nâng cao chuyên môn tui sm hn so vi nam gii, thng sm hn cng vi khong cách 5 nm. ây là thách thc kép i vi ph n vì có th h ã tng phi b qua nhiu c hi khi h mi lp gia ình. Câu chuyn trong Hp 6 ca mt n công chc Chính ph tr tui nói lên s tht vng và chán nn có th gây nên bi vn này. Hp 6 "C hi thng tin ngh nghip ca tôi kt thúc trc c khi bt u!" "Tôi 30 tui và mi hoàn thành bng Thc s. Có chng trình ào to chính tr cao cp dành cho các công chc nhà nc cp cao và ây là mt iu kin quan trng c ct nhc lên v trí lãnh o. Tiêu chun c tham gia chng trình ào to này là nam di 41 tui và ph n di 36 tui mt mc lng nht nh (3,6). Tôi cn thêm 8 nm na mi t c ti mc lng này. n lúc ó, tôi ã 38 tui và không còn iu kin c tham gia ào to na. Nu tôi là nam gii, tôi vn iu kin cho ti tn khi tôi 40 tui. Tht bt công. Tôi ã làm vic rt chm ch nhng c hi ca tôi thì ã qua trc c khi tôi bt u!" (Mt n cán b ca B KH&T ti Hi tho gii ca NHTG ti Hà ni, tháng Sáu 2006). 2.4 Khong cách tin lng ã c thu hp nhng nam gii vn kim nhiu tin hn n gii Bt bình ng trong tin công lao ng là ch s bt li gii th ba. Mc dù khong cách gii trong tin lng t nm 1998 n nm 2004 ã c thu hp (NHTG, 2006) trong c công vic phi tin lng ln vic làm hng lng, nhng khong cách vn còn tn ti và nam gii vn kim c nhiu tin hn so vi ph n9. Trung bình trong nm 2004, mt ph n Vit Nam kim c 83% so vi lng ca nam gii thành th và 85% so vi lng nam gii nông thôn (NHTG, 2006). 9 S khác bit tin lng theo vùng còn ln hn rt nhiu so vi khác bit tin lng theo gii. Mc lng trung bình ca ph n nông thôn ch bng 63% ca ph n thành th, còn mc lng trung bình ca nam gii nông thôn thì ch bng có 58% so vi nam gii thành th (NHTG, 2006) 42 ánh giá tình hình Gii Vit Nam Khong cách tin lng còn có th c gii thích do s tách bit các c hi vic làm dành cho nam gii và n gii cng nh vic gn giá tr thp cho các công vic ca ph n mt s lnh vc c th. Nhìn chung, tin lng trong lnh vc t nhân là thp nht, trong khi ây là lnh vc chim phn ln vic làm hng lng ( nam gii và n gii tui 15 tr lên tng ng là 66% và 54%). Khong cách tin lng ln nht là các công ty có vn u t nc ngoài, ni nam gii c tr lng cao. Tuy nhiên, trong khi tin lng ca nam gii các công ty có vn u t nc ngoài cao hn rt nhiu so vi tin lng trung bình ca nam gii thành th (vi gi lng trung bình ca nam gii thành th là 10,458 ng, so vi mc lng trung bình ca nam gii thành th chung là 7,677 ng) thì iu này li không xy ra i vi mc lng cho ph n khi khong cách gia hai mc trung bình này ph n li không ln, có ngha ph n không c hng mc chia li nhun tng ng khi làm vic cho mt công ty nc ngoài. iu này chc hn do nam gii thng c tuyn dng vào các v trí qun lý công ty trong khi ph n thng gi v trí nhân viên h tr hoc công nhân nhà máy nh các nhà máy dt may (NHTG, 2006). Ngoài khác bit này ra thì mc lng cao nht là mc lng cho c ph n và nam gii trong lnh vc công. Khong cách lng duy nht có li cho ph n là cán b Nhà nc làm vic các vùng nông thôn, ni rt nhiu ph n c Nhà nc tuyn dng làm vic trong lnh vc giáo dc và là ni thày cô giáo c tr lng cao hn. Theo ngh nghip thì c thành th và nông thôn, khong cách lng ln nht tìm thy công nhân k thut và iu này phn ánh các hình thc vic làm công nghip khác nhau mà nam gii và ph n tham gia (NHTG, 2006). Mc dù khuynh hng có v kh quan nhng vn còn mi lo ngi cho tng lai. Vic làm hng lng cho ph n Vit Nam vn còn hn hp và tp trung các c quan Chính ph và các công ty, nhà máy Nhà nc là ni tin lng tng i cao. Khu vc t nhân c d oán là ang tip tc tng trng và s có nhiu lnh vc công nghip do Nhà nc làm ch c t nhân hóa. Ph n s phi cnh tranh vi nam gii trong vn vic làm trong lnh vc t nhân và phi cnh tranh trong iu kin ngang bng. làm c iu này, ph n s phi c gii phóng khi s phân bit i x trong quá trình tuyn dng và phi có k nng phù hp có th cnh tranh. ây là hai vn cn quan tâm. 2.5 Ph n và nam gii b ra lng thi gian tng ng làm vic kim sng nhng thi gian cho vic nhà li khác nhau Khi lng công vic không cân bng là ch s bt li th t. Vi gánh nng phi cân i gia công vic và trách nhim gia ình, mt s ph n Vit Nam phi làm vic rt nhiu gi. Theo mt ánh giá v bình ng gii ca Hi LHPNVN vào nm 2004, ph n làm vic trung bình 13 gi mt ngày so vi nam gii là 9 gi (Nc Cng hòa XHCN Vit Nam, 2005). S liu ca iu tra mc sng h gia ình Vit Nam nm 2002 cho thy ph n tp trung cao trong s nhng ngi làm vic t 51 n 60 gi mt tun, thm chí hn 61 gi mt tun. iu tra này trong nm 2004 thy rng trong khi ph n b ra thi gian tng ng vi nam gii trong các hot ng kim thu nhp thì nam gii li không chia s công vic nhà mc tng ng khin cho nhìn chung, ph n phi chu gánh nng công vic không cân bng (NHTG, 2006). 43 Phn 2. To sân chi ngang bng vì phát trin bn vng Bt chp vic có mt s lng ln ph n lao ng H×nh 14. Phô n÷ chÞu tr¸ch nhiÖm kim tin, Vit Nam vn còn quan nim cho chÝnh trong ch¨m sãc con c¸i rng vic nhà nh nu nng, dn dp và chm sóc ) %(iêl 60 con cái là công vic ca ph n. Công vic chm sóc không c tr lng ch yu là vic làm 50 ¶tr trong gia ình, chm sóc cho ngi m, ngi già êi- 40 hoc tr. Vit Nam, vic chm sóc cho tr em, ng 30 ngi già, ngi tàn tt hoc ngi m là do mt ¨mrt mình ph n m nhn hn mt na s gia ình 20 thuc din này (Vin KHXHVN 2006) (Hình 14). phÇn 10 Öl Theo T chc Y t Th gii, tình trng bnh tt ûT 0 mãn tính òi hi c chm sóc ti nhà ang tng N÷ Nam C¶ hai lên (WHO 2006). Vit Nam, hn 6,4% dân s Giíi tÝnh cña ng-êi ch¨m sãc trong nm 2000 cn c chm sóc ti nhà (xem con c¸i chÝnh Bng 6). Con s này d kin s tng lên ti 9,4% Nguån: ViÖn KHXHVN 2006 vào nm 2050 do tui th tng do li sng và cách tiêu dùng. Trong xã hi Vit Nam, thái và cách ng x truyn thng t ph n vào a v ca ngi chm sóc. Chính ph Vit Nam công nhn vai trò ca ph n trong gia ình bng vic khen thng và tng bng khen, nhng li không công nhn óng góp ca nam gii. Không có chính sách toàn din cho công vic chm sóc sc khe này, tr các chính sách dành cho chm sóc tr em. Theo Lut Lao ng sa i, b sung 2002 và các quy nh kèm theo, ch các bà m mi c ngh phép chm sóc tr s sinh hoc con m. Cho phép các ông b ngh phép chm sóc con cái s là mt bc tin trên con ng xóa b gánh nng công vic cho ph n. Bng 6. S ngi Vit Nam cn chm sóc hàng ngày dài hn nhà Da vào ba loi tàn tt nng nht ca Nghiên cu Gánh nng bnh tt toàn cu (Ngun: WHO 2006, tình trng bnh mãn tính: gánh nng toàn cu) *(tng s ngi ph thuc)/(tng dân s tui 15-59) Giúp vic gia ình hng lng ch c coi là công vic tm thi cho ph n tr trc khi lp gia ình, hoc cho ph n ng tui hoc ã ngh hu. Chm sóc tr em, giúp vic gia ình và chm sóc ngi m, ngi già ti gia hng lng là nhng công vic không có các quy phm pháp lut và b coi thng. Mc dù không có s liu c th nhng c oán rng a s nhng ngi làm công vic chm sóc 44 ánh giá tình hình Gii Vit Nam hng lng là ph n hot ng trong khu vc không chính thc, làm vic trong các gia ình và thng thì ph n làm dch v chm sóc là ph n tr di c t nông thôn (Vin KHXH, Mc ng 2004). Trong tng lai, các chính sách cng cn m bo sao cho nhng ph n này không tr nên vô hình, d b tn thng hn hoc b khai thác nhiu hn vì h ngày càng áp ng nhiu hn cho dch v chm sóc ang thiu ht và gim nh gánh nng cho nhng ph n ang i làm. Trong tng lai, các chính sách nhm khuyn khích s tham gia ca nam gii vào các công vic chm sóc, ví d nh ngh chm sóc con ca ngi cha, cùng các khuôn kh chính sách và lut pháp nhm khuyn khích và iu hòa vic cung cp các dch v chm sóc trong lnh vc t nhân s góp phn gim nh gánh nng này i vi ngi ph n và có th làm tng giá tr và s tha nhn i vi loi hình vic làm này, hoc bi nam gii và ph n trong chính gia ình h hay bi nhng ngi cung cp dch v này trong lnh vc t nhân. 2.6 Nam gii có c hi ln hn so vi n gii trong "tin t hóa" tài sn Mt trong nhng cách chính tin t hóa tài sn là s dng t th chp vay vn. Tuy nhiên, mt nghiên cu gn ây cho thy trong s nhng ph n b t chi không c vay vn, 20% nói rng lý do là vì h không có vt th chp (Qu phát trin khu vc t nhân Mêkông 2006). Mc dù phong tc truyn thng ca Vit Nam tha nhn c ph n và nam gii u c tha k t ai nhng trên thc t, ít ph n c ng tên ch s dng t. Mc dù t ai ã c cp cho các h gia ình nông thôn t nm 1988 nhng a s giy CNQSD u do nam gii ng tên. Bn sa i Lut t ai nm 2003 quy nh tt c giy CNQSD mi phi bao gm tên ca c hai v chng. Cho dù ây là mt bc i úng hng và s m bo rng rt nhiu ph n tip cn c vi t ai và vn tín dng nhng Lut li không yêu cu sa i các giy CNQSD c cp t trc. Có 81% các h gia ình trong iu tra mc sng h gia ình Vit Nam 2004 có giy CNQSD cho mt phn t ai ca h. Bng 7 di ây phân chia các loi giy CNQSD theo ngi ng tên ch s dng t. Bng 7. Nu ch có mt ngi ng tên ch s dng t trong giy t, thng ó là nam gii Ngun: NHTG, 2006 s dng s liu ca iu tra mc sng h gia ình Vit Nam 2004. Rt nhiu ph n vì th không ng tên s hu tài sn là iu không ch cho phép h tip cn d dàng hn vi các ngun vn mà còn nâng cao s an toàn cho bn thân h nh trong trng hp ly hôn hoc tha k. Vi ba phn t ph n t làm, ch yu trong nông nghip hoc khu vc không chính thc (so vi 59% nam gii), ci thin 45 Phn 2. To sân chi ngang bng vì phát trin bn vng vic tip cn ca ph n vi các ngun vn s có nh hng áng k ti kh nng nâng cao nng sut và m rng kinh doanh ca h. Bng 8 ch ra s khác bit gia các ngun tín dng cho nhng ngi ng tên trong giy CNQSD: các h có giy CNQSD tip cn vi các ngun tín dng chính thc d dàng hn so vi nhng h không có giy CNQSD. iu áng chú ý là k c khi có giy CNQSD, các h gia ình do ph n làm ch h vn ít có iu kin tip cn vn tín dng chính thc hn so vi các h do nam gii làm ch h. Cn tip tc nghiên cu hiu rõ hn nhng ràng buc hn ch vic tip cn tín dng chính thc ca ph n cng nh vai trò ca giy CNQSD trong vic gii quyt tình trng này. Bng 8. H gia ình có giy CNQSD có c hi tip cn các ngun tín dng chính thc tt hn Ghi chú: s phn trm ã gia trng; c mu là tng s h gia ình cha gia trng. * i vi các h gia ình có nhiu hn 1 khon tín dng hoc khon vay thì tính ngun tín dung ca khon vay u tiên.. ** Ngun "chính thc" là t Ngân hàng Chính sách xã hi, Ngân hàng Nông nghip và phát trin nông thôn và các ngân hàng khác; Ngun "bán chính thc" là t các qu h tr vic làm, các t chc tín dng và các t chc chính tr-xã hi; Ngun "t nhân" là t nhng ngi cho vay t nhân, bn bè, h hàng và các ngun riêng khác. 2.7 To sân chi ngang bng ­ các vn u tiên Mc ích ca phn này là xem xét cách thc lc lng lao ng phát trin trong tng lai và xác nh các vn then cht hn ch s tham gia và cnh tranh ca ph n mt cách bình ng. Trong tng lai, dù nông nghip vn là tr ct ca kinh t nông thôn, lao ng hng lng s hoc thay th hn, hoc tr thành mt ngun thu nhp h tr cho nông nghip i vi ngày càng nhiu ngi. Khu vc t nhân là ni có mc lng thp hn và khong cách gii trong tin lng cao hn s tip tc m rng và m ra thêm nhiu c hi. Trong khi ó, khu vc công s tip tc thu hp và các xí nghip thuc s hu nhà nc s c t nhân hóa. Trong mt tng lai có th d oán c, ph n tip tc phi mang trên mình gánh nng bt cân i ca 46 ánh giá tình hình Gii Vit Nam vic nhà trong khi vn phi cnh tranh cùng mt mc vi nam gii trong lc lng lao ng. Các vn c nêu lên bao gm: S khác bit tui v hu ang nh hng ti c hi ngh nghip ca ph n, c bit trong lnh vc công. Tuy nhiên, tranh cãi xung quanh vn tui v hu vn cha ngã ng vì vic này còn liên quan ti nm nm b sung chi tr lng hu ­ mt khon chuyn i áng k các ngun lc mt cách có li cho ph n và khon này s không còn na nu nâng tui v hu ca ph n lên bng vi tui v hu ca nam gii. Trong khi do tui th cao hn nên ph n ã chim s ông hn trong s nhng ngi v hu tui ngoài 65, khía cnh gii trong cuc tranh lun v lng hu là khá ln. ây là vn c u tiên vì nó áp ng hai trong s các tiêu chí chn lc. Th nht, ây là vn quyn con ngi khi mt cá nhân ph n phi i mt vi nhng rào cn v các c hi vic làm và thng tin mang tính u ãi nam gii. Th hai, vn này chính là c s ca các biu hin khác ca bt bình ng gii. Tui v hu thp hn là mt lý do h thp gii hn tui tham gia ào to. Ph n - ngi có ít c hi ào to và nâng cao tay ngh hn, thng ít có mt nhng v trí cao hn và s ph n tiêu chun có th cnh tranh vi nam gii trong các c quan công hoc cho các chc v bu c cng gim i. Vn cn a vào thc hin mt khuôn kh lut pháp mnh chng phân bit i x i vi ph n. ã có nhng bc i c tin hành nhng s cn c ng h, và tài tr v tài chính. Vn này mt ln na ang dành c u tiên khía cnh quyn con ngi mc cá nhân. S phân bit i x hin nhiên tn ti cng còn hn ch kh nng ca ph n a gia ình h thoát nghèo vì h b kìm gi vi nhng công vic và khu vc lng thp và do ó nó cng liên quan ti vn vì ngi nghèo. Cui cùng, có mt tác ng cp s nhân: hn ch các c hi và do ó hn ch tim nng ca ph n cng dn ti hn ch s lng ph n phù hp cho vic bt lên nhng v trí cao hn, hoc cho bu c hoc cho ch nh vào nhng v trí có quyn ra quyt nh. Ph n thiu các k nng cn thit có th cnh tranh vi nam gii trong iu kin ngang bng. Trong khi trình k thut và trình i hc vn còn thp i vi c nam gii ln ph n Vit Nam thì ph n còn thit thòi hn so vi nam gii và iu này hn ch các c hi cnh tranh vi nam gii ca h. ây là vn quyn con ngi mà nu c gii quyt s tng cng kh nng ca ph n trong vic nâng cao v trí, quyn lc và ting nói ca mình trong c gia ình và xã hi. Ph n vn phi mang gánh nng bt cân i ca vic nhà trong khi vn dành lng thi gian tng ng làm vic kim sng . Trong gia ình, con trai hc t b và con gái hc t m nhng quy tc và k vng v hành vi "nam" và hành vi "n" ca mình. Do ó, vn này làm cho nh kin gii tn ti dai dng và gii quyt c vn này s gii quyt c nhng cn nguyên ca bt bình ng gii. Vn này cng c u tiên vì nó có tác ng ti s lng ngi rt ln ­ i a s dân c. 47 Phn 2. To sân chi ngang bng vì phát trin bn vng Cha có c ch nhm a tên ph n vào các giy chng nhn quyn s dng t ã c cp trc ây. Ci thin s tip cn ca ph n vi giy t v t ai va là vn vì ngi nghèo vì nó cho phép ph n tip cn nhiu hn vi các ngun vn, va là vn quyn con ngi vì nó bo m an toàn t ai cho h trong trng hp li d hay tranh chp tha k. Chính ph Vit Nam ang tin hành mt bc i thit yu nhm gii quyt a s các vn nói trên bng vic thông qua Lut Bình ng gii. Lut ã nêu ra các nguyên tc c bn ca bình ng gii và gii quyt các lnh vc then cht này nh tóm tt trong Hp 7. Thêm vào ó, K hoch PTKTXH ã cp các vn u tiên thông qua mt h thng các bin pháp chính sách: · Hoàn thin các quy nh và tng cng s giám sát vic thc hin các chính sách v lao ng n m bo hiu qu và công bng trong chính sách v ào to ngh, bo him xã hi và hu trí; · m bo ph n tham gia và hng li mt cách bình ng trong quá trình phát trin kinh t - xã hi bng vic hoàn thin các lut và vn bn pháp lý thc hin và bo v quyn li ca ph n; · Xây dng các trung tâm ào to ngh cho ph n. Xây dng c s d liu v lao ng và ào to ngh vi s liu tách bit theo gii tính; · Dn dn gim gánh nng vic nhà i vi ph n bng vic u t cho công ngh quy mô nh phc v gia ình, các d án nc sch và cp in nông thôn. Xây dng và tái t chc h thng nhà tr và trng mu giáo. Tin hành các chin dch truyn thông v chia s trách nhim gia các thành viên gia ình; · Ci thin quyn ca ph n trong giy CNQSD. 48 ánh giá tình hình Gii Vit Nam Hp 7. Lut Bình ng gii Lut Bình ng gii va c Quc hi thong qua tháng 11 nm 2006, bao gm các lnh vc sau: · Chính trng: quyn bình ng c la chn vào Quc hi hoc các Hi ng Nhân dân, cùng tiêu chun và tui cho c nam và n trong bt cng nh các v trí qun lý và lãnh o. · C hi kinh t: tip cn bình ng vi các ngun lc. · Lao ng: cùng tiêu chun và tui trong vic làm và nhim v c giao, an toàn lao ng, lng, thng và bo him xã hi. · Giáo dc và ào to: tui ào to cn nh nhau; tip cn bình ng vi ào to. · Khoa hc và k thut: tip cn bình ng vi khoa hc và công ngh, bình ng trong ào to khoa hc và công ngh. · Vn hóa, thông tin và th thao: nam n tham gia bình ng; bình ng v vn hóa và tip cn thông tin. · Sc khe: c hi bình ng trong tip cn vi kin thc và ào to v chm sóc sc khe, sc khe sinh sn và tip cn các dch v. · Gia ình: v chng có quyn và ngha v bình ng trong s hu tài sn chung, s dng thu nhp; có trách nhim nh nhau trong k hoch hóa gia ình và ngh phép chm sóc con cái; con trai và con gái bình ng trong chm sóc sc khe, hc tp và phát trin; mi thành viên gia ình u có trách nhim vi vic nhà. Lut cng a ra các bin pháp m bo bình ng gii nh t ra t l tham gia, gim thu cho các công ty tuyn dng nhiu n. Lut cng tuyên b vic giáo dc v gii và bình ng gii s c tin hành qua các phng tin thông tin i chúng, chng trình ging dy trong nhà trng và các hot ng ca các c quan cng nh cng ng. Có các iu khon v vic lng ghép vn gii vào quy trình xây dng chính sách và lut pháp; trách nhim c th ca các bên liên quan, hng dn thm nh vic lng ghép gii trong chính sách và lut pháp, lng ghép gii trong các t chc cng nh trong hot ng ca các c quan t chc. Trách nhim c xác nh cho: Chính ph, c quan qun lý nhà nc v bình ng gii, các B và c quan ngang b, UBND, Mt trn T quc Vit Nam, Hi LHPNVN, gia ình và công dân. Cui cùng, Lut ra trách nhim ca c quan qun lý Nhà nc v bình ng gii trong vic tin hành thanh tra v bình ng gii và xác nh các hành vi vi phm bình ng gii trong các lnh vc khác nhau. 2.8 xut Trên c s xem xét nhng vn then cht, nhng công vic ang c tin hành gii quyt nhng vn này, trong ó có vic thông qua lut bình ng gii, chúng tôi a ra nhng xut di ây: ng h i thoi chính tr v hu trí và lng hu: vn tui ngh hu có liên quan mt cách cn bn ti các chính sách bo h xã hi. Tui v hu sm nh hin ti ca ph n cng tng ng vi vic chuyn giao mt khon ngun lc ln di dng lng hu cho ph n tui t 55 n 60. i vi mt s ngi, vic v hu tui hin nay chng t s ghi nhn lao ng vt v ca ph n trong gia ình cng nh trong lc lng lao ng. Mt s ngi khác li cho rng vì ph n ã làm vic quá vt v n tui này nên s là bt công nu bt h phi làm vic n tui v hu ging nam gii mi bt u c hng lng hu. Thc t, ây là vn gây nhiu tranh cãi và có nhng ngi, c nam ln n, bo v cho c hai quan im. Tht không may khi các lý l a ra trong cuc tranh lun này là ít nhiu cm 49 Phn 2. To sân chi ngang bng vì phát trin bn vng tính và s là tt hn nu có c các lp lun mang tính kinh t cng nh d oán v tác ng ca tng la chn, hoc có th là ca các la chn thay th khác, i vi lc lng lao ng và các c hi vic làm. Thc hin lut bình ng gii và lut lao ng gim phân bit i x: Ngày nay Vit Nam, các lut nhm bo v n gii trong lc lng lao ng có tn ti, nhng chúng thng cha ng các yu t phân bit i x gii. Ví d, lut lao ng ca Vit Nam a ra nhng iu kin làm vic khác nhau cho nam gii và n gii, không cho phép ph n làm nhng vic c coi là nguy him và t ra hn ch i vi ph n mang thai trong mt s công vic. Quy nh ca lut khin vic thuê mn ph n có chi phí cao, do ó li khuyn khích ch s dng lao ng phân bit i x gii trong tuyn dng. Lut bình ng gii ã c thông qua, các lut khác cn phi c phù hp vi nó. Quan trng hn c, lut cn c thc thi và cn thc hin các bc i quan trng m bo iu này. Trách nhim ca Chính ph i vi bình ng gii mi ch c xác nh mt cách chung chung trong lut nên cn có sp xp th ch và có các hng dn chi tit. Cn áp dng các hình thc thng pht và tác ng ca lut cn c giám sát, k c bng cuc iu tra lao ng hoàn thin, cho phép phân tích gii theo các khía cnh khác nhau ca bt bình ng gii. H tr vic ào to k nng: hòa nhp kinh t và thng mi không có kh nng gii quyt s mt an toàn v vic làm ca ph n cng nh các công vic lng thp, tr khi có c hi cho ph n nâng cao k nng và trình giáo dc ca mình. Cn tin hành ánh giá hiu qu các chng trình hin có và các chng trình cn c xem xét và iu chnh m bo áp ng c nhu cu tng lai v k nng trong nn kinh t th trng nh hng xut khu. Tng cng s tip cn ca ph n vi các ngh nghip phù hp và các c hi phát trin tay ngh là iu kin thit yu cho mt s cnh tranh bình ng và m bo cho h có nhng c hi nh nam gii trong vic óng góp cho nn kinh t cng nh bo m quyn con ngi ca h. KHH 2 ã c gng t ti mc tiêu có 30% cán b n tham d các khóa ào to v qun lý kinh doanh, tin hc và ngoi ng (B KH&T - y ban quc gia vì s tin b ca ph n, 2006). Trong khi ào to ti ni làm vic là mt trong s nhng c hi him hoi cho ngi lao ng nâng cao k nng thì nhng ngi lao ng không có tay ngh, c bit là ph n li him khi có c mt công vic mà ó h c ào to. i vi nhng ph n trong khu vc không chính thc hoc ang làm vic hng lng, ào to ngh hoc các khóa tp hun ngn hn chính là chìa khóa nâng cao k nng cho h. Hn na, cn phân b các ngun lc cho ào to và phát trin k nng khuyn khích ph n tham gia làm vic hng lng, c bit là ngi dân tc thiu s, ph n nông thôn, ph n tr làm vic trong khu vc không chính thc, cng nh nam n di c. Nâng cao giá tr ca vic nhà, khuyn khích chia s trách nhim gia nam và n, cng nh to iu kin cho vic xây dng các quy phm pháp lut khuyn khích khu vc kinh t t nhân cung cp các dch v giúp vic gia ình: có th tin hành mt s vic nhm gim bt s bt bình ng trong chia s vic nhà và gim gánh 50 ánh giá tình hình Gii Vit Nam nng ca công vic này i vi ph n. Th nht, cn gn cho công vic này s tha nhn và giá tr ln hn, và có th th nghim các cách a công vic này vào ngân sách quc gia. Làm c nh vy s giúp a ra nhng lp lun kinh t cho s u t ln hn vào vic cung cp h tr. Th hai, khuyn khích chia s vic nhà nhiu hn gia nam gii và n gii. làm c vic này, cn thay i thái và hành vi thông qua vic xây dng hình nh tích cc v c nam ln n trong gia ình và trong công vic, có th thông qua sách giáo khoa và chng trình ging dy nhà trng. Th ba, cng c dch v chm sóc ca khu vc nhà nc và a ra khuôn kh nhm khuyn khích khu vc kinh t t nhân cung cp các dch v chm sóc thông qua các trung tâm chm sóc tr em, hoc chm sóc ngi cao tui. Vic này có th lp khong trng trong các dch v chm sóc hin có trong lnh vc này cng nh chuyên nghip hóa các nhà cung cp dch v chm sóc t nhân. S khuyn khích có th c thc hin di dng h tr thu hoc tài chính cho vic cp giy chng nhn hoc ào to chuyên môn. Cui cùng, cng cn làm nhiu vic hn na ánh giá tác ng ca các d án c s h tng trong gim gánh nng vic nhà ­ nh giao thông, in khí hóa, cp nc. Thay giy CNQSD cp trc ây bng giy CNQSD mi mang tên c hai v chng: cn có c ch thay giy CNQSD hin nay bng giy CNQSD mi mang tên c hai v chng. Cn tng cng nhn thc v quyn ca ph n i vi t ai trong nhân dân, c bit là ngi dân tc thiu s. 51 Phn 2. To sân chi ngang bng vì phát trin bn vng 52 ánh giá tình hình Gii Vit Nam PHN 3. H QU T NHNG THAY I KINH T VÀ Xà HI 3.1 Thay i kinh t kéo theo thay i xã hi Vi nhng thay i nhanh chóng nh vy trong nn kinh t, chc chn cng s có thay i xã hi. Trong a s trng hp, thay i xã hi mang tính tích cc: ít h gia ình nghèo hn, nhiu tr em c tip cn vi giáo dc hn và trin vng mt tng lai lành mnh và thnh vng. Tuy nhiên, không th tránh khi nhng thay i khác m ra nhng nguy c mi và kéo theo là nhng hu qu tiêu cc. Quay tr li thi im khi nhng vn này cha xut hin không phi là mt la chn. Các quy nh, vic x lý hình s và thc thi lut pháp có th mang li phn nào câu tr li cho mt s trng hp, nhng có th không gii quyt c nhng nguyên nhân cn bn. Trong mt t nc ang thay i và ngày càng phc tp, các h thng và ngun lc cn c phân b xây dng các c ch giúp nhng ngi cn s h tr ng u c vi nhng thay i này. Phn này xem xét mt s thay i xã hi ang din ra có liên quan ti vn gii. 3.2 Thc tin vic làm tách bit gii và khong cách tin lng nh hng ti ph n di c trong nc Thiu các c hi vic làm nông thôn và s phát trin mnh các c hi thành th ang dn ti gia tng di c trong nc (B KH&T KHPTKTXH 2006). c tính mi nm có mt triu ngi di c ti các khu vc thành th (Báo cáo phát trin Vit Nam 2004). Dân s thành th chim 24% tng dân s nm 1999, tng 4,6% so vi nm 1989. Hp 8. Vn tt v Di c trong nc iu tra dân s mi nht cho thy t nm 1995 n nm 1999, có 5,5 triu ngi di chuyn t tnh này sang tnh khác và không có a ch c nh. KT3 là phân loi h khu dành cho nhng ngi di c tm thi i khi gia ình t 6-12 tháng. Ngi di c c xp loi KT4 là nhng ngi không có s h khu và c phép ti ni tr tm thi không quá ba tháng. Ngi di c din KT3 và KT4 rt khó tip cn các dch v c bn nh nhà ca, giáo dc, chm sóc sc khe và v sinh (TCTK 2005). Trong nm 2003, 70% dân di c vào thành ph H Chí Minh là ph n (Vin KHXH, Mc ng 2004). Ngi di c thng tr: 66% n di c và 60% nam di c thuc tui t 15 n 29 (TCTK 2005). 53 Phn 3. H qu t nhng thay i kinh t và xã hi Mt iu tra v di c gn ây10 cho thy c mi 100 ph n di c thì ch có 76 nam gii di c và ph n c bit chim a s trong nhng ngi di c tr tui. a s h, k c nam và n, u di c vì lý do kinh t. 80% nam và 78% n di c nói rng thu nhp ca h tng lên sau khi di c. Mc dù vy, thu nhp ca ngi di c vn thp hn so vi dân a phng (TCTK-UNFPA, 2005). Lao ng di c Vit Nam có nhng hình mu gii rt rõ ràng ­ ph n tr di c t nông thôn ra thành th làm vic trong lnh vc sn xut hay giúp vic nhà trong khu vc không chính thc. Ngc li, nam gii có xu hng di c gia các vùng nông thôn làm lao ng thi v hoc làm vic các trang tri công nghip, hay di c ti các thành ph làm xây dng hoc trong các nhà máy. Trong mt iu tra ca TCTK-UNFPA, khong cách gii trong tin lng ca ngi di c ln hn ca dân a phng trong s nhng ngi c hi. Ph n di c có thu nhp trung bình tháng bng khong 76% so vi nam di c trong ó con s này ca ph n a phng là 89% so vi nam gii a phng (tính toán t s liu ca TCTK-UNFPA, 2005). Mc dù vy, nhng ngi c hi là n di c thng hay gi mt phn thu nhp v nhà hn nam di c, cho dù s tin nam gi thng ln hn, iu này có th do mc lng ca nam cao hn. Chính ph Vit Nam có chính sách yêu cu tt c ngi di c phi khai báo tình trng c trú ca ) mình. Nhng ngi là dân di c c hi trong ng 1400 ®å cuc iu tra dng KT3 và KT4 (xem Hp 8) nói n×hgn( 1200 rng h b hn ch trong tip cn vi các dch v g 1000 c bn nh sc khe, giáo dc, nhà ca và in ¸nht 800 nc (TCTK-UNFPA 2005). Không k ngi ng Nam hµ c hi là nam hay n, tt c ngi di c u pËhn 600 N÷ sng trong iu kin sng thiu thn hn so vi uht 400 dân a phng (TCTK-UNFPA, 2005). Ngi s n o¶ 200 dng lao ng, B LTB&XH và các nhà chc kh c¸ 0 trách a phng t ra chm chp trong vic m C Di c- Kh«ng rng dch v, phân b y ngun lc và sa i di c- chính sách ci thin s tip cn ca ngi di c Nguån: TCTK-UNFPA 2005 vi thông tin, dch v và c s h tng. iu tra này cng cho thy gia các vùng khác nhau có s khác nhau áng k v hình mu di c. Ví d, Khu công nghip ông Nam b, các công ty nc ngoài thng hay tuyn n gii hn (65% so vi 35% nam), vi gi thuyt h làm vic các nhà máy. Ngc li vùng Tây Nguyên, ni ch yu là các gia ình di c ti, a s nam và n làm vic trong các công ty nh hoc t làm (TCTK-UNFPA, 2005). 10Cuc iu tra này tin hành phng phn 10.000 ngi ­ 5.000 dân di c và 5.000 dân a phng ­ tin hành nm khu vc có s ngi nhp c cao. Các xã/phng có t l dân KT3 và KT4 cao c la chn và dân di c cng nh ngi a phng c ly mu ngu nhiên t danh sách do xã/phng cung cp. Thông tin không i din cho toàn th dân c trong khu vc iu tra, nhng iu tra này cung cp thông tin giúp hiu rõ hn mt s ng thái ca di c. 54 ánh giá tình hình Gii Vit Nam Trong tng lai, khu vc sn xut/ch to s m rng và s có nhiu ph n di c hn na kim tìm vic làm trong các nhà máy. S phân bit gii trong các khu vc vic làm không ha hn s thay i và do ó, nu không có hành ng qu quyt hn c thc hin thì các vn nh khong cách gii trong tin lng s tn ti mãi mãi và ph n di c s là nhng ngi hng chu mt cách bt công. 3.3 Ph n c bit d b tn thng trc các ri ro ca xut khu lao ng Trong nhng nm gn ây, vn di c ngoài biên gii ­ dù vn còn khá nh - ang tr nên quan trng hn Vit Nam. Mi nm, ngi di c theo chng trình xut khu lao ng gi v nhà khong 1,5 t ôla M, tng ng vi óng góp ca lnh vc du lch vào GDP (iu tra xí nghip, trích dn trong Kabeer et al, 2005). c xác nh nh mt gii pháp cho tình trng tht nghip trong K hoach PTKTXH 2006-2010, ây không ch c coi nh mt ngun to thu nhp mà còn là mt ngun công n vic làm, ngoi t và là mt cách ci thin mi quan h kinh t, vn hóa, khoa hc và k thut gia Vit Nam vi các nc tip nhn lao ng xut khu. c tính có 288.000 nam gii và 112.000 ph n Vit Nam hin ang làm vic khong 40 nc. Trong s ngi lao ng xut khu hàng nm, t l ph n ã tng t 28% nm 1992 lên 37% nm 2003 và 54% nm 2004 (Vin KHXHVN, 2006). Cng nh di c trong nc, lao ng xut khu cng có xu hng làm vic trong các lnh vc riêng cho tng gii. Ph n ch yu làm lao ng giúp vic nhà trong các gia ình hoc lao ng trong các nhà máy dt may, in t và ti bnh vin Trong s ph n xut khu lao ng, 64% giúp vic nhà, làm vic trong các tim n hoc công nghip dch v. Nam gii thì làm vic nông tri hoc các c s công nghip (Vin KHXHVN, 2006). a s ngi di c ra nc ngoài theo con ng chính thc không phi là ngi nghèo. Ra nc ngoài làm vic liên quan ti vic phi chi tr các khon chi phí, ây là mt yêu cu mà ch mt s nam gii và n gii khá gi và có trình hc vn có th áp ng. Các công ty xut khu lao ng òi hi mt khon t cc và thng yêu cu trình hc vn khá cao. Tuy nhiên, vic thiu các quy nh, vic cung cp thông tin hn ch trc khi lên ng, thiu các dch v h tr nc nhn lao ng cho lao ng xut khu ang t h vào tình trng d b tn thng. N lao ng, c bit trong khu vc không chính thc có th gp nguy c b cô lp hoc b quy ri trong khi ngi lao ng khu vc chính thc li c bit d b tn thng bi iu kin làm vic ti t. Hn na, do nhu cu c hng li t các c hi kinh t n t nc ngoài tng lên, c bit i vi dân nghèo nông thôn, nhng ngi không có kh nng tr các khon phí, kh nng di c bt hp pháp và buôn bán ngi cng tng lên. Ph n và tr em nghèo nói riêng d b tn thng khi b buôn bán bi các công ty xut khu lao ng bt hp pháp. Thêm vào ó, nhng thay i v nhân khu hc và thay i xã hi các nc láng ging làm tng nhu cu có các cô dâu "truyn thng" hn duy trì gia ình. Ví d, hn 100.000 ph n Vit Nam ã kt hôn vi àn ông ài 55 Phn 3. H qu t nhng thay i kinh t và xã hi Loan k t nhng nm 1990, nhiu ngi khác kt hôn vi nam gii Trung Quc (UNFPA, 2006). Trong khi mt s cuc hôn nhân mang li cho ph n c hi thoát nghèo, mt s khác li có th dn ti cuc sng gian kh hn, ti cnh nô l và nguy c b ngc ãi. Chính ph Vit Nam ã bt u gii quyt mt s vn ni lên: Lut ngi lao ng Vit Nam i làm vic nc ngoài theo hp ng va c thông qua và KHH phòng chng ti phm buôn bán ph n và tr em t 2004 n 2010 cho thy các bin pháp s c a ra nhm tn công vào vn buôn bán lao ng. Cho ti thi im hin ti, vn cha có lut bo v ph n và tr em khi b buôn bán. thc hin các lut này và gim tính d b tn thng ca lao ng di c, các bc tip theo cn c tin hành thông báo và ào to lao ng trc khi h lên ng, cng nh phát trin các dch v h tr cho ngi lao ng Vit Nam nc ngoài, thông qua các i s quán. 3.4 Cn gii quyt tt hn khía cnh gii ca các hành vi mang li ri ro, tình dc không an toàn và HIV/AIDS Hp 9. Vn tt v nhng hành vi mang li ri ro · 18% nam và 10% n tui 14-25 ã tng gp tai nn giao thông (iu tra quc gia v v thành niên và thanh niên Vit Nam 2003). 70% n thanh niên và 64% nam thanh niên s dng xe máy nhng không dùng m bo him. · 45% nam thanh niên và ch có 13% n thanh niên nói rng h tng say ru ít nht mt ln trong mt tháng xác nh (iu tra quc gia v v thành niên và thanh niên Vit Nam 2003). · Hn 70% nam gii trng thành hút thuc, so vi con s này n trng thành là 5% (trang web ca WHO). Có 44% nam thanh niên và 1% n thanh niên tui t 14-25 ã tng hút thuc (iu tra quc gia v v thành niên và thanh niên Vit Nam 2003). 31% nam thanh niên và 0,2% n thanh niên hin ang hút thuc. Các hành vi ri ro thng c gn mt cách sai lm vi mt s nhóm xã hi riêng bit bao gm dân di c, nhng ngi xut thân nghèo khó và thanh niên. Tuy nhiên, nhng hành vi này trên thc t xy ra tt c mi tng lp xã hi (Hp 9). Các hành vi c chp nhn v mt vn hóa liên quan ti nam tính ang dn nam gii ti các ri ro liên quan ti xe máy, ma túy và ru và khin h có nguy c b tai nn, thng tích. Vic tiêm ma túy qua tnh mch y h ti nguy c lây nhim HIV/AIDS cao hn, t l lây nhim HIV/AIDS theo con ng này trong s nhng ngi s dng ma túy nm 2004 là 32% (Chính ph Vit Nam 2006). So vi n gii, nam gii Vit Nam cht bi tai nn (ti ni làm vic hoc ngoài ng) nhiu gp hai ln và tham gia vào các hot ng mang li ri ro nhiu gp 1,5 ln (ADB 2005). Trái ngc vi quan im ph bin, mt nghiên cu gn ây cho thy ch có khác bit nh trong hút thuc lá hoc ung ru gia nhng ngi tr li là nam di c vi nhng ngi tr li là nam a phng, trong ó nam gii a phng hút thuc nhiu hn không áng k (59% nam a phng và 52% nam di c) và ung ru bia cng nhiu hn không áng k (80% nam a phng và 77% nam di c) (TCTK-UNFPA, 2005). 56 ánh giá tình hình Gii Vit Nam Mc dù sinh hot tình dc trc hôn nhân xy ra nam n thanh niên nhiu hn nhng vn con s thp hn so vi các nc khác. Tuy nhiên, vic s dng các bin pháp tránh thai là thp (iu tra quc gia v v thành niên và thanh niên Vit Nam 2003). Theo iu tra này, khong mt phn ba nam thanh niên và 9% n thanh niên tui 22-25 nói h ã sinh hot tình dc trc hôn nhân và 21% nam thanh niên ã tng quan h tình dc vi gái mi dâm (iu tra quc gia v v thành niên và thanh niên Vit Nam 2003). Vic ph n không có quyn quyt nh quan h tình dng y h ti nguy c mang thai không mong mun, n các bnh lây truyn qua ng tình dc, HIV/AIDS và bin chng sau no phá thai. Hành vi tình dc ri ro, kt hp vi t l tng lên ca tiêm chích ma túy trong nam thanh niên ang tác ng xu nghiêm trng ti nam và n di dng tng t l lây nhim HIV, c bit trong s ph n không phi gái mi dâm. Ngày nay, ph n d b lây nhim HIV qua bn tình hn là qua hot ng mi dâm hoc tiêm chích ma túy. Quan h tình dc không s dng các bin pháp bo v cng ph bin trong hôn nhân và ây là mi lo ngi ngày càng ln vì s nam gii nhim HIV/AIDS ang tip tc tng, làm tng nguy c truyn bnh cho v. Con s c tính lên ti 70.000 ph n (29.000 thành th và 38.000 nông thôn) sng chung vi HIV (UNAIDS 2005). Gái mi dâm ch chim 14% (khong 10.000) trong s ph n sng chung vi HIV (UNAIDS 2005). Vit Nam ang tip tc phát trin và các hành vi mang li ri ro có th tng thêm và càng thêm trm trng bi cách sng và áp lc ca cuc sng hin i, s thay i vai trò và các mi quan h, trong ó có vai trò gii và quan h gia nam và n. Các quy nh và vic x lý hình s s phn nào góp phn gii quyt các vn . Tuy nhiên, có th cn có mt cách tip cn cm thông hn và có t chc hn nhm giúp nam n thanh niên vt qua nhng áp lc này và h tr h trong nhng thi im quan trng ca cuc sng. Các th ch và chính sách t ra chm chp trong vic phn ánh các nhu cu xut phát t s tham gia vào các hành vi mang li ri ro ca nam và n. Các t chc oàn th nh oàn Thanh niên Vit Nam, Hi Liên hip Ph n Vit Nam tham gia tr giúp và cp thông tin v mt s hành vi ri ro cao. Tuy nhiên, vi phm vi hot ng vn ã rng, cách tip cn còn bo th và ngun lc hn ch, các t chc này không th hoàn thành vai trò chm sóc, h tr và phòng tránh theo cách thông hiu và áp ng c nhng nhu cu ca thanh niên Vit Nam ngày nay. Các t chc giáo dc và sc khe cng gp phi nhng khó khn tng t v thiu ngun lc và kh nng k thut cung cp thông tin chính xác v các ri ro i kèm theo các hành vi c th. Ví d, ch có mt vài c s y t chuyên môn hóa v sc khe tình dc, ni thanh niên nam n có th c t vn, iu tr và thông tin vi chi phí thp và c gi kín danh tính. (Kabeer et al, 2005). Các chính sách nh Chin lc Quc gia phòng chng và kim soát HIV/AIDS cùng các chính sách khác liên quan ti kim soát thuc lá và phòng chng tai nn thng tích có tn ti. Tuy nhiên, tr chin lc HIV/AIDS, các chính sách này ch có tính chuyên ngành và c bit không tn công vào bn cht gii ca rt nhiu trong s 57 Phn 3. H qu t nhng thay i kinh t và xã hi các vn này. Tng t, chúng không tp trung vào thanh niên là nhng ngi ang và có th s thc hin nhng hành vi mang li ri ro. 3.5 T l no phá thai cao t ra nhng nguy c v sc khe Tình dc không an toàn và s hn ch trong s dng và la chn các bin pháp tránh thai ang là nhng yu t góp phn vào t l phá thai quá cao. Mt s nhà quan sát xác nhn con s áng báo ng lên ti 46% tng s ca mang thai Vit Nam b phá trong nm 2002 (Kabeer et al 2005). Chính sách ch có hai con cng có th là mt yu t gii thích cho t l phá thai cao trong s ph n ã kt hôn. Ph n ã kt hôn chim a s (khong 60%) trong s ph n no phá thai và t l no phá thai ph n có gia ình tui 15-49 là 1,47 (Kabeer et al 2005). Mt na s ph n ã tng phá thai nói rng h gp phi các vn v sc khe sau no phá thai (ADB 2005 và Kebeer et al 2005). Mt s du hiu cho thy, do hin tng thích con trai còn nhiu và s ph bin ca k thut xác nh gii tính thai mt cách d dàng, n gin và r tin, vic no phá thai la chn gii tính có th ang tng lên (iu tra bin i dân s và K hoch hóa gia ình 2004 và ADB 2005). Mc dù cha có s liu thuyt phc khng nh vn này nhng mt s ngun thông tin cho thy khong cách ang tng lên trong t l gii tính tr s sinh mt s tnh thành và mt s huyn. S liu thng kê mt s tnh c th nh Hà Tây cho thy t l tr s sinh nam so vi tr s sinh n cao mc 128 bé trai trên 100 bé gái (iu tra bin i dân s và K hoch hóa gia ình 2004). Mt s huyn trong tnh Hà Tây, c bit là các trung tâm th trn cng có t l cao mc 175,6 bé trai trên 100 bé gái. Nghiên cu này cng cho thy rõ khong cách gii rng ra i vi các bé là con th hai và con th ba. Thiu s liu liên tc nên không th a ra kt lun cui cùng v xu hng ca hin tng, nhng các con s thu thp c mang li lo lng và kêu gi cn có giám sát cht ch hn. Chính ph Vit Nam ã có phn ng vi lo ngi này bng vic ban hành mt quyt nh vào tháng 10 nm 2006, coi vic giúp xác nh gii tính thai nhi hoc no phá thai vì lý do gii tính là bt hp pháp. Các s liu thng kê này ch ra nhu cu khn cp cn cung cp nhiu bin pháp tránh thai hn; nam gii cn óng vai trò ln hn trong chia s trách nhim phòng tránh thai; giáo dc rng rãi hn các tác dng ph do no phá thai gây ra cho sc khe sinh sn ca ph n cng nh các vn liên quan ti kh nng sinh sn sau này; và cn giám sát tt hn na t l sinh. 3.6 Bo lc gia ình vn là mt vn tn ti Mc dù cha có s liu hoàn chnh v bo lc gia ình Vit Nam nhng mc và tác ng ca nó thì ngày càng c tha nhn. Bo lc gia ình xy ra mi tng lp, hoàn cnh kinh t và xã hi. Các cuc nghiên cu nh v bo lc gia ình không mang tính i din óng góp mt cái nhìn thoáng qua v hin tng này. Theo mt nghiên cu do Hi LHPNVN thc hin các tnh Thái Bình, Lng Sn và Tin Giang, 40% ph n nói ã tng có lúc b chng ánh (Hi LHPNVN 2006, trích dn trong Tin tc Vit Nam 13/3/2006 HLHPNVN ngn chn bo lc gia ình). Nghiên cu này cng cho thy 66% s v li d là do bo lc gia ình (Tin tc 58 ánh giá tình hình Gii Vit Nam Vit Nam 2006). Mt cuc iu tra toàn quc gn ây phát hin trong khong thi gian là 12 tháng, trong khi t l các v ánh p thp hn (khong 6%) thì t l các v lng m bng li nói lên ti 21% (Vin KHXHVN, 2006). Trong khi bo lc gia ình c coi là bt ngun t nhiu nguyên nhân khác nhau, trong ó có mi quan h quyn lc bt bình ng, thì chng nghin ru và tình trng tài chính khó khn thng là hai yu t thúc y bo lc gia ình (Kabeer et al 2005). Hin nay, vn cha có lut hay chính sách hoàn chnh gii quyt vn này và các th ch, dch v và các ngun lc tp trung vào gii quyt bo lc trên c s gii vn cha có th ng u vi vn . mt mc nào ó, Lut Hình s 1999 và Lut Hôn nhân và Gia ình 2000 có cp ti bo lc i vi ph n trong gia ình trong các iu khon nh "hành h hoc ngc ãi ông bà, cha m, v chng, con cháu và/hoc ngi nuôi dng" nhng s hành h này thng phi mt mc khá cao thì v vic mi c coi là nghiêm trng (ADB 2005). Lut bo lc gia ình có d kin c trình Quc hi thông qua vào nm 2007. Tuy nhiên, vn còn nhiu vic phi làm nâng cao nhn thc v bo lc gia ình trong toàn quc. Hin ti, vn còn thiu nh ngha rõ ràng v bo lc gia ình và thiu hiu bit v tác ng ca nó i vi cuc sng ca nam gii, n gii, tr em cng nh vi toàn xã hi. Ngc ãi tinh thn và ngc ãi tình dc trong hôn nhân vn cha c nhìn nhn rng rãi nh mt hình thc ca bo lc gia ình. Hin nay, các vn bo lc gia ình ch yu vn c gii quyt hoc trong ni b gia ình, hoc cp cng ng thông qua Hi LHPNVN, tp trung vào vic cha tr bng thuc men và ly li hòa thun trong gia ình. Ph n và nam gii không tip cn c vi các dch v bo v, các nhà t vn có chuyên môn, thm chí không tip cn c vi c cnh sát và chuyên gia y t c trang b gii quyt vn nhy cm này. Cn tip tc nghiên cu tính toán cái giá do bo lc gia ình gây ra i vi i sng ca các cá nhân và các ngun lc cn thit Nhà nc có th hn ch vn này. 3.7 Các vn u tiên và các xut can thip Phn này ã xác nh mt s vn mang khía cnh gii rõ ràng gn vi nhng thay i kinh t và xã hi ang din ra Vit Nam. Tùy thuc vào vic chúng c qun lý và gii quyt nh th nào, vn có nhiu vic cn phi làm gim thiu các vn này. Tuy nhiên, thiu nhng phn ng có hiu lc có th khin vn tr nên nng n thêm và hn na, có th làm ny sinh nhng vn mi cn phi gii quyt. Vào giai on này, cn tp trung chú ý và phân phi các ngun lc tho lun các khía cnh ca chính sách xã hi và thit lp các th ch và c ch mi nhm chun b cho vic gii quyt và gim thiu các vn này theo các cách thc phù hp. Các vn u tiên c a ra trong phn này có th c tóm tt nh sau: · Ngi di c trong nc là n gii d b tn thng bi các loi vic làm tách bit gii và khong cách gii kéo theo, ví d trong tin lng; · Xu hng xut khu lao ng trong tng lai có th làm tng tính d b tn thng ca lao ng n di c ra nc ngoài bi s cô lp, quy ri và iu kin 59 Phn 3. H qu t nhng thay i kinh t và xã hi làm vic ti t; nhu cu tng lên i vi các c hi làm vic nc ngoài có th dn ti nguy c buôn bán ngi cao hn; · Các hành vi mang li ri ro có tác ng khác nhau i vi ph n và nam gii và thng liên quan ti vai trò và quan h gii ca h; · T l no phá thai cao t ra nhng nguy c v sc khe; · Bo lc gia ình tip tc tn ti và cha c gii quyt. Mt vài trong s các vn này ã c cp n trong K hoch PTKTXH và mt s bin pháp gii quyt cng c nêu lên trong K hoch này, ví d: · Xây dng chính sách di c phù hp y mnh s phân b lao ng gia các vùng, h tr ngi di c tip cn vi các dch v xã hi; · Tin hành các bin pháp gim s lan truyn ca HIV/AIDS và các bnh lây nhim th cp; · Khuyn khích nam gii s dng các bin pháp tránh thai a dng; · Thc hin các bin pháp mnh nhm kiên quyt kim soát dn ti gim các loi ti phm liên quan ti ma túy, mi dâm và buôn bán ph n và tr em. Ci thin iu kin vt cht các c s cai nghin ma túy; · Thc hin các bin pháp mnh nhm bo v ph n và tr em, gim phân bit i x i vi ph n và hành h ph n trong gia ình. Tuy nhiên, các bin pháp này có th vn cha : các vn c nêu lên trong phn này ca báo cáo rt phc tp và cn có nhng phn ng mi. a phn các phng hng tip cn hin có hoc c xut ch mang tính c th cho tng trng hp, trách nhim thì dàn tri cho mt s c quan, s liu và thông tin nm bt s phát trin ca các chính sách phù hp hoc vic cung cp dch v thì ch có rt ít. Hn na, trong mt s trng hp, nhiu vn có nn tng là bn cht vn hóa và vai trò gii sâu xa khin chúng tr nên khó nhn bit hn. xác nh mt tp hp các phn ng, chúng tôi quay tr li s dng các hp phn ca khung môi trng thúc y (Ph lc 2), qua ó xác nh mt cách có h thng các khong cách và các u tiên trong các lnh vc nghiên cu, chính sách, th ch và ngun lc. Nghiên cu: Có s thiu ht thông tin ln trong các vn c nêu lên trong phn này. Thiu các thông tin chi tit hn gây khó khn cho vic xây dng c các chính sách ln các ch s và các mc tiêu giám sát hiu qu các can thip. Cn có nghiên cu v di c, buôn bán ngi, các hành vi mang li ri ro và no phá thai theo dõi c s thay i và tác ng ca các chính sách và các bin pháp can thip c xây dng. xut liên quan ti nghiên cu bao gm: · a thêm các câu hi vào các công c iu tra thng k nh cuc iu tra mc sng h gia ình Vit Nam có th giám sát tt hn các xu hng, ví d xu hng ca di c và tác ng ca di c. · Xác nh các h thng giám sát thng xuyên s dng trong vic thu thp thông tin v các vn khác, ví d nh biên bn nhp vin bnh vin hoc biên bn ca cnh sát có th c s dng nh thông tin u vào v bo lc gia ình 60 ánh giá tình hình Gii Vit Nam hoc ngc ãi vt cht. ng ký khai sinh có th c s dng giám sát t l gii tính ca tr s sinh. làm c vic này, cn ci tin cách thc và bin pháp thc hin, cn ào to nhân viên trong vic nhn bit và gii quyt các vn này mt cách nhy cm vi các nn nhân và cn ph bin thông tin cho các nhà nghiên cu. · Tin hành nghiên cu nh tính tng cng hiu bit v các mi quan h xã hi và ví d, các tác ng ca di c. Chính sách và khuôn kh pháp lý: a s các khuôn kh chính sách và pháp lý hin hành không áp ng c các vn c xác nh và lp c khong trng này, s cn phi tin hành mt khi lng công vic áng k. Phn nhiu, K hoch PTKTXH ã a ra c s xây dng lnh vc này, tuy nhiên, vn cn mt cách tip cn toàn din hn na cho quy trình xây dng chính sách xã hi. Mt vài xut bao gm: · Lut v xut khu lao ng ã c thông qua và Lut phòng chng bo lc gia ình ang c son tho và s cn có các hng dn và KHH cho vic thc hin. · Các chính sách thit lp các dch v tr giúp cho nam gii và ph n liên quan ti các vn xã hi, trong ó có thanh niên và ngi di c. Các chính sách này cn xem xét ti các la chn khác nhau th ch hóa các dch v h tr cho nhng ngi có nhu cu, bao gm tng thêm s lng các nhà cung cp dch v có chuyên môn và trình , hoc thành lp các c s mi. · Thay i chính sách ng ký cho ngi di c n gin hóa th tc s góp phn gim bt phn nào s bt bình ng tn ti gia ngi di c và ngi a phng, ví d trong vn nhà ca hoc tip cn các dch v. Th ch: K c khi không có các khuôn kh chính sách thì vn có th làm nhiu vic ci thin s áp ng v mt th ch. Ví d: · Xây dng lc lng cán b chuyên môn nòng ct cho các dch v h tr xã hi thông qua vic nâng cao và m rng k nng chuyên môn ca các cá nhân c la chn các t chc hin ang cung cp mt phn h tr không chính thc, ví d Hi LHPNVN, oàn Thanh niên Vit Nam, B LTB&XH. · Tng cng kh nng phn hi hiu qu vi các thách thc mi ca các t chc hin hành: ví d lc lng cnh sát, các bnh vin hoc các trng hc có th cn chp nhn và thc hin hng dn mi, a vào các khóa ào to mi hoc m rng chng trình ging dy m bo các hot ng này phn ánh c phn nào thc t cuc sng hin i và chun b cho ngi dân sn sàng vi iu này. · Xem xét vic thành lp mt c quan riêng bit có th cung cp các loi hình dch v a dng, ví d cho nn nhân ca bo lc gia ình, lm dng cht gây nghin, hoc cho nhng ngi gp khó khn trong vic vt qua áp lc ca cuc sng. · ánh giá vai trò ca các t chc phi chính ph trong cung cp các dch v này: rt nhiu nc, các t chc phi chính ph thng tham gia áng k vào cung cp dch v trong các lnh vc này và tr thành i tác có ý ngha vi Chính ph trong vic lp các khong trng thiu ht ca dch v. Còn cn xem xét và 61 Phn 3. H qu t nhng thay i kinh t và xã hi bàn bc v mc tham gia hin ti hoc kh nng tham gia trong tng lai ca các t chc này Vit Nam. Ngun lc: Cn các ngun lc xây dng các chng trình và d án h tr vic cung cp các dch v tr giúp xã hi và tng cng thông tin cho các nhóm d b tn thng gim bt ri ro. V mt ngn hn, các ngun lc này có th c cung cp thông qua vic xây dng các d án thí im các t chc, c quan ã tham gia vào cung cp dch v, ví d các t chc qun chúng hoc các c quan Chính ph. 62 ánh giá tình hình Gii Vit Nam KT LUN, XUT VÀ VN DNG Báo cáo này thu hút s chú ý v các vn gii Vit Nam và sp xp các gii pháp u tiên có th xóa b hoc gim bt các khong cách gii hin hu. Vi vic nhn mnh các gii pháp này trong bi cnh các n lc ã thc hin trong thi gian qua, các c hi kinh t mi, và nhng bin i xã hi mi ny sinh, báo cáo mong mun phn ánh bn cht ng ca các vn này cng nh s cn thit phi có các chin lc phù hp các lnh vc khác nhau, ni các vn này xut hin. Phn th nht ca Báo cáo ánh giá này xem xét con ng Vit Nam ã tin hành nhm gim khong cách gii và tng cng bình ng gii, cng nh so sánh các thành qu t c vi các nc khác trong khu vc. Phát hin chính ca phn này cho thy con ng Vit Nam la chn là úng n và mang l nhng thành tu áng chú ý, a Vit Nam vào v trí khá so vi các nc khác trong khu vc. Vi vic các k hoch quc gia c lp luôn chú ý ti vn gii, chc chn s còn t c các bc tin xa hn na. Các vn u tiên trong phn này gm: i) các nhóm c th b tt hu trong tin trình phát trin ­ trong trng hp này là các nhóm dân tc thiu s, c bit là ph n; ii) các vn có tác ng ln ti vic gii quyt các nguyên nhân c bn ca bt bình ng gii, ó là thái và hành vi tn ti dai dng qua các nh kin gii trong sách giáo khoa và chng trình ging dy nhà trng; iii) nhng vn có nh hng ti s ông nhân dân, ví d n nông dân ­ vi s lng hn 12 triu ngi; hoc iv) các vn ch mi t c bc tin trin ít hoc không ng u nh vn tng s lng ph n tham gia vào vic ra quyt nh. Phn th hai ca báo cáo nhìn v tng lai, ng thi xem xét con ng kinh t Vit Nam ang thc hin, cng nh xem xét sân chi cho s tham gia bình ng ca nam và n vào s phát trin trong tng lai c ngang bng mc nào. Vi s chuyn dch có k hoch ca lc lng lao ng t nông nghip sang lao ng hng lng và t khu vc công sang khu vc t nhân, mt s vn , ví d mc lng khá thp và khong cách lng khá cao trong khu vc t nhân, trong tng lai s có tác ng ngày càng ln i vi ph n và ngày càng tr nên quan trng hn. Kh nng cnh tranh bình ng ca ph n vi nam gii trong khu vc t nhân b kim ch bi thc tin phân bit i x công khai trong tuyn dng lao ng, bi trình hc vn và k nng thp hn ca ph n, và bi h ít có kh nng "tin t hóa" tài sn hn khi h không c ng tên trong các giy CNQSD ã cp trc ây. Trong khu vc công ­ ni s tip tc là mt khu vc chính thu nhn lao ng trong mt thi gian, s khác bit tui v hu gia nam và n, va tng ng vi vic mt khon ngun lc công c giành cho ph n di dng lng hu, li va là yu t góp phn làm gim trin vng ngh nghip và thng tin ca ph n tr. Chính ph Vit Nam ã tin hành nhng bc i quan trng gii quyt vn này, thông qua vic xây dng Lut Bình ng gii. Tuy nhiên, vn còn nhng thách thc áng k cho vic a lut vào thc tin. Trong khi ó, ph n Vit Nam va phi giành mt lng thi gian tng ng cho kim sng li va phi mang trên mình gánh nng ca vic nhà và gánh nng này có th còn tr nên nng n hn na khi s ngi ph thuc trong gia ình tng lên. 63 Kt lun, xut và vn dng Cui cùng, Báo cáo này xem xét mt s tác ng ca s thay i kinh t và xã hi và kt lun rng, các cách tip cn, chính sách và th ch hin hành cha kh nng gii quyt các tác ng xã hi ny sinh liên quan ti s gia tng ca di c và ca các hành vi mang li ri ro. C các dch v tr giúp xã hi hin nay cng không kh nng gii quyt các vn nh t l no phá thai cao hoc bo lc gia ình dai dng. Tt c nhng vn này có nh hng khác nhau vi nam gii và n gii và có nn tng t vai trò và mi quan h gii cng nh cách thc theo ó các vai trò và quan h này ang thay i. xut Khung môi trng thúc y c áp dng i vi mi vn u tiên (xem Ph lc 2) nhm xác nh khong trng ca các phn hi. Các xut di ây c a ra cho mi hp phn ca khung môi trng thúc y nhm giúp Chính ph và các nhà tài tr sp xp th t u tiên ca các hành ng phn hi. Nghiên cu và thông tin: Nhìn chung, s liu thng kê Vit Nam tng i tt và vic xác nh và theo dõi các ch s ã t c bc tin áng k. S liu thng kê c thu thp thng xuyên thông qua các phòng ban các lnh vc và các cuc iu tra, ví d iu tra mc sng h gia ình Vit Nam. Cách làm này cung cp c s tt cho vic phân tích, trong ó có phân tích các khía cnh gii. Vic ci thin thêm và b sung cho các thiu sót có th c thc hin thông qua: · Mt cuc iu tra toàn din và thng k, nhy cm v gii i vi lc lng lao ng có th cung cp thông tin tt hn cho vic phân tích các xu hng liên quan ti lc lng lao ng. · B sung các câu hi liên quan ti di c hoc quan h quyn lc trong gia ình vào iu tra mc sng h gia ình Vit Nam s thu thp c ngun thông tin phong phú v các xu hng, ng thi cng cho phép phân tích thng kê các tác ng trong tng lai. Các h thng giám sát khác, ví d nh các h thng t giác ti phm hoc h s nhp vin ca các bnh vin có th c s dng trong vic theo dõi thng k xu th ca bo lc gia ình hoc các hành vi mang li ri ro. · Các cuc iu tra c bit hoc nghiên cu nh tính có th mang n s hiu bit tt hn v mt s vn c th. Các ch c xác nh cn c nghiên cu theo cách thc này bao gm tác ng ca di c hoc s thay i vai trò gii, hoc các vn liên quan ti các ch nhy cm nh tình dc không an toàn, no phá thai hoc buôn bán ngi. · Cn tin hành ánh giá tác ng nâng cao hiu qu ca s phát trin, hoc ánh giá tác ng ca các chính sách. Các lnh vc u tiên bao gm ánh giá tác ng ca các can thip c thit k dành cho ph n dân tc thiu s, các bin pháp c thc hin nhm gia tng s lng ph n tham gia vào vic ra quyt nh, các chin lc nhm gim thiu gánh nng ca ph n trong gia ình, hiu qu ca các chin lc ào to ngh hin ti, hoc tác ng ca vic a c nam gii và ph n vào cùng ng tên trong các giy t quyn s dng t. · Phân tích kinh t và phân tích xu hng là vic cn làm trong ba lnh vc c th. Lnh vc th nht nhm ánh giá tác ng kinh t ca các la chn chính sách i vi tui v hu. Lnh vc th hai nhm lng hóa khi lng công vic chm 64 ánh giá tình hình Gii Vit Nam sóc/chm nom trong gia ình, vic này s góp phn tt hn cho vic a tính toán này vào ngân sách quc gia và chun b c s lý lun kinh t tp trung nhiu hn na vào vic xây dng các chính sách nhm chia s gánh nng vic nhà ca ph n. Cui cùng, vic phân tích các xu hng tng lai ca lc lng lao ng xác nh các chin lc hiu qu hn cho ào to ngh s cung cp thông tin tt hn cho cuc tranh lun v ào to ngh. Chính sách và khuôn kh pháp lý: ã có bc tin quan trng trong vic xây dng các khuôn kh chính sách và lut pháp hu ích và các n lc vn tip din qua vic thông qua lut bình ng gii và lut v xut khu lao ng và xây dng lut phòng chng bo lc gia ình. Các u tiên c nêu lên trong tài liu này bao gm: · Cn phi kt hp các n lc và s h tr a lut bình ng gii vào thc tin và m bo vic thc hin lut. Cn làm tng t i vi vic thc hin lut xut khu lao ng cng nh i vi lut phòng chng bo lc gia ình sau khi lut này c thông qua. · Các chính sách i vi các dch v dành cho ph n dân tc thiu s nh tuyn dng và ào to thêm ph n dân tc thiu s thành các nhà cung cp dch v, hay chính sách nhm tng cng kh nng tip cn vi th trng và k thut cho n nông dân cn c xây dng trên c s các cam kt ca K hoch PTKTXH. Các chính sách này s cung cp nn tng cho vic xác nh ngun lc mc tiêu cho các lnh vc này. · Các chính sách và chng trình v sc khe sinh sn, sc khe tình dc và HIV/AIDS tp trung vào v thành niên và nam gii, n gii cha lp gia ình s góp phn gim thiu tác ng ca các hành vi mang li ri ro trong các lnh vc này. Tuy nhiên, v mt dài hn, cn xem xét ti vic lp các chính sách toàn din th ch hóa vic cung cp các h tr chuyên nghip, có k nng gii quyt các vn xã hi cng nh giúp nhng ngi ang u tranh vt qua nhng thay i xã hi ang din ra nhanh chóng. · V lnh vc công vic chm sóc/chm nom gia ình, có th lp các chính sách giúp gim nh gánh nng vic nhà cho ngi ph n. Vn này Vit Nam dng nh ln hn so vi các nc khác trong khu vc, mt phn vì ph n Vit Nam tham gia rt ln vào các hot ng to thu nhp. Khi ã có mt c s kinh t tp trung vào vn này, các la chn chính tr có th a ra tho lun bao gm các chính sách nhm khuyn khích và quy nh vic phát trin và cung cp dch v chm sóc t các nhà cung cp dch v t nhân (ví d cho tr em, ngi già hoc ngi m), các chính sách nhm ào to và chng nhn hoc cho các cá nhân iu kin cung cp dch v chm sóc, hoc các dch v c cung cp thông qua các chng trình c th ca Chính ph, ví d nh thông qua cng ng. Vic ngi cha c ngh phép chm con có th giúp xóa b thiên v gii và khuyn khích nam gii chia s gánh nng vi ph n. · Cn có mt l trình toàn din tng cng s tham gia ca ph n vào vic ra quyt nh bng vic xác nh các chính sách cn thay i cng nh lp ra các mc tiêu và các KHH. 65 Kt lun, xut và vn dng Th ch và T chc: ã có các th ch, t chc/c quan và c ch tt cho các ngành truyn thng nh sc khe, giáo dc và nông nghip. Bên cnh ó, các t chc qun chúng cng óng vai trò quan trng trong vic vn ti các thành viên. Các xut liên quan ti th ch gm: · Xây dng nng lc cán b các c quan thuc các lnh vc y t, giáo dc và nông nghip và cho cán b làm vic nông thôn tng cng kh nng cung cp các dch v nhy cm v mt vn hóa cho ph n dân tc thiu s. Vic xây dng nng lc này có th bao gm vic ào to v cách cung cp các dch v phù hp v mt vn hóa. · Các c quan liên quan cn xây dng các chng trình h tr vic thc hin các mc tiêu ra trong KHH 3 và K hoch PTKTXH. iu quan trng là, các c quan cn t ra ch tiêu ào to k nng cho ph n và m bo vic thc hin các ch tiêu này. · Lut bình ng gii ã c phê chun, sau khi các chính sách và hng dn thc hin lut ã c xây dng, cn có các ngun lc phát trin các c quan có trách nhim thc hin lut hoc giám sát vic thc hin lut. · V mt dài hn, sau khi ã xây dng các chính sách, có th xây dng các c cu th ch hoc trong các c quan hin ti, hoc các c quan mi, th nht, cung cp dch v chm sóc góp phn xóa b gánh nng vic nhà (chm sóc tr em, ngi m hoc ngi già), th hai, cung cp s h tr chuyên nghip trong gii quyt các vn xã hi nh các hành vi mang li ri ro, sc khe tình dc và bo lc gia ình. V mt ngn hn, các cán b trong các c quan hin hành nh công an hoc cán b y t nên c ào to thêm cng nh nên có c cu khuyn khích hp lý góp phn tng cng s tr giúp cho nhng ngi có nhu cu. · Thay i nhm n gin hóa th tc ng ký cho ngi di c s có kh nng ci thin tình trng ca ngi di c các vùng thành th. Ngun lc và chng trình: Vi các khuôn kh chính sách, t chc và tin trình ã có, có th chuyn s chú ý sang cung cp các ngun lc cho các chng trình và h tr thc hin các d án và các hot ng khi cn thit. Mt s hot ng hin ang sn sàng ón nhn lp tc các ngun lc b sung có th c ci thin hoc m rng. Các hot ng này bao gm: · Nâng cao kh nng tip cn vi các dch v y t, giáo dc và nông nghip cho ngi dân tc thiu s, c bit là ph n. Do hot ng này có th c thc hin thông qua các t chc hin có cùng các nhân viên ca h, vic xây dng và thc hin các d án mang tính i mi có th tng i n gin và mang li tác ng nhanh chóng. · Tng t, vic tp trung vào n nông dân cng ch n gin là yêu cu các ngun tài chính và s i mi xây dng các d án cùng các chng trình thí im kt ni n nông dân có hiu qu hn vi th trng và các ngun lc mà h có th s dng tng nng sut. Hin ã có các chính sách và các th ch. · Lnh vc giáo dc ã c t chc tt và có nng lc gii quyt vn nh kin gii trong sách giáo khoa và chng trình ging dy nhà trng. Các ngun tài chính b sung cho vic xây dng và in sách giáo khoa mi có th c s dng khá d dàng. 66 ánh giá tình hình Gii Vit Nam · Mt lnh vc khác không ch cn tin, ó là vn a tên ph n vào các giy CNQSD c cp trc khi quy nh v a tên v và chng vào giy này c ban hành. Vic thí im sa i các giy CNQSD c ã c thc hin và có th m rng thc hin, nu có tài chính. Các chng trình khác có th cn tip tc tho lun và cn n lc nhiu hn xây dng, nhng di dng thí im, chúng có th có tác ng ti vic xây dng các cách tip cn mang tính th ch hóa cao hn trong tng lai. Các chng trình sau thuc dng này: · Các d án và hot ng c th c thit k nhm chun b cho ph n m ng các v trí lãnh o và tham gia vào vic ra quyt nh. · Thí im th nghim các mô hình cung cp dch v chm sóc khác nhau, trong ó có cung cp dch v da vào cng ng nh chm sóc tr em hoc chm sóc ngi m và ngi già. · Thí im thc hin các hot ng nhm h tr cho ngi di c trc khi h ra i và khi h ti ni di c. S h tr này có th di hình thc thông tin, ào to hoc ng dây nóng và các hình thc giúp khác. Vic này có th làm không ch vi ngi di c trong nc mà thông qua các i s quán Vit Nam có th giúp c ngi di c ra nc ngoài. Vn dng i vi các c quan Chính ph V mt th ch, các xut này có liên quan ti các c quan có quan h c bit vi các vn ca ph n nh y ban quc gia vì s tin b ca ph n hay Hi LHPNVN, ng thi vi các b, ngành và các nhà tài tr. y ban quc gia vì s tin b ca ph n ã làm tt vic m bo K hoch PTKTXH và quá trình xây dng KHH chú ý ti vn gii, nhng iu quan trng cn nhn mnh ây là vai trò hn ch ca h trong vic thc hin các k hoch này, khi chúng ch yu c thc hin bi nhng c quan khác. Tuy nhiên, có th thc hin Lut Bình ng gii, mt phn ln trách nhim thuc v y ban quc gia vì s tin b ca ph n Vit Nam và Hi LHPNVN. H cng óng vai trò trong vic a các lnh vc mi vào chng trình ngh s, ví d nh các xut do báo cáo này a ra liên quan ti công vic chm sóc. Trong vai trò phi hp và giám sát ca mình, y ban quc gia vì s tin b ca ph n s cn làm vic vi các c quan khác xây dng các k hoch thc hin KHH 3 và xây dng l trình tng cng s tham gia ca ph n trong lãnh o và ra quyt nh. Trong sut báo cáo này, B LTB&XH ni lên là mt c quan có nhiu liên quan quan trng. Không ch vì h là trung tâm trong các cuc bàn lun v lc lng lao ng, tui ngh hu và ngi lao ng di c, mà còn vì tim nng ca h trong ci thin và m rng vic cung cp các dch v xã hi, trong ó có dch v chm sóc. chun b sn sàng cho thách thc này, B LTB&XH s cn xây dng cách tip cn chin lc và sp xp u tiên các hot ng phn hi ca mình, cng nh s cn s h tr t các nhà tài tr làm c vic này. 67 Kt lun, xut và vn dng B Y t, B Giáo dc và ào to và B NN&PTNT là nhng c quan cn chu trách nhim m bo các dch v n c vi ph n và tr em gái dân tc thiu s. B NN&PTNT cùng vi Hi LHPNVN và các ngân hàng s là các c quan chính m rng các dch v cho n nông dân, còn B Giáo dc và ào to là c quan chu trách nhim xem xét li sách giáo khoa nhm loi b các nh kin gii trong sách. Các xut nhm nâng cao sc khe tình dc và sc khe sinh sn liên quan c bit ti B Y t. TCTK có th em li s óng góp ln bng vic tham gia giúp xây dng và thc hin mt cuc iu tra lc lng lao ng (cùng B LTB&XH) và b sung, sa i iu tra mc sng h gia ình Vit Nam. Vit Nam có mt s c quan nghiên cu tuyt vi có th tham gia vào phân tích các lnh vc c xác nh nh phân tích công vic chm sóc, các cách tip cn vi ngi dân tc thiu s, các hành vi mang li ri ro hoc tình trng ca ngi lao ng di c và gia ình h. Mt c quan khác có liên quan ti các phát hin trong báo cáo này là B Tài chính. B Tài chính có th h tr phân tích kinh t v chi phí ca công vic chm sóc trong gia ình và a chi phí này vào ngân sách quc gia. B TN&MT cn i u trong vic tái cp giy CNQSD a c tên ph n vào cùng tên nam gii. C quan công an và B Y t là hai c quan cn ci tin cách x lý vi bo lc gia ình và iu tr cho nn nhân ca bo lc gia ình. Vn dng i vi các nhà tài tr Các nhà tài tr có tim lc giúp các c quan Chính ph hành ng theo các xut trong báo cáo. Mt s nhà tài tr c ánh giá cao trong vic tài tr cho các nghiên cu riêng bit ã c công nhn, trong khi vi li th so sánh trong phân tích kinh t ca mình, mt s nhà tài tr khác có th cung cp h tr k thut trong phân tích các xu th tng lai ca lc lng lao ng, các vn xung quanh lng hu, hoc giúp xác lp các lp lun kinh t cho vic u t vào công vic chm sóc trong tng lai. Các t chc tài chính quc t óng vai trò quan trng trong vic giúp lng ghép nhng ý kin phn hi ny sinh trong quá trình hot ng vào chng trình theo ngành, ví d vào qun lý t ai, nông nghip, sc khe, HIV/AIDS hay giáo dc. Mt s trong s các vn c xác nh òi hi cn có s h tr c lp k hoch tt và mang tính phi hp vi Chính ph, ví d trong vic h tr thc hin Lut Bình ng gii, hoc xây dng và thc hin mt chin lc nhm cung cp dch v chm sóc, hoc gii quyt các hành vi mang li ri ro. 68 Vit Nam: ánh giá tình hình Gii Quc gia Ph lc 1. Thc hin KHH 2 và phng hng cho KHH 3 Mc tiêu ca KHH Ch tiêu ca KHH 2 (trong nm Nhng thành tu t c cho ti Ch s ca KHH 3 (n nm 2010) 2005) nm 2005 1. QUYN BÌNH 1.1 Lao ng n chim 40% s ngi 46,5% 1.1 Lao ng n chim 50% s ngi nhn vic làm NG CA PH N nhn vic làm mi Vt ch tiêu mi TRONG LAO NG VÀ VIC LÀM 1.2 T l s dng thi gian lao ng 80% ca n nông thôn là 75% tng thi Vt ch tiêu gian làm vic 1.3 Gim t l tht nghip ca ph n 6,14% 1.2 Gim t l tht nghip ca ph n thành th thành th xung 5-6% Cha t ch tiêu xung di 6% 1.3 Gim 50% s h gia ình nghèo có ph n là ch h 1.4.1 80% s h gia ình nghèo có ph 70% 1.4 .1. t c ít nht 80% trong s h gia ình n là ch h c vay vn t chng Cha t ch tiêu nghèo có ph n là ch h có nhu cu và áp ng các trình gim nghèo iu kin cn thit vay c vn t chng trình gim nghèo quc gia 1.4.2 Ph n chim 50% trong tng s 45% 1.4.2 Ph n chim 50% trong tng s ngi vay vn ngi vay tín dng t Ngân hàng Chính sách Xã hi Xem 2.3 1.5 Tng t l lao ng n c ào to lên 35%, trong ó 21% c ào to ngh 2. QUYN BÌNH Xoá mù ch cho 85,1% ph n mù 2.1 Xoá mù ch cho 95% ph n mù ch tui NG CA PH N 2.1 Xoá mù ch cho 95% ph n mù ch tui di 40 di 40. Tng t l ph n dân tc thiu s bit ch TRONG GIÁO DC ch tui di 40 Cha t ch tiêu 2.2 30% tng s hc viên sau i hc 30,1 % 2.2 35% tng s hc viên sau i hc là n là n t ch tiêu 2.3 Tng t l lao ng n c ào 20,45 % Xem 1.5 to lên 30%, trong ó 20% c ào và 15,46 % to ngh Cha t ch tiêu 69 Ph lc 1. Thc hin KHH 2 và phng hng cho KHH 3 Mc tiêu ca KHH Ch tiêu ca KHH 2 (trong nm Nhng thành tu t c cho ti Ch s ca KHH 3 (n nm 2010) 2005) nm 2005 2.4 30% cán b công chc c ào Hn 30% 2.3 T l phn trm n cán b c ào to v chính to v chính tr, hành chính, máy tính t ch tiêu tr, hành chính, máy tính và ngoi ng tng ng và ngoi ng là n vi t l ph n làm vic trong lnh vc tng ng. 82,7% (n nm 2003) 2.4 100% bé gái tui 11-14 hc ht tiu hc và nhp hc lp 6 86.5% trung hc c s và 45,2% 2.5 Tng t l nhp hc ca tr em gái cp trung hc trung hc ph thông c s lên 90% và trung hc ph thông lên 50%, trong ó chú ý c bit ti tr em gái vùng sâu vùng xa và vùng dân tc thiu s. 3. QUYN BÌNH 3.1 Tng tui th bình quân ca ph n 71 3.1 Tng tui th bình quân ca ph n lên 72 NG CA PH N lên 71 t ch tiêu TRONG CHM SÓC SC KHE 3.2 55% ph n có thai c khám 53,4 % Cha t ch tiêu 3.2.1 60% ph n có thai c kim tra thai 3 ln thai 3 ln 3.2.2 90% ph n có thai c khám thai trc khi sinh 3.3 Gim t l t vong bà m xung 85/100.000 3.3.1 Gim t l t vong bà m xung 60/100.000 80/100.000 Cha t ch tiêu 3.3.2 Gim 25% s ca no phá thai 3.4 90% ph n tip cn c các dch 90% 3.4 95% ph n tip cn c các dch v chm sóc v chm sóc sc khe t ch tiêu sc khe Trong vòng 11 nm, s ph n có thai 3.5 Gii hn s ph n có thai nhim HIV mc nhim HIV tng gn 20 ln, t 0,02% 0,5% nm 1994 lên 0,37% nm 2005 3.5 100% trung tâm y t có n h sinh 93% 3.6.1 100% trung tâm y t có n h sinh Cha t ch tiêu 3.6.2 80% trung tâm y t có bác s 3.7 95% các trung tâm chm sóc sc khe cung cp thuc men và vt dng cho chm sóc thai ph; 90% các trung tâm chm sóc sc khe có thit b k thut chm sóc thai ph; 90% cán b y t xã có thuc men và thit b thc hin dch v sinh n 70 Vit Nam: ánh giá tình hình Gii Quc gia Mc tiêu ca KHH Ch tiêu ca KHH 2 (trong nm Nhng thành tu t c cho ti Ch s ca KHH 3 (n nm 2010) 2005) nm 2005 4. NÂNG CAO VAI 4.1 15% thành viên cp u ng tt 7,5%(trung ng)11,75% (tnh) TRÒ VÀ V TRÍ VÀ c các cp là n 14,74% (huyn) 15,08% (xã) CI TNG CNG Cha t ch tiêu S THAM GIA CA PH N VÀO LÃNH 37,24% ng viên là n 4.1 40% ng viên mi là n O VÀ RA QUYT 4.2 30% i biu Quc hi là n 27,3% i hi XI 4.2 30% i biu Quc hi khóa XII là n NH Cha t ch tiêu 4.3 S tham gia ca ph n vào Hi 23,8% (cha t ch tiêu); 23,01% 4.3 S tham gia ca ph n vào Hi ng Nhân dân ng Nhân dân cp tnh/thành ph là (t ch tiêu) và 19,53% (vt ch cp tnh/thành ph là 27%, cp huyn là 25% và cp 28%, cp huyn là 23% và cp xã là tiêu) xã là 23% 18% 4.4 40% c quan Nhà nc và các t Không có s liu chc chính tr và chính tr - xã hi có ph n làm lãnh o - cp trung ng: 12% b trng, 4.4 Mi b,ngành, c quan Nhà nc (ni nào phù 9% phó b trng, 6% giám c s, hp) và mi y ban nhân dân tng cp có ít nht 14% phó giám c s, 25% giám c mt ph n lãnh o. 15% tng s lãnh o cp ban ban và 33% phó giám c ban là ph và phòng là ph n. n - cp a phng: 3,2% ch tch y ban Nhân dân tnh, 3,7% ch tch y ban nhân dân huyn và 3,42% ch tch y ban nhân dân xã là ph n; 16,8% phó ch tch y ban nhân dân tnh, 13,9% phó ch tch y ban nhân dân huyn và 8,84% phó ch tch y ban nhân dân xã là n 4.5 Tt c các t chc giáo dc, y t, Không có s liu 4.5 Tt c các t chc giáo dc, y t, vn hóa và xã vn hóa và xã hi và các xí nghip có hi và các xí nghip có trên 30% lc lng lao ng trên 30% lc lng lao ng là n có là n có ph n làm lãnh o ph n làm lãnh o 71 Ph lc 1. Thc hin KHH 2 và phng hng cho KHH 3 Mc tiêu ca KHH Ch tiêu ca KHH 2 (trong nm Nhng thành tu t c cho ti Ch s ca KHH 3 (n nm 2010) 2005) nm 2005 T nm 1998-2005, có 4.527 v buôn 4.6 Gim 50% s v buôn bán ph n và tr em gái bán ph n và tr em gái c phát trên toàn quc, 20% các khu vc trng im và 50% hin, trong ó có 3.862 v buôn bán s ph n và tr em b buôn bán c phát hin, cha ra nc ngoài. Nm 2005, có 209 v tr và ào to c phát hin và 449 ph n và tr em gái b bán ra nc ngoài. 5. XÂY DNG NNG 5.1 100% cán b hot ng trong lnh 56,50% 5.1 100% cán b hot ng trong lnh vc vì s tin LC CHO MT B vc vì s tin b ca ph n s c Cha t ch tiêu b ca ph n s c hun luyn v k nng hot MÁY VÌ S TIN B hun luyn v k nng hot ng ng CA PH N 5.2 100% lãnh o cp b, s, khu vc 58,2% 5.2 100% lãnh o các b/ban ngành, tnh/thành ph và các t chc qun chúng cp trung Cha t ch tiêu c nâng cao nhn thc v gii ng c nâng cao nhn thc v gii 63% các b và các ngành; và 76,2% 5.3 100% các b, ngành, tnh và thành ph kt hp các tnh và thành ph các mc tiêu bình ng gii vào k hoch phát trin hàng nm, k hoch phát trin nm nm, hoc vào các k hoch phát trin kinh t - xã hi ca mình T 2001 n 2005, y ban quc gia 5.4 100% các c quan t chc c giám sát v các vì s tin b ca ph n ã giám sát hot ng vì s tin b ca ph n. Tng cng hiu 115/149 b/ngành và tnh, thành ph, qu gii quyt bt bình ng gii thông qua giám sát t 77% 97% tnh/thành ph và 92,6% các 5.5 100% các b.ngành và y ban nhân dân tt c b/ngành các cp phân b ngân sách cho các hot ng vì s tin b ca ph n 72 Vit Nam: ánh giá tình hình Gii Quc gia Ph lc 2. Tóm tt các phân tích và xut I. XÓA B KHONG CÁCH GII: NHNG THÁCH THC DAI DNG PHÂN TÍCH MÔI TRNG HIN TI VIT NAM VN GII VÀ NHÓM DÂN CHU NGHIÊN CHÍNH SÁCH VÀ TH CH PHÂN B NGUN LC/ THÁI , QUY CHUN NHHNG CU VÀ S KHUÔN KH PHÁP PH BIN THÔNG TIN VÀ HÀNH VI LIU LÝ Ph n dân tc thiu s hng li ít nht t các Có s liu ã có các chính sách tt Cht lng ca dch v Các ngun lc và thông tin Cha m ngi dân tc thiu dch v giáo dc và y nhng cha ti c vi chm sóc sc khe và cha n c vi ph n s có th quan tâm ti con t, và b tt hu trong tt c các nhóm dân tc dch v y t vùng sâu vùng sâu vùng xa và các trai hn là con gái trong vic tip cn các c hi kinh thiu s vùng xa còn yu nhóm thiu s c bit i hc và chm sóc sc khe t KHPTKHXH tha nhn s cn thit phi ban hành Thiu cán b khuyn Dch v chm sóc sc khe Các nhóm khác nhau, trong tui 15-17 trng các chính sách khuyn nông là ngi dân tc và giáo dc nông thôn còn ó có nhóm thiu s theo ch hc: khong cách là 13% khích nhm khích l tr thiu s hn ch mu h, xác nh vai trò i vi tr em gái và tr em gái và ph n vùng sâu ca ph n khác nhau em trai dân tc thiu s vùng xa và vùng dân tc Ít c s ào to ngh (61 và 74%). Khong thiu s i hc và vào i vùng sâu vùng xa cách này tr em gái và hc, cng nh ghi nhn s tr em trai ngi Kinh và cn thit phi thc hin Hoa ch là 3% (71 và chính sách h tr m 74%) bo bình ng gii gia nhng ngi dân tc thiu s. 73 Ph lc 2. Tóm tt các phân tích và xut PHÂN TÍCH MÔI TRNG HIN TI VIT NAM VN GII VÀ NHÓM DÂN CHU NHHNG NGHIÊN CHÍNH SÁCH VÀ TH CH PHÂN B NGUN LC/ THÁI , QUY CHUN CU VÀ S KHUÔN KH PHÁP PH BIN THÔNG TIN VÀ HÀNH VI T l bit ch ca ph LIU LÝ n Kinh là 92%, ph n Thái là 70% và ph n xut: xut: xut: xut: H'mông là 22% Nghiên cu Nâng cao nng lc ca Phân b ngun lc Chng minh rõ li ích kinh t tìm ra các các c quan, t chc xây dng các chng trình ca vic cho tr em gái dân 63% ph n các nhóm cánh thc vùng sâu vùng xa cung và d án mang tính i mi, tc thiu s i hc dân tc thiu s vùng mang tính cp các dch v phù hp trong ó có thí im h tr Các chng trình giáo dc và núi phía Bc và 75% ph i mi và v mt vn hóa cho ph tin mt nâng cao nhn thc nhm n ca các nhóm dân tc phù hp v n dân tc thiu s mc tiêu vào ph n trng thiu s Tây Nguyên mt vn hóa M rng dch v giáo dc, thành h có th to iu sinh ti nhà a dch Khuyn khích tuyn dng chm sóc sc khe và kin thay i cho các th h v ti ngi và ào to giáo viên, cán khuyn nông cng nh tng tng lai. Ph n dân tc thiu s dân tc thiu b y t và cán b khuyn cng thông tin cho ph n t làm nông nghip s nông ngi dân tc thiu dân tc thiu s nhiu gp hai ln s (79%/43%) và làm vic hng lng bng mt na so vi ph n Kinh/Hoa (15%/31%). nh kin gii trong Cha có xem KHPTKTXH nhc n s Mt c quan c t Cha phân b ngun lc Sách giáo khoa cng c các sách giáo khoa góp xét hoc cn thit ci thin cht chc tt (B Giáo dc và tin hành các thay i thái và hành vi là c s phn vào s tn ti dai giám sát h lng sách giáo khoa, xóa ào to) chiu trách cn thit ca các vn gii hin hành dng ca thái và thng b mi quan nim sai lm nhim, nhng cha có và mi ny sinh, bao gm hành vi cng c bt và nh kin gii. chng trình và ngun thiu chia s vic nhà, phân bình ng gii trong lc cho s thay i cn bit i x trong lc lng lc lng lao ng, xã thit lao ng, và các hành vi hi và gia ình mang li ri ro. 74 Vit Nam: ánh giá tình hình Gii Quc gia PHÂN TÍCH MÔI TRNG HIN TI VIT NAM VN GII VÀ NHÓM DÂN CHU NHHNG NGHIÊN CHÍNH SÁCH VÀ TH CH PHÂN B NGUN LC/ THÁI , QUY CHUN CU VÀ S KHUÔN KH PHÁP PH BIN THÔNG TIN VÀ HÀNH VI LIU LÝ xut Xây dng chng trình thay i nh kin gii trong sách giáo khoa và rà soát trc khi in sách mi. Ph n là ngi óng Có s liu v B NN&PTNT ã xây B NN&PTNT và Hi ang có nhng bc tin Tn ti nhn thc là ph n góp chính trong lnh kh nng tip dng và ang thc hin Nông dân là hai c c thc hin cung cp lao ng trong nông nghip vc nông nghip và cn vi dch chin lc gii quan/t chc chính ca dch v cho n nông dân và ang ngày càng óng v nông dân. HLHPNVN 30% cán b khuyn nông là Các quy chun vn hóa vai trò quan trng hn KHH 3 và KHPTKTXH cng h tr n nông dân ph n nông thôn cho rng ph n Nghiên cu u tiên các nhu cu ca phi gn gia ình ang hn Vit Nam có hn 12 và s liu ph n trong nông nghip Ban vì s tin b ca ph Ph n vn chim s ông ch c hi ào to ca h triu n nông dân, 52% thng kê cho n c thành lp mi trong s ngi hng li t lc lng lao ng nông tng gii có cp trong B NN&PTNT các dch v nghip là n B NN&PTNT a s nhng ngi mi tham gia vào nông nghip là n xut: xut: xut: xut: (ADB, 2005) Xây dng các chính sách Thành lp/m rng mng Cung cp các dch v cho S dng phng tin thông nhm ci thin s tip cn li n nông dân tip ph n tip cn các c tin i chúng gii thiu vai ca ph n vi th trng cn tt hn vi các dch hi, nh hc chng mù ch, trò ca ph n trong nông và công ngh v hc tính toán và ào to nghip và nhu cu ào to, ngh, các chin lc thông thông tin và tín dng ca h tin mc tiêu, và tín dng 75 Ph lc 2. Tóm tt các phân tích và xut PHÂN TÍCH MÔI TRNG HIN TI VIT NAM VN GII VÀ NHÓM DÂN CHU NHHNG NGHIÊN CU CHÍNH SÁCH VÀ TH CH PHÂN B NGUN LC/ THÁI , QUY CHUN VÀ S LIU KHUÔN KH PHÁP PH BIN THÔNG TIN VÀ HÀNH VI LÝ S tham gia ca ph Có các báo cáo Mt s ngh nh tp Ph n có mt tt c các Mt s ngun lc nhm T tng Nho giáo v n tính n vào ra quyt nh v s tham gia trung vào vic ci thin b phn ca Chính ph và khuyn khích ph n là ng coi nam gii là tr ct trong cha thy có ci thin ca ph n vào s tham gia ca ph n Quc hi c viên ca các cuc bu gia ình và là ngi ra quyt áng k và cha t lãnh o, chính vào s lãnh o và vic ra c. nh c mc tiêu tr và dch v quyt nh. dân s Không có s phân bit Thiu ngun lc tng Chính tr vn c coi là Mc tiêu v s tham gia i x công khai i vi cng vai trò ca ph n công vic ca nam gii. Không có s ca ph n trong KHH. ph n nhng các v trí trong lãnh o. liu so sánh ch cht không do ph n Vn hóa nam gii trong chính cht lng S dng ch tiêu tm thi nm gi. Có rt ít ngun lc c tr hn ch s tham gia ca công tác ca trong bu c phân b cho các v trí ph n ph n và nam Ph n nhn c ít h chuyên trách trong chính tr. Mt s ph n không tin ph gii trong vai tr hn nam gii trong n có th tr thành các nhà trò lãnh o. ào to và bt lãnh o. xut xut xut xut Xây dng l trình toàn Mi c quan t chc cn Tng cng các ngun lc Tng cng bt ph n din xác nh các chính có các bin pháp phù hp khuyn khích ph n vào các v trí lãnh o và sách cn thay i, các thc hin các mc tiêu tham gia lãnh o, nh tài khin h tr nên hu hình mc tiêu và KHH ca KHH tr cho n ng c viên nhm mc ích thay i nh tng b. trong bu c và tài tr thêm kin gii tiêu cc cho các v trí chuyên trách trong Quc hi. Khi xng các chng trình nâng cao nhn thc chính tr cho ph n 76 Vi t Nam: ánh giá tình hình Gi i Qu c gia II. BÌNH NG HÓA SÂN CH I, VÌ M T S PHÁT TRI N B N V NG V N GI I VÀ NHÓM DÂN CH U PHÂN TÍCH MÔI TR NG HI N T I VI T NAM NH H NG NGHIÊN C U VÀ S CHÍNH SÁCH VÀ TH CH PHÂN B NGU N THÁI , QUY CHU N LI U KHUÔN KH PHÁP LÝ L C/PH BI N VÀ HÀNH VI THÔNG TIN Phân bi t tu i v h u Ch a có nghiên c u toàn Hoàn thi n s s a i và ã có m t s tham Quan ni m cho r ng ph n tác ng t i c h i di n v ch này th c hi n các chính sách kh o ý ki n v v n không kh e b ng nam gi i ngh nghi p c a ph m b o hi u qu và công nh ng v n còn ang và c n v h u s m h n n , c bi t trong khu b ng v tu i ngh h u nh trong tình tr ng tranh Quan ni m cho r ng ph n v c công ã c p trong lu n ã làm vi c v t v h n vì KHPTKTXH. ph i lo c vi c nhà nên c n Tu i v h u s m h n là v h u s m h n lý do h th p gi i h n tu i tham gia ào xu t xu t xu t t o và gi m c h i Nghiên c u các l p lu n Th o lu n v i c nam C n có phân tích s cung th ng ti n c a ph n kinh t và các tác ng gi i l n n gi i song c p thông tin cho nhân t i l c l ng lao ng, c n cung c p y dân ánh giá vi c làm và b t thông tin cho h V n c n a vào th c ã có nghiên c u v hi n Lu t Lao ng khi n ch s Ch a có c quan Không có ngu n l c Có nh ki n gi i v ngh t và th c hi n khuôn tr ng ph n trong lao d ng lao ng ph i tr chi c bi t nào ch u nào cho vi c ôn c nghi p c a nam và n . kh lu t pháp nh m ng phí cao cho vi c thuê m n trách nhi m ôn thi hành lu t Ch s d ng lao ng bày nghiêm c m phân bi t ph n c vi c thi hành t s a thích lao ng nam i x v i ph n B L TB&XH thu th p lu t pháp v v n Nam gi i c u tiên trong vi c làm và qu n lý s li u v Vi c làm cho ph n nêu này tuy n d ng vào các công ng i lao ng cho Chính trong KHH 3 và vi c có l ng và v trí cao D dàng nh n th y s ph nh ng các nghiên KHPTKTXH. Lu t Bình h n phân bi t i x xu t c u và s li u th ng kê v ng gi i m i ã c p hi n th ng xuyên nhân l c t i n i làm vi c v n phân bi t i x trong các qu ng cáo còn h n ch . trong ào t o, tuy n d ng tuy n nhân viên trên và b t các ph ng ti n thông tin i chúng và các l nh v c khác 77 Ph lc 2. Tóm tt các phân tích và xut VN GII VÀ PHÂN TÍCH MÔI TRNG HIN TI VIT NAM NHÓM DÂN CHU NHHNG NGHIÊN CU VÀ S CHÍNH SÁCH VÀ TH CH PHÂN B NGUN THÁI , QUY CHUN LIU KHUÔN KH PHÁP LÝ LC/PH BIN VÀ HÀNH VI THÔNG TIN xut: xut xut xut xut u t cho các h thng Thc hin Lut Bình ng Thành lp t Các ngun lc cho ph Thông tin i chúng thay qun lý nhân lc áp ng gii chc/c ch và tin bin và thc thi lut i nh kin gii v ngh c vn gii và u trình cng nh mc pháp nghip và v trí ca nam và t cho iu tra nh k pht i vi phân n lc lng lao ng bit i x Ph n thiu các k Có s liu v s tham gia Phát trin k nng cho ph Rt ít c s ào to Các ngun lc không Có quan nim ph bin cho nng cn thit có hin ti nhng không có n và các ch tiêu tm thi chú ý n vn áp ng c nhu cu rng không áng u t th cnh tranh trong s liu v hiu qu cng c a ra trong gii ca ph n vào mt ph n trên 40 tui iu kin bình ng nh xu hng hoc nhu KHPTKTXH và KHH. vì h s v hu sm. vi nam gii cu tng lai. Ph n chim 33% s xut xut xut xut ngi c ào to Cn ánh giá các k nng Chnh sa các chin lc Tng các c s ào Các chng trình h tr ngh trong thi gian t cn thit cho s phát trin ào to ngh áp ng to và phát trin tay ào to ngi lao 2001-05. 16% nam và kinh t trong tng lai c các nhu cu trong ngh phù hp cho ng trong khu vc 10% n có c k tng lai ph n không chính thc nng qua ào to. 14% nam và 10% n c ào to thông qua công vic. 78 Vi t Nam: ánh giá tình hình Gi i Qu c gia V N GI I VÀ PHÂN TÍCH MÔI TR NG HI N T I VI T NAM NHÓM DÂN CH U NH H NG NGHIÊN C U CHÍNH SÁCH VÀ TH CH PHÂN B NGU N THÁI , QUY CHU N VÀ VÀ S LI U KHUÔN KH PHÁP LÝ L C/PH BI N HÀNH VI THÔNG TIN Ph n gánh ph n Nghiên c u c a Lu t Gia ình 2000 ghi Ch m sóc tr em là trách Các ngu n l c nhà n c Thái và hành vi truy n th ng l n vi c nhà trong HLHPNVN v nh n vai trò ng i ch m nhi m c a B Giáo d c và dành cho công vi c t ph n vào v trí c a ng i khi óng góp công vi c ch m sóc c a ph n . Chính ph ào t o. Ng i tàn t t và ch m sóc xã h i là ch a ch m sóc t ng ng trong sóc không h ng Vi t Nam ghi nh n vai trò c u chi n binh là trách y t o thu nh p l ng do ph n c a ph n trong gia ình nhi m c a B L TB&XH. Công vi c ch m sóc c coi là m nh n. nh ng không ghi nh n vai m au b nh t t là trách Gi m chi ngân sách qu c vi c riêng và th ng c th c a ph n vi c nhà là trò c a nam gi i (trong nhi m c a B Y t . gia cho ch m sóc tr em, hi n t i gia ho c b i các thành do ph n và tr em S li u c a B vi c ch m sóc). chi phí này tr c ây viên gia ình gái m nhi m NN&PTNT v t ng c chi b i Nhà s d ng th i KHPTKTXH có các bi n S ch m sóc do n c a s ng i lao gian c a ph n pháp nh m gi m gánh HLHPNVN, h th ng y t Vi c nhà c tr l ng c ng trong l nh v c nông thôn n ng vi c nhà. công c ng ho c h th ng Khách hàng n yêu c u coi là vi c làm t m th i cho ph ch m sóc là ph n Tr các chính sách ch m giáo d c c coi là ch a thêm thông tin v s s n n tr tr c khi k t hôn, ho c Thi u thông tin sóc tr em, không có chính sàng và ch t l ng c a cho ph n ng tu i ho c ã v v ph n v i sách nào khác cho công các d ch v ch m sóc xã h u công vi c ch m vi c ch m sóc này. h i sóc c tr l ng Ngân sách qu c gia không g n công vi c ch m sóc c a ph n v i giá tr ti n t 79 Ph lc 2. Tóm tt các phân tích và xut VN GII VÀ PHÂN TÍCH MÔI TRNG HIN TI VIT NAM NHÓM DÂN CHU NH NGHIÊN CU CHÍNH SÁCH VÀ TH CH PHÂN B NGUN THÁI , QUY CHUN VÀ HNG VÀ S LIU KHUÔN KH PHÁP LÝ LC/PH BIN HÀNH VI THÔNG TIN xut xut xut xut xut Nghiên cu công Xây dng các chính sách Xây dng và cng c các Cung cp ào to chuyên Khuyn khích s chia s vic vic chm sóc nhm chuyên môn hóa và c quan công cng h tr môn v ngh chm sóc nhà ln hn gia nam và n hiu s lng quy nh công vic chm công vic chm sóc (chm nh chm sóc ngi già, ph n tham gia, sóc hng lng, bao gm sóc tr em, chm sóc chm sóc tr em và chm Tng cng ph bin hình nh iu kin làm giy chng nhn, ngi ngi già hoc ngi m) sóc ngi tàn tt gii tích cc v c nam và n vic và nhu cu. làm công vic chm sóc trong gia ình cng nh ni trong khu vc t nhân H tr s phát trin ca Thí im thc hin các làm vic ánh giá tác các n v trong khu vc mô hình dch v chm ng ca c s Xây dng các chính sách t nhân tham gia cung cp sóc khác nhau nh trung h tng trong nhm khuyn khích khu dch v chm sóc tâm chm sóc tr em da vic gim gánh vc t nhân tham gia cung vào cng ng, tr cp nng vic nhà cp dch v chm sóc hay h tr bng tin t Chính ph Tính giá tr ca công vic chm sóc vào ngân sách quc gia 80 Vit Nam: ánh giá tình hình Gii Quc gia VN GII VÀ PHÂN TÍCH MÔI TRNG HIN TI VIT NAM NHÓM DÂN CHU NH NGHIÊN CU CHÍNH SÁCH VÀ TH CH PHÂN B NGUN THÁI , QUY CHUN VÀ HNG VÀ S LIU KHUÔN KH PHÁP LÝ LC/PH BIN HÀNH VI THÔNG TIN Giy CNQSD Có s liu thng Lut t ai quy nh giy B TN&MT cùng B Các ngun lc ã c Truyn thng ph h (ly h con cp trc ây kê v s lng CNQSD cp mi phi có NN&PTNT h tr ph phân b tng s lng theo h cha và sau khi kt hôn không có tên c hai ph n ng tên c tên nam gii và n gii n tip cn c vi t ph n ng ký ng tên v nhà chng ) ã coi nam gii v chng trong giy ai ch s dng t là ch t CNQSD Mc tiêu a c tên nam 66% giy CNQSD và n vào giy CNQSD Các ngh nh/quy nh v Cha có các ngun lc Nhn thc v vn t ai còn i vi t nông n nm 2005 trong Các vic thc hin Lut t ai phân b cho vic thay hn ch, ngay c trong s cán b nghip hàng nm và Mc tiêu Phát trin Vit hng dn các S i giy CNQSD hin ca S TN&MT 60% giy CNQSD Nam, Chin lc Toàn TN&MT a c tên nam có i vi t ch do din v Tng trng và và n vào giy CNQSD. nam gii ng tên Gim nghèo và trong KHPTKTXH i vi ngi dân tc thiu s, các con Lut hin ti không quy s này tng ng là nh c ch nhm thay i 79% và 77% giy CNQSD hin dùng xut xut xut xut Tin hành Ban hành quy nh thay Phân b ngun lc cho Nâng cao nhn thc v quyn nghiên cu tác i tt c các GCNQSD vic a c tên nam gii ca ph n trong tip cn t ng ca vic hin nay ln ph n vào tt c ai, c bit i vi các nhóm ng ng tên GCNQSD hin nay dân tc thiu s giy t i vi vic tip cn t ai và vn ca ph n 81 Ph l c 2. Tóm t t các phân tích và xu t III. H QU T NH NG THAY I V KINH T VÀ Xà H I V N GI I VÀ PHÂN TÍCH MÔI TR NG HI N T I VI T NAM NHÓM DÂN CH U NH H NG NGHIÊN C U VÀ CHÍNH SÁCH VÀ TH CH PHÂN B NGU N THÁI , QUY CHU N VÀ S LI U KHUÔN KH L C/PH BI N HÀNH VI PHÁP LÝ THÔNG TIN Ph n di c trong Nghiên c u c a Chính ph giám sát s Các UBND, B Thông tin y v công Có quan ni m cho r ng nam n di n c d b t n TCTK v di c di chuy n c a ng i L TB&XH, ng i s vi c không c ph bi n c th ng dính t i nghi n r u, th ng do các lo i trong n c n m dân b ng gi y phép c d ng lao ng cùng có cho ng i di c tr c khi tiêm chính ma túy và m i dâm vi c làm tách bi t 2005 trú trách nhi m i v i h ra i. Có quan ni m cho r ng ng i di gi i và các kho ng các v n di c Các ngu n l c không c là gánh n ng c a các thành ph cách gi i, ví d Thông tin v tính d KHPTKTXH có c u t cho d ch v ti p nh n h kho ng cách trong b t n th ng c a c p t i h tr ng i di Có các d ch v ào n i ti p nh n, c bi t ti n l ng nam n di c trong c ti p c n v i các t o/tuy n d ng công các khu công nghi p khu v c không d ch v và t nhân 57% ph n làm vi c chính th c còn h n trong công nghi p là ch ng i di c xu t xu t xu t xu t xu t Kho ng cách gi i v Thu th p s li u v Xây d ng các chính n gi n hóa th t c T ng c ng cung c p Truy n thông v s óng góp c a ti n l ng gi a nh ng di c thông qua các sách c th nh m h ng ký thông tin và d ch v cho ng i di c t i phát tri n kinh t ng i di c l n h n cu c i u tra th ng tr ng i di c thoát ph n và nam gi i tr c c a các thành ph gi a nh ng ng i a k (ví d i u tra kh i ràng bu c gi a khi di c và c i thi n các ph ng (t ng ng là m c s ng h gia ng ký c trú v i s d ch v c b n và c s h 76% và 89%) ình Vi t Nam) d ng d ch v t ng n i ng i di c làm Nghiên c u nh vi c. tính v di c và tác ng c a di c t i gia ình ng i di c 82 Vit Nam: ánh giá tình hình Gii Quc gia VN GII VÀ PHÂN TÍCH MÔI TRNG HIN TI VIT NAM NHÓM DÂN CHU NHHNG NGHIÊN CU VÀ CHÍNH SÁCH VÀ TH CH PHÂN B NGUN THÁI , QUY CHUN VÀ S LIU KHUÔN KH LC/PH BIN HÀNH VI PHÁP LÝ THÔNG TIN Xu hng tng lai Thiu s liu v tác ã có Lut Xut khu Các nhà xut khu lao Thiu các dch v h tr Nhn thc cho rng có th mua ca xut khu lao ng ca di c ti lao ng nhung Lut ng t nhân cung cp xã hi cho ngi di c bán ph n kt hôn hoc ính ng có th t ph các gia ình phòng chng buôn bán mt vài dch v trc quc t trc khi h lên hôn vi nam gii ã làm gim n vào nhng nguy ngi cha có khi ngi lao ng lên ng hoc nc tip mc nghiêm trng và hu qu c cao hn Thiu s liu v nh Vn buôn bán ng nhn lao ng ca vic buôn bán ngi ti cuc hng ca buôn bán ngi cp trong sng ca ph n Vit Nam. c tính có 288.000 ngi KHPTKTXH và mc nam gii và 112.000 tiêu a ra trong n gii làm vic 40 KHH 3 quc gia xut xut xut xut T l ngi di c ra Thu thp s liu và Hng dn thc hin Cng c s h tr ca Xây dng các chng nc ngoài hàng nm nghiên cu nh nói lut xut khu lao khu vc công, trong trình và d án chun b là n gii tng t 28% trên ng cn áp ng ó có các i s quán, cho các dch v h tr xã nm 1992 lên 54% c vn gii; cn cho ngi di c quc hi và cung cp thêm nm 2004 thit có Lut phòng t thông tin cho n di c chng buôn bán ngi 83 Ph lc 2. Tóm tt các phân tích và xut VN GII VÀ PHÂN TÍCH MÔI TRNG HIN TI VIT NAM NHÓM DÂN CHU NHHNG NGHIÊN CU VÀ CHÍNH SÁCH VÀ TH CH PHÂN B NGUN THÁI , QUY CHUN VÀ S LIU KHUÔN KH LC/PH BIN HÀNH VI PHÁP LÝ THÔNG TIN Các hành vi ri ro có S liu thng kê và Có chin lc Quc oàn Thanh niên Vit Mt s ít d án phát trin Các hành vi ri ro thng c tác ng khác nhau thông tin v gia v HIV/AIDS và Nam và HLHPNVN gii quyt các vn gn mt cách sai lm cho các ti nam gii và n HIV/AIDS do B Y các chính sách kim cung cp h tr và nh tình dc không an nhóm xã hi c th bao gm gii t, iu tra mc soát thuc lá và phòng thông tin v mt s toàn, tai nn giao thông ngi di c và dân c thuc tng sng h gia ình chng tai nn nhng hành vi ri ro cao cao và lm dng ru và lp nghèo Nam gii t vong vì Vit Nam, các t ch mang tính chuyên ma túy nhng mi ch tai nn nhiu gp hai chc phi chính ph ngành và không tn Các c s giáo dc và mc bt u Hành vi c chp nhn v mt ln và tham gia vào và các c quan công vào vn gii y t thiu ngun lc và vn hóa liên quan ti nam tính các hot ng mang nghiên cu thu thp hoc tp trung vào kh nng chuyên môn ang dn nam gii ti vic chp tính ri ro nhiu gp Có ít hoc không có gii tr gii quyt các hành nhn các ri ro trong s dng xe 1,5 ln so vi n gii các nghiên cu nh Các bin pháp gim vi mang li ri ro máy, ma túy và ru y h ti Thiu quyn quyt lng hoc nghiên bt hành vi ri ro nguy c b thng nh trong quan h cu thc nghim v trong KHPTKTXH tình dc t ph n nguy c thc hin vào nguy c có thai các hành vi ri ro không mong mun, ca nam gii và n các bnh lây qua gii ng tình dc, HIV/AIDS và bin xut xut xut xut xut chng sau no phá Nghiên cu v các Tp trung các chính Nâng cao cht lng H tr các chin dch Truyn thông thay i thái , c thai hành vi mang li ri sách và chng trình ca các dch v xã hi truyn thông thông tin bit trong gii tr và nam n ro và ci thin các vào v thành niên và áp ng c các cho gii tr v các nguy thanh niên h thng giám sát c nam gii và n gii nhu cu ca thanh c và ni h có th ti cha lp gia ình niên cng nh phn nhn tr giúp ng c vi các hành vi ri ro 84 Vit Nam: ánh giá tình hình Gii Quc gia VN GII VÀ PHÂN TÍCH MÔI TRNG HIN TI VIT NAM NHÓM DÂN CHU NHHNG NGHIÊN CU VÀ CHÍNH SÁCH VÀ TH CH PHÂN B NGUN THÁI , QUY CHUN VÀ S LIU KHUÔN KH LC/PHÔ BIN HÀNH VI PHÁP LÝ THÔNG TIN T l no phá thai Khó thu thp c s Gim t l no phá Không cung cp Quan nim coi phòng tránh thai là cao t ra nhng liu v no phá thai. thai là mt vn thông tin và t vn v vic ca ph n nguy c v sc khe u tiên trong phòng tránh thai, các T tng thích con trai vn ph S liu thng kê v no KHH 3 bin pháp tránh thai còn bin c tính có 46% tng phá thai thng không Quy nh mi cm hn ch s ca mang thai bao gm s ph n no phá thai la Vit Nam ã no phá cha lp gia ình chn gii tính Ít phòng khám t vn trong nm 2002. và thông tin cho nam n thanh niên. Khong cách v t l gii tính tr s sinh ngày càng tng cao xut xut xut xut mt s tnh hoc Ci thin vic thu thp Thành lp các phòng Cung cp các la chn Thay i cách tip cn vi sc khe huyn, do no phá s liu v no phá thai khám t vn tình dc a dng v các bin sinh sn nam gii óng mt vai trò thai la chn gii tính và s liu thng kê v cho thanh niên pháp tránh thai. ln hn trong vic s dng các bin các bin pháp tránh pháp tránh thai thai ph n cha lp gia ình. Cung cp thêm giáo dc Khuyn khích tho lun m và cung v tác dng ph ca no cp các dch v k hoch hóa gia ình phá thai. và tình dc an toàn 85 Ph lc 2. Tóm tt các phân tích và xut VN GII VÀ PHÂN TÍCH MÔI TRNG HIN TI VIT NAM NHÓM DÂN CHU NHHNG NGHIÊN CU VÀ CHÍNH SÁCH VÀ TH CH PHÂN B NGUN THÁI , QUY CHUN VÀ S LIU KHUÔN KH LC/PHÔ BIN HÀNH VI PHÁP LÝ THÔNG TIN Bo lc gia ình tip Có ít thông tin và s Không có lut hin Bo lc trên c s Thiu các dch v phúc Quan nim coi nam gii là nhng tc là mt vn liu v bo lc gia hành nào gii quyt gii do h thng y t li, các nhà t vn có ngi nóng tính làm gim s nghiêm tn ti dai dng ình. toàn din vn công cng, chuyên môn và công an trng ca bo lc gia ình. bo lc trên c s HLHPNVN và công hoc nhân viên y t Mt cuc iu tra tin gii an qun lý. C ba n cung cp dch v h tr Quan nim coi các vn trong gia hành trên toàn quc v này u không ình là vic ni b ng ngha vi gn ây cho thy Bo lc gia ình c trang b y vic nn nhân không lên ting tìm trong mt khong trong KHPTKTXH gii quyt vn . kim s giúp . thi gian là 12 tháng, Bo hành và bo lc tình dc trong 6% ph n ã tng b hôn nhân không c coi là bo lc ánh và 21% b gia ình. ngc ãi bng li nói. xut xut xut xut xut Nghiên cu vn bo H tr vic xây Ci thin và m rng Xây dng các dch v S dng phng tin thông tin i Bo lc gia ình là lý lc trên c s gii, bao dng và thc hin các dch v hin có hp v phng din vn chúng thay i thái i vi bo do ca 66% các v li gm c cái giá phi tr lut bo lc gia thông qua cung cp hóa bao gm dch v lc gia ình. hôn i vi xã hi ình, k c bo lc ào to, thông tin và bo v, dch v pháp lý, tình dc ngun lc. t vn, thông tin và ni trú n. 86 Vit Nam: ánh giá tình hình Gii Quc gia TÀI LIU THAM KHO Boonchuey, A. 2002. Gender and SME Promotion in Vietnam--A scan based on secondary data and interviews with selected development organisations. Hochiminh City: Swiss Foundation for Technical Cooperation. (Gii và s xúc tin các doanh nghip va và nh Vit Nam ­ Bình lun da trên s liu th cp và phng vn có la chn các t chc phát trin ­ Qu Hp tác K thut Thy S. Thành ph H Chí Minh); B KH&T (2006). K hoch Phát trin Kinh t - Xã hi 2006 ­ 2010. Hà Ni: NXB Lao ng ­ Xã hi; B KH&T và y ban Quc gia vì s tin b ca Ph n (2006). ánh giá KHH vì s tin b ca Ph n 2001 ­ 2005 và Phng hng cho KHH 3. Hà Ni: B KH&T và y ban Quc gia vì s tin b ca Ph n; B KH&T và y ban Quc gia vì s tin b ca Ph n (2006). KHH vì s tin b ca Ph n 2006 ­ 2010 (KHH 3). Hà Ni: B KH&T và y ban Quc gia vì s tin b ca Ph n; B LTB&XH và GTZ (2003). ánh giá tham gia v nghèo ói tnh Qung Tr. Báo cáo cha xut bn; B Lao ng-Thng binh & Xã hi (2005). S liu thng kê v lao ng - vic làm Vit Nam 2005. Hà Ni: NXB Thng kê. B Ni v (2005). Nghiên cu tác ng gii trong con ng ngh nghip ca công chc nhà nc Vit Nam. Hà ni: NXB Vn hóa Thông tin; B Y t (2003). iu tra Y t quc gia 2001 ­ 2002. C s d liu t nm 2003; B Y t (2003). Nghiên cu t l t vong ca bà m Vit Nam 2001 ­ 2002. Cha xut bn; B Y t (2004). Niên giám Thng kê Y t 2004. Hà Ni: B Y t; B Y t & UNAIDS (2005). c tính và d báo nhim HIV/AIDS Vit Nam 2005- 2010. Hà Ni: UNAIDS Vit Nam; B Y t & Tng cc Thng kê (2005). iu tra quc gia v v thành niên và thanh niên Vit Nam. Xut bn vi s tr giúp ca UNICEF và WHO, Hà ni; Budlender, D. 2004. Why should we care about unpaid work? New York: Unifem. (Vì sao chúng ta cn quan tâm ti vic làm không c tr lng? New York: Unifem); 87 Tài liu tham kho Chính ph Vit Nam (2006). Báo cáo quc gia th hai tip theo Tuyên b v Cam kt i vi HIV/AIDS, UNGASS. Hà ni, Chính ph Vit Nam; Chng trình phát trin d án Mê-Kông (2006). Doanh nhân n Vit Nam: Mt kho sát toàn quc. Hà ni, T chc Tài chính Quc t; International Labour Organisation. 1999. Convention on decent work. Geneva: International Labour Organisation. (T chc Lao ng Quc t (1999) Công c v vic làm hp o lý); Kabeer, N. Trn Vân Anh, V Mnh Li (2005). Chun b cho tng lai: các chin lc u tiên nhm thúc y bình ng gii Vit Nam. Hà ni, Chng trình Phát trin Liên hp quc và NHTG; Khut Thu Hng (2004) Quy ri tình dc Vit Nam: nh ngha mi cho mt hin tng c. Hot ng Gii trong Vit Nam hin i (eds. L. Drummond and H. Rydstrom). Singapore: NXB i hc Tng hp Singapore; Khut Thu Hng, Nguyn Th Vân Anh, Jessica Ogden (2004). Hiu bit v du hiu bnh và s phân bit i x liên quan ti HIV và AIDS Vit Nam. Washington, DC: ICRW; Mc ng, Vin Khoa hc Xã hi (2004). Nghèo ô th và cuc chin chng ói nghèo thành ph H Chí Minh. Hà Ni: NXB Khoa hc xã hi. Mekong Economics (2004a). Phân tích hin trng: Mt s vn gii ni lên trong quá trình tham gia hi nhp kinh t Vit Nam. Hà nôi, y ban Quc gia vì S tin b ca Ph n, UNDP và RNE; Mekong Economics (2004b). Gii trong các nhà máy: Nhng vn gii ni cm Vit Nam trong quá trình hi nhp kinh t. Hà nôi, y ban Quc gia vì S tin b ca Ph n, UNDP và RNE; Ngân hàng Phát trin Châu Á (2005). Phân tích Tình hình Gii Vit Nam. Hà Ni: Ngân hàng Phát trin Châu Á; Ngân hàng Th gii (2003). Báo cáo phát trin Vit Nam 2004: Nghèo. Hà ni: NXB Vn hóa Thông tin; Ngân hàng Th gii (2004). Vit Nam: Báo cáo tin v Chin lc H tr Quc gia ca NHTG 2003 ­ 2006. Hà ni: Ngân hàng Th gii; Ngân hàng Th gii (2005). Báo cáo phát trin Vit Nam 2006: Kinh doanh. Hà ni: NXB Vn hóa Thông tin; 88 Vit Nam: ánh giá tình hình Gii Quc gia Ngân hàng Th gii (2006). Phân tích gii ca iu tra mc sng h gia ình Vit Nam 2004; Báo cáo không xut bn. Hà Ni, NHTG; Nc Cng hòa xã hi ch ngha Vit Nam, 2005. Vit Nam thc hin các mc tiêu phát trin thiên niên k. Hà Ni. Pettus, A. (2003). Between Sacrifice and Desire: National Identity and The Governing of Femininity in Vietnam. New York: Routledge. (Gia s hy sinh và lòng ham mun: c trng dân tc và vn qun tr ca ph n Vit Nam. New York: Routledge); Santillan, D., S. Schuler, T.A. Hong, H.M Tran, and T.T.M Bui. (2002). "Limited Equality: Contradictory Ideas about Gender and The Implications for Reproductive Health in Rural Vietnam." Journal of Health Management 4 (2):251-267. ("Bình ng có gii hn: Nhng t tng i lp v gii và tác ng ti sc khe sinh sn nông thôn Vit Nam", Tp chí Qun lý sc khe, 4, 2 (2002)); Tng c Thng kê (2002). iu tra dân s v kinh t xã hi và vn hóa kinh doanh, t chc và th ch. Hà Ni: NXB Thng kê. Tng cc Thng kê (2004). iu tra bin ng dân s và k hoch hóa gia ình 1/4/2004: Nhng kt qu chính. Hà ni, NXB Thng kê; Tng cc Thng kê (2004). iu tra mc sng h gia ình 2002. Hà Ni: NXB Thng kê. Tng cc Thng kê, UNFPA (2005). iu tra di c Vit Nam nm 2004: Nhng kt qu ch yu. Hà ni, NXB Thng kê; Tng cc Thng kê - y ban Quc gia vì s tin b ca Ph n (2005). S liu thng kê gii ca Vit Nam nhng nm u th k 21. Hà Ni: NXB Ph n; Tng cc Thng kê (sp xut bn). iu tra mc sng h gia ình 2004. Hà Ni: NXB Thng kê. Thorson, A. (2003). Equality and Equality Case Detection of Tuberculosis among men and women in Vietnam. Stockholm: Division of International Health, Department of Public Health Sciences, Karolinska Institutet, Sweden. (Bình ng và s ca lao phi tng ng phát hin nam gii và n gii Vit Nam. Stockholm: Cc Y t Quc t, Vin nghiên cu sc khe công cng Karolinska, Hc vin Thy in); Trn Vân Anh (2004). Vn gii trong lnh vc ngân hàng và tài chính. Tng quan cho D án ci cách ngân hàng Vit Nam. Báo cáo không xut bn, lp cho C quan Phát trin quc t Ca-na-a; 89 Tài liu tham kho Trung tâm Nghiên cu Môi trng và Tài nguyên thiên nhiên (2003) Phân tích chính sách v mô v t do hóa thng mi, nông nghip và gii Vit Nam. Do Focus on the Global South xut bn, Bng-cc, Thái Lan; Trung tâm Tin hc (2006). S liu thng kê v lao ng và vic làm Vit Nam 2005. Hà ni: NXB Lao ng và Xã hi; y ban Quc gia vì s tin b ca Ph n (2000). Phân tích tình hình gii Vit Nam. Hà ni, y ban Quc gia vì s tin b ca Ph n; y ban Quc gia vì s tin b ca Ph n (2002). Phân tích tình hình gii Vit Nam. Hà ni, y ban Quc gia vì s tin b ca Ph n; y ban Quc gia vì s tin b ca Ph n (2006). S liu thng kê v s tin b ca ph n Vit Nam 2000 ­ 2005. Hà Ni; UNDP (2005). Báo cáo Phát trin con ngi 2005. New York: Liên Hip Quc; UNDP (2006). Báo cáo Phát trin con ngi 2006. New York: Liên Hip Quc; UNFPA and PRB (2005). Country Profiles for Population and Reproductive Health: Policy Development and Indicators 2005. New York: United Nations Population Fund. (Lc s quc gia v Dân s và Sc khe Sinh sn: Din bin chính sách và các ch s 2005; UNFPA (2006). State of World Population 2006. A Passage to Hope: Women and International Migration. New York: United Nations Population Fund. (Tuyên b v dân s th gii 2006, con ng ti hy vng: Ph n và di c quc t); Vietnam News (2006). HLHPNVN ngn chn bo lc gia ình (18/3/2006); Vin KHXH Vit Nam (2005). Báo cáo phân tích Chính sách trc tui n trng. Hà Ni: Vin KHXH Vit Nam; Vin KHXH Vit Nam (sp xut bn). iu tra h gia ình v nam gii và n gii Vit Nam. Hà Ni: Vin KHXH; V Mnh Li (sp xut bn). Khác bit gii trong thái và hành vi liên quan ti quan h tình dc. Hà ni, B Y t và WHO; V Vn Tun (2002). Vai trò ca n công nhân trong các xí nghip. Báo cáo không xut bn; WHO (2006). Tình trng bnh mãn tính: gánh nng toàn cu. ng trên Website ca WHO. https://www.who.int/entity/chronic_conditions/burden/en/index.html. 90 Appendix B 88 Baïo caïo naìy laì saín pháøm cuía Ngán haìng Thãú giåïi, Ngán haìng Phaït triãøn Cháu AÏ, Vuû Phaït triãøn Quäúc tãú Væång quäúc Anh vaì Cå quan Phaït triãøn Quäúc tãú Canada. Nhæîng phaït hiãûn, giaíi thêch vaì kãút luáûn âæåüc trçnh baìy trong taìi liãûu naìy khäng nháút thiãút phaín aïnh quan âiãøm cuía Ngán haìng Thãú giåïi, Ngán haìng Phaït triãøn Cháu AÏ, Vuû Phaït triãøn Quäúc tãú Væång quäúc Anh, Cå quan Phaït triãøn Quäúc tãú Canada hay caïc chênh phuí maì hoü âaûi diãûn. Caïc taïc giaí laì ngæåìi chëu traïch nhiãûm cho táút caí nhæîng läùi sai soït nãúu coï. Photo: KTS; Designer: www.kimdodesign.com